TAFEL
HEI
Massaal applaus tijdens afscheid van
„milde herder" mgr. Th. Zwartkruis
£eidócSoina|]
Kritische Duitse journalisten
wordt de mond gesnoerd
l'n i
y
Indringende oproep bisschoppensynode
eind te maken aan alles wat fout is
CDU EN CSU DRUKKEN STEMPEL OP RADIO EN TV
brieuen
lezers
ACHTERGROND
ftwdóe Commit
vrijdag 28 oktober 1983 pa
Met een massaal en lang
durig applaus is gisteren
tijdens de plechtigheden
rond zijn uitvaart een
hommage gebracht aan
de vrijdag overleden bis
schop van Haarlem, mgr.
Th. H. J. Zwartkruis. Het
eerbetoon werd alom er
varen als bijzonder ont
roerend. Voor zover be
kend is het ook enig in
zijn soort; nooit eerder
zou tijdens de uitvaart
van een katholiek hoog
waardigheidsbekleder op
deze wijze uiting zijn ge
geven aan gevoelens van
dankbaarheid en aan
hankelijkheid.
De belangstelling voor de
plechtigheden in de kathe
drale basiliek van St.-Bavo
was zo groot, dat velen ge
noegen moesten nemen met
een staanplaats. Het applaus
volgde op de preek die de vi
caris generaal van het bis
dom Haarlem, mgr. H. W. J.
Kuipers uitsprak. Centraal
hierin stond de wijze waarop
mgr. Zwartkruis in zijn epis
copaat gestalte heeft gegeven
aan saamhorigheid in de
kerk, een ideaal, dat hij zelf
placht samen te vatten in het
devies „Samen kerk zijn".
„Van zo'n kerk is hij bis
schop geweest", aldus de vi
caris-generaal, die erop wees,
dat het Griekse woord voor
bisschop „episcopos" is en
„toeziener" betekent. „Bis
schop Zwartkruis is echter
geen schoolopziener geweest
in de negatieve zin van het
woord", zo zei mgr. Kuipers,
„maar een milde herder, die
ruimte gaf aan mensen om
zichzelf te zijn en hen be
moedigde. Hij vond zo
formuleerde hij in 1980 zijn
beleid dat er in de kerk
mensen echt beweegt en wat
zij trachten te geloven".
Mgr. Kuipers bracht in her
innering dat de taakopvat
ting van bisschop Zwartkruis
hem „niet door iedereen in
dank is afgenomen". Doelend
op de talloze bewogen reac
ties die de dood van de bis
schop van Haarlem heeft los
gemaakt, wierp de vicaris-ge
neraal de vraag op: „Als zo
In een overvolle kathedrale kerk verricht kardinaal Willebrands de absoute aan het einde
van de pontificale mis van requiem bij de uitvaart van mgr. Zwartkruis.
vele mensen déze getuigenis
sen afleggen, is dat geen
waarborg voor waarachtig
heid? En wie zal zeggen, dat
daar de Geest niet spreekt!".
Later in zijn preek beklem
toonde mgr. Kuipers, dat bis
schop Zwartkruis niet heeft
geschroomd om. waar hij zich
daartoe genoodzaakt achtte,
bepaalde ontwikkelingen
binnen zijn bisdom af te wij
zen of buiten zijn verant
woordelijkheid te plaatsen.
„De bisschop van „Kerk, Wij
Samen", heeft er juist als bis
schop uitdrukkelijk voor ge
waakt, dat de band met de
universele kerk en vooral de
band met de' bisschop van
Rome in dat samen kerk zijn
gegarandeerd bleef. Hij was
in dat opzicht, zoals dezer da
gen over hem geschreven
werd, trouw van zijn haren
tot zijn tenen".
„Laat zijn dood", zo sprak
mgr. Kuipers, „ons allen de
ogen openen voor waar het
nu eigenlijk om gaat in de
kerk".
Hoofdcelebrant tijdens de
pontificale eucharistieviering
was Johannes kardinaal Wil
lebrands, vriend van bis
schop Zwartkruis en diens
klasgenoot op het groot-semi
narie in Warmond. Concele
branten waren vicaris-gene
raal Kuipers, de drie overige
vicarissen van het bisdom, de
pastoor van de St.-Bavo en
dr. L. Aarts, lid van het be
stuur van het bisdom. Op het
priesterkoor „in corona" aan
wezig waren onder anderen
kardinaal Bernhard Alfrink,
kardinaal Gordon Joseph
Gray (aartsbisschop van
Edinburgh), alle Nederlandse
bisschoppen en hulpbisschop
pen, de apostolisch nuntius te
Den Haag mgr. B. Wüsten-
berg, alsmede enkele bis
schoppen uit België en
Groot-Brittannië.
De Nederlandse regering
werd bij de plechtigheden
vertegenwoordigd door de
minister van staat, mevrouw
dr. M. A. M. Klompé en me
vrouw V. KorteVan He
mel, staatssecretaris van jus
titie. Andere wereldlijke au
toriteiten die aan de rouw
dienst deelnamen waren
prof. dr. P. Steenkamp, voor
zitter van de Eerste Kamer,
en burgemeester drs. F.
Schols van Den Haag.
Van de Amsterdamse dichter
Huub Oosterhuis, die in de
jaren zestig in een ernstig
conflict met de bisschop ver
wikkeld raakte, werd tijdens
de viering een „lied in me-,
moriam bisschop Zwart
kruis" gezongen. Waarmee
het Samen-kerk-zijn nog
eens extra reliëf kreeg. De
begrafenis vond in besloten
kring plaats op het kerkhof
van huize „Bosbeek" in
Heemstede.
Jezuieten
opgeroepen tot
grotere
verbondenheid met
paus
Tot diepere gehoorzaamheid
aan en meer samenwerking
met de paus en de plaatselij
ke bisschoppen heeft de So-
cietas Jesu (jezuïetenorde) de
28.000 jezuïeten over de ge
hele wereld opgeroepen. In
een verklaring, die gisteren
te Vaticaanstad is uitgegeven
aan het eind van de 33e alge
mene vergadering van de
orde, wordt gezegd, dat de je
zuïeten enerzijds moeten
streven naar meer gerechtig
heid en vrede, anderzijds hun
taak als priesters en ordele
den nooit uit het oog mogen
verliezen en de activiteiten
van leken moeten respecte
ren. De jezuïieten erkennen,
dat zij sinds de vorige alge
mene vergadering, acht jaar
geleden, in dit opzicht veel
fouten hebben gemaakt.
Minder zonden en meer ver
zoening. Daarop komt, vol
gens onze correspondent in
Rome, de „boodschap" neer
die de bisschoppensynode
kort voor het slot van zijn
werkzaamheden aan de
mensheid heeft gericht. Het
is een indringende oproep ge
worden („vervat in voor ie
dereen begrijpelijke bewoor
dingen") om een eind te ma
ken aan alles wat fout is en
om zich te verenigen in lief
de voor God en zijn naaste.
De boodschap geeft een op
somming van te betreuren en
te veroordelen zaken: de
schending van de mensen
rechten; inbreuken op de
vrijheid van godsdienst; ras
sendiscriminatie; agressie; ge
weld en terrorisme; de
opeenhoping van alle soorten
wapens, vooral atoomwapens
en de schandalige handel in
oorlogswapens; de onrecht
vaardige verdeling van 's we
relds rijkdommen en het be
staan van die structuren die
de rijke landen rijker maken
en de arme landen armer.
De bisschoppen moeten con
stateren, dat er overal in deze
wereld sprake is van onrecht
en dat de vrede steeds meer
wordt bedreigd. „Toch zal de
hoop nooit kunnen worden
gedoofd." De synodevaders
pleiten voor meer eenheid
binnen de kerk en roepen
alle andere godsdiensten en
alle mensen van goede wil op
om samen te werken tot heil
van de mensheid. „De kerk
is van plan zich in te zetten
voor het wegnemen van de
tegenstellingen en de span
ningen in de wereld. Ook wij
zullen onvermoeibaar stre
ven naar vrede en ontwape
ning en naar een verminde
ring van de spanningen,
vooral die tussen Oost en
West. We hebben geen poli
tieke macht, maar we kun
nen er wel voor zorgen, dat
de leiders van de landen de
stem van hun volk horen. De
kerk zal nooit onrechtvaardi
ge economische en politieke
structuren kunnen accepte
ren. We zullen bijvoorbeeld
alles doen wat binnen ons
vermogen ligt om de Noord-
-Zuid-tegenstellingen in de
wereld te veranderen."
Deze boodschap, die het meer
van zijn dramatische vorm
dan van zijn vrij algemene
inhoud moet hebben, is voor
lopig het enige, dat uit deze
synode zal komen. Enkele
prepositiones (de uiteindelij
ke synodevoorstellen aan de
paus) zijn daar al in ver
werkt, maar de meeste blij
ven geheim totdat de paus zal
besluiten die openbaar te ma
ken. Vandaag zijn de synode
vaders voor het laatst bijeen
gekomen. Morgen zal de paus
de synode plechtig voor ge
sloten verklaren.
De reden waarom het resul
taat van deze synode geheim
blijft is niet, aldus een toe
lichting, om de paus de kans
te geven de synodevoorstel
len die hem niet bevallen
naast zich neer te leggen. De
geheimhouding is geregeld
om de paus enige tijd te ge
ven over de voorstellen na te
denken. De paus zal het vol
gens de Indiase kardinaal
Cordeiro, een van de synode
voorzitters, niet in zijn hoofd
halen voorstellen naast zich
neer te leggen die 219 bis
schoppen met grote meerder
heid hebben aangenomen.
nU 7
Onderzeeërs: snel doen 'f
De Nederlandse politiek staat opnieuw voor de vral
Nederlands Bedrijf materiaal mag leveren aan Taiw£
vele tientallen jaren van de rest van China afgeF
eiland. In 1981 moest de Nederlandse regering ook 1
ring hechten aan een aanvraag van het Nederlandse?!1
leven om twee onderzeeërs aan Taiwan te mogen u
Daar waren toen maanden van politiek gekrakeel L
moeid, eindigend in de uiteindelijke goedkeuring val
portorder, tot grote woede van de Volksrepubliek
Het zou zeer onverstandig zijn als het Nederlands{^(
ke wereldje dit keer dezelfde tonelen zou gaap o;
Vast staat dat de werkgelegenheid in ons land zeeij
zou zijn met de nieuwe exportorder. Het gaat niet aF
twee onderzeeërs en een aantal vervolgorders, ma)
naast ook nog om niet-militaire opdrachten, die an(
derlandse bedrijven ten goede komen. Al met al lijk(
een zeer belangrijk exportgebied voor Nederland tei
Sinds het in 1981 genomen besluit tot levering vaj
derzeeërs aan Taiwan zijn de economische probleij
ons land alleen maar groter geworden en niet zo'n hi
beetje. Als we dat feit in aanmerking nemen kan nii
den voorspeld, dat een belangrijk deel van de politic
eindelijk toch vóór zal zijn ook nu de exportorderÜ
doorgaan. Waarschijnlijk zal dat zelfs een ruime meer
zijn, gezien de reactie gisteren van het CDA. In 19j
het Kabinet-Van Agt/Wiegel nog verklaard dat he;
ene leverantie van onderzeeërs aan Taiwan zou blipEJ
stelt men dat er opnieuw goed nagedacht moet wordt b
de grootste oppositiepartij, de PvdA, verkeert in grcj-di;
strijd. ni(
strc
A °V
ALS we van de reële verwachting uitgaan dat Ne de
uiteindelijk toch weer ja zal zeggen tegen de nieuwl he
torder voor Taiwan, dan heeft het Kabinet de taak düe 1
zo soepel mogelijk te laten verlopen. Dat zal dan heeleid;
moeten gaan dan twee, drie jaar geleden. Want toenigin
in Nederland zoveel lawaai over de kwestie van df he
zeeërs gemaakt, dat China of het dat van planjuid
niet wel nadrukkelijk en herhaaldelijk moest vedez
dat het een aantal economische sancties tegen Nederil zi
treffen. Die sancties zijn, gezien de cijfers van de' ni<
lands-Chinese Kamer van Koophandel, uiteindelijkldwi
lijks ten uitvoer gebracht. gids
uit
,mst
KORTOM, het Kabinet moet er voor zorgen dat Clier N
opnieuw door politiek tumult in Nederland geë—
wordt sancties af te kondigen. Het Kabinet zal
standpunt moeten innemen over het verzoek van dr^'
damse scheepswerf Wilton-Fijenoord om een exporL. 1
ning en het zal ondertussen niet moeten verzuimen F
ring in Peking op de hoogte te brengen. Het heeft bij
nese Volksrepubliek indertijd vooral veel kwaad blokje
dat ons land Peking niet had geïnformeerd, hoewelk,
Van Agt in die periode nog wel op staatsbezoek is gel
China. Bij snel doorgehakte politieke knopen kan, gÜ
ervaringen van 1981, de politieke schade voor ons laxöthei
schijnlijk zeer beperkt blijven. 1 zi
chte
Hachee met tempé,
rode kool en
aardappelen
karnemelkgruwel
vegetarisch
Nodig voor twee personen:
200 g tempé, 2 lepels olie, 1
ui, 2,5 dl water, half groen
tebouillontablet, laurier
blad, kruidnagel, 15 g
bloem, ketjap, azijn, zout,
peper;
500 g rode kool, 1 zure ap
pel, zout, suiker, kaneel,
kruidnagel, 5 g margarine,
azijn, (aardappelmeel);
0,5 1 kg aardappelen;
5 dl karnemelk, 4 beschui
ten, 1 volle lepel rozijnen,
sap van een halve citroen,
witte of bruine basterdsui
ker.
Snijd de tempé in blokjes en
bak die in warme olie bruin.
Bak dan nog even dunne uis
nippers mee. Voeg het water
toe met het groentebouillon
tablet, een laurierblaadje en
een paar kruidnagelen. Laat
de hachee een kwartier heel
zacht koken. Rooster de
bloem in een droge koeke-
pan al roerende lichtbruin.
Spreid de hete bloem uit op
een bord zodat zij snel af
koelt en niet donkerder
wordt. Meng de bloem ver
volgens met koud water tot
een schenkbaar papje, doe
dat bij de hachee en laat die
nog een paar minuten koken.
Maak de hachee op smaak
met ketjap, azijn, zout en pe-
per.
Kook de fijngesneden kool
gaar met schijfjes appel, zout,
suiker, kaneel, kruidnagel,
margarine en weinig water
in ongeveer een kwartier.
(Te gare, erg zachtgekookte
kool is zwaar verteerbaar en
ruikt sterk!). Breng de kool
op smaak met azijn, zout en
suiker en bind desgewenst
het kooknat met weinig
aardappelmeel.
Meng karnemelk, fijnge
maakte beschuiten en gewas
sen rozijnen en zet dit meng
sel een halve dag weg. Roer
er kort voor de maaltijd het
citroensap door. Geef de bas
terdsuiker er apart bij.
JEANNE
(Van onze correspondent Ge
rard Kessels)
BONN Over de West-
duitse radio en televisie
wordt een grauwsluier
gelegd. De regeringspar
tijen CDU en CSU zijn
systematisch bezig kriti
sche journalisten de
mond te snoeren. Het
duidelijkste voorbeeld
van de laatste weken:
Franz Alt, de populaire
chef va'n het televisie
programma „Report", is
geschorst omdat hij een
boekje heeft geschreven
waarin hij zich aan de
zijde van de vredesbewe
ging schaart.
Alt, een CDU-lid nota bene,
had er gezien zijn engage
ment met de vredesbeweging
zelf al vanaf gezien nog pro
gramma's te maken en te
presenteren die zich met dit
onderwerp bezig hielden. Dat
ging zijn bazen echter niet
ver genoeg. Alt werd ge
schorst omdat hij „eenzijdig
voor een bepaalde visie op
kwam", zo motiveerde inten
dant Hilf de beslissing.
Het verwijt van eenzijdigheid
treft steeds kritische en link
se journalisten. Terwijl Alt
van het eerste net verbannen
is, kan op het tweede de ui
terst rechtse Gerhard Lö-
wenthal rustig zijn gang
gaan. Löwenthal, die het pro
gramma „Magazin" presen
teert, heeft samen met de ge
vluchte Tsjechische schaker
Ludek Pachmann de „Kon-
servative Aktion" opgericht.
In verkiezingstijden is Lö
wenthal samen met Franz-
-Josef Strauss op het podium
te vinden. Hoewel hij van
zijn duidelijke partijdigheid
geen geheim maakt, mag Lö
wenthal in tegenstelling tot
Alt wel door blijven gaan
met presenteren.
Vooral de televisie wordt op
de korrel genomen. In de
Franz-Jozef Strauss
ogen van de regerende chris
ten-democraten is de invloed
van de televisie op de kij
kers-kiezers veel groter dan
die van de andere media. De
aanvallen richten zich vooral
op de nieuws- en actualiteite
n-uitzendingen. De laatste uit
de jaren zeventig overgeble
ven actualiteitenrubrieken,
die met levendige, alerte
journalistiek een grote repu
tatie hebben opgebouwd,
moeten het ontgelden. „Der
gelijke journalistiek wordt
per definitie als links be
schouwd. En wat links is
geldt niet meer als „onafhan
kelijk", zo schrijft het week
blad „Die Zeit".
De aanvallen worden zonder
enige schroom uitgevoerd.
Edmund Stoiber, de adjudant
van CSU-voorman Strauss,
schreef zelfs een brief aan in
tendant Voth van de Bayri-
scher Rundfunk, waarin hij
de onwelgevallige opiniema
kers met name noemde.
Toen de Deutschlandfunk,
een eerder als rechts bekend
staande radiozender, aan
dacht besteedde aan de
werkonderbreking van vijf
minuten voor de vrede van
de Westduitse vakbeweging,
werd er prompt opgebeld
door bestuurslid Herbert Cza
ja van de zender. Czaja, par
lementslid voor de CDU,
vond de uitzending „uiterst
eenzijdig". Czaja: „Er werd
niemand geïnterviewd, die
doorgewerkt had".
Richtlijnen
Bij de Deutschlandfunk
wordt nu'gewerkt aan nieu
we richtlijnen voor de redac
tie. Daarin komt te staan dat
„de waarden van de grond
wet maatgevend zijn voor het
gehele programma". Daarbij
gaat het, zo zegt het bestuur,
„niet alleen om uitzendingen
over politiek, maar ook om
programma's die betrekking
hebben op huwelijk, gezin,
sexualiteit en aanverwante
problemen".
Wat zijn dan wel precies „de
waarden van de grondwet?".
Dat bepaalt het bestuur van
de Deutschlandfunk, waarin
waarin CDU en FDP het
vrijwel voor het zeggen heb
ben, zoals bij de meeste
omroeporganisaties in de
Bondsrepubliek.
Het geval-Alt mag dan alom
de aandacht hebben getrok
ken, wat in alle stilte bij het
Ludek Pachmann
uitstekende nieuws- en actu
aliteitenprogramma „Tages-
themen" gebeurt, is minstens
even triest. Nadat presenta
trice Barbara Dickmann al
eerder teleurgesteld was ver
trokken, krijgen nu de vijf
resterende en gezichtsbepa
lende presentatoren van het
programma een andere job.
Daarbij zijn vakbekwame
mensen als Rudiger Hoff
mann en Klaus Bednarz, die
Tagesthemen een eigen pro
fiel als een gedegen journalis
tiek magazine hadden gege
ven.
Deze ingrepen leiden ertoe
dat steeds meer journalisten
de kop al bij voorbaat in het
zand steken. Ze proberen te
voorkomen dat ze als „kri
tisch" en „links" aan de kaak
worden gesteld. In feite cen
sureren ze zelf vooraf.
Journalisten die politici van
de regeringspartijen intervie
wen geven alleen nog voor
zetten voor open doel. Het
resultaat zijn gortdroge en
saaie programma's. Kritische
en scherpe vragen worden
opgespaard voor de oppositie
partijen SPD en vooral voor
de Groenen.
Absurde vormen
Het streven om het de rege
ringspartijen naar de zin te
maken, neemt vaak absurde
vormen aan. De berichtge
ving over de massale vredes
demonstraties, afgelopen
weekeinde, leverde daarvan
een goed voorbeeld. Terwijl
elders honderdduizenden op
de been waren, werd one
venredig lang stilgestaan bij
een tegendemonstratie van
de CSU in München, die door
tienduizend mensen werd
bijgewoond.
CSU-kopstukken mengden
zich, nadat de rij sprekers
was afgewerkt, onder het pu
bliek om over de vrede te
discussieren. Van een discus
sie kwam echter niets te
recht, omdat er alleen maar
CSU-aanhangers op de Ma-
rienplatz stonden. Niettemin
werden de lange monologen
van de CSU-top 's avonds op
de televisie nog eens royaal
uitgemeten. Naar aanleiding
van de bijeenkomst kreeg se
cretaris-generaal Wiesheu
van de CSU 's avonds op de
televisie de vraag voorgelegd:
„Was hier vandaag in Mün
chen de zwijgende meerder
heid van het Westduitse volk
op de been?".
Wiesheu glunderde.
Brieven graag kort en
duidelijk geschreven De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den stukken te bekorten
Inleveren (3)
Ik kan me voorstellen dat nie
mand van ons gelukkig is met
de korting van 3!/2 procent op
de salarissen, pensioenen en
uitkeringen. Ik ben er als
AOW-er met een klein rijks
pensioen ook het slachtoffer
van. Maar wat de (nog) wer
kenden nu onder leiding van
FNV en CNV doen en nog
gaan doen is m.i. niet de aan
gewezen weg om uit de misère
te komen. Wat er nog over is
aan werkgelegenheid wordt
door hen op het spel gezet. En
waarvoor? Sinds 1945 zijn wij
opgevoed in een steeds meer
materialistische maatschappij.
We wilden en kregen al maar
meer. We moesten zo nodig
een auto, een caravan en zo
mogelijk een boot of een twee
de huis en wat nog meer aan
ons „geluk" ontbrak. Het gaat
onze economie slecht, maar
uitzonderingen daargelaten, is
er niemand in Nederland die
honger lijdt. Maar nu is het
niet mogelijk op hetzelfde peil
door te gaan. En wat gaan we
dan doen? Prikken. Hebt u,
prikkende en misschien sta
kende ambtenaren, niet in de
gaten dat u prikt en staakt te
gen uw eigen mensen. Denkt u
heus dat de heren op het Bin
nenhof onder de indruk raken
van het feit dat honderden te
laat of helemaal niet op hun
werk komen. Gaan uw acties
door dan voorspel ik u, dat u
bezig bent u zelf te ruïneren.
Ik zou wel eens willen weten
hoe groot de werkelijke be
reidheid is om te staken. Naar
mijn mening zult u versteld
staan van de uitkomst. Een
bond van honderdduizenden
leden brengt het op vergade
ringen maar tot een goede
handvol bezoekers, (schreeu
wers).
A. Schelling, DEN HAAG
Geen krant ontvangen Bel
tussen 18.00 en 19.00 uur, za
terdags tussen 14.00 en 15.00
uur, telefoonnr.071-122248 en
uw krant wordt nog dezelfde
avond nabezorgd.
Eei
Zonnig en kef;
DE BILT (KNMI) ïe E
noordwestelijke tot no,.e
stroming is koude f Zl(
komstig van de Nof1 va
naar ons land gestroorfreic
in kunnen de temperen
de middag hoger kor best
circa zeven graden. Tmaqi
het droog, alleen in devoo
nog een enkele bui il lo;
Dit weertype is te dar!
een krachtig gebied v(ent<
luchtdruk, dat zich eljjk
oceaan naar de Britse met
en ons land verplaat^an
door wordt de buiighe ^ii
delijk onderdrukt en
morgen flinke zonnig m,
den voorkomen. Het
koud voor de tijd van j
Weerrapporten van
Met de volgende sche
zeepost worden verzoi
datum, waarop de co::
dentie uiterlijk ter p<j'
zijn bezorgd, staat a(
naam van het schip v
Argentinië - ms G1
Moreno: 31 okt.; Austrl
ACT 7: 2 nov.; Brazil
Alhena: 3 nov.; Canadf
lijkse afvaart; India
Everest: 31 okt.; Isral
Palmah II: 31 okt.; Jaj
Rhine Maru: 31 okt.;
tillen - ms Hector
burg): 3 nov.; Nieuw-3
ms ACT 7: 2 nov.;
ms Hector: 3 nov.;
van Amerika - i
Saga: 31 okt.;
(Rep.) - ms S. A. SedefVan
okt.
