f!j-
Nederland mist de boot in Amerika*
nieuwste toeristische trekpleiste§
Groeihormoon:
medicijn voor
David,
dope
voor
Goliath
voor
[nieu
Ing x
Er is weer wat nieuws op dopingge-
bied. Professor Manfred Donike, de
Duitse dopingpaus, maakte vorige
maand bekend, dat hij een nieuw
soort doping bij atleten had aange
troffen. In Californië deelde de
sportarts Robert Kerr de verzamel
de sportpers mee, dat anabolica
(mannelijke geslachtshormonen) bij
de internationale sportélite hebben
afgedaan. „De atleten lachen er om
en zeggen, dat ze het spul al jaren
niet meer gebruiken. Ze zweren nu
bij groeihormoon".
Het nieuws is koud een maandje
oud, maar nu al spreken kinderart
sen er schande van. En terecht. Het
gaat hier om een uiterst schaars ge
neesmiddel voor niet of nauwelijks
groeiende kinderen. Er is een nij
pend gebrek aan groeihormoon.
Tegen elke sportmalloot die zich
twee keer per week met dat spul
laat inspuiten staat dus ten minste
één kind, dat niet kan worden be
handeld.
Kinderen kunnen om meer dan
een dozijn redenen achterblijven in
de groei. Dat is vooral in het be
gin niet zo erg goed te zien,
want wat is „normaal" klein en
wat niet? Daarom houden kinder
en schoolartsen de groei van het
kind nauwkeurig bij op een zoge
naamde groeicurve. De groeilijn
van het kind mag dan niet al te
veel onder het gemiddelde komen.
Maar zelfs als dat gebeurt hoeft er
niet per se iets ergs aan de hand te
zijn. Het kind kan bijvoorbeeld uit
een „kleine familie" afkomstig zijn.
Bij een hele kleine minderheid
in Nederland ongeveer 270 kinde
ren is er sprake van z.g. hypofy-
siaire dwerggroei.
Aan de onderkant van de hersenen
zit een superklier, de hypofyse. Die
klier maakt even natellen ze
ker tien hormonen en het groeihor
moon is er een van. Dit hormoon
zorgt ervoor, dat de cellen van bot
en spier zich delen. Gevolg: groei.
Als de hypofyse het op dit gebied
laat afweten dan laten de gevolgen
zich raden: geen groeihormoon,
dan ook geen groei. Terwijl ze hun
leeftijdsgenootjes alsmaar groter
zien worden, blijven kinderen met
die bewuste afwijking hun leven
lang er als schoolkinderen uitzien.
Alsof ze net als dat vervelende joch
in het boek van Günther Grass „De
Blikken Trommel" besloten heb
ben om na hun achtste jaar niet
meer te groeien.
En inderdaad. In de verfilming van
dat prachtige boek werd de hoofd
rol gespeeld door iemand met een
hypofysiaire dwerggroei. Wie die
film heeft gezien weet nu ook, dat
het verstand van deze mensen wel
degelijk meegroeit. Gelukkig blij
ven ze alleen lichamelijk klein.
Zeer schaars
De behandeling ligt voor de hand:
injecties met groeihormoon om het
tekort aan te vullen. Helaas is dat
hormoon nog schaarser dan de af
wijking zeldzaam is. Geen wonder.
Groeihormoon wordt bereid uit de
hypofyses van overleden personen.
Elk kind krijgt twee injecties per
week en daarvoor zijn vijftig hypo
fyses per jaar nodig. Om aan de
Nederlandse vraag te voldoen moe
ten jaarlijks (270 kinderen maal 50
hypofyses 13.500 mensen bereid
zijn om hun lichaam ter beschik
king van de medische wetenschap
te stellen. Die zijn er in Nederland
niet. Groeihormoon wordt uit het
buitenland geïmporteerd en is pe
perduur: dertigduizend gulden 'per
kilo, honderd gulden per spuit. De
AWBZ dekt met een jaarlijkse sub
sidie van een kleine drie miljoen
gulden de schade.
Het groeihormoon wordt in Neder
land beheerd door de Nederlandse
Groei Stichting. Daarin zitten kin
derartsen en die beslissen welke
kinderen er wel en welke niet met
het hormoon worden behandeld.
Goliaths zullen de behandelde kin
deren nooit worden, ze groeien aar
dig mee met hun leeftijdsgenpotjes
en een uiteindelijke lengte van 1.70
meter geldt als een uitstekend re
sultaat. Maar dan moet dat hor
moon wel beschikbaar zijn. Vorig
jaar deed de secretaris van de stich
ting, de kinderarts prof. G. B. A.
Stoelinga, een dringend beroep „op
de patholoog-anatomen en dokters
die aan verwanten toestemming
voor sectie van de oVërledene vra
gen, om eraan te denken dat elke
hypofyse bij kan dragen aan de
groei van een kind die een grote
achterstand heeft op leeftijdgenoot
jes".
Geen effect
En nu de wrange grap. Atleten en
hun sportdokters hebben de vol
gende redenering. Groeihormomen
bevorderen de spiergroei (dat
klopt), dus hoe meer groeihormoon
ZATERDAG 17 DECEMBER
„Horizons"
Epcot
toont de I
kers onder 1
een landbf
complex iif
komende
aangelegd i
woestijn. 0|
machines
stuurd doofj
bots.
Geen
Hollanis a
n IS dl
?ront
t(14 1
21eeeile p(
'om
ontzettende teleurstelling grc
den. Ook financieel overF
want ik heb in de loop der tijJp-r
zo'n veertigduizend dollar
project geïnvesteerd. Maar t
nog heeft de hele handelwijs toe
bevreemd. Terwijl de zaak gla
der was, bleef Van Vollenho^-
maar cijfertjes vragen. Steed»"
men behoefte aan meer gegel* na
Onzin gewoon en getuigendr°Pe
weinig zakelijk inzicnt", aldu^__
der Made, die daarbij wijst o
belangstelling die andere l4f
hebben, zoals Spanje, drie ScH I
navische landen gezamenlijk
Van der Made ziet nog een k
mogelijkheid. „Ik ben opr»
door wat Nederlandse bedrijv»>uw<
ficieus benaderd. Ik heb heifle h
zegd, dat ik bereid ben op een^e 1£
cieel verzoek in te gaan. Maafinë€
is duidelijk, dat we nu geheeF^ild
overgeleverd aan Disney. Het)3"1
nog maar de vraag of we wellë °l
den mógen. Ze zouden bijvoorl» Pri
kunnen zeggen, dat er eigenll^e
'wat teveel Westeuropese paviflt de
'zijn om vervolgens de voorkef"^
geven aan Afrika of Azië". de
Dat het in '82 gepresenteerdeI
werp voor het Nederlandse tfP"-2
joen nooit zal worden uitgevoe® ee
inmiddels al duidelijk gewojpl°ss
•Dat ontwerp was van de handpm»l
tekenaar Jan Kruis. Hij hadM^e
molentjes en een draaimole^e 2
een pleintje, omgeven door trajb 2(
klokgeveltjes geschetst. Dis)1 20!
Charles Ridgeway heeft inmi^ Pi
laten weten, dat er wel wat F1 P'
nodig is dan „vier windmre P
langs een dijk" om de doelstel Poe
van Disney, het vermaken poo
mensen, te bereiken. Daarbij] Sch
hij vast, dat als Nederland tocljDev
zou willen en als de aanvraagt 1
zou worden gehonoreerd, de jpter
nisatie wel voor het ontwerfjL
zorgen....
WIM BUIJTEïNing
des te meer spier. Dat laatste 1
niet. Als je al van nature eenl
male dosis groeihormoon ifl
bloed hebt, heeft een extra I
niet of nauwelijks effect. In Aije ti;
ka behandelde men „nornn de:
kleine kinderen (spruiten van 1 uit{
ne ouders) met groeihormoon nvan
de groei werking ervan was bij w
komma nul. I uitf
Iels
Schade doet deze doping H-amr
schijnlijk ook niet. Het spul
schaars en zo duur, dat een ovfcg^
sis buiten het bereik van de ij n
ligt. Voorlopig tenminste. Bithijn
een paar jaar hoopt men met Ef ter
recombinanttechnieken het djezjn
hormoon massaal en dus goedkmer
te kunnén aanmaken. Iedere ioStz
kan dan via het grijze sportaiv, w<
circuit net zoveel van dat spul] wor
gen als hij maar wil. De gevJ ^ej
van een teveel aan groeihorrf
kent de arts als hypofysiaire Lghs
groei (de langste man in het X
ness Book of Records") danLs
acromegalic, een ziekte die [25
vergroving van de botten en 4>iete
re medische ellende veroorzfe p,
Zouden atleten dat ervoor J|us
hebben? Natuurlijk wel, de &o
topsporter heeft alles voor Lgk'
sport over.
FLORIDA Tupperware
Convention Centre in centraal
Florida: een uitgestrekt wit
complex, rijkelijk omgeven
door groen. Het congrescen
trum ligt op enige, maar be-
loopbare afstand van de overi
ge kantoren van Tupperware
en bijbehorende fabricage-
plaatsen van de wereldbe
roemde plastic doosjes met
hermetisch sluitende deksel
tjes en andere min of meer
nuttige gebruiksvoorwerpen
die in ons land tijdens zoge
naamde „party's" aan de huis
vrouw worden gebracht. Aan
het centrum grenst een impo
sant park, waar de grasperken
kennelijk dagelijks worden
gekamd. In de borders torsen
kleine sinaasappel- en grape-
fruitbomen al een zware last.
Ook is er een rosarium aange
legd, door dikke muren ge
scheiden van het overige deel
van de Tupperware-bosscha-
ges. In het hart van het rosari
um een sokkel waarop een
bronzen gedenkplaat. Op het
metalen reliëf niet het ver
wachte postuum eerbetoon
aan grondlegger Tupperware,
maar een herinnering aan de
topverkopers van 1981, met
daarbij de wens, dat hun car
rière in de komende jaren pijl
snel omhoog zal gaan. Typisch
Amerika.
In het Tupperware Convention
Centrum werkt op dat moment een
honderdtal Nederlandse reisagen
ten en touroperators, uitgezonden
door de stichting „Visit America",
tezamen met Amerikaanse collega's
eveneens aan de carrière. Doel is
de Nederlandse en Amerikaanse
reisspecialisten inzicht te geven in
eikaars mogelijkheden. Door mid
del van een workshop, een werk
winkel dus. Elke deelnemer heeft
een kraampje ingericht. Stapels fol
ders en plastic tassen worden ver
lucht met opblaasbare poppen, sleu
telringen, balpennen, zonneklep-
pen en andere nagenoeg waardelo
ze, maar o zo leuke spulletjes.
Met pakken tegelijk veranderen de
„give away's" van eigenaar, onder
het motto: ten minste één folder
pakken, vóórdat je een cadeautje in
handen krijgt. Na een paar uur is
eenieder rijkelijk beladen. Men.
meldt „goede zaken" te hebben ge
daan.
Temidden van die beroepslieden.
die meer Nederlandse vakantiegan
gers van Marken, Veluwe en Vo-
lendam weg naar Florida willen
lokken en andersom natuurlijk
schuifelt een branchevreemde
figuur rond. Het is Ger van der
Made (46). Oud-inwoner van Lei-
muiden en voormalig mede-eige
naar van een bedrijf in kunststof
fen aan de Emmalaan in Alphen
aan den Rijn. In 1979 verbrandde
hij zijn schepen in Holland achter
zich, reisde naar Florida en kocht
zich in bij een polyester verwer
kend bedrijf in Winter Garden met
de naam „Dixie Fiberglass Product
Ine".
Daarvan is hij nu vice-president.
Behalve het kunsttoffenbedrijf, dat
onder meer betrokken was bij de
produktie van glasversterkte poly
ester gevels, paraplu's, kassa-stan
daards en dergelijke voor het Epcot
Centre van Walt Disney World in
Florida en de polyester skeletten
van de haaien van de nieuwe
„Jaws Iir'film, was hij intensief
betrokken bij de stimulering van
bezoek in augustus '82 de voorbe
reiding van Van der Made over
nam. Van Vollenhoven ging in Ne
derland met bedrijven praten en
stelde een werkgroep samen. Daar
mee maakte hij de zaken te inge
wikkeld. De werkgroep wilde eerst
een onderzoek naar de vraag of het
plan zijn dure geld wel zou opbren
gen. „Daarbij werd het kennelijk
als irritant ervaren, dat de Disney-
organisatie voor de eerste pavil
joens zélf de kosten had gedragen
maar nu, wellicht mede vanwege
het onverwacht overweldigende
bezoek aan Epcot, nieuwkomers
zelf voor de financiën liet opdraai
en", aldus Van der Made.
Vanuit een riante onderhandelings
positie de enorme bezoekersaan
tallen en de navenant gestegen
winst besloot Disney niet te
wachten op belangstelling van Ne
derlandse kant. „Onze belangstel
ling voor een Nederlands paviljoen
is middelmatig. Uw land is immers
niet het enige", aldus Charles Ride-
way, directeur publiciteit van Dis
ney. In april had de werkgroep nog
niets van zich laten horen. In mei
besloot de directie van Disney een
lijstje samen te stellen van de lan
den die nog in aanmerking konden
komen voor het vestigen van een
paviljoen. Nederland kwam op de
lijst niet meer voor.
Van der Made: „We hadden kenne
lijk de boot gemist. Toen dit in de
publiciteit kwam, schreef de werk
groep alsnog een brief. Maar terwijl
de commissie aan Nederlandse
kranten simpelweg liet weten „We
zijn nog steeds in onderhandeling,
we gaan toch door", bleek drie da
gen eerder een brief te zijn ver
stuurd waarin werd gemeld, dat et
geen interesse bestond".
Teleurstelling
„Die hele affaire is voor mij een
Nederlandse activiteiten in de Ver
enigde Staten via „Florida Interna
tional Trade Service Ine" en „The
Dutch Connection".
Hoe hij tussen al die reisagenten en
touroperators terecht is gekomen?
„Kijk, ik woon hier al een tijdje en
ken de weg. Ik geloof, dat ik soms
mensen een beetje kan helpen",
glimlacht hij en toont vervolgens,
dat hij al „veramerikaanst" is en de
carrière als hoogste goed be
schouwt. Hij drukt eenieder een
heuse persmap in handen, rijkelijk
voorzien van informatie over zijn
eigen sterk uiteenlopende activitei
ten, variërend van de promotie in
Amerika van „Jack, Jacky and the
Juniors" de Amerikaanse versie
van „Jan, Jans en de kinderen"
van Jan Kruis tot aan de voor
alsnog mislukte pogingen om Ne
derland te verleiden tot het bou
wen van een Hollands paviljoen in
het modernste pretpark ter wereld,
het Epcot Centre. Beide activiteiten
heeft Van der Made overigens ge
koppeld, want tekenaar Kruis heeft
inmiddels ook al het ontwerp van
het Nederlandse paviljoen gete
kend.
Verprutst
De kansen op een Nederlands pa
viljoen in Epcot Centre, het miljoe
nen bezoekers trekkende futuristi
sche pretpark van Walt Disney,
zijn minimaal. Van der Made
schuift de schuld daarvan volledig
op het bordje van mr. Pieter van
Vollenhoven, die de zaken zou heb
ben verprutst. Voor de goede orde:
het Epcot Centre is een futuristi
sche variant van het Magic King
dom van Disney World in Florida,
de gigantische speeltuin, gegroeid
uit een wereld van fantasie van on
gekende omvang waar men tochten
kan maken door de jungle, per
boot, treintje, vliegend tapijt of
ruimteschip. In 1971 werd dit Ma
gie Kingdom geopend en meer dan
honderdvijftig miljoen bezoekers
zijn sindsdien de tourniquetten ge
passeerd.
Disney had nog een droom: de we
reld van morgen. En dat is Epcot
Centre geworden, op een stevige
steenworp afstand van Magic King
dom. In een handvol gigantische
paviljoens stappen de bezoekers
daar de 21e eeuw binnen. Ze kun
nen paviljoen „Ruimteschip Aarde"
(een namaak wereldbol van zestig
meter doorsnee) binnengaan en in
treintjes, rijdend langs de binnen
zijde van de bol, van de ene in de
andere verbazing te vallen. Of het
paviljoen „Energie" bezoeken, of
„Horizons", waar men in vijf minu
ten een graankorrel van zaadje tot
volledige wasdom kan zien komen
en waar overigens ruime aandacht
wordt geschonken aan de culturen
in ons eigen Westland. Bij het pa
viljoen van Kodak kan jong en oud
spelen, met licht en geluid en is een
waterval aangelegd waar het wa
ter... omhóóg gaat. Al die paviljoens
tezamen hebben als terechte titel
„Future World" (wereld van de
toekomst) meegekregen.
Showcase
Maar in Epcot Centre is een tweede
onderdeel zeker zo interessant: de
„World Showcase". Rond een
kunstmatig aangelegd meer zijn
landen-paviljoens opgetrokken.
China, Mexico, Amerika, Duits
land, Engeland, Canada, Italië en
Japand zetten er hun beste natio
nale beentje voor. ,Met Engelse
pubs, een Duitse Bierkeiler en
Franse restaurants aan de voet van
een kleine uitvoering van de Eif-
Ger van der
Made: „Een
gemiste
kans".
feitoren. Men kan er het een en an
der kopen, maar ook overdonderd
worden door de bezienswaardighe
den. Het is de bedoeling van de
machtige organisatie van Walt Dis
ney World, dat er nog wat meer
landen een eigen paviljoen optrek
ken en daardoor Epcot Centre nog
aantrekkelijker maken.
Ger van der Made kwam als leve
rancier van kunstoffen in contact
met de organisatie van Disney. Hij
zag de wenselijkheid van een Ne
derlands paviljoen in. „We hebben
erg veel belangen in de Verenigde
Staten. Een vestiging hier zou een
vooruitgeschoven handelspost zijn.
Miljoenen mensen komen hier,
daarom moeten we er ons visite
kaartje tonen", aldus Van der
Made. Hij wist het Nederlands be
drijfsleven voor zijn plan te inte
resseren (onder meer KLM, Phi
lips, Heineken) en slaagde er zelfs
in de toenmalige minister van eco
nomische zaken Jan Terlouw en
thousiast te maken. Terlouw ver
klaarde zich bereid voor vijftig
procent in de kosten bij te dragen.
Eerst zou Nederland een bedrag
van 300.000 dollar moeten overma
ken voor een studie naar de moge
lijkheden van het paviljoen en de
gewenste inrichting. Daarna zou
een definitief besluit genomen v
den en zou het paviljoen gebouwd
kunnen worden. In tien jaar tijd
zou dat Nederland op een investe
ring van 25 tot 30 miljoen dollai
komen te staan. Van der Made:
„Tot op dat moment was er geen
vuiltje aan de lucht. Iedereen was
enthousiast, zowel het bedrijfsleven
als de Nederlandse overheid, het
leek een kwestie van maanden,
weken slechts, of de zaak zou rond
zijn." Totdat de echtgenoot 1
prinses Margriet tijdens een privé
