TAFEL Meeste scholen hoeven giftig spaanplaat niet te vervangen Advies hervormde synodecommissie: geen erkenning van ICTO en HBV Spanningen rond kerk Nicaragua en El Salvador BTÜ71 CciclócSoincm kerk wereld Duizend mark voor vindplaats citaat van Maarten Luther brieven vn\\\ lezers nem Tycidfft B kyxHE? ACHTERGROND EaidóaOowiarit F' WOENSDAG 2 NOVEMBER 1983 PAGlNjJ^J VB Erkenning door de Neder landse hervormde kerk van het Interkerkelijk Comité Tweezijdige Ontwapening (ICTO) en van het Hervormd Beraad Vredesvraagstukken (HBV) als officieel vredesbe raad naast het IKV is onmo gelijk. Sinds jaar en dag par ticipeert de hervormde kerk, zonder dat er sprake is van identificatie, in het Interker kelijk Vredesberaad (IKV), dat door de kerken gezamen lijk in het leven is geroepen. De verzoeken van beide or ganisaties (om ruimte binnen de kerk) gaan echter verder. „Het betreft hier, zeker ten aanzien van het ICTO. een vorm van erkenning als ker kelijke vredesbeweging." Tot deze conclusie komt de commissie van de hervormde synode, die op basis van de kernwapenbrief uit 1980 ge sprekken met beide tegen hangers van het IKV heeft gevoerd. Tot deze gesprek ken besloot de synode vorig jaar november, nadat het HBV om erkenning en te vens om herziening van het kernwapenstandpunt had ge vraagd. Het verslag en de aanbevelingen van de com missie komen op 18 novem ber op de synode in behande ling. De pastorale brief, waarin de synode gebruik en bezit van kernwapens veroordeelt, heeft veel vragen in de her vormde kerk opgeroepen. Als reactie op het standpunt van de synode ontstond het Hervormd Beraad Vredes vraagstukken. Eerder, in 1979, was het ICTO opgericht door kerkleden die veront rust waren over de „eenzijdi ge" koers van het IKV. Vele leden van de hervorm de kerk weten zich aange sproken door ICTO en HBV, aldus de commissie. De be reidheid van de synode om met beide organisaties in ge sprek te treden, toont aan dat binnen de kerk de legitimi teit erkend wordt van beide organisaties als vereniging van mensen die zich zorgen maken over de problemen van oorlog en vi;ede. Beide bewegingen zouden volgens de commissie dan ook volop de ruimte moeten hebben om hun standpunt bekend te ma ken, met name in de kerke lijke pers. De hervormde Raad voor Overheid en Samenleving zou samen met het IKV con sultaties moeten beleggen met ICTO. HBV. de stichting Bijbel en Vredesvraagstuk ken. Kerk en Vrede en ande re organisaties. Ook wijst de commissie op de verklaring van de Wereldraad van Ker ken over de samenhang tus sen vrede en gerechtigheid. De cruciale vraag is echter hoe kerkleden die verschil lend denken over vrede en veiligheid, met elkaar om gaan. Daarom moet er vol gens een der zeven aanbeve lingen de komende jaren een fundamentele discussie over het spreken der kerk plaats vinden. Als dieper liggende oorzaken van het verzet tegen de kernwapenbrief noemt de commissie: verontrusting over verpolitisering van evangelie en kerk; bezorgd heid dat de synode in de kernwapenbrief de grote waarde van de westers-chris- telijke cultuur te licht zou wegen; en de ergernis over de „absolute" wijze waarop de synode haar standpunt heeft bekend gemaakt. De commissie doet de aanbeve lingen om de polarisatie bin nen de hervormde kerk te gen te gaan. De Sandinistische regering van Nicaragua heeft gisteren twee buitenlandse priesters uitgewezen omdat zij jonge Nicaragua- nen hadden aangemoedigd dienst te weigeren. Het gaat om een Spaanse en een Costaricaanse priester. Het ministerie van binnenlandse zaken beschuldigde de pries ters ervan jonge katholieken te hebben willen aanzetten tot hongerstakingen en demonstraties uit protest tegen de in sep tember aangenomen wet waarin militaire dienst verplicht wordt gesteld. De uitwijzingen volgden op een weekeinde waarin aanhangers van de regering bij tweeëntwintig kerken betoogden en de diensten verstoorden als gevolg van loze geruchten, dat de priesters tijdens de mis de dienstplicht zouden veroordelen. De kerk overweegt een dag van protest uit te roepen tegen de toe nemende spanning tussen de kerk en het bewind. Ook in El Salvador verscherpen zich de spanningen rond de kerk. Een rechts „doodseskader" heeft gisteren de aartsbis schop van San Salvador Arturo Rivera y Damas en zijn hulp bisschop, Gregorio Rosa Chavez, ervoor gwaarschuwd. dat zij „zwaar gestraft" zullen worden als zij doorgaan met het bedrij ven van pro-communistische propaganda in hun zondagse pre ken. Beiden hebben opgeroepen tot een gesprek met de gueril- lastrijders over beëindiging van de oorlog en bij de regering erop aangedrongen een einde te maken aan het bestaan van de doodseskaders, wier activiteiten sinds twee maanden weer een opleving vertonen met vooral professoren en vakbondsleiders als slachtoffers. Korte metten De Amerikaanse bisschop pen zullen op hun jaarlijkse vergadering besluiten of er een herderlijk schrijven over de vrouw in kerk en samenle ving komt. De jaarvergade ring. van 14 tot 17 november te Washington, wordt vooraf gegaan door een tweedaagse conferentie over de plaats van de vrouw in de kerk. Daaraan zullen vijftig bisschoppen en evenveel vertegenwoordigers van negen r.-k. vrouwenorga nisaties deelnemen. Drie r.-k. vrouwelijke hoogleraren zul len op de conferentie spreken over de plaats van de vrouw in de bijbel; de wortels van het ambt; en de mannelijke domi nantie in samenleving en kerk. De zogenaamde Patriottische Kerk van China, de rooms-ka- tholieke kerk in de Chinese Volksrepubliek zonder band met het Vaticaan, heeft er een nieuw seminarie ter opleiding van priesters bij. Na Peking, Shanghai en Shenyang heeft nu ook Wuchang in Centraal- -China een seminarie. Daar staan 35 studenten ingeschre ven voor de studie die vijf jaar duurt. Ter herdenking van het feit, dat vijfenveertig jaar geleden de nazi's in Duitsland de „Reichskristallnacht" organi seerden, de aanval op joodse gebouwen en eigendommen, waardoor de straten bedekt werden met gebroken glas, zal in de Thomaskerk van Leipzig zondag een herdenkingsdienst worden gehouden. De dienst is door joden en christenen uit deze stad in de DDR gezamen lijk voorbereid. De vriend en biograaf van de door de nazi's vermoorde theoloog Dietrich Bonhöffer, dr Eberhard Beth- ge. zal in die dienst preken. Begin volgend jaar zal Zwit serland de dag herdenken, waarop vijfhonderd jaar gele den de kerkhervormer Zwin- gli werd geboren. Huldrych Zwingli zag op 1 januari 1484 in Wildhaus het levenslicht. De Raad van Kerken te Zu rich zal op 28 en 29 januari herdenkingsbijeenkomsten houden. Ter afsluiting zal een avondmaalsdienst worden ge houden. geleid door voorzitter Ernst Meili van deze raad. De theologische faculteit van de universiteit van Zürich be steedt bijzondere aandacht aan Zwingli. Zij organiseert lezin gen en studiebijeenkomsten. Over de gehele wereld geno men neemt het aantal katho lieke scholen flink toe. In 1981 zijn er drieduizend bijgekomen met een miljoen leerlingen. Op het ogenblik zijn er 146.376 ka tholieke scholen met 55 mil joen leerlingen en meer dan eenmiljoen leken, priesters en religieuzen als leerkrachten. De Evangelische bisschop Martin Kruse te Berlijn heeft een Lutherprijs van duizend Mark uitgeloofd. Winnaar wordt de gene, die precies kan aanwijzen waar het aan Luther toege schreven citaat vandaan komt: „Als ik zou weten, dat morgen de wereld vergaat, zou ik vandaag nog een appelboompje plan ten". De bisschop zegt, dat het citaat uitnemend de lutherse geest weerspiegelt, maar dat tot dusver nog niemand heeft kunnen bewijzen dat de kerkhervormer deze gedenkwaardige woorden zelf heeft neergeschreven. In elk geval rept de „Weimarer Ausgabe", waarin alle geschriften en brieven van Luther in een lange reeks delen bijeen zijn gebracht, er niet van. „In deze samenhang is het duidelijk, dat christenen niet tot taak hebben de ondergang van de wereld voor te bereiden", schrijft bisschop Kruse in het Berlijnse zondagsblad. „Veeleer dienen zij, voor zover dat in hun macht is, in deze vergankelij ke wereld achter het leven te staan", aldus Kruse. Paus in 1985 weer naar VS Naar alle waarschijnlijkheid zal paus Johannes Paulus II in 1985 voor de tweede keer een bezoek brengen aan de Verenig de Staten. De aartsbisschop van Miami, Edward MacCarthy zei, na afloop van een audiëntie, dat de paus een uitnodiging daar toe welwillend in overweging had genomen. Ook volgens de kardinaal-staatssecretaris Agostino Casaroli zou de paus graag het zuiden van de Verenigde Staten bezoe ken. In 1979 heeft hij verscheidene staten in het oosten en wes ten van de VS aangedaan. De primaat van Polen, kardinaal Glemp, heeft tijdens een be zoek aan bezoek aan Esztergom in Hongarije, de hoop uitge sproken, dat paus Johannes Paulus II binnenkort een bezoek aan Hongarije zal kunnen brengen. Hij deed dit tijdens de vie ring van het feit, dat drie eeuwen geleden Esztergom uit han den van de Turken werd bevrijd. Gebakken lever met rozijnensaus, gekruide spruiten en aardappelen vanille-rijsterla Voor twee personen hebt u nodig: 1 lepel rozijnen, 150 g lever, 30 g boter, zout, peper, 1 lepel citroen sap, 1 sinaasappel; 500 g spruiten, zout, 1 uit je, 5 g boter, tijm, peterse lie, ketoembar; 0,5 1 kg aardappelen; 0,5 liter melk, 25 g rijst, 12 g custard, 30 g suiker. Was de rozijnen, zet ze net onder water op en laat ze zacht koken tot ze opgezwol len zijn. Snijd de lever in dunne plakken. Laat de bo ter bruin worden in de braadpan en bak er op een groot vuur de lever in. Strooi er tijdens het bakken zout en peper over. Schep de lever na vier a vijf minuten uit de pan. het vlees moet maar nèt gaar zijn. Doe de rozijnen met het overgebleven kooknat bij het bakvet en voeg het citroen sap toe. Schil de sinaasappel, snijd er twee stevige schijven af en verdeel de rest in klei ne stukjes. Warm de sinaas appel mee in de jus en leg de hele schijven vervolgens op de lever. Verdun de jus zo nodig met water. Haal lelijke blaadjes van de spruitjes, was ze en kook ze met weinig water en zout gaar in acht a tien minuten. Fruit klein gesneden ui in de boter met iets tijm en ke toembar, schep er fijn ge knipte peterselie door en warm de afgegoten spruiten al opschuddend nog even mee met dit kruidenmeng seltje. Spoel de rijst af in een zeef tot er helder water afkomt en laat hem uitlekken. Breng de helft van de melk aan de kook. strooi er al roerende de rijst in en laat hem in een half uur zacht koken gaar worden. Meng custard, sui ker en iets melk, kook dit papje even mee met de rijst en voeg van het vuur de ove rige koude melk toe. Koel de vla af. JEANNE MEEVALLER VAN ENIGE TIENTALLEN MILJOENEN DEN HAAG Besturen van ongeveer honderd scholen voor voortgezet onderwijs waar geklaagd is over „bovennormale" concentraties formalde- hydegas, krijgen binnen kort een brief waarin hen wordt meegedeeld dat het met formaldehy- degas vergiftigde spaan plaat in de meeste geval len niet zal worden ver vangen. Soms zal venti leren het beste zijn en in andere wat „zwaardere" gevallen zal het spaan plaat volgens een nieuwe methode worden behan deld. Ook dan is vervan ging niet meer nodig. Al leen wanneer een wer kelijk zeer hoge concen tratie wordt geconsta teerd, zal het spaanplaat nog vervangen worden. Deze nieuwe fase in de strijd tegen het formaldehydegas is gebaseerd op de uitkomsten van nader onderzoek door Nederlandse en Amerikaanse instituten, waaronder het Rijksinstituut voor de Volks gezondheid in Bilthoven, die in opdracht van het ministe rie van Onderwijs en Weten schappen het probleem van het hinderlijke en bij hoge concentraties kankerverwek kende formaldehydegas heb ben bestudeerd. Voornaamste conclusie was dat vervan ging, waartoe aanvankelijk in alle gevallen besloten was, lang niet altijd nodig blijkt te zijn. Dit betekent voor het departement een meevaller van „enige tientallen miljoe nen guldens". De kosten, die nu nog gemaakt moeten wor den, schommelen rond de één miljoen gulden. Formaldehydegas is een be standdeel van de lijm die bij de fabricage van spaanplaat gebruikt wordt. De schadelij ke effecten van het gas wa ren al geruime tijd bekend, maar leidden ongeveer vier jaar geleden tot grote opwin ding, toen bleek dat vooral in snel opgetrokken noodloka- len bij scholen leerlingen en docenten last kregen van nogal hinderlijke prikkelin gen in ogen en slijmvliezen. Het regende klachten. Hoee temperaturen Onaerzoek wees uit dat de klachten veroorzaakt werden door het formaldehydegas, dat weliswaar „opgesloten" zat in het bij de bouw van noodlokalen gebruikte spaan plaat, maar vooral bij hogere temperaturen, zoals in de zo mermaanden, naar buiten kwam. Knellende vraag was: richt het gas blijvende schade aan of kunnen de klachten weer overgaan? Om geen risico te lopen werd een verbod op het gebruik van spaanplaat uitgevaardigd en werd in de meest urgente gevallen direct begonnen met het vervangen van het spaanplaat. Richtlijn daarbij was (en is overigens nog steeds) een concentratie van 120 microgram per kubieke meter lucht. Zodra de con centraties daar bovenuit kwamen, liep de volksge zondheid volgens de toen gel dende inzichten acuut gevaar en moest het spaanplaat weg gehaald worden. Daar is men als gevolg van het nader on derzoek nu op teruggekomen. De stand van zaken op dit moment: van de in totaal 250 ingediende klachten zijn er nu 150 afgehandeld. Deze klachten stammen zonder enige uitzondering van vóór het spaanplaat-verbod. Na dien zijn er geen nieuwe klachten bijgekomen. De honderd klachten van scho len die nog in behandeling zijn, hebben betrekking op 1100 houten noodlokalen. Dat betreft alleen scholen voor voortgezet onderwijs. Gege vens over het kleuter- en la- fer onderwijs zijn niet be- end, omdat de bouw van deze scholen door de ge meenten worden verzorgd. De ondertussen voortgaande onderzoeken, hebben uitge wezen dat het zinvol was in de concentraties boven de 120 microgram per kubieke meter een verdeling aan te brengen. De vrees dat alles wat daar boven uitkwam bui tengewoon schadelijk zou zijn, bleek volgens het minis terie ongegrond. Ramen open Tot een niveau van 240 mi crogram per kubieke meter, waaronder 75 procent van de nog te behandelen noodloka len valt (ongeveer 825), is het volgens de uitkomsten van die onderzoeken voldoende om goed te ventileren en „dichtmakende" verfsoorten te gebruiken. In de lokalen moet verder een rookverbod komen (sigarettenrook bevat ook formaldehydegas) en gordijnen dienen geregeld een fikse wasbeurt te krijgen omdat ze dikwijls geïmpreg neerd zijn met formaldehy degas bevattende stoffen. Rekken, kasten en prikbor den die spaanplaat bevatten, kunnen eveneens het best met een „dichtmakende" verf behandeld worden. Dan zakt volgens de onderzoekers de concentratie tot beneden de norm van 120 microgram per kubieke meter. In twintig procent van de ge vallen (220 noodlokalen) zijn concentraties gemeten die tussen de 240 en 440 micro gram per kubieke meter ble ken te liggen. Dan is ventile ren niet meer voldoende. In die gevallen doordrenkt men het spaanplaat gedurende een week met ammoniakgas dat het formaldehydegas vol-, gens een scheikundig proces bindt en als een vaste stof in het spaanplaat laat „neer slaan". Daarna moeten de lo kalen weer flink gelucht worden om het sterk ruiken de ammoniakgas te verdrij ven, maar is het probleem definitief opgelost, aldus het departement. Ook in deze ge vallen is het vervangen van spaanplaat overbodig gewor den. Blijft tenslotte over vijf procent van de gevallen (al tijd nog 55 noodlokalen) met concentraties boven de 440 microgram per kubieke me ter tot het nu hoogst bekende maximum van 750 micro gram per kubieke meter. Hier blijft vervanging van het spaanplaat het enige en beste remedium. De verwachting is dat het probleem rond het formalde hydegas volgens de nu geko zen aanpak en op grond van de nadere onderzoeken, me dio '84 afgerond kan zijn. Sinds de klachtenregen van enige jaren geleden, is het stil geworden. In nieuwe noodlo kalen mag als gevolg van het verbod geen spaanplaat meer gebruikt worden. De stapel klachten die er nu nog ligt. is afkomstig van „een afgeba kende en bij ons bekende groep", aldus een zegsman van het ministerie. ED FIGEE Ambtenarenacties verk i/aar Er kan best begrip worden opgebracht voor de verontvP1 diging bij de ambtenaren over de kortingen op hun sa[m d Er zijn sectoren (zoals het onderwijs) waarin de kortin,uis het salaris, het niet compenseren van de prijsstijgingeloeld andere bezuinigingsvoorstellen een inkomensvermindëond van zo'n 17 procent kunnen betekenen. Dat gaat iemand;!^*1 1 in zijn koude kleren zitten en dat men daartegen protes^^, is logisch. De manier waarop dat nu gebeurt is echter ter,j^e mei schreiend. teids ;o'n In Amsterdam bijvoorbeeld gaat de dienst volkshuisvef^an' deels dicht, de dienst herhuisvesting gaat helemaal dictr de sociale dienst legt het bijltje erbij neer. Wie heb je cP"™1 mee? Niet de rijksoverheid, maar juist die mensen van de ambtenaren zeggen dat zij solidair met hen zijn: de s A bers uit de stadsvernieuwingsgebieden. Andere voorbeel de Gemeentewaterleiding wil het aanleggen van leidinge nieuwbouwgebieden traineren en de PTT heeft deze plannen ten aanzien van telefoonaansluitingen. Dat zou name de aannemers treffen. Maar achter aannemers zi bouwvakkers, voor wie de werkgelegenheid toch al zo gunstig is. De ambtenaren moeten er zich voor hoeden dat het vankelijke begrip van velen voor hun situatie niet omsla; 4" het tegenovergestelde. Dan spreken we nog niet eens ove voornemens om het hele maatschappelijke leven te wrichten. Het gevolg daarvan is wellicht alleen dat men gaat realiseren hoe groot de macht van ambtenaren is. Er zou dan weieens drastisch kunnen worden ingeperkt. LE vei Requiem voor een architect de. De „grootste architect van Nederland" en ontwerper vai laatste versie van het Wilhelminamonument, prof. Aldo Eyck, heeft in de televisieshow van Sonja Barend gis avond een diepe duikeling gemaakt. Deze als kunstei zeer bewonderde man blijkt een uitermate onbehoof mens te zijn, bij wie alle stoppen doorslaan als zijn gees kinderen de toets der kritiek niet kunnen doorstaan. Hoe de boosheid ook te maken kan hebben met de 3,2 mil- gulden die aan hem voorbij zijn gegaan, zijnde het bedrag voor het vervaardigen van een monument is gereserve In elk geval bleek hij zelfs een schijn van beschaafdheid te kunnen opbrengen. De show van mevrouw Barend, di een ander onsmakelijk element over transsexuelen bevj werd door toedoen van de heer Van Eyck helemaal een waardige vertoning. OVERIGENS: Den Haag kan er ook mets aan doen da Nationale Commissie, die voor de totstandkoming van monument moet zorgen, er steeds weer in slaagt de meest surde ontwerpen te presenteren, zonder Den Haag één zemogelijkheid te bieden. Eerst een keienlint door de binnenstad en vervolgens een theekoepel op het „mo< plekje van Nederland" (citaat: Aldo van Eyck). „Slikkei stikken" noemde wethouder Halleen dat terecht. De Hof heeft echter nog enige zeggenschap over kunstuitingen de stad dreigen aan te tasten. En zo hoort dat, zelfs als standpunt wordt gehuldigd dat kunst niet mag worden be cussieerd. Respect trouwens voor de zelfbeheersing van i houder Halleen, die weigerde in te gaan op de onbehoorl provocaties van de heer Van Eyck. Het moet zelfs deze fessor duidelijk zijn waarom in Haagse dagbladen meer i dacht is besteed aan zijn ontwerp dan in de Amsterda kranten: de theekoepel dreigde het Haagse Voorhout aa tasten en niet een mooi plekje in Amsterdam. Hoe Mokur dat geval zou reageren is bekend. Brieven graag kort en duidelijk geschreven De redactie behoudt zich het recht voor ingezon den stukken te bekorten Vredesmars (6) Ik heb wél meegelopen, die 29ste oktober. Ik heb me ook verbaasd over de hoeveelheid afval. Maar wie zich daar aan heeft geërgerd, moet maar zo denken: nü zijn er nog mensen om het afval weg te werken, na de bom ruimt niemand Vredesmars (7) B CAO} ker geldt bij gelijke diens hetzelfde pensioen, onge de hoogte van het loon. ambtenaren krijgen na dienstjaren 70 procent van genoten salaris, dat aanziet hoger is dan dat van bouwvakker. Ik kan niet grijpen, dat de heer Kok de FNV twee groepen mei kan vertegenwoordigen: ambtenaren en de werl mers in de particuliere be ven. De belangen van groepen verschillen hen breed. C. Schipper. WASSEN AA! Als u dan 'n „Rus" wil afbeel den met bord moet u wel de juiste weergave van zijn pro testtekst publiceren. De „Rus" protesteert niet, zoals het on derschrift vermeldde, tegen welke raket ook. Op zijn bord staat: Beter een raket in de tuin, dan 'n Rus in je keuken. H.C.v.d.Hout, VOORBURG. Inleveren (2) De ambtenaren moeten zich schamen met hun prikacties. Het is het benadelen van de gemeenschap, die het gelag moet betalen, want er wordt weinig of niet gewerkt, terwijl de ambtenaren het volle sala ris ontvangen. Neem de bus chauffeurs die staken: het kost hen misschien tien gulden per dag. Ik ben bouwvakker en krijg na 32 jaar premie betalen 3.478,80 pensioen per jaar; dat is 66,90 per week. Ik ben nog geen dag zonder werk ge weest. Voor iedere bouwvak- Droog weer DE BILT KNMI voors voor morgen wolkenvelc 1 terwijl mogelijk nu en dan de zon doorkomt. Het b droog. Een hogedrukget verplaatst zich over het n n den van Midden- en Zuid< I t-Europa langzaam in oosti ke richting. Als gevolg d< van draait bij ons de w naar zuidelijke richtingen, wind is zwak tot matig voert vrij vochtige lucht asCre In de nacht en ochtend k_~r nen enkele mistbanken vc" komen. De minimumtempeLgj tuur is ongeveer 8 grac^y, Morgenmiddag loopt het kinaai op tot omstreeks 13 graden^ stra; Weerrapporten v Amsterdam De 8ilt Eindhoven Den Helder Lh. R'dam imorgen 07 u Max Min N<mar tamp tamp sMocf 13 6 OT 13 0.8 aa ii ohiel 10 0.1 Vlissingen geh bew. 14 Bordeaux u'3het 12 "oook 11 0.4de 17 OfiVolg 1° jjschc 12 o.öaanj Klagenfurt Kopenhagen Lissabon Luxemburg Malaga Mallorca onbew. 12 -2 0 14 -3 0 Las Palmas motreg. 26 r> oAA: oi de i ojWor 0 han 01 De 19 o vroi 0 lan< o.i naa «Stel 1 geh o onti 9 ofcn 21 °?lsec1 17 11 30

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1983 | | pagina 2