£cidóc6ou*a/r
■üïUl
TAFEL
Daling broodverbruik tot staan gebracht
Geschiedenis van het
brood in Boymans
uueer
ACHTERGROND
Conflict Spanje over katechismus uit wereld EIGEN k00rsch00l v00r sint-jan
Herstel van biecht centraal tijdens
bisschoppensynode over verzoening en boete
Slag om publieke opinie
f-"7 WEEK
VAN HET
100.000
DAMESBEU
£etdóc6otucuit
VRIJDAG 30 SEPTEMBER 1983PAGII
i v De restauratiewerkzaamheden aan de uit 1210 daterende kathpr
De Spaanse regering heeft het
verbod om twee katholieke ka-
techismusboeken op gesubsi
dieerde scholen te gebruiken,
ingetrokken. De regering had
volgens waarnemers het gebruik
van de katechismusboeken op
scholen en colleges verboden,
omdat in de boeken abortus
wordt gelijkgesteld aan zelf
moord, terrorisme en oorlog.
Woensdag verklaarde de Spaan
se minister van Onderwijs, José
M. Maravall, voor het Huis van
Afgevaardigden, dat hij bereid
was af te zien van zijn plicht om
godsdienstboeken goed te keu
ren. Deze plicht komt voort uit
het concordaat, dat in 1979 tus
sen het Vaticaan en Spanje is ge
sloten.
Ook aartsbisschop Elias Yanes Alva
rez van Zaragoza, die binnen de
Spaanse bisschoppenconferentie ver
antwoordelijk is voor onderwijszaken,
verzekerde, dat de Spaanse regering
zich niet meer tegen het gebruik van
beide catechismussen verzet. De be
slissing over het gebruik van beide
boeken berust nu bij de schoolhoof
den, zodat de kans groot is, dat zij op
openbare scholen niet zullen worden
gebruikt.
Bisschop Ramon Echarren Isturiz van
de Canarische eilanden verklaarde,
dat de regering ethische met juridi
sche criteria heeft verwisseld. „De re
gering kan dankzij haar meerderheid
in het parlement wetten laten aanne
men, maar zij kan de kerk niet haar
moraal opdringen. De kerk heeft
vaak geleerd, dat niet alles wat in
wetten is vastgelegd, ook noodzakelij
kerwijze goed moet zijn, aldus bis
schop Echarren.
De restauratiewerkzaamheden aan de uit 1210 daterende kathedraal
van St.-Jan in Den Bosch, jaarlijks bezocht door meer dan één mil
joen toeristen, zullen in 1985 voltooid zijn. Dan zal men op het naast
dit monumentale bouwwerk gelegen St. Jans-kerkhof ook de be
schikking hebben over een geheel gerestaureerd St.-Janshuis, de
voormalige stadsboerderij.
Dit St.-Janshuis zal overdag worden gebruikt voor ontvangst van
groepen en scholen om informatie te verstrekken over de geschiede
nis van de kathedraal en 's avonds voor repetities van het kathedra
le koor Schola Cantorum, bestaande uit vijdtig volwassenen, veertig
jongens en vijfentwintig meisjes. Tevens krijgt men met het St.-
Janshuis eindelijk de gelegenheid een eigen koorschool op te rich
ten. Nu al wordt aan veertig jongens een muzikale opleiding gege
ven.
Over twee weken wordt begonnen met de restauratie van de stads
boerderij, momenteel een bouwval. Omdat men voor het herstel nog
een ton tekort komt gaat men onder de vele vrienden van de St.-Jan
een actie beginnen om duizend donateurs te verkrijgen die twintig
maanden achtereen één gulden per week storten. Zij krijgen als be
loning een vierkleurenreproduktie van een van de fraaiste bladzij
den uit een rijk geïllustreerd koorboek.
Korte metten
Broeder Alexander Wesel
(59) uit Apeldoorn is door het
algemeen bestuur van de
Stichting Samenwerking
Broedercongregaties (SBCN)
gekozen tot voorzitter van de
SBCN. Hij is de opvolger van
broeder Franciscus Smit die
in februari plotseling is over
leden. De nieuwe
SBCN-voorzitter, die voor
een termijn van vier jaar is
gekozen, is algemeen overste
van de congregatie van de
Broeders Penitenten en sinds
enkele jaren lid van het da
gelijks bestuur van de SBCN.
De SBCN is de overkoepe
lende organisatie van de zes
tien congregaties van fraters
en broeders die in Nederland
gevestigd zijn. Deze congre
gaties hebben samen onge
veer 1800 leden.
De primaat van de angli
caanse kerk en aartsbisschpp
van Canterbury, dr. Robert
Runcie, zal eind oktober een
reis maken naar de BRD en
de DDR, om de feesten bij te
wonen ter herdenking van
de geboortedag van Luther,
vijf eeuwen geleden. Op 29
oktober ontmoet dr. Runcie
de voorzitter van de Duitse
bisschoppenconferentie, kar
dinaal Joseph Höffner. Op 10
november spreekt hii in
Leipzig over de betekenis
van Maarten Luther voor de
hedendaagse anglicaanse
kerk. Daar spreekt ook kar
dinaal Willebrands, voorzit
ter van het Vaticaanse secre
tariaat voor de eenheid der
christenen. Dr. Runcie gaat
ook nog naar Dresden en
Oost-Berlijn, waar hij de
voorzitter van de Berlijnse
bisschoppenconferentie, kar-
Met een plechtige processie
en een eucharistieviering in
de St.-Pieter is gisteren in
Rome de bisschoppensynode
begonnen, tijdens welke bis
schoppen uit de gehele we
reld zich de komende weken
zullen bezinnen op het thema
„Verzoening en boete". Om
half tien, zo bericht onze cor
respondent in Rome, ver
trokken de 218 „synodeva
ders" (drie Oosteuropeanen
moesten het laten afweten)
van de Sixtijnse Kapel elders
in het Vaticaan via het Pie
tersplein naar de basiliek van
de St.-Pieter, een buitenge-
beuren, dat het momenteel
slechte Romeinse weer nog
net toeliet. De paus sloot de
processie en hij ging ook van
alle bisschoppen en kardina
len het laatst door de „Heili
ge Poort", de symbolische
drempel van dit Heilige Jaar.
Tijdens de daaropvolgende
plechtige hoogmis in de St.-
Pieter ging de paus in op het
thema, dat de bisschoppen
voor hun synode gekozen
hebben: verzoening en boete.
„Het zou moeilijk zijn", zei de
paus, „een thema te vinden
dat fundamenteler, evangeli-
scher, apostolischer en ur
genter is". De mens zondigt,
biecht, krijgt vergiffenis en
doet boete met als uiteinde
lijk doel de verzoening met
God. De paus hield de bis
schoppen voor dat „wij als
opvolgers van de apostelen"
een speciale verantwoorde
lijk hebben voor het mysterie
van de verzoening en voor
het sacrament (de biecht)
waarin deze verzoening met
God zich voltrekt.
De verwachting in Rome is,
dat de synode zich de komen
de maand zal concentreren
op de biecht, een sacrament
dat voor de gelovigen, vooral
die in de westerse wereld,
zijn betekenis heeft verloren.
De paus en met hem de Ita
liaanse bisschoppen hebben
de laatste tijd herhaaldelijk
hun grote bezorgdheid over
deze ontwikkeling uitgespro
ken. Volgens de Italiaanse
bisschoppen staat de ver
waarlozing van de biecht niet
op zichzelf, maar is een aan
wijzing van de „onverschil
ligheid" van de gelovige ten
opzichte van de kerk en haar
sacramenten. De Italiaanse
katholieken van nu blijken
steeds meer geneigd zelf uit
te maken wat goed en wat
fout is en geven er de voor
keur aan hun bekentenis
rechtstreeks tegenover God
af te leggen in plaats van in
de biechtstoel. Steekproeven
hebben aangetoond, dat het
sacrament van de biecht in
Italië door 28 procent van de
katholieken nog in ere wordt
gehouden. Elders is dat per
centage nog veel lager. De
paus heeft er echter geen
twijfel over laten bestaan dat
voor hem het sacrament van
de biecht nog steeds „heilig"
is, of het nu individueel
wordt toegediend of collec
tief.
Een overzicht van het interieur van de St.-Pieter tijdens de ope
ning van de zesde bisschoppensynode. Links, tussen de beide
pilaren, de eenzame figuur van de paus, die de openingstoe
spraak houdt.
Seminarie in Peking van
Chinees^katholieke kerk
In Peking is gisteren een seminarie geopend van de Chi
nees-katholieke kerk. Daarmee kunnenleden van die
kerk voor het eerst sinds de culturele revolutie weer een
theologische opleiding krijgen.
Bij de opening van het seminarie werd de 56 katholieken,
die het komende jaar aan het seminarie zullen studeren,
door de leiders van de Chinees-katholieke kerk op het hart
gedrukt op te komen voor de onafhankelijkheid van de
kerk. De Chinees-katholieke kerk heeft zich in de jaren
vijftig losgemaakt van Rome en benoemt haar bisschoppen
zonder toestemming van de paus. In de nieuwe Chinese
constitutie wordt elke poging verboden om vanuit het bui
tenland invloed op de kerk van China uit te oefenen.
Het aantal Chinees-katholieken wordt op drie miljoen
mensen geschat. Tussen 1966 en 1976 werden talrijke ker
ken gesloten en stonden vele gelovigen aan vervolging
bloot. Dë laatste jaren zijn echter diverse kerken heropend.
Suggestie voor
nieuw motto
IKV-campagne
Het lijkt een goed idee
de IKV-campagne „Help
de kernwapens de we
reld uit, om te beginnen
uit Nederland" voor de
komende periode het
motto mee te geven „Be
vries de wapens, ontdooi
de verhoudingen".
Dat staat in een interne noti
tie, die deze week aan alle
kernen van het Interkerke
lijk Vredesberaad (IKV) is
verstuurd. Het is de bedoe
ling dat de notitie eind no
vember tijdens een landelijke
kernendag aan de orde komt.
IKV-voorzitter Ben ter Veer
heeft dit gisteravond voor de
IKON-radio bevestigd. Hij
heeft de notitie geschreven.
Ter Veer zei, dat het IKV
aan zijn oude leus vasthoudt.
Het gaat erom het idee van
de bevriezing van het aantal
kernwapens toe te voegen
aan het concept van eenzijdi
ge stappen van ontwapening.
De internationale situatie is
sinds het begin van de cam
pagne in 1977 zo zeer ver
slechterd, dat het IKV zich
moet concentreren op wat op
dit ogenblik aanhang heeft,
aldus zei Ter Veer in dit ver
band.
Hij wees de mening van de
hand, dat de IKV-leus poli
tiek niet heeft gewerkt. Zon
der de campagne zouden lang
niet zoveel groeperingen zich
tegen de plaatsing van kruis
raketten hebben verzet, zo
ui
(ven:
isdaj
sari
De
teg
BLIJKENS zijn jongste voorstellen heeft president Ri
Stei
lering getrokken uit de negatieve beeldvorming, die b
Westeuropees publiek bestaat rond het Amerikaanse
ten aanzien van de kernwapens. In navolging van de
zijn de Amerikanen actief in de slag gegaan om de pui jjk
opinie meer voor zich te winnen. Het moge zo zijn
Westeuropese leiders zich volmondig geschaard hebber
ter de plannen van de NAVO tot stationering van de
hings en kruisraketten, de kloof die gaapt tussen hen
publiek is er in de afgelopen tijd niet kleiner op gewi
1 iten
R dsce
"e idui
VANDAAR dat de Amerikanen nu proberen met
van argumenten en een soepeler standpunt direct gre
krijgen op die weerbarstige Europese opinie. Een opmer
ke concessie is in dit verband de Amerikaanse constat
dat de Franse en Engelse kernwapens thuishoren in he
penoverleg. Wanneer en waar dat dient te gebeuren
zaak waar de Amerikanen zich wijselijk buiten houden
is immers de verantwoordelijkheid van de Franse en Ei
regeringen. Volgens vice-president Bush wordt er
zijn regering ook gespeeld met de gedachte aan een
voeging van het overleg over de middellange- en dat v
lange-afstandwapens.
ID1
ger
AlS men de voorstellen van president Reagan nade teit
kijkt is op voorhand niet duidelijk of zij het overleg m "S't*
Russen noodzakelijkerwijs vergemakkelijken. De Ame|s v'
nen hebben bijvoorbeeld aangekondigd dat in de besprjlg-
gen ook zullen worden betrokken de zogenaamde voon ef
schoven Amerikaanse wapensystemen, de raketbewap n~'
van in West-Europa gestationeerde bommenwerpers. Di
echter alleen maar betekenen dat ook soortgelijk Rui n v
wapentuig in het overleg in Genève aan de orde zal i
komen. De Russen wilden altijd wel praten over de vot
geschoven systemen, maar niet over vergelijkbare
aan hun kant. Voor de Amerikanen blijft echter een on
baar pripcipe, dat als afschaffing of vermindering vai
bepaald soort wapen van de ene partij onder de loep i
genomen, soortgelijke wapens van de andere partij teve
ogenschouw dienen te worden genomen. Een stam
waarvan men de redelijkheid overigens niet kan ontkei j
fj
OPMERKELIJK is voorts de soepelheid die de Amen)
se regering, ondanks het incident met het neergescl qj
Zuidkoreaanse passagiersvliegtuig, aan de dag legt. Ook a]
er met woorden fel op de Russische actie gereageerd, h 1(j
genovergestelde gebeurde juist aan de onderhandeling!
in Genève, waar het ontbreken van starheid van Ai >n
kaanse zijde opvallend is. Wellicht is het uiteindelijk een
cesvolle manier voor een betere verwerking van de b
pil, die stationering van de kernwapens voor de pub
opinie in West-Europa betekent. Want tot nu toe is het
zo, dat menige Europese burger banger lijkt te zijn vocj
(nog) niet geplaatste Amerikaanse kernraketten, dan
het nog steeds groeiend aantal reeds op West-Europa g<
te Russische SS-20-raketten.
->gef
Macaroni met
gemengde groenten
en kaas
bitterkoekjesvla
vegetarisch
Voor twee heeft u nodig:
250 g macaroni, zout, 1 le
pel olie, ui, knoflook, sam
bal, boem boe saté, 2 lepels
olie, kleine komkommer, 1
flinke paprika, 2 tomaten,
ketjap, 100 g kaas in klei
ne blokjes, peterselie, sel
derij;
0,5 liter melk, 1 ei, 30 g sui
ker, 15 g maizena, 1 pakje
vanillesuiker, 4 bitterkoek
jes, jam.
Breng een ruime pan half
vol water aan de kook, doe
er naar smaak zout in. Ver
der de olie en al roerende
de macaroni. Laat de ma
caroni in zachtkokend wa
ter gaar worden in 10 a 15
minuten. Giet de macaroni
af, doe hem in een schaal
en houd die zo nodig
warm.
Fruit de kleingesneden ui met
de geperste knoflook, iets sam
bal en boem boe saté in de olie
lichtbruin. Doe er de geschilde
en in blokjes verdeelde kom
kommer (pompoen of courget
te kan ookbij, leg het deksel
op de pan en smoor de groen
ten vijf minuten. Voeg de
kleingesneden paprika toe en
na nog eens drie minuten smo
ren de ontvelde en kleingesne
den tomaten. Breng de groen
ten op smaak met zout en ket
jap.
Verdeel de kaas over de maca
roni, leg daarop het groen ten -
mengsel en strooi er fijnge
knipte peterselie en selderij
over.
Zet ruim de helft van de melk
op. Roer het ei zo stevig met
de suiker dat het mengsel licht
vari kleur en schuimig wordt.
Meng er de maizena en iets
koude melk door. Schep een
paar lepels warme melk op de
bitterkoekjes. Schenk wat
warme melk bij het eipapje,
doe het in de pan en laat het
mengsel steeds roerende even
koken. Voeg van het vuur
vanillesuiker en de overige
koude melk toe en laat de vla
koud worden. Snijd de bitter
koekjes in vieren, leg er de vla
op en garneer die met jam.
JEANNE
De bakker, een ets uit 1635.
ROTTERDAM
Het tijdstip waarop
de mens is begonnen
met het verbouwen
van graan, wordt ge
zien als het begin
punt van de bescha
ving. Dat leert de
tentoonstelling
„Brood" in het Rot
terdamse museum
Boymans-van Beu-
ningen, die vanaf
zondag 2 oktober tot
en met 13 november
bezocht kan worden.
De expositie is logisch opge
zet. Via akkerbouw en
graanhandel, langs de bakker
en zijn brood, de verkoop,
consumptie en eetgewoonten,
het brood in de Bijbel en de
religie, het brood als symbool
van voedselvoorziening en
armenzorg belandt men bij
het brood in de kunst en de
litteratuur.
Met de opzet van de tentoon-
steling is Boymans bijna vier
jaar bezig geweest. Het gespe
cialiseerde onderwerp noopte
tot aankloppen bij tal van
binnen- en buitenlandse mu
sea en particulieren. Dank zij
de sponsoring van de Stich
ting Voorlichting Brood is
een tentoonstelling ontstaan
die een bijna compleet beeld
geeft van hetgeen het volks-
voedsel want dat is het
brood in de loop der eeu
wen voor de Nederlandse be
schaving heeft betekend en
nog betekent.
Van Amsterdam tot Kassei,
van Leiden via Den Haag tot
Zierikzee en van Antwerpen
tot Ulm zijn hier voorwer
pen, tekeningen en schilde
rijen bijeengebracht die alle
„brood" tot onderwerp heb
ben. Zeer curieus is bijvoor
beeld de Smedentafel (anno
17e eeuw uit de Buurkerk in
Utrecht) waarop tot in het
jaar 1906 brood aan de be-
hoeftigen werd uitgedeeld.
Het legaat uit 1604 wordt
daarvoor nog steeds gebruikt.
Momenteel (1983!) ontvan
gen de bedeelden nog steeds
bonnen, waarop zij bij de
bakker een brood kunnen
krijgen.
De expositie herbergt onder
pieer twee fraaie schilderijen
van Jan Steen, een Ruisdael
(akkers onder Hollandse
luchten), en twee affiches
vén Willy Sluiter uit de Eer-
Het laatste avondmaal, een eikenhouten beelden
groep uit 1470.
ste Wereldoorlog met de op-
wekkende teksten:
„Elk mud koren niet gele
verd aan de regeering be
rooft 200 menschen van een
pond brood!". En:*„Landbou-
wers levert koren spoedig en
veel aan de regeering!"
Maar er. zijn nog veel meer
fraaie schilderijen te zien:
Zoals het „Gezin in gebed
voor de maaltijd (Iedereen
heeft de ogen open, gericht
op de schilder) van een
Noordnederlandse meester.
Op de tentoonstelling heeft
men vooral de beeldende en
toegepaste kunst als leidraad
gekozen. Een lijkbaar uit
Hindeloopen (niet voor de
warme, maar voor de dan
„koude bakkers") staat er
naast de schilden die aan de
lijkkleden van de leden van
het Bakkersgilde werden ge
hangen.
Merkwaardig is de legende
van „De bakker van Eekloo",
verbeeld door zinneprent en
schilderij, waar men zich een
nieuw hoofd kon laten aan
meten. Wellicht ligt deze le
gende ten grondslag aan het
gezegde: Jou moeten ze laten
overbakken...
De bezoeker van deze
tentoonstelling toe
gang inclusief het gehele
museum 2,50 krijgt
een fraai overzicht van
hetgeen het brood nu be
tekent en vroeger heeft
betekend. Niet in het
minst doordat alle soor
ten broden van vroeger
en nu er te zien zijn, ne
vens de gereedschappen
die de bakkers gebrui
ken (gebruikten) en „het
eerste electrisch brood
rooster" vbor een „elec
trisch ontbijt".
LEO VAN DER MEEL
WEEK VAN HET BROOD
ROTTERDAM Uit onder
zoekcijfers van de Stichting
Voorlichting Brood blijkt dat
de daling van het broodver
bruik, die zo'n 25 jaar geleden
inzette, tot staan is gebracht.
Elke honderd mensen eten
per week 91,5 kilo brood, of
wel bijna een kilo per persoon
per week. Bovendien blijkt de
consument steeds meer aan
dacht te krijgen voor de va
riatie in broodsoorten en voor
het belang van brood in de
voeding.
Dit bleek gisteren bij een bij
eenkomst voorafgaande aan
de „Week van het Brood" en
aan de tentoonstelling
„Brood" in Museum Boy
mans-van Beuningen in Rot
terdam, die morgen door mi
nister Braks (landbouw)
wordt geopend. Voorzitter J.
Bartelsman van de Stichting
Voorlichting Brood liet daar
pessimistische, èn optimisti
sche geluiden horen. Pessi
mistisch was hij over het ver
dwijnen van het aantal „bak
kers om de hoek". Nederland
telde in de jaren dertig 181
bakkers per 100.000 inwoners.
Nu, in 1983, is dit aantal ge- zich daar de concurrentie toe
daald tot 26 per 100.000. op een zo laag mogelijke prijs.
Optimistisch was hij over het
feit dat er desondanks in Ne
derland alle dagen nog een
rijk gevariëerd assortiment
uit de bakkersovens komt,
„waarmee de consument in
het algemeen best content
kan zijn".
Als angstaanjagend voorbeeld
noemde Bartelsman Enge
land, waar nog maar weinig
„bakkende bakkers" zijn
overgebleven. Al jaren spitst
In Engeland zijn er nog maar
zeven bakkers per 100.000 in-
'woners. Gevolg: Een ver
schraald broodassortiment,
langere aanvoerlijnen, en dus
minder vers brood. Plus nog
de laagste broodconsumptie
van Europa.
Bartelsman: „Voor de Neder
landse bakkers is het dan ook
moeilijk te begrijpen hoe con
sumentenorganisaties steeds
maar weer de aandacht vesti
gen op de laagste broodprijs,
met voorbijgaan aan andere
waarden die met het dagelijks
brood te maken hebben
De manifestie is eveneens
aanleiding een nieuwe brood
soort te lanceren: ketelbinkie,
een specialiteit van de Zuid
hollandse bakkers. Het is een
krentebroodsoort verwant aan
de vroegere „broeder", die
zeemansvrouwen bakten om
aan man of zoon mee te geven
als die het zeegat uitvoer.
Tijdens de Week van het
Brood hebben tal van feeste
lijke activiteiten plaats, veelal
georganiseerd door plaatselij
ke bakkers. Zo worden met
ingang van maandag onder
meer voor bruidsparen enor-
mè wittebroden gemaakt die
worden aangeboden ter con
sumering in de wittebroods
weken. Verder worden plaat
selijk op scholen en in zieken
huizen krentebollen uitge
deeld. En voor wie wil weten
wat warme bakkers zoal
doen, die kan in de nacht van
vrijdag 7 op zaterdag 8 okto
ber terecht op de radio (Hilv.
I).
AF EN TOE zow
DE BILT Het blijft i
komende etmaal in ons
droog. Er zijn wat wolki
den, maar af en toe kom ld c
de zon door. De temper In
loopt in de middag op tot 'te
18 graden. De nachtelijk E
nimumtemperatuur ligt 's
de 11 graden.
Een uitloper van een kr;
hogedrukgebied boven G 1
land verplaatst zich va
Oceaan langzaam naar IB
marken en Noorwegen. B 'j?
onze omgeving draait i d'
door de wind van nooij—
naar zuidoost. De kaï
mistvorming in de nat
daarom klein.
ei
land ligt een diepe depi
deze dringt langzaam op
richting van het vastelam
menhangend hiermee I A
zondag en in het begin vr p
nieuwe week de regenki m,
toenemen.
Weerrapporten van vanmorgen 07
Wear Max Min
tamptomi
Amsterdam l.bew. 23 12
De Bilt mist 24 12
Deelen mist 24 10
Eelde onbew. 23 9
Eindhoven mist 24 13
Den Helder h.bew.
geh.bew. 23 13
Vilssingen
Z -Limburg
Aberdeen
München mist
onbew. 23 14
l.bew. 26 S'
LbewV' 28 1
ADVERTENTIE
HEDEN de
