Iran#
Jan Kruis
voelt zich
bevoorrecht
mens
Okki, Jippo, Taptoe
en Blad maken dit schooljaar
nog af, maar dan
ZATERDAG 22 OKTOBER 1983
Directeur
Van Dalen
samen met
een redactie-
medewerker
de „Taptoe"
van vorige
TWAALF EN EEN HALF JAAR
STRIPTEKENAAR
n Kruis: „Ik
i1 in weelde
in een vak
waarin je
normaal
gesproken
loede lijdt".
ntig:
k
ie o;
dat
Zijn dertiende
moest twee weken ge-
na<h qua verkoopcijfers nog
dïhummer twee het onder-
J delven tegen Suske en
gejte, die met hun zoveelste
n rfaal, „De Hippe Heksen",
[aatje werden in de wekelijk-
lun?trip Top Tien De dame
jach|ter opluistering van het
koiflf en een half jarig jubile-
voqvan zijn strip „Jan, Jans
pe kinderen" uit een me-
heckoge taart zou springen
uItH bijna vijf minuten nodig
aCjjdoor het omhulsel te bre-
i... De letters in de bal-
t iet van de plaatjes die bij ge-
teeljnheid van dit jubileum op
iet televisie werden vertoond,
erlken achteraf op de Video
thuis niet echt fantas-
te-h leesbaarDe keuken
I zijn boerderij in het
elAtse Mantinga is een gi-
eb/jische puinhoop, omdat er
1 b? nieuwe aanrecht in
jjAHet gaat goed met de
n dftekenaar Jan Kruis,
j ki
t gig is-ie inmiddels en hij heeft
naaltaal al twee miljoen stripboe-
;t «verkocht. Zijn nieuwste album
vade belevenissen van de familie
de Jans, Karlijn en Catootje
die op verkocht alleen in de eerste
weken al 175.000 stuks en
y
t hekj BOSCH „Bij alle na-
heeft één reactie ons
wel een hart onder de
:ht <P gestoken. In het NOS-
r dejcljournaal kwam een des-
nelijdige vertellen, dat het
nHies van Okki, Taptoe, Jip-
fns^n Blad ronduit een ramp
"0IJmdat er geen alternatie-
fzijn".
INoi
bteur M. J. van Dalen van uit-
Malmberg in 's-Hertogen-
h meldt dat de telefoon rood-
end stond, nadat het bericht
^het stoppen van de vier jeugd-
;n wereldkundig was gemaakt.
1 ouders en ook kinderen bel-
angstig op om te vragen of de
ide jaargang nog wel zou ver-
Tien. Die mensen hebben we
t kunnen stellen; we gaan in
'eval door tot aan het einde
dit schooljaar. De tweede soort
ie kwam neer op de vraag: „Is
ts mis met Malmberg?" Nu is
litgeven van de vier jeugdbla-
niet een van onze onbelang-
te activiteiten, maar daarnaast
er nog drie afdelingen die pri-
raaien. We willen die sectoren
ifte van boeken voor het basis-
rwijs, voor het voortgezet en
nschappelijk onderwijs en de
jling fysica, die zaken als mi-
copen, voedingsapparaten en
computers aan de school
[jjiJgO graag zo gezond mogelijk
jen. De jeugdbladen gaan ech-
en steeds zwaardere claim leg-
op de winst, die de andere af-
gen scoren. Ze zitten al enige
fors in de verliescijfers. Dit
nu we honderdduizend abon-
inten te kort komen om zelfs
quitte te draaien, is dat ver-
elfs becijferd op circa drie mil-
gulden".
logen de vier bladen volgens
Dalen in geen enkel opzicht
eleken worden met hun voor
iers „Roomsche Jeugd" en „De
lbewaarder", toch zal de gene-
die is opgegroeid met de stre-
van Jan Jokkebrok, Kobus
Thijs Slof en de domme frat-
van de Verstrooide Professor
illekeurig teruggedacht hebben
id scbo°hijd van toen. Maar de
het nberê"directeur wijst die nos-
sehe neigingen toch ferm van
'and. „De bladen hebben geen
le roomse inhoud meer. Niet
tui we dat vies zouden vinden,
1076 r 'n de jaren zestig is doelbe-
1 gekozen voor een neutrale
Daarom was onze redactie'
zo ontstemd over de laconieke
ledeling in het VARA-program-
iDe Wekkerradio", dat het ver
bladen Taptoe. Okkie en Jippo met
een abonnementsgeld van ongeveer
vier tientjes per jaar tot de goed
koopste jeugdbladen in ons land en
hebben we doelbewust al mocht
dat wel van het ministerie een
abonnementsgeldverhoging afge
wezen, toch blijken die vier tientjes
een steeds grotere drempel voor ge
zinnen te vormen".
Aparte plaats
Het tijdschrift „Blad" over mens,
dier en plant, neemt overigens een
wat aparte plaats in. „Het ver
schijnt tweemaandelijks in plaats
van wekelijks zoals de andere blal-
den. Bovendien zijn we er vorig
jaar pas mee begonnen, met direct
al een wolk van een abonnement
tenaantal van 22.000. Maar de vlie
gende start is gevolgd door een tot
onze schrik exact gelijke procen?
tuele daling (van twintig procent)
als de andere drie. Dus durven we
niet te zeggen: we zetten „Blad';
juichend voort".
De Malmberg-directeur ziet'er geen
heil in te proberen meer scholen te
interesseren voor de verspreiding
van de educatieve bladen. ,,De
scholen, die niet meedoen, hebben
daar een heel principiële reden
voor. Er zijn er die per se geen
commercie binnen de school willen
halen. Er zijn er ook, die er iets on
rechtvaardigs in zien. dat sommige
kinderen in de klas wél een jeugd
blad mee naar huis krijgen en an
deren niet. Volstrekt legitieme re
denen lijkt me zo. Al zijn we uiter
aard altijd erg blij geweest, dat het
gros van de scholen de kwaliteit
van de bladen dusdanig vond, dat
daardoor de bezwaren in de scha
duw werden gesteld".
„Hoeveel procent kans ik de vier
jeugdbladen nog geef om op de een
of andere manier te blijven ver
schijnen? Laat ik me niet wagen
aan dat soort koffiedik kijken. We
zijn hard bezig om te redden wat er
te redden valt. Neem maar van mij
aan, dat het in gevaar zijn van vijf
tig banen en het verdwijnen van de
vier tijdschriften mij heel zwaar op
de maag liggen. Zo'n ontwikkeling
is echt een van de ergste dingen,
die iemand kan overkomen. Ik
stond dan ook met knikkende
knieën voor de club op die boze
maandagmorgen, toen ik de stop
zetting van Okki, Taptoe, Jippo en
Blad aan de orde moest stellen. Dus
laat men ervan overtuigd zijn dat
als er ergens een oplossing te vin
den is, ik die met beide handen zal
stond daarom dus ook vorige week
nummer één in de Strip Top Tien.
Het familieblad Libelle neemt
voorlopig nog jaren wekelijks een
pagina van hem af a raison van een
leuk bedrag. Nu zijn beide dochters
de deur uit zijn, heeft hij de schier
onmogelijke combinatie van een
rothweiler, een teckel en een poe
del om zich heen verzameld. De
rietdekkers hebben net een helft
van het dak onder handen geno
men en dat met die keuken komt
ook wel weer in orde
Als Rotterdammer kwam Kruis ze
ven jaar geleden met zijn vrouw
Els en dochters Leontien en An
drea naar Drenthe, toen de geld
stroom na jarenlang ploeteren in de
reclame- en stripwereld eindelijk
zodanige vormen begon aan te ne
men, dat er in Mantinga een flinke
boerderij kon worden aangeschaft.
Mét hypotheek nog, weliswaar. De
verdiensten in de eerste jaren van
de inmiddels internationaal beken
de strip („Jack, Jacky and the ju
niors", „Ulli, Ulla und die Kinder",
„Birte, Bent og borne", een mens
moet toch wat verzinnen) gingen
bijna geheel naar de belastingen.
De uitgave van het eerste verza-
melalbum van de Libellestrip, waar
niemand aan wilde, kostte 30.000
gulden uit gedeeltelijk eigen zak.
Herinneringen daaraan doen hem
de rillingen nog wel eens over de
rug lopen. „Voor hetzelfde geld wa
ren we hartstikke failliet gegaan".
Maar hij ging niet failliet. Elke
week weer pent hij zijn tekeningen
trouw tegen de deadline in. Al van
Zweten
Jan Kruis hoeft weliswaar maar
één keer per week een bijdrage te
leveren, maar het zweten tegen de
klok blijft. Om tijd te winnen heeft
hij de tussenschakel die de redactie
van Libelle vormde al bijna meteen
overgeslagen, hij levert de kant en
klare strip direct af bij de drukke
rij. Bemoeienis van de redactie
vindt Jan Kruis ook niet zo nodig
meer: „Ik weet best zelf wat wel en
wat niet mag in de strip: alles mag.
Dat gaat gewoon met de tijd mee".
Hij glimlacht vergenoegd, voeten
op tafel, lekker in zijn eigen teken
kamer-schuurtje, diep in Drenthe.
„Ik voelde me hier na Rotterdam
direct als een vis in het water. Dit
was wat ik altijd had gewild: een
groot huis met veel beesten. Zelfs
de kinderen, toen toch in de wat
moeilijke leeftijd van twaalf en ze
ventien jaar, voelden zich hier pri
ma thuis. Ik maak bijna dagelijks
echt gebruik van Drenthe, meer
nog dan de autochtonen hier. Als
ik om vier uur in dit hok begin te
balen, ga ik het bos in of de hei op.
We hebben hier een leuke buurt
schap, vaak gaan we met de buurt
vereniging op stap, bowlen of naar
toneel. Laatst heb ik voor het eerst
bij een boer op zo'n grote combine
gezeten, hartstikke geinig. Ik heb
gemerkt dat de verwantschap tus
sen de boeren hier onderling veel
sterker is dan bij buren in de stad;
behalve buren zijn het ook nog al
lemaal collega's. Hun kinderen we
ten ook precies wat de vaders aan
het doen zijn, zien hun vaders niet
elke dag met wat rare mapjes rom
melen en naar een maf kantoor
vertrekken".
„Toen in '75 ongeveer de grote trek
van de Randstad naar het platte
land begon, waren er veel alterna
tievelingen die hier op het gebruik
van kunstmest en bestrijdingsmid
delen kwamen mopperen. Zij zou
den de boel wel even verbeteren.
Ik heb de mensen hier gewoon hun
gang laten gaan, al vind ik het ook
niet leuk als de aardappeltjes van
de buurman naast mijn 'tuin bespo
ten worden. Het dient waarschijn
lijk toch ergens voor, want in mijn
moestuin staan inmiddels de geiten
en je ziet nauwelijks verschil, ter
Successtrip
Zoals we al eerder aanstipten, bleef
dat succes in de beginjaren nogal
even uit. Na talloze probeersels met
vaak halverwege gestopte stripver
halen als „Student Tijloos", „Baldi-
no", „Tommy", „Sjors en Sjimmie"
en „Gregor", de voorloper van
„Jan, Jans en Co", verscheen op 12
december 1970 de eerste enige ech
te successtrip in Libelle. De colle
ga-striptekenaars vonden het maar
niks. Libelle, nota bene. Een fami
liestrip, moet je nagaan. Nog bijna
nooit vertoond was ook dat de
plaatjes niet door een breed wit ka
der maar door een simpel krasserig
inktlijntje gescheiden waren. Jan
Kruis over zijn concurrerende
vrienden als Martin Lodewijk, Pe
ter van Straaten en Jaap Vegter:
„Ze zijn zo fanatiek, die jongens,
weten veel meer van strips dan ik.
Mijn strip werd eerst ook niet er
kend als strip, het heeft jaren ge
duurd voordat ze bij het Stripschap
wisten dat ik bestónd".
Dat laatste is met de toekenning
van de Stripschapsprijs in 1980
ruimschoots goedgemaakt. Geen
enkele striptekenaar kan nu meer
om de best verkopende collega in
Nederland heen. Al heeft Martin
Lodewijk („Agent 327") ooit eens
gezegd: „Jij maakt geen strips, jij
maakt grafische poppenkast", feit
blijft dat Jan Kruis gigantisch ver
koopt. „Ik ben altijd weer verbijs
terd als ik ergens moet signeren.
Als ik zie dat mensen voor mij an
derhalf uur in de rij staan, dat klei
ne kinderen platgedrukt voor mijn
tafeltje verschijnen, dan sta ik daar
vol gêne, dat is op het pijnlijke af.
Ik probeer altijd maar vriendelijk
te blijven tot ik er bij neerval.
Soms is het griezelig, die populari
teit: er zijn verzamelaars, die weten
alles van me, zonder dat ik het
weet. Griezelig
Met de ongekende boekverkoop, de
handel er omheen in posters, T-
shirts, buttons, puzzels en schoola
genda's is het probeersel van uitge
ver en vriend Joop Wiggers en Jan
Kruis uitgegroeid tot een zeer lu
cratieve handel, te meer daar de
heren ook niet vies zijn van een re-
clame-opdrachtje. „Nee, volgens
mij is de markt nog niet overvoerd,
we kunnen niet aan de vraag vol
doen, maar dat doen we ook een
beetje expres. Ik ben vaak ge
vraagd iets op tv te doen, maar dat
hou ik een beetje af. Wat moet ik
op tv, ik heb elke week twee mil
joen lezers! Wat de reclame betreft
heb ik voor mezelf strenge grenzen
gesteld. Ik zal nooit een stripfiguur
van mij laten zeggen: „Jans, ik wil
alleen maar Remia". Dan zouden
m'n lezers ook erg teleurgesteld
zijn denk ik".
Al met al: het gaat heel erg best,
uitstekend, met Jan Kruis. Op de
man af: „Je treft hier een welge
steld tekenaar aan. Ik leef in weel
de in een vak waarin je normaal
gesproken armoede lijdt. Toch heb
ik het niet gekozen om veel geld te
verdienen, ik heb er hard voor ge
werkt en ik heb er nooit iemand
voor uitgebuit".
Waar het toe leidt, die rijkdom:
oude meubeltjes in de werkkamer;
de nieuwste, duurste, aanwinst
daar: een simpele tubelight boven
de tekentafel. „En ik heb laatst een
saxofoon gekocht. Maar daarmee
wordt het niks, dat weet ik nou al,
ik kan geen noten lezen. Ja, ik
krijg er wel geluid uit. Zelfs nog
wel „Op de grote stille heide",
maar vraag me verder niks".
RONALD HOOYENGA
af het begin, twaalf en een half jaar
geleden, structureel twee weken te
laat. „Ik kan niet vooruit werken,
het blijft echt een wekelijkse zorg.
Veel mensen denken dat het zo
langzamerhand door de routine wel
steeds gemakkelijker zal worden,
maar het wordt soms moeilijker. Ik
stuit nu op thema's voor een „gag"
die ik wel leuk vind en dan blijkt
dat die al in album zes of zo stond.
Dus zit ik vaak urenlang in dit hok
te staren, tot er iets bruikbaars door
mijn hoofd schiet. De drijfveren
daarbij zijn dezelfde „diepere mo
tieven", die Carmiggelt opgaf bij de
vraag hoe hij elke dag maar weer
een stukje kon schrijven: de loop
jongen komt om half vijf de kopij
wijl de tuin van de buurman er
keurig bijligt". Jan en Els Kruis
voelen zich kortom prima thuis in
Drenthe.
Lezers van het eerste uur zullen de
strip „Jan, Jans. en de kinderen"
zich hebben zien ontwikkelen van
een autobiografisch probeersel tot
een tot en met herkenbare familie
strip, met moderne grappen en we
reldproblemen, met onderwerpen
als emancipatie en politiek, femi
nisme, echtscheiding en scholieren
trauma's. „De strip was oorspron
kelijk bedoeld voor volwassenen,
met in het achterhoofd het idee dat
kinderen hem ook leuk moesten
kunnen vinden. En kinderen vin
den het inderdaad best leuk om
over grote-mensen-onderwerpen te
lezen. Nu mijn dochters het huis uit
zijn, zit het er dik in dat de strip
vaker over Jan en Jans zelf gaat, of
over de opa, die een groot succes is
gebleken".
dwijnen van de bladen slecht
nieuws is voor katholiek Neder
land. Het is slecht nieuws voor héél
Nederland".
Afbraakproces
CBKinmDBBDDDDD
„Het stoppen met Okki, Taptoe,
Jippo en Blad is toch weer een
nieuwe schakel in het afbraakpro
ces, dat in de jeugdcultuur aan de
gang is. Wat er op een gegeven mo
ment overblijft kun je bestempelen
als „los, geinig en goedkoop". Met
dergelijke massaprodukten kun je
je brood als uitgever nog wel ver
dienen, maar daar passen wij voor.
Ik heb er echt professioneel de pest
in, dat het ons niet lukt deze educa
tieve jeugdbladen, die zo goed aan
sluiten bij wat er op school behan
deld wordt en die hele wezenlijke
zaken behandelen, op economisch
haalbare wijze uit te geven. Of we
de moed al helemaal hebben opge-.
geven? Dat niet; het gordijn is nog
niet definitief gevallen, dus blijft er
ruimte voor enige hoop. Op het
ogenblik is een soort commando-
ploegje van redactieleden in hoog
tempo ideeën aan het ontwikkelen
om op de een of andere manier
door te gaan. Maar je zit met het
probleem, dat het vrijwel ondoen
lijk is om bijvoorbeeld een blad
voor de totale basisschool te ma
ken. Daarvoor - lopen de leeftijds
groepen te ver uiteen, maar mis
schien dat er toch nog een bruik
baar idee uit het overleg rolt. We
hebben er in elk geval veel voor
over om „iets", bijvoorbeeld een
voudig uitgevoerde maandbladen
in plaats van weekbladen, te laten
voortbestaan. Want deze educatieve
lijn die bij Malmberg door de jaren
heen is ontwikkeld zomaar defini
tief afbreken, is wel het meest de
structieve dat je je kunt voorstel
len".
Stom verbaasd
Directeur Van Dalen voelt er niets
voor de vier „labels" (zoals dat in
uitgeversjargon heet) over te doen
aan een collega-uitgever. „Ik ben
eerlijk gezegd tot mijn stomme ver
bazing door enkele uitgeverijen ge
beld die wel interesse hadden. Dat
heeft voor mij het idee van: zet de
zaak maar bij het grof vuil en iede
re opkoper die langskomt, mag een
prijs roepen. Nee, dat nooit".
Over de medewerking van de scho
len bij de verspreiding van Okki,
Taptoe, Jippo en Blad heeft Van
Dalen niet té klagen. „Vijfduizend
van de achtduizend scholen helpen
trouw mee en dat aantal is al jaren
lang vrij constant. Daar ligt het ook
niet aan, dat we moeten stoppen.
Het is eerder een complimentje, dat
zoveel leerkrachten meewerken,
want de beloning die er tegenover
staat is vrij gering. Aan de andere
kant spreekt onze formule veel
kinderen aan. Dat blijkt elke keer
weer uit de enthousiaste reacties,
dus ook daar hoeven we onszelf
geen verwijten over te maken".
„De teruggang in het aantal abon
nementen van 400.000 in het top
jaar 1978 tot circa 170.000 nu moet
echter .op het conto geschreven
worden van de vermindering van
het aantal kinderen in de leeftijd
van vier tot twaalf jaar en de
voortgaande druk op de gezinsbud
getten. De besteedbare ruimte in
het salaris wordt krapper en krap
per en wanneer je als ouder dan
voor je kind moet kiezen tussen
Jippo of het zaterdagmiddagclubje,
dan heb ik er alle begrip voor dat
die keuze wel eens niet voor Jippo
uitvalt. Hoe jammer dat op zich ook
is. Want ook al horen onze jeugd
