Prof. Catharina Halkes: Bijbel bekijken vanuit de geloofservaring van vrouwen kerk wereld CeidócSomtm1' ggmsn brieven van lezers CcidócSouiont si LEERSTOEL FEMINISTISCHE THEOLOGIE EUROPEES UNICUM Ataturks nazaten ACHTERGROND ZATERDAG 5 NOVEMBER 1983 PAGIN, Met jeugdig elan en enthou siasme, gelouterd door een meer dan zestigjarige levens ervaring bezet drs. Catharina J. M. Halkes sinds goed een maand de eerste leerstoel fe ministische theologie in Eu ropa, een primeur voor de universiteit van Nijmegen. Het begon in 1977 met het project „Christendom en fe minisme" binnen de theologi sche faculteit van Nijmegen. In 1981 werd dit omgezet in een permanente studie-op- dracht en nu, dank zij het Nijmeegse Universiteits Fonds, in een bijzondere leerstoel binnen de vakgroep dogmatische theologie. Inmiddels hebben Nijmegen en %Tine Halkes een zekere vermaardheid gekregen op het gebied van de feministi sche theologie. Studenten uit Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland volgen regelma tig enkele semesters in Nij megen en studeren er soms af. Mevrouw Halkes wordt gevraagd gastcolleges te ge ven onder meer in Tiibingen, Frankfurt, Oost- en West- Berlijn, Uppsala en Lund en dit najaar in Finland. Vorig jaar kreeg zij een eredocto raat van de Berkeley Divini ty School van de universiteit van Yale in de Verenigde Staten. Ook naar binnen toe werkte deze opdracht door. Sinds twee jaar behoort de feminis tische theologie tot de ver plichte colleges in de basisop leiding theologie in Nijme gen, zodat zowel mannen als vrouwen er kennis van kun nen nemen. Zelfs in de doc toraalfase verschijnt er af en toe een man, vaker uit Duits land dan uit Nederland trou wens. Er komt echter nog veel meer kijken als je de enige bent op je gebied. Zo wordt mevrouw Halkes advies ge vraagd bij een onderzoek naar geloofsbeleving van rooms-katholieke vrouwen. Bovendien voert zij een zeer uitgebreide correspondentie met mensen, die om inlich tingen vragen, om advies bij scripties of om literatuurlij sten. T De feministische theologie schaart zich in de rij van „er- varingstheologieën". Dat bete- o kent, dat vrouwen vanuit de eigen geloofservaring willen 7 gaan nadenken over de rela- tie tussen de mens, in dit ge- val de vrouwelijke mens, en God. Vervolgens wil men pro beren daardoor zowel de theo logie (godgeleerdheid), als de kerkstructuren minder eenzij- dig-mannelijk en dus meer menselijk te maken. „Het moet van onderop ko- men, dat wordt mij de laatste jaren steeds duidelijker", zegt Tine Halkes. die zelf vanuit eigen ervaring binnen de rooms-katholieke kerk is toe gegroeid naar deze vrouwelij ke, feministische benadering - van de theologie. „Het is een proces, een ontdekkingstocht naar de gang van je leven, een „queeste" om dat middel eeuwse woord te gebruiken. En langzamerhand krijg je dan helderheid. Je gaat zien hoe Israël als reactie op de toen heersende matriarchale godsdiensten zich heeft afge zet tegen die emotionele en li chamelijk gerichte vrucht baarheidsverering door zich een Vader God te scheppen die Geest was. En het chris tendom heeft dat nog rigou reuzer doorgevoerd, lichame lijkheid werd gezien als zonde en werd dus geheel geweerd. Ik vind het niet zo erg, dat het toen is gebeurd, dat is ge schiedenis en gezien de tijds omstandigheden begrijpelijk. Ik wil zeker ook niet de stap terug doen naar de Moeder Godin, zoals in Amerika wel gebeurt. In elke keuze zit een verlies, een eenzijdigheid. Als men een begrip zo verabsolu teert, krijgt er altijd iemand de schuld en die schade is ge leden. Wij moeten ons hele maal geen beelden maken Op weg „Het gaat niet om de Vader figuur in de Exodus, maar om de bevrijdende Stem, die de mensen op deed staan en op weg gaan. Dat is voor mij het beeld: de mens die opstaat, man en vrouw, op het horen van Gods stem. Daar kan ik niet meer omheen en dan heb ik ook geen vrede met een louter mannelijke kerk. De vrouw is opstandig geworden tegen de onderdrukte, stemlo ze dienstbaarheid, waartoe zij zolang veroordeeld is geweest. Echt dienstbaar kun je im mers pas zijn als je je bewust bent van jezelf. Ook de vrouw is mens, volledig mens en vanuit die ervaring moet de verhouding tussen kerk en theologie opnieuw bepaald worden, met mede als uit gangspunt de ervaring van de vrouw. Het is belangrijk, dat ook zij kan zeggen en belijden hoe zij het geloof verstaat en dat moet ingebracht worden, niet verdoezeld. Het moet zo worden, dat geloven weer be vrijdend is voor mannen èn vrouwen. Want een eenzijdig mannelijke kerk maakt ook de man eenzijdig. Ieder mens heeft een mannelijke en een vrouwelijke kant, waarom dat altijd eenzijdig ontwikkeld? Wie hier over nadenkt blijft in beweging, die blijft zoe ken". Voor Tine Halkes is dat een beweging, een zoektocht bin nen de kerk. „Ik heb het oude denken nodig om mijn eigen denken duidelijk te maken, ik kan niet uit de geschiedenis stappen, maar ik wil er ook niet door gedicteerd worden". Dat betekent voor haar niet zich afzetten tegen de kerk, maar proberen, hoe moeizaam dat soms ook gaat, om binnen die kerk een verandering op gang te brengen, een andere manier van denken. Waarom een nieuwe denkwijze afwij zen alleen, omdat zij nieuw is? Bovendien is het niet zo, dat vrouwen er nu pas over gaan nadenken, dat zij in de kerk eigenlijk tweederangsburgers zijn. Er zijn, ook in vroeger eeuwen, vrouwen geweest, die hun stem lieten horen, maar er werd meestal niet ge luisterd. Waarom bijvoorbeeld zijn de geschriften van Maria Magdalena niet in de canon van de bijbelboeken opgeno men? Niet alleen terug naar de grondtekst van de bijbel dus, ook terug naar het begin van de geschiedenis. De He breeuwse woorden hebben vaak meer betekenissen en te vaak is door de mannelijke vertalers alleen de mannelijke gekozen. Voor Tine Halkes is de Chris tus en zijn evangelie een kruispunt waarop de tijden samen komen, de kern die grenzen doorbreekt. „Daar kan ik uit leven", zegt ze, „maar dat betekent niet dat ik, kijkend vanuit de feminis tische theologie, de hele bijbel bevrijdend kan lezen. Ook die bijbel is de neerslag van erva ringen, menselijk, maar vaak alleen maar mannelijke erva ring, omdat de maatschappij toen mannelijke georiënteerd was. In onze bijbel is veel aangeslibd wat bepaald niet bevrijdend voor vrouwen is. Misschien hebben we te veel naar Paulus geluisterd en te weinig naar Jezus". Confrontatie In de protestantse kerken wordt altijd gezegd, dat je je ervaringen onder „kritiek van het evangelie" moet stel len. De feministische theolo gie zegt dat ook het omge keerde moet kunnen, de Schrift onder kritiek van de ervaring stellen „Of eigen lijk", preciseert Tine Halkes, „zou ik het liever een con frontatie willen noemen, een confrontatie tussen de geloofs ervaring van Israël, neerge legd in de bijbel en de heden daagse geloofsbeleving. Dat kan alleen maar als wij ons realiseren dat die bijbel een stuk historie is, geschreven in een tijd toen er niet gedacht werd over bevrijding van vrouwen, slaven of klassen. De woorden van Jezus daar over zijn nooit gethemati seerd. Hij gebruikte concrete voorbeelden uit zijn eigen om geving. Dus kun je nooit zeg gen: die woorden, die beteke nis staat voor altijd vast. Je moet ze steeds opnieuw invul len en zo zijn we met elkaar steeds op weg". En dat is voor Tine Halkes christendom: navolging van het evangelie, het horen van de Stem en daar naar hande len in overeenstemming met de omstandigheden. In deze tijd is het niet meer mogelijk om vrouwen, die op elk ander terrein zelfstandig en mondig geworden zijn, in de kerk de mond te snoeren. Niet het man of vrouw zijn is belang rijk, maar het mens zijn. Het christendom is teveel stil blij ven staan door te stellen, dat de bijbel statisch was. Een werkelijk fundamenteel on der kritiek stellen van de bij bel is pas de laatste tien jaar opgekomen. Toen groeiden de ervarings- of bevrijdingstheo- logieën, zoals die van Latijns- Amerika en Zuid-Afrika, en ook die van vrouwen. God wil een God zijn vón, maar ook dóór mensen. Zo tenmin ste heeft Catharina Halkes de opdracht van haar leven be grepen. Pionieren Daarom is ze ondanks de enorme drukte die het mee brengt, erg blij met haar pio- nierstaak. Ze kan niet alles in de twee jaar die haar nog scheiden van de pensionering. Maar ze hoopt zoveel mogelijk voorwaardenscheppend bezig te kunnen zijn, zodat een op volgster kan putten uit bij voorbeeld een goede biblio theek. Daarnaast wil zij het contact met vrouwen vasthou den en uitbreiden. „Misschien juist, omdat ik wat ouder ben stelt men vertrouwen in mij en komt men met vragen", zegt ze. En dan probeert zij die vragenstelsters uit te leg gen, waarom zij zich bezig houdt met die feministische theologie, ondanks de negatie ve klank die het woord ge kregen heeft. „Want dat woord feministisch is mij dierbaar geworden", zegt ze. „Vrouwelijke theologie? Nee, daar kan ik ook niks mee. Het gaat juist om die rebellerende vrouw, die zoekt naar de wor tels van het kwaad, de vrouw die kritiek heeft op de heer sende structuren in de samen leving en daaraan van bin nenuit iets wil veranderen en dat bovendien wil doen in een gemeenschap van vrouwen". Daaraan hoopt de leerstoel in Nijmegen een nog bredere aanzet te geven. JANTINE J. DE BOER >or hsbi pT; 5e i Lmi1 and De Turken gaan morgen naar de stembus. Drie jaar^aa zijn zij inmiddels gewend aan de militaire curatele van raai Evren. Als gevolg daarvan kent het land een zeken rust. In economisch opzicht zijn er ook enkele verbeten» jaa aan te wijzen. Er is een verbeterde handelsbalans, die j^ke bepaalde groepen in de samenleving voordelig heeftf£"j werkt, ook al is het economisch herstel in zijn geheel gedj door slechte internationale ontwikkelingen. De vele tie^, len politieke moorden, die voor september 1980 dagelijk straatbeeld beheersten, behoren tot het verleden. In de i daarvan is een politieke zuivering op gang gekomen, did1 altijd niet aan haar eind is. Ze levert het stilaan volstrekt kende beeld op van mishandelingen en martelingen, het vermijdelijk begeleidend verschijnsel van de vooral ideo! sche conflicten die de militairen met hun tegenstanders slechten. Bij verkiezingen waarin twaalf van de vijftien polit partijen die zich hadden aangemeld, niet mee mogen d behoeft de vraag geen beantwoording of deze verkiezir democratisch zijn. Dat zijn ze natuurlijk niet. Zij dienei uitsluitend toe het militaire regime van generaal Evren, door westerse democratieën wordt verafschuwd, naar bu_ toe een zekere legitimiteit te geven. Er zijn immers rfnj heel weinig landen in de wereld die niet over een parlerjDl beschikken. Niet veel groter is het aantal landen waarin parlement ook daadwerkelijk iets voorstelt. De vraag is dan ook gerechtvaardigd of het Turkse re$Jaa uitsluitend beoordeeld moet worden naar de maatstaven, aan zovele andere staten in de Tweede of Derde WeLEI evenmin worden opgelegd. Voor de ingreep in 1980 bescl-ei( te Turkije weliswaar over een democratisch stelsel, maaHer£ heeft maar korte historische wortels. De (militaire) stichj^ van het moderne Turkije hebben zich in de jaren twinti^aö ten leiden door het prestigieuze systeem van het Wesaui Maar sindsdien zijn die militairen talloze malen tussenb gekomen. De i ïan De spanningen binnen de nog steeds autoritaire Turks^a^ menleving zijn kennelijk te groot om gedragen te woifekt door een democratie naar westers model. Ataturk en zijn >vei destanders wilden een open, tolerante, humane samenle^et opbouwen. De militaire nazaten van Ataturk hebben du;a£ lijk minder grote idealen. Zij streven naar rust en ord<^or' een vergroting van het bruto nationale produkt. Vooral rust en orde zijn voor hen zo belangrijk dat zij terugvallen eeuwenoude autoritaire methodes, verrijkt met mod^or martelwerktuigen. jast lanc De ontwikkelingen in Turkijke slechts beoordelen op 1^0 democratische gehalte zou geen recht doen aan de situati^ar kan de bestaande tegenstellingen slechts verergeren. Het jen daarentegen van meer gezond verstand getuigen maatsta te ontlenen aan de geschiedenis van Turkije zelf. Het pa*""" mentaire stelsel speelt daarin nog slechts een kleine rol.^- gemene humanitaire maatstaven, waar elk regime voor J naar beoordeeld moet worden, echter des te meer. DalV- Turkse militairen in dit opzicht te kort zijn geschoten is duidelijk. Daarop dienen zij in de eerste plaats beoordeelt worden. jjro der 15.00 u.; do. ook 19.00-20.00 u.Ha< 142144. Spreekuur gemeentelijke'Ti._ ciale dienst: di 14.00-15.00 u. Apr u laan 1a. Zuid-West: do. 14.00-lder u. Herensingel 3, Leiden Noord. —Inn M tn on j- -rcccnn JK" [ar Kip in tomaten- champignonsaus met sla en rijst fijne koffievla Nodig voor twee personen: 2 kippepoten, zout, peper, 2 lepels olie, ui, knoflook, paar plakjes ontbijtspek, 2 dl water, kwart bouillon tablet, paar lepels toma tenpuree, basilicum, 100 g kleine champignons, aro ma, maizena; sla, teentje knoflook, 1 le pel (wijn)azijn, 1 lepel olie, zout, peper, suiker, 1 klein hardgekookt ei;: 250 g droogkokende rijst, 4,5 dl water, zout; 0,5 liter melk, 1 ei, 30 g sui ker, 15 g maizena, pakje vanillesuiker, 2 theelepels oploskoffie, 1 lepel ge schaafde geroosterde amandelen, paar schuim- koekjes, 0,5 dl slagroom 12 g basterdsuiker., Wrijf de kippepoten in met een mengseltje van zout en peper en bak ze bruin in het de olie. Haal de kip uit de pan en bak in hetzelfde vet de fijngesneden ui, de hele teen knoflook en het klein gesneden spek een paar mi nuten. Doe er water, bouil lontablet, tomatenpuree, ba silicum en kip bij. Stoof dit mengels een half uur. Voeg dan de gehalveerde cham pignons toe en laat de massa nog een kwartier stoven tot de kip gaar is. Voeg zonodig zout en aroma toe en bind het vocht met weinig maize na. Zet de helft van de melk op, meng ei en suiker, roer er maizena en weinig koude melk door, schenk bij dit papie al roerende wat hete melk en doe het in de pan. Laat de vla even koken, voeg van het vuur de overige koude melk, vanillesuiker en oploskoffie toe en laat de vla koud worden. Meng de amandelen met fijngemaakte schuimkoekjes en strooi dit fhengsel over de vla. Gar neer verder met de (met bas terdsuiker stijfgeslagen) room. Menutip voor maandag: ver se worst met koolraap en aardappelen yoghurtvla. JEANNE^ LEIDEN: O.L.Vr. Hemelvaart: za. 19.00 euch.viering, zo. 09.30. 11.00 mmv dames- en herenkoor. H. Leonardus: za. 19.00 jongerenvie ring; zo. 09.00 euch.vierlng, 10.45 hoogmis. H. Middelares: za. 19.00; zo. 9.30 ge zongen viering. 11.30. H. Lodewljk: za. 19.00. zo. 8.30. 10.00 hoogmis. 11.30. 14.00-17.00 jubileu maflaat. 18.00, 19.00 Lof. St. Anthonius van Padua: za. 19.00 euch.. zo. 9.30'en 11.30 euch. H. Petrus: za. 19.00; zo. 9.30. 11.00 O.L.Vr. Onbev. Ontv.: za. 19.00; zo. 9.30, 10.45 hoogmis. 12.15. Oud Katholieke Kerk: zo. 10.00. AARLANDERVEEN: za. 19.00; zo. 10.30 hoogmis. AARDAM: za. géén; zo. 9.00 hoogmis, 12.00. ALPHEN AAN DEN RIJN: H. Pius: za. 19.00; zo. 9.00, 10.30 hoogmis. H. Bonifatius: za. 19.00; zo. 9.45 hoogmis. 11.30. De Heilige Geest: za. 19.00; zo. 9.30 en 11.00. BOSKOOP: za. 17.30 „De Stek"; 19.00 in kerk; zo. 9.30 en 11.00. HAZERSWOUDE DORP: za. 19.00 met orgel; zo. 9.30 hoogmis; 11.30 wisselend van opzet. HAZERSWOUDE-RIJNDIJK: za. géén, zo. 10.00. Dep. Het Anker: za. 19.00; zo. 8.45 en 11.15. HILLEGOM: St. Jozef: za. 19.00 met Ned. liederen; zo. 10.00 gezinsmis (kinderkoor). 11.30 Ned. liederen. HILLEGOM: H. Martinus: za. 19.00; zo. 9.00 en 11.00. HOOGMADE: za. 19.00; zo. 10.00. KATWIJK A.D. RIJN: za. 19.00 euch .vierlng met zang; zo. 9.30 hoogmis, 11.15 met zang. Dep. Rijnsburg: za. gebeds- en communieviering; zo. 10.30 met zang. (Buiten) KAAG/ABBENES: za. 19.00; zo. 10.00. LANGERAAR: za. 19.00; zo. 9.30 en 11.30. LEIDERDORP (H. Menswording): za. 19.00; zo. 9.00, 10.30, 12.00. LEIMUIDEN: za. 19.00; zo. 7.30, 9.30, 11.15. LISSE: Agathakerk: za. 19.00 euch.; zo. 10.00 en 11.30 (kinderneven- dienst). Dep. Poelpolder: za. 19.00 euch., zo. 9 en 11.30 euch.vierlng. Mariakerk: za. 19.00; zo. 8.30. 10.00 hoogmis. 11.45. H.H. Engelbewaarders (Beekbrug): za. 19.00; zo. 9.30 hoogmis. 11.00 en 17.45. NIEUWKOOP: za. 19.00; zo. 9.00 hoogmis, 10.45. NIEUWVEEN: za. 19.00; zo. 9.00, 11.00. NIEUW-VENNEP: za. 19.00 avondmis; zo. 10.00 hoogmis. NOORDEN: za. 19.00; zo. 9.00, 10.30 hoogmis. NOORDWIJK-BINNEN: za. 16.00 in Kerkhofkapel; 19.00 in de kerk; zo. 8.00, 10.00 hoogmis, 11.30, 14.00- 17.00 jubileumaflaat. NOORDWIJK AAN ZEE: za. 19.00 euch.; zo. 9.30 hoogmis, 11.00 euch. NOORDWIJKERHOUT: St. Victor: za. 19.00 met koorzang; zo. 9.30 hoog mis. 11.00 mis met samenzang. St. Jozef: za. 19.00; zo. 10.00 en 11.30. OEGSTGEEST: St. Willibrord: za. 19.00; zo. 9.00 en 10.30. OUD-ADE: za. 19.00 avondmis: zo. 8.30 hoogmis. 10.30 gezinsmis. OUDE-WETERING: za. 19.00 avond mis; zo. 9.30 en 11.30. ROELOFARENDSVEEN: Mariapre- sentatie: za. 19.00; zo. 9.00 en 11.00. Petrusbanden: za. 19.00 avondmis; zo. 9.30 hoogmis. 11.30, 14.00-17.00 jubileumaflaat. RIJPWETERING: za. 19.00 avondmis; zo. 9.00 hoogmis (herenkoor), 10.30 mis. SASSENHEIM: za. 19.00 euch.; zo. 9.30 hoogmis, 11.00 euch. STOMPWIJK: za. 19.30 met zang (laatste zaterdag v.d. maand thema viering), zo. 9.30 hoogmis, 11.00, 18.00. VOORHOUT: za. 19.00; zo. 9.00 hoogmis. 10.30. 11.45. VOORSCHOTEN: St. Laurentius: za. 19.00; zo. 11.30. Moeder Gods: za. 19.00; zo. 10.00. WARMOND: za. 19.00; ZO. 8.30, 10.00 hoogmis. 11.30. WOUBRUGGE: za. 19.00; zó. 10.00. ZEVENHOVEN: za. 19.00; zo. 9.00 hoogmis. 10.45. ZOETERWOUDE-RIJNDIJK: Meer burgparochie: za. 19.00 met wisselen de koren; zo. 10.00 hoogmis met wis selende koren, 11.30 met orgel en Ned. liederen. ZOETERWOUDE: St. Jan: za. géén opgave; zo. 9.30 hoogmis, 11.00. Chr. Dienaarkerk: za. 19.00 met zang; zo. 10.00 hoogmis. DE ZILK (Noordwijkerhout): H. Hart- kerk: za. 19.00; zo. 10.00 hoogmis, 11.30. STAD LEIDEN Herv. Gemeente: Hooglandse kerk: 10 u. Ds. E. M. Pannekoek, 11.45 u. Oec. Studenten- dienst. Marekerk: 10 en 17 u. Dr. S. Meijers. Maranathakerk: 10 u. Ds. A. Th. Kramer. Regenboog: 9.30 u. Ds. H. J. van Leeuwen. 11.15 u. Ds. H. J. van Leeuwen, 11.15 u. Ds. H. J. v. Leeuwen en past. J. A. A. van Well). Bethlehemkerk: 10 u. Ds. A. J. de Jong. Bevrijdingskerk: 9 u. Ds. L. C. Rietveld. 10.30 u. Ds. K. Ji Jansen. Vredeskerk: 10 u. Ds. S. T. de Mey- Meulendljk. Egllse Wallone: 10.30 u. Pasteur D. Ribs. Acad. Ziekenhuis: 10.15 u. Ds. G. E. Bakker. Diacones- sehuis: 10.30 u. Ds. H. B. van 't Hof. Jeugdkapeldiensten: Bevrijdingskerk: 10.30 u. H. Karstens. Geref. kerken en andere kerken stad Leiden: Zuiderkerk: 10 u. Dhr. D. J. Brouwer, Katwijk. Petrakerk: 10 u. Ds. v.d. Zwaan. Oude Vest: 10 u. Drs. P. de Bruijn. Oegstgeest. Maranatha kerk: 10 u. Ds. A. Th. Kramer. Bevrij dingskerk: 9 u. Ds. L. C. Rietveld. 17 u. Ds. L. C. Rietveld. Bejaardenhuis Groenhoven: 10 u. Ds. M. v.d. Werff, Voorhout. Merenwijk aula Valkenpad 9.30 en 11 u. Eucharistie/Avondmaal. Chr. Ge ref. Kerk: 10 en 17 u. Drs. G. C. den Hertog. Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 17 u. Ds. P. Houtman. Doopsgez./Rem. Kerk: 10.30 u. Mv. Ds. A. A. In 't Veld. Den Haag. Bapt.gem.: 10 en 18.30 u. Ds. G. Bosveld. Ev. Luth. Kerk: 10.15 u. Ds. J. Mostert, ELK-dienst. Nieuwe Apost. Kerk: Diensten 9.30 en 16.00. Ev. Chr. Gemeenschap: 10 u. Evang. Dikkes. Leger des Heils: 10 en 19 u. Samenkomsten. Zevende-Dag-Ad ventisten: 11 u. Ds. Bouwer. Evang. Centrum Zijlsingel 2a: 10 u. Dhr. Zijl stra. Zendingsgroep „Jeruel": samen komst 17 u. Pinkstergemeente Oude Vest 13: 10 u. Dhr. A. de Ruiter. AARLANDERVEEN Herv. Ge meente: 10 u. Ds. E. S. Klein Kranen burg. 19 u. Ds. J. Stolk. gez.d. Geref. Kerk: 10 u. Ds. F. v.d. Bos. Gouda. 15 u. Ds. J. Stolk, kinder- dienst (H.K.). Chr. Geref. Kerk: 9.30 u. Dienst des Woords, 17.30 u. Ds. J. H. Velema. 19.30 u. Ds. E. Klein Kranenburg. TER AAR Herv. Gem.: 9.30 u. Ds. K. Borsje. 18.30 u. Ds. P. v.d. Heuvel, 9 nov. Dankdag. Geref. Kerk: 9.30 u. Drs. J. Broer, 18.30 u. Ds. P. Buikema, Zwammer- ABBENES Herv. Gem: 9.30 en 18.30 u. ds. M. Bergsma, Abbenes. ALPHEN A.D. RUN Herv. Ge meente: Opstandingskerk: 10 u. Ds. J. J. v.d. Heiden (H.A.), 18.30 u. Ds. R. de Jonge. Adventskerk: 10 u. Ds. R. de Jonge. 17. u. Ds. Mol (dienst voor gehandicapten). Kruiskerk: 10 u. Ds. R. van Kooten. Geref. Kerk: Maranathakerk: 10 en 18.30 u. Dienst des Woords. Salvatorkerk: 10 en 18.30 u. Dienst des Woords. Baptistengemeente: 10 en 18.30 u. Ds. H. G. Koekkoek. Le ger des Heils: 10 en 19.30 u. samen komsten. Volle Evangelie Gemeente: 10 u. Dhr. A. v.d. Hoorn. ALPHEN-NOORD Herv7Geref. diensten: Goede Herder: 10 u. Kand. P. Taselaar. 18.30 u. Ds. J. Verheul. De Bron: 9.30 u. Ds. F. Moll, 10.15 u. Ds. L. Oosthoek, 18.30 u. Ds. Nieu- wenhuis. Ashramcollege: 10 u. Ds. G. Mulder. Driehoorne: 19 u. Ds. L. Oosthoek. ALPHEN-NOOR Herv. Gem.: Sionskerk: 9.30 u. Ds. J. Ouwendijk, 18.30 u. Ds. A. Breure, Oud Alblas. Oudshoornseweg: 10 u. Ds. Oort. BODEGRAVEN Herv. Gemeente: Dorpskerk: 10 u. Ds. P. J. Droogers. 18.30 u. Ds. A. Gooijer. Salvatorkerk: 10 u. Kand. M. J. Middelkoop, 18.30 u. Ds. J. Wieman. Bethlehemkerk: 10 u. Ds. J. Richter, 18.30 u. Ds. R. J. van de Hoef. Geref. Kerk: 9.30 u. Ds. W. A. v.d. Berg, 18.30 u. Ds. D. H. El- derman. BOSKOOP Herv. Gemeente: Dorpskerk: 9.30 u. Ds. A. Laprè, Kou dekerk, 18.30 u. Ds. W. A. Vlasblom. De Stek (Herv./Geref.): 9.30 u. DS. J. van 't Hoff (H.D.). Geref. Kerk: 9.30 u. Ds. D. H. Elder- man, Bodegraven, 17 u. Ds. J. van 't Hoff. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17,u. Ds. P. N. Ribbers. HAZERSWOUDE Herv. Genu 9.30 en 18.30 u. Dienst des Woords. Geref. Kerk: 10 en 17 u. Ds. J. Czlria, Rijnsburg. HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. Ds. H. L. Boonstra. DE KAAG Herv. Gem.: 10 u. Dienst des Woords. KATWIJK a/d RIJN Herv. Gem.: Dorpskerk: 10 u. Ds. M. J. Aarents (H.D.). 18 u. Ds. J. Gebraad. Ontmoe- tingskerk: 10 u. Ds. J. Gebraad (H.D.), 18.30 u. Ds. M. J. Aarents. KATWIJK AAN ZEE Herv. Ge meente: Nieuwe Kerk: 10 u. Ds. G. Jukema (H.D.). 18. u. Ds. C. van Slie- dregt. Oude Kerk: 10 u. Ds. H. Visser (H.D.), 18 u. Ds. I. J. Wisse, Zeist. Ich- tuskerk: 10 u. Ds. J. Vroegindewey (H.D.), 17 u. Ds. D. Driebergen. Pnlël- kerk: 9.30 u. Ds. J. P. van Roon (H.D.), 18 u. Ds. K. van Meyeren. Be- stevaer Mavo: 10 u. Ds. S. de Jong. Overduinkapel: 14.15 u. Ds. Baas. Geref. Kerk: Open Hof: 9.30 en 17 u. Dienst des Woords. Triumphator: 10 en 17 u. Dienst des Woords. Vredes kerk: 10 en 18.30 u. Dienst des Woords. Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 u. Ds. Slagboom. KOUDEKERK a/d RIJN Herv. Gem.: 10 u. Ds. A. 8aas. Katwijk, 19 u. Ds. M. G. Veenstra, Leiden. Geref. Kerk: 10 u. Ds. M. G. Veen stra. Leiden. 19 u. Ds. M. G. Veen stra. gez.d. in Herv. K. LEIDERDORP Herv./Geref. dien sten: Dorpskerk: 10 u. Ds. J. J. van den Born, 18.30 u. Ds. J. J. van den Born. Hoofdstraat: 10 u. Ds. G. Ste- geman. Scheppingskerk: 9 en 10.30 u. Ds. G. van Loenen. LEIMUIDEN Herv. Genu 9.30 u. Ds. P. Schalk. Geref. Kerk: 9.30 u. Ds. P. Verschoor. Aalsmeer. 19 u. Ds. H. I. G. Jaspers Focks. LISSE Herv. Gem.: Dorpskerk: 10 u. Ds. B. C. de Gelder. Pauluskerk: 10 u. Ds. P. C. 't Hooft. 19 u. Ds. B. C. de Gelder. Geref. Kerk: 10 en 19 u. Dienst des Woords. Chr. Geref. Kerk: 10 en 16.30 u. Ds. van Dijken. Geref. Gem.: 10 en 16 u. Ds. D. Hak kenberg. Ned. Geref. Kerk (Salvarorl): 9.30 en 17 u. Ds. P. P. Goossens, Doorn. NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9 30 u. Ds. J. C. J. Bronsgeest, 18.30 u. Jeugddienst. Geref. Kerk: 9.30 en 18.30 u. Drs. G. P. Nooteboom, Nieuwkoop. CHr. Geref. Kerk: 9.30 en 16.30 u. Ds. J. Veenendaal. NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 u. Ds. H. O. Molenaar, 18.30 u. Ds. E. S. Klein Kranenburg. NIEUW VENNEP Herv. Gem.- 9.30 u. Ds. Goverts, 19. u. Ds. J. H. de Mei (ontmoetingsd. in Ger. Kerk. Geref. Kerk: 9.30 en 16.30 u. Ds. G. Chr? Geref. Kerk: 9.30 en 16.30 u. Ds. Visser. NOORDWUK Herv. Gemeente: Grote Kerk: 10 u. Ds. W. van der Lee (H.D.), 19 u. Ds. N. Korenhoff. Kerk aan Zee: 10 u. Ds. D. Keunlng (H.D.). De Rank: 10 u. Dhr. K. J. Visser. Gro te Kerk: 15.30 u. Ds. D. van Vliet. Geref. Kerk: Hoofdstraat (Buurtkerk): 10 u. Ds. N. Korenhoff, 17 u. Ds. W. v.d. Lee (G.D.). Vinkenlaan: 9.30 u. Ds. R. S. Elgersma, Stichtingskerk: 11 u. Ds. E. E. Slofstra, Sole Mio: 9 u. dhr. J. van Duin. NOORDWIJKERHOUT Herv. Genu 10 u. Ds. B. C. de Gelder, Usse, bed. H.D. OEGSTGEEST HervVGeref. dien sten: Mauritsiaan: 10 u. Ds. K. Vegter H.A. Groene Kerkje: 11 u. Ds. A. Noorman, Pauluskerk: 9.30 u. Ds. H. J. van Achterberg H.A. Gem. cen trum: 11.30 u. Ds. R. E. da Costa H.A., 19 u. Dr. A. W. Cramer H.A. En degeest: 9.30 u. Pater J. W. M. Bos houwers. Acad. Ziekenhuis: 10.15 u. Ds. G. E. Bakker. Diaconessehuis: 10.30 u. Ds. M. B. van 't Hof. Luth. Kerk: 10.15 Ds. J. Mostert. Van Wyc- kersloot: 16 u. Mv. Ds. C. H. Visch- Tonsbeek. Ned. Geref. Kerk: 8.45 u. Ds. W. Janse (Katwijk), 16 u. Ds. G. de Lange. OUDE WETERING Herv. Gem.: 17 u. Dhr. Smit, Leiden. Jeugddienst Herv. Kerk. Geref. Kerk: 9.30 u. Dhr. J. v. Wallin- ga, Leiderdorp, 17 u. Drs. J. Broer, jgd. In Herv. Kerk. RUNSATERWOUDE Herv. Genu 9.30 u. Ds. W. van de Kamp, 19 u. Ds. W. Koelewijn. RIJNSBURG Herv. Gemeente: Grote Kerk: 9.30 u. D3. Romein, 17 u. Ds. Smaling. Bethelkerk: 9.30 u. Ds. Smaling (H.D.). Geref. Kerk: Petrakerk: 9.30 u. Ds. Snel, 17 u. Ds. Baayen. Immanuel- kerk: 9 en 10.30 u. Ds. Baayen, 17 u. Ds. Snel. Maranathakerk: 9.30 u. Ds. Damsma. 17 u. Ds. Damsma. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. Ds. 10.30 u. Ds. Germans, 19 u. Ds. R. J. Bakker. Geref. Kerk: 10 u. Ds. Th. Ferwerda, 17 u. Ds. T. de Boer, Hoofddorp. Chr. Geref. Kerk: 10 eh 17 u. Stud. D. J. Steensma, Apeldoorn. Ned. Prot. Bond Ssasenheim/Lieee: Ds. H. Luikinga, Beverwijk 10.30 u. VALKENBURG Z.H. Herv. Gem.: 10 u. Ds. C. Vermeulen, 18.30 u. Ds. van Roon. Katwijk aan Zee. Geref. Kerk: 9.30 u. Ds. G. Snel, 18.30 u. Drs. S. Oegema. VOORHOUT Herv. Genu 10 u. Ds. W. Baas. gez.dienst met Geref. Kerk. VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorp: 10 u. Ds. A. K. v.d. Schoot (H.D.). Geref. Kerk: 10 en 19 u. Ds. G. de Zeeuw. „Ontmoeting" (Herf./Geref.): 10 u. Ds. v.d. Schoot. WARMOND Herv. Gem.: 10 en 17 u. Ds. J. Muis. WASSENAAR Herv. Gemeente: Dorpskerk: 10 u. Ds. Steenstra, 16.30 u. Ds. P. van Trigt, 19 u. Ds. van Waasbergen. Kievitskerk: 10 u. Dr. W. van Bruggen. Dorps-centrum: 9.30 u. Ds. M. Goudriaan, Oudekerk a/d IJssel. Shalom: (Jeugdkerk vanaf 12 j.) Messlaskerk: 10 u. Ds. W. van Waasbergen. Geref. Kerk: Bloemcampkerk: 10 u. Dienst des Woords. Zijllaan 4: 10 u. Drs. L. Wolthuis, 17 u. Mv. Ds. T. H. Attema-Roosjen. Den Haag. WOUBRUGGE Herv. Gem.: 9.30 en 18.30 u. Ds. W. J. J. Koelewijn. Geref. Kerk: 9.30 u. Ds. M. J. Aal- ders, 18.30 u. Ds. J. Broer, Ter Aar. ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 u. Dienst des Woords. Geref. Kerk: 9.30 u. Dhr. L. Vermeer, 19 u. Ds. G. Rang. ZWAMMERDAM Herv. Genu 10 u. Ds. W. L. Heljmans. 18.30 u. Ds. J. Ouwendijk. Geref. Kerk: 10 en 18.30 u. Drs. P. B. Buikema (H.A.). ARTSEN Lelden: Wijk 1: Boerha- vedistrict, Binnenstad-Noord. Groe- noord, Kooi. Merenwijk, za dr. Klaas- sen tel. 213546, zo dr. De Jong tel. 123752. Wijk 2: Binnenstad-zuid, Tuinstadwijk, Professorenwijk, de Waard, za dr. Engel tel. 121334, zo dr. Van Luyk, tel. 122522. Wijk 3: Mors. Haagwegkwartier, Zuidwest, Stevenshof. za dr. Simons tel. 142290, zo dr. Hammerstein tel. 720936. Voor de praktijkgebieden van Groeneveld, Van Leeuwen, Mey er. Relnders. Tan. Van Tol: za. dr. Meyer, tel. 215510, zo. dr Zwijnen- burg tel. 412166. Oegstgeest: za en zo dr. Van Walchren tel. 174830. Leiderdorp: za dr. Van der Leden tel. 894539, zo dr. Van der Beek tel. 894539. Spreekuur van 12.30 tot 13.00.» Voorschoten: za dr. Koop- mans tel. 6352, zo. dr. Vrljenhoek tel. 2356 Warmond - Voorhout: dr. De Gijzel tel. 01711-10834. Noordwijk: Groepspraktljk tel. 19300. Noord wijkerhout: Dr. Van der Lugt tel. 02520-15707. Katwijk aan Zee: Dr. Meewlsse tel. 12023. Katwijk - Rijnsburg Valkenburg: Dr. Hagen tel. 13222. Liase: Antwoordapparaat eigen hulsarts. Sassenheim: Dr. Schmidt tel. 11253. Hillegom: Dr. Zimmerman tel. 15121. Alkemade - Rijnsaterwoude - Leimulden: Dr. Beekhuis tel. 01712-8202. Alphen: Voor de praktijken van Stehouwer, Van Gemeren. Plag, "Visser, Varkevis- ser, Van Engelen, Smid, en Zikel: za Dr. Visser tel. 22088. zo Dr. Van Ge- meren tel. 30798. Voor de praktijken van Boss, Eradus, Van Der Steen. Hetzberger, Klelnhaneveld en Wijn- maaien: za dr. Boss tel. 72472. zo. dr. Wljnmaalen tel. 72079. Hazerswou- de - Koudekerk: Dr. Uhlenbeck tel. 01728-9281. Langersar - Nieuw- veen Ter Aar Woubrugge: Dr. Van Sprang tel. 01722-2811 Nieuwkoop - Noorden: Dr. Brinkman/Sluis tel. 01725-9301. TANDARTSEN Leiden Leider dorp Oegstgeest: Dr. Beerman tel. 142100, zaterdag en zondag spreek uur om 13.00 uur. Leidschendsm: Voor spoedgevallen tel. 238356. Bollenstreek: Dr. Bogers tel. 02521- 14895. APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp - Oegstgeest - Voorschoten: Zulder Apotheek in Leiden en apotheek Lin naeus in Oegstgeest Alphen: Apo theek Herenhof Alkemade: Apo theek Alkemade. Veerstraat. za en zo: 12-13 en 17.30-18 uur, tel. 01713- 9100 Katwijk: Apotheek Sloothaak Noordwijkerhout: za geopend van 9-13. u. en van 17-18 u. en zo van 12- 13 u. en 17-18 u. Spoedrecepten tel. 3511 of dlenstbel. WIJKVERPLEGING BOLLENSTREEK - Sassenheim - Warmond - Lisse - Beekbrug: mw. Van Braak tel. 02520- 19413. Noordwijkerhout -Voorhout - De Zilk: mw. Meyer tel. 5424. Hil legom: Opgave via het antwoordap paraat, tel. 02520-16217. Leid schendsm: Leidschendamse Kruis vereniging. tel. 070-455300. DIERENARTSEN Leiden: Dr. Vest- jens, tel. 144323, dr. Muurling tel. 125057. Oegstgeest: Dr. van Duyn tel. 153266. e Voorschoten - Leid schendsm: dr. Frencken tel. 271110 ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI ZEN LEIDEN Ongevallendienst elke dag Academisch Ziekenhuis be halve van dinsdag 13.00 u. tot woens dag 13.00 u. (Diaconessenhuis) en van vrijdag 13.00 u. tot zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-ziekenhuis). BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN Diaconessenhuis: Bezoekuur dage lijks van 16.00 tot 20.00 uur. Kinder afdeling dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet meer dan twee bezoekers per patiënt. De bezoektijden-regeling van het diaconessenhuis wordt met in gang van 1 juli as gewijzigd. Met in gang van 1 juli zijn de bezoektijden van 16.00 tot 17.00 uur en van 18.30 tot 19.30 uur. Sint Elizab«th-zie- kenhuis: Volwassenen dagelijks van 14.00-14.45 u. en van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 u. (alleen voor echtgenoten) van 15.00-16.00 u. en van 18.30-19.30 u. Kinderafdeling dag. 15.00-18.30 u. CCU (hartbewaking) dag. van 14.00- 14.30 u. en van 19.00-19.30 u. Inten sieve verpleging: dag. van 14.00- 14.30 u. en van 18.30-19.00 u. Sport- Medlsch Adviescentrum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u. in het St. Elisa beth-ziekenhuis. Endegeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo. 11.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eerste klasse: de gehele dag. Academisch Zieken huis: Voor alle patiënten (behalve kin deren) zijn de bezoekuren als volgt: Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30- 19.00 u. Avondbezoekuur afdeling verloskunde: 18.00-19.00.U. De Prae- maturenafdeling dagelijks van 14.30- 14.45 u. en 18.30-18.45 u. Bezoek aan ernstige patiënten: wanneer aan ernstige patiënten doorlopend be zoek wordt toegestaan kan de hoofd verpleegkundige hiervoor speciale kaarten verstrekken. De bezoektijden van de kinderkliniek zijn dagelijks 15.00-15.45 u. en 18.30-19.00 u. De bezoektijden van de kinderafdeling (alleen voor ouders van kinderen kan er een afwijkende tijd afgesproken worden met de hoofdverpleegkundi ge) zijn dagelijks van 14.15-15.00 u. en van 18.30-19.00. Rijnoordzia- kenhuis: Dagelijks 14.30-15.15 u. en 18.30-19.30 u. Extra bezoek hartbe waking: 11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinderafdeling 15.00-15.30 u. alleen voor ouders 18.00-18.30 u. S.O.S.-DIENST Telefonische hulp dienst, tel. 071-125202. Voor allen die in moeilijkheden verkeren of eenzaam zijn. Vertrouwelijk. Dag en nacht be reikbaar. BUREAU VOOR RECHTSHULP Herengracht 50, tel. 123942; spreeku ren ma. en di. 10.00-12.30 u.. wo. 13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u. LEIDSE RECHTSWINKEL Juri disch Adviesbureau. Ketelboeters- steeg 10. tel. 130775; Afdeling wo nen en werken: ma. 18.30-20.30, wo. 10.00-12.00. do. 18.30-20.30. Afde ling belastingen: dl. 18.30-20.30, wo. 18.30-20.30. Klachtenbureau: di. 18.30-20.30. do. 18.30-20.30. DIERENHULPDIENST Hulpverle ning aan verongelukte honden, kat ten. vogels, e.d. in de gemeenten Lel den. Leiderdorp. Oegstgeest, War mond en Zoeterwoude. Tel. 071- 125141. BURGERRAADSLIEDEN Koren brugsteeg 2. tel. 143171 (kantooru ren). Spreekuren ma., di. en wo. 11.00-12.00 u.. do. 18.30-20.00 u. GEZINSVERZORGING Stichting gezinsverzorging Leiden. Aanvragen hulp voor bejaarden en langdurige zieken en gezinsverzorging. Rem- brandtstraat 17. tel. 149441 (ma. t/m vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.00 u.). KINDER- EN JONGERENTELEFOON Op woensdag- en zaterdagmiddag van 14-18 u. telefoon 071 - 120611. MAATSCHAPPELIJK WERK Bu reau Maatschappelijk werk. Oude Rijn 44c. spreekuur daaelilks 14.00- s Rijn over Kinii JW Spr%1 w. Binnenj/ 1.00 36. <wafV i aasl II 3.00* 306, Leiden, tel 071-899375. Kanf geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14-1~ Telefonische Informatie over kinrf bijslag: 8-12 u. SOCIALE RAADSVROUW - uren sociale raadsvrouw. I Gerecht 10, wo. 17.00-18.00 Noord: Van Hogendorpstraat 36. 10.30-11.30 u.; Kooi: Driftstraat di. 10.30-11.30 u.; Morskwar Buurthuis Morskwartier. Topaasll 10.00-11.00 u. wo. 10.00-13.00* Tuinstadwijk: Herengracht 45. 10.30-11.30 u. SOCIALE RAADSVROUW VOIDI SCHOTEN Spreekuren: ma. 1S gt 20.00 u.wo. en vr. 9.00-10.30 u. li p seweg 33. Voorschoten. Tel. 325>, K SP HULP- EN INFORMATIEDIE^ Groenesteeg 33. Leiden. Tel. tie 134640 Of 071-144600. Hulp en Utes matte op medisch, juridisch en mh Vj gebied, werk, sociale verzekerinj huurkwestles. Spreekuur: elke derdag van 20.00-21.00 u. «er WERKENDE JONGEREN Kli^hl ten- en informatieuur Elke dinsis avond van 17.00 tot 20.00 u. K. kantoor Koppenhinksteeg 2. LeiLn Tel. 071-121139. Jf" Brieven graag kort ei| duidelijk geschreven D'. redactie behoudt zicij het recht voor ingezon; den stukken te bekorten, Wihelmina- monument (2) De ordinaire kermisattraf bedoeld als Nationaal-md ment Koningin Wilhelrr gaat gelukkig niet door. 1 de VARA vond het nodigl onder de aandacht te brenj via „Sonja op Dinsdag", rig en onbeschoft was van Eyck bij zijn uiteenzettl waarbij de Haagse wethouf de heer Halleen, het mWaa ontgelden door zich te 1< beledigen. Ook vond Wi Eyck het nodig de Haagse >os volking te bespotten door 1< wekkende, maar beledige tetf uitlatingen te doen, doelend een hoogstaande Haagse da die met de leden van «h. Oranjevereniging heeft gej. testeert tegen het ontwerp 'aa Aldo van Eyck en een toonstelling heeft georg seerd van nieuwe ontwer os in Hotel des Indes. Nu spo< een waardig ontwerp voor £lci Nationaal-monument Koi ib. gin Wilhelmina, is onze w iboi Eventueel via een and«» commissie die spoed betra* en de waardigheid niet uit oog verliest. MS P de Jong. DEN HAAG. 1

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1983 | | pagina 2