Me
Ernst Jansz
(Doe Maar)
in eigen
roman op zoek
naar z'n
identiteit
Alternatieve
ineeskunde:
,ewen
ZATERDAG
22 OKTOBER 1983
„Muziek
leren
ze b
,Ik schrijf al vanaf mijn derde of vierde jaar", zegt Ernst Jansz,
als verslaggever Ad But hem verbaasd vraagt hoe hij er zo plot
seling toe kwam een roman te laten verschijnen. Het gesprek
heeft plaats in een kleine kamer op de eerste verdieping van
een grachtenpandje in Amsterdam. De vooral bij jongeren be
roemde zanger, tekstschrijver en gitarist Ernst Jansz van de'
jgroep Doe Maar voelt volgens Jos Knipscheer, bij wie Jansz eer
ste roman „Gideons droom" werd uitgegeven, niet zo veel voor
een interview. Maar het feit, dat het nu eens niet over muziek
gaat, maar over zijn boek, geeft voor Ernst Jansz de doorslag.
STERDAM Jansz
ntspannen en inne-
d vriendelijk als hij
lenkomt in de ge
sruimte. Een knap-
tent, wie je zijn vijf-
rtig jaar niet afziet.
Ier dan op menige
denk ik, en geens-
geprikkeld vanwege
f een interview. Hoe
die hem tot nu toe
illen? „Kijk, bij mu-
interviews viel er
S nieuws meer te ver
in en zeker niets
,ws meer te vragen,
rop waren we echt
jnaal uitgekeken,
endien blijft dat alle-
1 zo oppervlakig, je
t er zo weinig van je
in kwijt. Met inter-
rs over je boek, over
atuur ligt dat heel
;rs. Dan praat je over
if, over literatuur,
ks je schepping. Al op
neuniddelbare school zei
1 sol leraar een prima
3 et die je helemaal kon
iveren: Rein
■j.'Jim dat ik door
nd rist gaan met schrij-
1 "J Dus dat schrijven
n "d ik al".
wie je bewust kiest. Het gaat om
die keuze, of je die echt bewust
durft te maken. Dat alleen is van
belang. Als je die keuze niet durft
te maken, blijf je zoeken, met het
onvermijdelijke verdriet om wat je
niet kunt vasthouden".
Er blijkt een optimistische levens
visie uit je boek. Sterker dan uit je
Doe-Maar-teksten. Ben je optimist?
„Vind jij de Doe-Maar-teksten dan
niet optimistisch? Ik ben een aarts-
zou onverstandig zijn. Meer aan
dacht voor homeopathie in de me
dische opleiding? (aangenomen mo
tie Terpstra-Beinema). Warempel,
daar had de staatssecretaris wel
oren naar. Hij zou collega Deetman
van Onderwijs vragen of die nog
een potje vrij had. Kortom, als de
staatssecretaris al royaal was, dan
was hij dat vooral met andermans
centen. Verder wacht hij op advies
van een aantal commissies waarin
veel dokters zitten. Dat is de twee
de hinderpaal voor de erkenning
van de alternatieve geneeskunde,
want de dokters zijn in meerder
heid tegen.
Echt helpen?
In 1981 publiceerde de Commissie
Alternatieve Geneeskunde op ver
zoek van de regering een polsdik
rapport. Alternatieve geneeskunde
heeft „maatschappelijke betekenis"
vond de commissie. Als er garan
ties komen voor opleiding en scho
ling, staat niets erkenning in de
weg. Of de alternatieve geneeskun
de ook medische betekenis heeft,
ook echt helpt, daar liet de com
missie zich niet over uit. Ze zond
wel een kleine patrouille uit om die
bewijzen te zoeken, maar de arts
Van Dijk en socioloog Aakster
keerden onverrichterzake van die
missie terug. Hindert niet, zegt de
commissie. Het zou onzin zijn de al
ternatieve geneeskunde te beoorde
len naar de maatstaven van de ge
wone medische wetenschap.
Dit rapport gaf het startschot voor
een tot op heden woedende opinie
slag in de kolommen van het art
senblad Medisch Contact. Niemand
van de tegenstribbelende artsen wil
de alternatieve geneeskunde ver
bieden. Maar erkennen? Dat is wat
te veel gevraagd. Het grote strui
kelblok voor de tegenstanders is
het ontbreken van elk bewijs dat
alternatieve geneeswijzen echt hel
pen. De opvatting van veel „alter
natieven" dat zo'n bewijs niet mo
gelijk is en ook niet nodig, maakt
het er voor de tegenstanders alleen
maar erger op. Dat zou de bijl leg
gen aan de wortels van de weten
schap. Waarom vinden ze dat?
Als een „gewone" dokter met iets
nieuws komt, d^n moet hij daar
ook bewijzen voor aandragen. Zo
lang dat niet gebeurt beschouwen
zijn collega's dat nieuwtje hooguit
als een aardige theorie. De collega's
gaan pas om als de bewijzen zo
sterk zijn dat zelfs de meest wan
trouwende tegenstander tanden
knarsend door de knieën moet.
Wetenschap op zijn best is oorog. In
die oorlog leggen geliefkoosde stok
paardjes het voortdurend af tegen
betere theorieën en dat is de reden
waarom we tegenwoordig medisch
veel meer kunnen dan vroeger.
Allemaal gelijk
De alternatieve geneeskunde kent
die oorlog tussen twee concurre
rende opvattingen niet of nauwe
lijks. De grondlegger van de
homeopathie Samuel Hahnemann
schreef in 1810 zijn Urganon der
rationellen Heilkunst, en dat is nog
steeds de bijbel voor iedere homeo-
paat. Bovendien kent de alternatie
ve geneeskunde meer richtingen
dan er geloven zijn in Nederland.
Het gros ervan spreekt het andere
gros ook nog regelrecht tegen. Toch
kan geen enkele alternatieve rich
ting zijn gelijk binnen halen. Dat
kan ook moeilijk. In die kringen
bestaat geen enkele, door iedereen
erkende, methode om uit te maken
wie er nou gelijk heeft. Ze hebben
eigenlijk allemaal gelijk. Vandaar
dat vele „gewone" dokters vinden
dat alternatieve geneeskunde geen
andere medische wetenschap is.
Voor hen is het een gekkenhuis
waar iedereen Napoleon is, terwijl
niemand van de gekken op het
idee komt dat er maar eentje Napo
leon kan zijn.
Protest van Ome Dokter dus. maar
het zal hem niet veel baten. Al kof
fiedik kijkend (een vorm van alter
natieve journalistiek) geloof ik dat
de erkenning van de alternatieve
geneeskunde niet meer is tegen te
houden. Het argument van geldge
brek is geen onoverkomelijke hin
dernis. Hoe schaarse middelen
moeten worden verdeeld, wordt
niet bepaald door dokters maar
door politici. Welnu. De bevolking
is voor erkenning en de Tweede
Kamer zelfs kamerbreed, dus dat
geld komt er wel. Binnen niet al te
lange tijd zal de reguliere genees
heer een van zijn eigen adviezen
ter harte moeten nemen. Meneer-
mevrofcw dokter, u zult er mee
moeten leren leven.
ft va- schrijven en uitgeven zijn
d verschillende zaken. Heb je
ust de publiciteit gezocht?
0fitj
eé.beslist niet. Ik had nooit het
boek voor een uitgever te
sonwen. Maar op een gegeven
ig t^lik liet ik een deel van deze
Kqi aan een journalist lezen. Die
bevèr erg enthousiast over en
t het naar Jos Knipscheer".
>erdi
wleeir gaat over jezelf. Heb je een
i fol dergelijke ervaringen mee-
oïïïiïkt?
ach
ïektuint wel zeggen dat het voor
non^ procent autobiografisch is.
s het verhaal van een jonge-
op zoek naar zijn identiteit,
ndische-vader en de wortels in
indere cultuur. De reis die ik
geschrijf heb ik zelf gemaakt,
dat ging eigenlijk helemaal
erei)o bewust. Ik was vrij en kon
-eerjiig met iemand mee naar
iand". Nee, Indonesië was het
Jjnaar wel een land in het Ver-
;x"s4sten. Het gekke is dat ik tij-
net Hie reis me pas realiseerde dat
ban zoek was naar een thuis. Ik
thtfaarschijnlijk altijd angstig ge-
staj voor de confrontatie met die
t m$e cultuur. Er is steeds iets van
schbeltfrees geweest en op mijn
enigkwam ik erachter dat ik mijn
i tegen het leven, de stad, de
ndtjd, in mijzelf moest zoeken.
waapt me altijd had verscholen
vil- de gedachte dat elders een
Smoest zijn".
"f
je een ontheemde j
'happij?
■■Iger wel, dacht ik dat ik gedis-
[et peerd werd, dat ik om mijn
m t^e huid als minderwaardig
d beschouwd. Maar dat ging
Ifltoen ik ontdekte dat geen en-
ereld een ideale is, ook de
ioel^were^ 'n ..Gideons droom"
waF'j^ens re's kreeg ik een
n0(i[uk waardoor ik volledig over-
ird was aan de mensen die
•n verzorgden. Die overgave,
gedwongen, maar later toen
het inzicht kwam dat de on-
en het gevoel van ontheemd
mijzelf lagen, van ganser
vliegt
weg,
schrijven
is
blijvender"
Geen wonder dat de gezondheidsfi
nanciers buitengewoon wantrou
wend snuffelen aan elk nieuwtje
dat centen kost. We kunnen me
disch allang meer dan we betalen
kunnen. Neem nou de hart- en le
vertransplantaties. Niemand zal
ontkennen dat je daarmee mensen
levens kunt redden en toch weige
ren de ziekenfondsen vooralsnog
om voor de kosten op te draaien.
Vandaar dat staatssecretaris^ Van
der Reijden tijdens de vergadering
van de vaste Tweede-Kamercom
missie voor Volksgezondheid van
begin september als een Cerberus
zijn portemonnee bewaakte. Alle
politieke partijen wilden toen dat
de regering wat aardiger deed te
gen de alternatieve geneeskunde.
Van der Reijden vond alles prima
als het hem maar geen geld kostte.
Homeopathische en antroposofische
middelen in het ziekenfonds? (aan
genomen motie Terpstra). Nee, dat
Ernst Jansz:
„Gideons
droom heeft me
veel geleerd".
boek. Jansz vertelt over het belang
van kleur in zijn leven. Over de
kleuren die in de mens zijn, het wit
in de bruine mens. het bruin in de
blanke. Over de kleuren die je ziet
als je je ogen stijf dichtknijpt, de
zelfde kleuren die ook in „Gideons
droom" zo'n sleutelrol spelen. De
ontdekking dat ieder mens een
combinatie van alle kleuren is
bracht hem over het gevoel van
anders en minder zijn heen. En
weer komt de overgave ter sprake:
„Berusting is geloof ik het juiste
woord. Ik zou de oude man uit het
laatste hoofdstuk willen zijn. Hij
die alles al gezien heeft, wijs is en
aanvaardt wat over hem komt.
Daarom zegt die oude man ook:
„Als God het wil, is er vrede".
Daarmee is niets godsdienstigs be
doeld, het geeft alleen maar aan
dat alles al geweest en gezien is.
Het is een uitspraak van oneindige
berusting. Van overgave. Ik zou
graag op die manier oud willen
zijn. Niet zoals veel westerse men
sen, met veel functieverlies, maar
zoals de oosterse mens: wijs, be
dachtzaam, berustend".
Eenzaamheid speelt ook een duide
lijke rol in je boek. Heb je het ge
voel van ontheemd zijn, omdat je je
eenzaam voelt?
„Nee, de eenzaamheid is de aanlei
ding om je ontheemd te voelen. Je
voelt je eenzaam omdat je de over
gave niet kent. Je verschuilt je ach
ter de ontheemding. Maar 't heeft
alles te maken met het jezelf niet
kunnen geven. Dat is vooral opval
lend bij de stadsmens. Daar sluiten
de mensen zich veel meer af. De
massaliteit maakt de overgave ook
moeilijker. Daarom is het logisch
dat de stadsmens eenzaam is, een
zamer althans dan de mens van
buiten de stad"
Ben je met nieuw werk bezig?
•„Nou bezig, zoals ik al zei: ik schrijf
altijd. En in mijn denkhoofd zit ook
wel een nieuw thema. Maar dat is
nog niet ver genoeg en misschien
wordt het wel niets. Het zal in elk
geval iets zijn over een relatie die
groeit in de tijd".
Zoiets als een moeder-zoon-relatie?
„Nee, ach ik wil er wel iets over
kwijt. HoewelNou ja, 't gaat, of
liever 't zal waarschijnlijk gaan
over het volgende: de groeiende re
latie tussen een man van vijfen
twintig en een meisje van tien. Dat
verschil is afschuwelijk groot maar
als ze veertig en vijfentwintig zijn
is er iets heel anders aan de hand
waarin het leeftijdsverschil nauwe
lijks nog een rol speelt. Dat komt
pas weer als hij zestig is en zij vijf
enveertig. Zoiets lijkt me heel boei
end om te schrijven en dan afwis
selend vanuit zijn en haar bele
ving".
Kan dat wel. schrijven vanuit de
belevingswereld van de vrouw?
„Ik denk het wel. Vrouwen schrij
ven toch ook vanuit de mannelijke
belevingswereld? Ik ben niet bang
voor feministen. Ik geloof dat het
mogelijk moet zijn en daarom be
schouw ik het als een uitdaging die
golfbeweging in de relatie van bei
den te gaan beschrijven".
Hoe heb je de schepping van „Gi
deons droom" ervaren?
„Het boek heeft me veel gedaan,
vooral omdat 't voor negentig pro
cent, ach nee, zeg maar tachtig, dat
staat aardiger, dus omdat het voor
tachtig procent autobiografisch is,
want door het schrijven ervan heb
ik de gebeurtenissen rondom die
reis naar het Verre Oosten op een
rij kunnen zetten. Daarom schrijf
ik ook, daarmee kan ik mijn we
reld ordenen, bovendien sluit je ec
een periode mee af. Schrijven heeft
me vaak geholpen, ook in dit ge
val".
En muziek?
„Natuurlijk ook muziek. Alleen
muziek is vluchtiger, dat is meer
een uiting van het ogenblik. Dal
vliegt weg. als een heel directe her:
innering. Schrijven is veel blijven
der. Als je leest wat je zelf geschre
ven hebt, komt er een extra dimenr
sie bij die ik dan weer probeer te
rug te 'verwerken in het verhaal.
„Gideons droom" heeft me veel ge
leerd en ik vind het een mooi boek.
Ik vind mezelf erin terug en zie dat
je bij overgave nog wel een beetje
eenzaam bent, maar dat doet er
niet meer toe".
AD BUT
Waarom wordt de alternatieve ge
neeskunde nog steeds niet erkend? De
Tweede Kamer is kamerbreed vóór,
de belangstelling voor de alternatieve
genezer stijgt gestaag, een nieuwe wet
(de BIG) maakt binnenkort die erken
ning wettelijk mogelijk, en toch komt
het er maar niet van. De reden? Ge
brek aan geld en de dokters zijn te
gen. Al twee jaar roepen de zieken
fondsen dat de kas leeg is. In de ge
zondheidszorg gaat 32 miljard gulden
om, men wil elk jaar met 10 procent
bezuinigen, dus er kan steeds minder
met steeds minder geld.
J. Paalman
bij de popgroep Doe Maar.
Stukjes van mijzelf die in mij in
voortdurend gevecht om de macht
waren. Maar dat gevecht is over. Ik
heb nu de overgave gekend. Ik
weet dat de liefde het kan winnen
van de agressie. En wat de vrouw
betreft: de figuur van Tessa is de
vrouw in het algemeen. De moe
der, de vriendin, de zuster, de ge
liefde. Ze is een heel andere figuur
dan de andere vrouw in het boek:
Roesja. Dat is de vrouw in het nu,
de vrouw die weliswaar een instru
ment in je leven is, maar een voor
optimist. Ik heb heus wel kritiek
en ik vind ook wel dingen heel
slecht. Die zie ik wel en die wil ik
ook niet verdoezelen, maar de goe
de zaken zijn toch leuker, daar wil
ik voor openstaan, die vind ik be
langrijker, ook in mensen! Als je 't
goede in de mensen ziet, kan die
'e ook laten zien".
Berusting
We praten over de kleuren in zijn
harte. Die overgave maakte dat ik
mij thuisvoelde. Je thuisvoelen kan
dus overal, als je maar bereid bent
je te geven".
Na dat ongeluk werd je verzorgd
door drie mannen, Surjit, Karnel
en Jit, en een vrouw. Die mannen
zijn drie volstrekt verschillende fi
guren: van agressief tot deemoedig.
Hoe plaats je die in jouw leven?
„Die drie mannen zijn eigenlijk
componenten van mijn karakter.
Ernst Jansz (rechts) hier in zijn rol
