i/ashingtons
aklozen naaste
uren van
ionald Reagan
;rke
ïze ja
iaar I
;r al]
ïr ini
aarnemer van dit
ZATERDAG 17 DECEMBER 1983
NGER ROND HET WITTE HUIS
IHINGTON De zon
ht in Washington, maar
i twee graden onder nul.
ijzige wind blaast over de
het weidse grasveld aan
jidkant van het Witte
Als Ronald en Nancy
bn de stad uitgaan
r een politieke verplich-
pf naar het weekendver-
i Camp David of naar de
eranch in Californië
[dient dit gazon als hun
Jopterhaven. Ook voor
Ikende buitenlandse
hoofden en regeringslei-
i of voor huisvrienden als
Sinatra en andere col-
i uit het Hollywood-ver-
J van de president, is dit
Jde plaats van aankomst
irtrek.
ervreemdbaar recht
ips maakt deel uit van het
;e regeringscentrum van de
ihalve op het Witte Huis
en er op Washington Monu-
de reusachtige obelisk bin-
in ruime cirkel van vijftig
kaanse vlaggen. Verder naar
den. aan de rivier die de in-
naam Potomac draagt en
grens vormt met de tabak-
roati^ Virginia, ziet men Thomas
rson Memorial. Het is een
eke tempel, waarin de derde
Sent van de Verenigde Staten
t rrteter hoog in brons gegoten
teertjégen een achtergrond van ge-
cen mje passages uit de door hem
6 geschreven Verklaring van
:h"°yankélijkheid (van Engeland).
ïn d^lle mensen door de Schepper
"^vfeemdbare rechten zijn ge-
ed Ijötên op leven, vrijheid en het
e ke}ven van geluk..",
twaa december 1983 en Washing-
,eÉ>nJjfederale driehoek" waarin de
|er Z1e der ministeries, de musea
va"lbouwen als dat /an de FBI
probe liggen en die aan de verrfe
kint van ^a^ ^et centrale
afrJf wandelgebied) theatraal
ikkeï afgesloten door het Capitool,
e^r "t zich op voor Kerstmis. Op
eI grillende plaatsen zijn kléu-
e arbeiders in hoogwerkers
"[kolossale dennebomen aan te
Preii met lampjes en kleurige
^uufselen.
taj "rber 1983. Aan de noord wes-
3rI°g| rand van de ellips, waar een
m standbeeld tussen een paar
wa!kale bomen staat, loopt ie-
p® gehuld in een oude dunne
over het gras. Het is een
lijktjn^t iang róoc[ haar Hij gaat
n voeten. De deken reikt
Jft ^ger dan tot aan zijn knieën,
geslabakte onderbenen tonen een
besjrote zweren.
!P TifP1 tussen de bomen naar een
de dintgüj^e vuilnisbak op de
talenjvart de zeventiende straat.
vo'lianden doorzoeken de rom-
ame!Hij vindt blijkbaar niets en
[twintig meter verder naar de
■pde bak. Dan naar nog een en
nog een. Een paar voorbij-
ambtenaren. diep in hun
kragen gedoken, kijken
J^v.plljks op naar de zwerver,
voedselzoekers zijn een'al-
de laatste jaren nog aan-
toegenomen, verschijnsel in
'®elt|ntrum van de hoofdstad van
ders lerenigde Staten, 's werelds
an 1 en machtigste natie.
aar lalfnaakte man loopt terug
de ai\vaar hij vandaan kwam: een
UJ"' Natuurstenen muurtje, dat in
f.fllud is gemetseld en dat een
boomstam omcirkelt. Tegen
dalhterwand van het muurtje,
het stenen ên stam, kruipt hij op
lanSkr van zijn openluchtverblijf:
irmeHjze plastic zak. De anonieme
ht r rolt zich zo klein mogelijk
det fekt de deken over zich heen
de"- uit ieders beeld verdwenen.
:erk 1
i4nd dóór medelij en gaat op
,iaar wat eten voor de havelo-
Titiins waarvan hij de dierlijke
z,JnJplaats heeft ontdekt. Hij loopt
rag Thet hek van het Witte Huis.
een koort is gebarricadeerd door
er. ,4ware vrachtwagen. Khomei-
a^s ifohangers schijnen plannen te
e n<fo voor een zelfmoordaanslag
n tyn bomauto op de presidentië-
W0I|ning, die blank en teer aan
ïeersjartten op een steenworp af-
?erv{van de openbare weg staat,
ïeuvjtiojn winkelcentrum op de
in «[met F-straat herbergt een
s Joyoedsel"-restaurant. Er gaat
ren Hastic dekseltje op de karton-
?d. °wker koffie, die samen met
»ervlVarm bróodje hamburger in
anu-kpieren zak verdwijnt. Terug
^gosllt hol van de zwerver begint
ik b| te schemeren.
r P daar".
L-IJ^Iken beweegt abrupt en een
Foto links: Een voedsel-
uitdeling van het Leger
des Heils in Cleveland.
De man, die met zijn ge
zin naar de keuken is
gekomen, is ontslagen
na zes jaar te hebben
gewerkt in een fabriek.
Zijn werklozenuitkering
heeft hij niet ontvangen.
Foto rechts: De armoe
de is terug in de VS. De
crisis heeft vijftien pro
cent van de bevolking
(in 1980 twaalf procent)
onder de officiële ar
moedegrens geduwd en
een leger van zwervers
op straat gebracht.
Foto onder: Washington
heeft nu tienduizend
daklozen, twee maal zo
veel als vier jaar gele
den. Het aantal daklo
zen in heel de VS is ook
verdubbeld tot onge
veer 2.5 miljoen.
Op de bank slapen is geworden tot
doorgfoefde roodharige kop met
verwilderde ogen ziet naar de wel
doener op.
„Wilt u wat eten? Ik heb hier kof
fie en een hamburger.
Het hoofd duikt weg onder de dan
weer roerloze deken, die niet meer
reageert op het herhaaldelijke aan
bod. Huiverend zet de bezoeker de
ritselende zak bij de deken. Hopen-
lijk zal het schichtige wezen de in
houd verorberen als het weer stil is
geworden rond zijn spelonk. Op de
achtergrond branden in de ramen
van het Witte Huis intussen de
kroonluchters. In de presidentiële
tuin floepen de lantarens aan,
waarvan het schijnsel in dit verla
ten hoekje van de ellips zal worden
tegengehouden door het ronde
muurtje, teneinde het hoopje vod
den aan de voet van de grote boom
onzichtbaar te laten.
Terug naar huis brandt in de auto
van de onthutste waarnemer de ka
chel. De stem van de nieuwslezer
meldt dat Ling-Ling, de reuze
panda in de dierentuin van Was
hington een acute nierkwaal heeft
en dat de artsen vrezen dat het
beest de ochtend niet zal halen. Het
weerbericht verwacht acht graden
vorst.
Gestoord
Washington DC, een stad van
640.000 inwoners, heeft vandaag
naar schatting tienduizend daklo
zen. Dat is het dubbele van vier
jaar geleden, van vóórdat president
Reagan aan de macht kwam en be
snoeiingen met tot twintig procent
ging doorvoeren op sociale bijstand
in de vorm van voedselbonnen,
medische hulp en huursubsidie. De
enige uitgavensector die onder
Reagan wel blijft groeien, is defen
sie. Dat hoofdstuk zal komend jaar
240 miliard dollar, oftewel 720 mil
jard gulden totaliseren en daarmee
voor net eerst alle sociale staatsuit
gaven tesamen (inclusief ambtena-
renpensioenen en gezondheidszorg)
overschrijden.
Gevolg van de economische her-
stelpolitiek is behalve dat de
economie van de Verenigde Staten
thans inderdaad een krachtige op-
de bank slapen voor deze man.
leving doormaakt („het werkt",
roept de Reagan-aanhang geestdrif
tig) ook, dat het aantal daklozen
in het land in enkele jaren tijds
naar schatting is verdubbeld naar
ongeveer 2,5 miljoen. Twee en een
half miljoen Amerikanen die „no
place to go" meer hebben. Een deel
van hen maar eveneens van de
ouders en kinderen die nog wel in
een huis wonen lijdt honger.
De armoede is terug in de Verenig
de Staten. De crisis heeft veel rij
ken verrijkt (dank zij de hoge
rente-stand), heeft de middenklasse
uitgedund, vijftien procent van de
bevolking (1980 twaalf procent) on
der de officiële armoedegrens ge
duwd, een leger van zwervers op
straat gebracht en tenslotte voor
duizenden Amerikanen weer het
verschijnsel voedselgebrek geïntro
duceerd. Hongerstatistieken wor
den niet bijgehouden. In Dètroit
bellen per avond gemiddeld 250
moeders de voedsel-hulplijn, omdat
hun kinderen niet kunnen slapen
vanwege een lege maag. Op grond
van dergelijke verspreide berichten
proberen sommigen de omvang
van de nood vast te stellen.
De roodharige man in zijn hol bij
het hek van het Witte Huis is een
van enkele honderden staddwalers
die hardnekkig dag en nacht de
naaste buren blijven van het Ame
rikaanse staatshoofd. Zij zijn de al-
lerbelabberdsten. veelal verslaafd
aan alcohol, meestal geestelijk ge
stoord (geraakt), gehuld in lappen,
stukken plastic en karton en met
alle bezit in een vuilniszak of soms
in een supermarkt-wagentje.
Deze meest zichtbare berooiden
zijn ook weer niet de doorsnee-
-daklozen. De meeste ontheemden
vinden 's nachts een schuilplaats in
een van de vele gebouwen waarin
de gemeente Washington matras
sen heeft neergelegd, 's Ochtends
om zes uur moeten ze daar weer
naar buiten, want het is niet de be
doeling, dat permanente gratis
woonruimte wordt verschaft. An
deren slapen in slooppanden of in
oude auto's. Zogenaamde „nieuwe
armen" mensen die nog niet zo
lang geleden hun baan hebben ver
loren en daardoor hun onbetaalba
re huis uit moesten en ook hun so-
chtig procent van de daklozen in de
ciale verzekering kwijtraakten
slapen vaak in hun nieuwe auto...
Tachtig procent van de daklozen
zijn mannen. Vrouwen en kinderen
vinden eerder hulp bij familiele
den, sociale diensten of liefdadige
particuliere instellingen. Meestal
gaat het om gebroken gezinnen.
Waar over de gehele Verenigde
Staten reeds een op twee huwelij
ken stukloopt, blijven onder aan de
ladder bijna helemaal geen huis
houdens bestand tegen de armoede.
Voor de ronddolende mannen is
het dagelijks leven een hel, waarin
alcohol vaak de angst en de pijn
verzacht. Na de nacht, al dan niet
onder de blote hemel doorgebracht,
trekt men naar een van de soep
keukens in de buurt, de straat of
naar een gratis uitreiking van le
vensmiddelen, die door sociale
werkers zijn opgehaald bij super
markten. Het is voedsel waarvan
de datum op de verpakking is ver
streken, maar dat nog goed is.
Daarna verspreiden de vagebonden
zich over de Washingtonse binnen
stad. De een heeft een plekje in een
kerk, de andere in de hal van een
ministerie, een derde weet waar ie
mand voorbij komt die altijd een
kwartje geeft.
Jungle
Voor wie in een huis woont is het
leven op en van de straat moeilijk
voorstelbaar. Elke weersverande
ring kan een kwestie van leven of
dood zijn. Vorige winter zijn in
Washington zeven mensen op
straat doodgevroren. Het ware aan
tal slachtoffers van „exposure"
(blootstelling aan de koude) is een
veelvoud daarvan. Veel daklozen
sterven aan een „normale" kwaal
in ziekenhuizen, omdat ze nog niet
dood waren toen ze van straat wer
den geraapt met longontsteking,
tbc, een hartinfarct of haperende
nieren.
In de zomer, als de temperatuur in
vochtig Washington 's nachts bo
ven de dertig graden kan- blijven
hangen, is ook hitte een regelmati
ge doder. Regen is even gevaarlijk
voor wie zich niet kan drogen. In
slooppanden dreigen nachtelijke
VS zijn mannen. Vrouwen en
overvallers en brand. In het stads
park kan een hond de uitgeputte
zwerver wakker bijten.
„Leven op straat maakt mensen in
een heel korte tijd letterlijk gek",
zegt Mitch Sneider, die in de arm
ste Washingtonse negerwijk een
hulporganisatie voor daklozen
leidt. „Je kunt je niet indenken hoe
geestelijk vernietigend het is om in
kapotte kleren en duidelijk zonder
vaste verblijfplaats door de stad te
lopen. Om voor de eerste keer een
muntje in de hand gedrukt te krij
gen door een mevrouw in een
bontjas. Om voor het eerst een
vuilnisbak te doorzoeken. Om altijd
weer in rijen te moeten staan voor
soep en voor een slaapplaats. Meer
dan een miljoen Amerikanen heeft
gedurende de laatste drie jaar met
dit soort leven kennis gemaakt".
Zenuwen, angst, schaamte en
heimwee heeft in de ogen van bijna
alle Washingtonse daklozen het le
ven verbrijzeld. Hun blikken zijn
afgewend of staren verbijsterd te
rug in zichzelf.
Als de winternacht nadert speelt
zich in het donkere spitsuur tussen
de kruipende autofiles en de zich
reppende menigte op de trottoirs
een geheim jungle-leven af. Bijna
onzichtbaar schuifelen door het
schimmig gewoel de daklozen voor
wie er geen matras meer is in de
openbare slaapplaatsen of die daar
niet heen gaan uit schuwheid of
omdat het er stinkt en onrustig is.
De speurtocht is naar het beperkte
aantal favoriete overnachtingsplek-
ken: de ontluchtingsroosters van de
metro en van de grote verwarmde
gebouwen. De roosters bevinden
zich zowel in het gras van de ellips,
als in het Lafayette-park aan de
noordelijke voorzijde van het Witte
Huis.
Sommige roosters blazen droge, an
dere vochtige lucht. De laatste zijn
tweede keus. Ze dampen in het re
geringscentrum als geisers op IJs
land. Wie daar slaapt raakt klets
nat, zodat bij het opstaan op een
winterochtend kleren en haren on
middellijk bevriezen. Op een van
de droge roosters woont al jaren
lang Willy. Niemand die zijn ver
blijf durft in te pikken. Maar voor
de andere warmtebronnen geldt.
vinden meestal eerder hulp.
dat wie het eerst komt het eerst
maalt. En dan nog is het op grotere
roosters afwachten hoeveel landge
noten er in welke staat van dron
kenschap of schizofrenie in de loop
van de nacht bij komen kruipen...
Verminkt
„Zeker een derde deel van de dak
lozen in Amerika is psychiatrisch
patiënt en hoort in ziekenhuizen
thuis. Sedert het midden van de ja
ren zestig, toen de gekkengestich-
ten werden afgeschaft en de psy
chiatrie zogenaamd werd gemoder
niseerd. zwerven Amerika's geeste
lijk gestoorden massaal over straat.
De beloofde samenlevingsopvang
en crisiscentra zijn er nooit geko
men, aldus Mitch Sneider. Zijn or
ganisatie draagt de naam „Ge
meenschap voor creatieve geweld
loosheid" en beheert twee soepkeu
kens, een overnachtingscentrum
met duizend matrassen, een gratis
voedselwinkel en een kliniekje met
vijftien bedden voor daklozen, die
uit ziekenhuizen zijn ontslagen
maar nazorg nodig hebben. Met
zijn veertig medewerkers en hon
derden van „onze vrienden" (zoals
Mitch de zwervers noemt) hebben
ze ook regelmatig acties gevoerd
om de armoede in Washington in
zijn meest middeleeuwse facetten
te kijk te zetten. Op de dag dat in
het Witte Huis een gouden servies
van tweeduizend dollar per couvert
werd afgeleverd, werden honder
den witte kruisen geplant in Lafay
ette-park. ter nagedachtenis van de
slachtoffers van verwaarlozing en
gebrek.
Inmiddels is het groeiende leger
vagebonden in alle Amerikaanse
steden zo hinderlijk geworden en
voor gelukkiger burgers zo'n bron
van onbehaaglijkheid, dat ook de'
Reagan-regering deze herfst de
„strijd tegen de honger en de dak
loosheid" heeft afgekondigd. De
president heeft opdracht gegeven
meer leegstaande openbare gebou
wen ter beschikking te stellen en
de nationale voedseloverschotten
versneld op te ruimen ten bate van
de hongerigen. Vooral van kaas
blijkt er teveel te zijn, zodat op tal
van plaatsen in het land, zodat op
tal van plaatsen in het land mensen
in zogenaamde „kaasrijen" aan
schuiven.
Voor Mitch Sneider en ook voor de
leiders van de Democratische (op
positiepartij verandert het niets
aan hun inzicht dat Ronald Reagan
geen president voor het gehele
volk is, maar een voor de rijken, de
slimmen en de brutalen. Binnen de
muren van het Witte Huis leeft nog
altijd de hardnekkige misvatting
dat er mensen bestaan „die verkie
zen op straat te leven".
Reagans topadviseur Edwin Meese
verklaarde vorige week nog, dat
„veel mensen naar soepkeukens
gaan, niet omdat ze geen geld heb
ben. maar omdat dat dat gemakke
lijker is dan ergens eten te kopen".
De reactie van Reagans tegenkan
didaten bij de verkiezingen van
volgend jaar, Walter Mondale en
John Glenn, was furieus. Honger
in Amerika zal evenals kernbewa
pening een „topic" worden in de
strijd tussen Republikeinen en De
mocraten om het presidentsschap.
Mitch Sneider betwijfelt of de De
mocraten het probleem werkelijk
kunnen en willen oplossen in een
Amerikaanse samenleving die
hardgrondig gelooft in het heil van
de wedijver. Het lijkt wel of de ge
middelde Amerikaan prijs stelt op
afschrikwekkende voorbeelden
van hoe het ook met hém kan gaan
als hij zijn best niet doet.
President Reagan stelt tevreden
vast, dat de Amerikanen beter dan
ooit hun best doen, getuige de weer
groeiende economie en het slinken
de aantal werklozen. „De president
vergeet, dat zijn crisis-politiek een
nieuw leger heeft geschapen van
onherstelbaar verminkte mensen,
die nooit meer aan werk of aan een
gezin zullen toekomen, omdat ze
vernietigd zijn. De kern van aller
armsten is groter en harder dan
ooit na de Tweede Wereldoorlog",
zegt Mitch Sneider.
Hij zit bij een oude piano in het
„drop-in"-centrum. Op het instru
ment staat een glazen kubus. Op de
bodem ervan ligt as. Het zijn de
resten van een van Mitchs aan
„blootstelling" overleden vrienden.
MARCK DE KONICK
