Top „Tilburgsche'
voor de rechtbank
'Draaien en schuiven' stortte
Tilburgsche in de afgrond
Handvatten
voor beleggers
7 Beurs van Amsterdam
I .ECONOMIE
ficidócSoivimvt
Si
VRIJDAG 30 SEPTEMBER 1983PAGINL.
Pensioenfondsen trekken
bod op Wereldhave in
ZEIST De pensioenfondsen PGGM (gezond
heidszorg) en PVM (DSM) hebben hun bod op
het onroerend goedfonds Wereldhave ingetrok
ken. Na sluiting van de aanbiedingstermijn
bleek het aangeboden percentage aandelen te
laag om het bod te bestendigen, aldus een me
dedeling van de pensioenfondsen gisteravond.
Eerder hadden de pensioenfondsen bekend ge
maakt ongeveer 30 procent van alle uitstaande
aandelen en converteerbare obligaties Wereld
have in bezit te hebben. Het is voor de tweede
keer dat PGGM een blauwtje loopt bij Wereld
have. In september vorig jaar liet PGGM weten
een bod te overwegen op Wereldhave. Bespre
kingen hierover mislukten echter omdat het
bestuur van Wereldhave het bod te laag achtte.
Daarop trok PGGM zich voorlopig terug.
Duisenberg: Herstel
sneller dan verwacht
WASHINGTON Het economisch herstel gaat in
de VS en ook in West-Duitsland sneller dan werd
verwacht en ook sneller dan waarmee het Centraal
Plan Bureau rekening heeft gehouden. Het minste
wat je kunt zeggen is dat het beeld uit de macro-eco
nomische verkenning voor 1983 en 1984 niet voor de
zoveelste maal te optimitisch zal zijn. Dat heeft dr.
W. Duisenberg, president van De Nederlandsche
Bank gisteren in Washington gezegd.
Volgens minister Ruding (Financiën) is de kans dat
het Amerikaanse congres de verhoging van de IMF-
bijdrage zal goedkeuren, door de rede van president
Reagan tot de jaarvergadering duidelijk vergroot.
Slechts na die goedkeuring willen de tien rijke lan
den van het IMF (met Zwitserland, maar zonder
VS) het fonds drie miljard dollar lenen om tijdelijke
liquiditeitsproblemen te overbruggen. Als de rijke
landen dat bedrag lenen zal Saoedi-Arabië dat voor
eenzelfde bedrag doen.
Pakhoed binnenkort
eigenaar Multi Terminals
ROTTERDAM Pakhoed wordt binnen
kort volledig eigenaar van het Rotterdam
se stukgoedbedrijf Multi Terminals/Unit-
centre, dat nu nog voor 50 procent in han
den is van Pakhoed en van SHV. De on
derhandelingen over de overname van
het aandelenpakket door Pakhoed zijn in
een zo ver gevorderd stadium dat binnen
kort overeenstemming te verwachten is,
zo heeft Pakhoed gistermiddag meege
deeld.
Met de transactie is om en nabij 32,5 mil
joen gulden gemoeid, te weten de helft
van het bij Multi Terminals geplaatste
aandelenkapitaal, zo bevestigt de woord
voerder van Pakhoed. Hij verwacht dat
de definitieve overeenstemming binnen
enkele weken zal worden bereikt.
Kleinschalige kolenstook
niet aantrekkelijk
DEN HAAG De kleinschalige inzet van
steenkool is bij de huidige energieprijzen en
stooktechnieken maar in een zeer beperkt aan
tal gevallen economisch aantrekkelijk. Aldus
een van de conclusies in de notitie kleinschali
ge kolenstook, die gisteren door minister Win-
semius (Milieubeheer) aan de Tweede Kamer is
aangeboden.
Groei van de kleinschalige kolenstook wordt
dan ook niet verwacht. Aanleiding tot de noti
tie vormden de inzet van kolen bij zes gras- en
groenvoederdrogerijen en in enige gevallen de
overweging en realisering ervan in de glastuin
bouw en bij steenbakkerijen.
Als de kleinschalige inzet van kolenstook zou
toenemen wordt overwogen te komen tot be
perkende maatregelen om milieuknelpunten te
voorkomen.
ACTIE GEDUPEERDE PANDBRIEFHOUDERS
DEN BOSCH De Vere
niging voor Effectenbe
scherming (VEB) zal re
gisteraccountant Van
Dien Co in Tilburg zeer
binnenkort aanklagen
wegens medeplichtigheid
aan strafbare handelingen
van directie en commissa
rissen van de Tilburgsche
Hypotheekbank. In een
later stadium wil de VEB
ook directie en commissa
rissen voor de rechter ha
len wegens leugenachtige
berichtgeving, bedrog met
balans en winst- en ver
liesrekening en overtre
ding van de statuten.
„Getuigenverklaringen voor
de rechter moeten de rol van
De Nederlandsche Bank in het
debacle van de Tilburgsche
heel exact vaststellen", aldus
VEB-voorzitter drs. A. Gerla
- gisteren in Tilburg. Daar wa
ren op initiatief van de vereni
ging enkele honderden finan-
ciers van de Tilburgsche Hy
potheekbank bijeengekomen
om de VEB te machtigen tot
het voeren van gerechtelijke
procedures tegen de vroegere
THB- bewindvoerders. Hoewel
de vergadering in een vrij
matte stemming verliep,
noemde voorzitter Gerla haar
De vergadering van
gedupeerde beleggers van de
Tilburgsche Hypotheekbank,
gisteren in Tilburg, werd
voorgezeten door prof. H.
Bosman van de Katholieke
Economische Hogeschool in
Tilburg. In het midden prof. G.
Rijnvos, voorzitter van de
onderzoekcommissie, die de
beleggers uiteenzette hoe
alsnog alle partijen aan hun
geld kunnen komen. Rechts
op de foto drs. A. Gerla,
voorzitter van de Vereniging
voor Effectenbescherming. De
VEB verzamelde gisteren
volmachten van de beleggers
om gerechterlijke procedures
tegen de top en de accountant
van de Tilburgsche te starten.
toch een succes. Wel verklaar
de hij na afloop dat het niet
gelukt is de „enkele tientallen
miljoenen guldens" aan mach
tigingen binnen te halen waar
op hij had gehoopt.
Hoewel de VEB
king met de Stichting Onder
zoek Bedrijfsinformatie (SOBI)
nu naar de rechter stapt, is
toch ook alle hoop gericht op
aanstaande maandag, wanneer
de rechter in Den Bosch uit
spraak doet in het hoger be
roep dat SOBI heeft aangete
kend tegen het failliet verkla
ren van de THB. SOBI heeft
bovendien geëist dat de huidi
ge curatoren vervangen wor
den wegens hun tegengestelde
belangen bij het afwikkelen
van het faillissement van de
THB.
VEB-voorzitter Gerla toonde
zich na afloop van de vergade
ring niet bepaald optimistisch
over de kans dat de rechter de
eis zal inwilligen. SOBI-voor-
zitter Pieter Lakeman gisteren
tot de verzamelde beleggers:
„Als de rechter de eis afwijst,
dan moeten we gewoon nog
meer feiten vinden die belas
tend zijn voor de huidige cura
toren, dan gaan we gewoon
door".
Prof. Rijnvos, die het onder
zoek naar het THB-beleid in
de laatste jaren heeft geleid,
hield de beleggers voor dat
vervanging van de huidige cu
ratoren door anderen, de weg
kan vrijmaken voor een snelle
en vrij geruisloze liquidatie
van de THB, waarbij alle par
tijen nog voor het eind van dit
jaar hun verhaal kunnen ha
len. Alle partijen dat zijn: on
derhandse leninggevers (insti
tutionele beleggers zoals pensi
oenfondsen en hypotheekban
ken) en verder pandbriefhou
ders en houders van certifica
ten van aandelen (meest klei
ne spaarders).
In Tilburg is gistermiddag een openbare vergadering gehouden een soort tribunaal over
de Tilburgsche Hypotheekbank. Gedupeerde beleggers ontvouwden een spandoek waarop de
Nederlandse Bank een veeg uit de pan kreeg. Drs. A. Gerla, voorzitter van de Vereniging voor
Effectenbescherming, verwijderde het spandoek persoonlijk.
Omdat de huidige
„zeer overdreven de letter van
de wet volgen en geen reke
ning houden met de bijzondere
omstandigheden zoals het
wanbeleid van de THB-direc-
tie", aldus Rijnvos, komen de
pandbriefhouders als enigen
niet in aanmerking voor een
uitkering via de Collectieve
Garantieregeling. Bovendien
krijgen alle kredietgevers te
maken met lang slepende aan
sprakelijkheidsprocedures en
veel publiciteit. Tenslotte acht
Rijnvos het onmogelijk dat de
huidige curatoren alle partijen
tevreden kunnen stellen met
de Collectieve Garantierege
ling in de hand.
„Volgens deze procedure blijft
de THB nog heel lang een
bron van onrust, onzekerheid
en emotionele publiciteit. Het
hypotheekbankwezen zal an
dermaal een gevoelige klap
krijgen, de positie van de Cen
trale Bank zal worden onder
mijnd en het Nederlandse
bankbedrijf 'in het algemeen
komt 1- vooral internationaal
in diskrediet. De pandbrief
zal nog verder van de kapi
taalmarkt worden verstoten.
Hierdoor zal ook de bankbrief
averij gaan oplopen; kortom,
het aantrekken van vreemd
vermogen door bankinstellin
gen via pand- en bankbrieven
zal verslechteren".
Om dat te voorkomen, stelt
Rijnvos nu voor dat de institu
tionele beleggers een deel van
hun opeisbare tegoeden af
staan aan de pandbriefhou
ders.
VEB-voorzitter Gerla ver
klaarde na afloop dat enkele
DEN HAAG De wijze
waarop De Tilburgsche
Hypotheekbank jarenlang
■miljoenenstroppen bewust
heeft toegedekt zou bijna
hilariteit wekken, als er
geen sprake zou zijn van
pure oplichting, miljoe-
nenverlies en ondermij
ning van het vertrouwen
in het Nederlandse bank
wezen. Krediet betekent
geloof en vertrouwen dat
aan verplichtingen wordt
voldaan, Op krediet drijft
de economie van een land
en sterker nog, met kre
diet staat of valt een de
mocratie. Er zijn dan ook
niet voor niets tientallen
kamervragen aan de mi
nister gesteld over de val
van de Tilburgsche. De
ondergang van deze bank
verdient ook aandacht
wanneer de publiciteits
golf van de afgelopen
week is weggeëbd.
Wat is er precies gebeurd
bij de Tilburgsche?
De directie van De Tilburg
sche Hypotheekbank (THB)
heeft in '79 en wellicht nog
•eerder, hoge bedragen geleend
aan een aantal onroerend-
goedhandelaren die weinig of
geen eigen vermogens bezaten.
,Die hoge leningen stonden
echter in geen verhouding tot
de veel lagere waarde van de
onderpanden. Met het instor
ten van de onroerend-goed-
markt, eind jaren zeventig,
leidde dit tot miljoenenstrop
pen die de bank bewust heeft
toegedekt.
Hoewel de directie zich reali
seerde dat „het niet goed zat",
nam ze haar toevlucht tot het
„stallen van debiteuren'
Dat 'ging als volgt: A. bezit een
pand ter waarde van twee mil
joen gulden met een hypo
theek van twee miljoen gul
den. A. gaat failliet en kan de
rente over één jaar 240.000)
niet voldoen. A verkoopt het
pand dan voor drie miljoen
gulden aan B. Dat bedrag is
opgebouwd uit de twee mil
joen gulden van het pand, de
240.000 achterstallige rente
en ƒ760.000 winst. De bank
verleent B. een hypothecaire
lening van drie miljoen gul
den. Later komt B. ook in
moeilijkheden en hij verkoopt
het pand aan C., weer met
steun van de THB. Dat wil
zeggen, het pand wordt voor
een nóg hoger bedrag ver
kocht waarvoor de Tilburg
sche de benodigde lening ver
schafte. De THB boekte de
door haarzelf gefinancierde
rente als „ontvangen rente".
De onzichtbare stroppen wer
den dus steeds hoger.
Dergelijke transacties waren
in de jaren '78, '79, '80 en deels
'81 mogelijk omdat de hande
laren het onderling deden en
de bank bereid was de finan
ciering te verzorgen. Daarbij
werden dus wel de statuten en
interne regelingen overtreden
omdat er geen vereiste dek
king was voor het verlenen
van de hypotheek.
De Tilburgsche heeft naar
wordt vermoed, haar toe
vlucht genomen tot het finan
cieren van luchtbellen, om te
voorkomen dat het onroerend
goed met verlies verkocht
moest worden en iedereen
daar kennis van had kunnen
nemen. Misschien dat de THB
wilde profiteren van de gou
den tijden op de onroerend
goedmarkt in de jaren zeven
tig. Wellicht bracht die onge
remde expansiedrift de direc
teuren tot omvangrijke risico's
zonder in achtneming van de
daarvoor geldende regels.
Het rapport van de onderzoek
commissie Rijnvos, die in op
dracht van de Vereniging Ef
fectenbescherming (VEB) in
Den Haag het beleid van De
Tilburgsche heeft ontrafeld,
beslaat 111, aan beide zijden
beschreven pagina's. De tien
tallen feiten en voorbeelden
van draaien en schuiven rijgen
zich aaneen tot een waslijst
van aanklachten waaruit
blijkt, dat de commissarissen
van de Tilburgsche nooit heb
ben ingegrepen en aan bepaal
de verdachte transacties zelfs
hun goedkeuring hebben ver
leend. Ook, dat de accountant
van de bank wel heeft tegen
gestribbeld, maar op de crucia
le momenten geen kik gaf. Dat
De Nederlandsche Bank te
laat wakker is geworden
hoewel eerder inzicht in de
chaos mogelijk was en faal
de bij een reddingspoging van
de hypotheekbank, bovendien
zouden commissarissen, ac
countants en zelfs De Neder
landsche Bank ervan op de
hoogte zijn geweest, dat de di
rectie van De Tilburgsche in
de jasen '80 en '81 jaarversla
gen heeft uitgebracht, die een
misleidend en verkeerd beeld
gaven van de toestand van de
bank. Bovendien werd in '81
ondanks de netelige financiële
positie, toch een prospectus
voor 13 procent pandbrieven
uitgegeven waarmee de THB
in voor één miljoen gulden
spaargelden aantrok.
Uiteindelijk heeft dit wanbe
leid voor een verliespost van
naar schatting 230 miljoen gul
den gezorgd en het faillisse
ment van de bank veroor
zaakt. Nu dreigen de pand
briefhouders al hun belegde
vermogen in de THB te verlie
zen wanneer de huidige cura
toren, zoals zij beogen, de wet
naar de letter uitvoeren.
Volgens de wet, in dit gevaL de
Collectieve Garantieregeling,
staat het Nederlandse bankwe
zen garant bij financiële dra
ma's als dat van de THB tot
35.000 gulden per crediteur.
Maar alleen, wanneer er spra
ke is van op naam gestelde te
goeden.
De beleggers bij de Tilburg
sche hebben echter nooit de
gelegenheid gekregen om hun
pandbrieven op naam te stel
len (in dit geval in een schul
dregister). In tegenstelling tot
vrijwel alle hypotheekbanken
in het land heeft de Tilburg
sche, onder ogen van De Ne
derlandsche Bank (aldus Rijn
vos), nagelaten een schuldre
gister op te stellen..
Prof. Rijnvos pleit daarom
voor een minder stringent vol
gen van de garantieregeling.
„Heel wat kleine, rustige en
eenvoudige beleggers met een
klein vermogen, vooral in Til
burg en omgeving, hebben in
de loop van de tijd pandbrie
ven van „het Bankske" ge
kocht omdat zij het een zekere
en veilige belegging achtten,
een voorziening voor onzekere
tijden en voor de oude dag".
VEB-voorzitter Gerla: „In de
praktijk komt het er nu op
neer, dat wel enkele gedupeer
de miljardenfondsen (pensi
oenfondsen) elk een vergoe
ding van 30.000 gulden hebben
gekregen van de Nederland
sche Bank uit de Gollectieve
Garantieregeling voor hun ge
leden schade, terwijl de kleine
pandbriefhouders helemaal
niets krijgen".
HENK ENGELENBURG
hypotheekbanken en pensi
oenfondsen zich reeds bereid
hebben verklaard tot een toe
schietelijke houding jegens de
pandbrief houders.
„Vergeet niet dat ook een aan
tal grote beleggers opdracht
heeft gegeven tot het instellen
van de onderzoekcommissie
Rijnvos. Men is immers zeer
boos, boos op de Nederland
sche Bank en boos op de
THB".
Voorwaarde bij het plan-Rijn
vos is dat de Nederlandsche
Bank met vijftig miljoen gul
den over de brug komt. Gerla
heeft er weinig vertrouwen in
dat de Centrale Bank hiertoe
zal overgaan. „De Centrale
Bank staat achter een faillisse
ment van de THB en achter de
huidige bewindvoerders. Met
een fors geldbedrag over de
brug komen zou gelijk staan
aan gezichtsverlies. De DNB
zou ongelijk bekennen in deze
Zoals te verwachten viel le
verde de vergadering nog en
kele schrijnende verhalen op
over de verdwenen spaargel
den. Centraal stond ook de on
vrede over de rol van De Ne
derlandsche Bank. Er werd
aan het begin van de vergade
ring zelfs een spandoek aan de
wand geplakt met de tekst:
„DNB: De nationale beerput.
DNB: Weg ermee". Op een
vraag van een belegger waar
om de huidige bewindvoerders
niet de voordelen van het
plan-Rijnvos inzien antwoord
de prof. Rijnvos: „Omdat ze al
een beslissing genomen heb
ben. Ze hebben al gekozen en
dan is het heel moeilijk om
openbaar een draai te maken
en ongelijk te bekennen".
Een matte stemming gisteren
op de Amsterdamse beurs. Er
was dan ook weinig nieuws
waaraan de beurs zich kon op
trekken. Het aantal fondsen
dat hoger sloot (77) en het aan
tal verliezers (71) hielden el
kaar vrijwel in evenwicht.
Van 61 fondsen was de note
ring onveranderd. Goed in de
markt lagen KLM, Elsevier-
NDU en VNU met stijgingen
van enkele guldens.
Het Damrak liep deze week minder aan de leiband van Wall
Street dan we gewend zijn. Zo was onze beurs dinsdag niet be
paald vast, maar verdeeld, en dat na het nieuwe record aller tij
den dat de Amerikaanse beurs maandag had gevestigd. Omge
keerd deed de plotselinge daling op dinsdag op de Newyorkse
beurs het Damrak ook weinig, hoewel onze beurs zich natuurlijk
niet helemaal aan de terugslag kon onttrekken en donderdag
ongeanimeerd en erg stil was.
Het algemene beeld zoals geïllustreerd door het Algemene
ANP Indexcijfer bleef dan ook redelijk rustig en op peil. Dit
weerspiegelt ook de vaste ondertoon van de markt. Beleggers
liepen 'niet onmiddellijk weg na een daling hier en daar.
Er zijn natuurlijk ook wel wat handvatten waar de beleggers
zich aan kunnen optrekken. Zo is de afbrokkelende rente, het
spiegelbeeld van stijgende obligatiekoersen, een ruggesteun voor
de aandelenkoersen. In de achter ons liggende tijd van sterk stij
gende rente en dalende obligatiekoersen werden nog Wel eens
aandelen verkocht en- obligaties gekocht. Als de tijden verande
ren, worden de rollen omgedraaid.
De belangstelling voor aandelen wordt ook geprikkeld door de
veelal gunstige bedrijfsresultaten over het eerste halfjaar. De
omzetten zijn weliswaar nog niet opzienbarend gestegen bij de
bedrijven, maar de winstverbetering is vaak te danken aan lage
re rentelasten en een betere beheersing van andere kosten.
De bewuste koers die het kabinet inslaat, spreekt beurs en be
leggers ook wel aan: terugdringing van collectieve lasten en fi
nancieringstekort en versterking van het bedrijfsleven door la
gere sociale en fiscale lasten. De rendementen kunnen hierdoor
verder verbeteren, de verliezen worden teruggedrongen en de
winsten vergroot. Het gehele klimaat kan hierdoor verbeteren.
Van de algemene economische situatie gaan nog steeds geen
prikkels uit. Het tempo van de inflatie is weliswaar laag (2,5 a 3
procent) maar de werkloosheid blijft stijgen terwijl daarentegen
de industriële produktie maar niet omhoog wil gaan. En dat
laatste is toch een belangrijke voorwaarden voor een verbete
ring van de economie.
Het Algemene ANP Indexcijfer bereikte afgelopen maandag
met 144 een nieuw all-time record. Vergeleken met het cijfer
van 100,3 op 3 januari, is het koersniveau in bijna negen maan
den dus 43,5 procent gestegen. Gisteren was het Algemene In
dexcijfer overigens iets gezakt tot 142,90.
Rente
Tot nu toe is er nog geen sprake van stijgende rente. Het gemid
delde rendement op staatsobligaties kwam gisteren op 8,40 uit
Hypotheekbanken passen zich hierbij aan door een verhoging
van de afgiftekoersen van de pandbrieven. Bovendien legde het
bankiershuis Pierson deze week een 8,75 procents lening var
100 miljoen gulden op tafel. De koers van uitgifte wordt maan
dag bekend gemaakt. De Finse lening had weliswaar een rende
ment van 9,3 procent, maar het valuta-risico en de geringere
verhandelbaarheid speelden hierbij een rol.
De internationale fondsen bleven nagenoeg op hun plaats. Beter
ging het in de lucht- en scheepvaartsector. De banken hadden
het met uitzondering van de Nederlandse Middenstandsbank
wat moeilijker, terwijl de twee hypotheekbanken praktisch o
veranderd bleven. De verzekeringsmaatschappijen lieten e<
onderling tegengestelde ontwikkeling zien. Van de uitgevers
al het nieuws vorige weken al bekendgemaakt. Het werd dus i
op eigen kracht freewheelen, al leverde dit winst op voor Else
vier, Kluwer, Telegraaf, Wegener en Wolters. Veel koerswinst
werd er in de textielhoek gemaakt, waarbij Nijverdal ten Cate
de lont aanstak en Leidsche Wol en Blijdenstein Willink werden
meegesleept.
hoofdfondsen
beurs 29-9 3
180,70 180.71
,29.9 beurs 30-9 In
37.30 136.80 Hat
overige aandelen
Beleggingsfondsen
ABN. aand. fonds. 215.5(
Alg. Fondsenb. 148.0<
obligaties
d 83-93
d 76-96
8.00 ld 71-96
8.00 id 72-97
8.00 ld 75-00
7.60 ld 73-98
beurs van New York
Chrysler
Sears Roebuck
