Ochtend
gymnastiek
door NOS
•ij grootvuil
gezet
n De
ikiersteen-
y kraker
[ij <j
ver
aai
notiVERSUM Ofschoon de
v9 nimmer sportief geoogd
holt en al jaren een uiterst
ngem bedrijf is, dat kraakt in
pastijn voegen, kwam voor
nd Vastenhoud het bericht,
ar «men geen been meer zag
bijiaar radio-actieve ochtend-
irdénastiek voor de huisvrou-
•age, toch nog als een donder-
nai bij heldere hemel. „Je
judfi er uiteraard wel reke-
;t a| mee, dat het eens zou op-
epen", geeft ze toe. „Als ik
he vakantie terugkwam en
datje stapel post een brief van
ervfOS vond, heb ik vaak ge
in 4 gedacht: nu is het zover,
t ei wordt afgedankt. Bij de
I is de wacht immers
médeweg overgenomen door
:h éren en die beschouwen
r el programma, dat vijftien
i vlneeft standgehouden, als
Dlaa hinderlijk blok aan hun
cd* De jeugd is nu eenmaal
lediPp veranderingen en een
n tftis die de oudjes hun in de
n hebben gesplitst, kun-
eze missen als kiespijn".
dus op 1 oktober
i* iaf door een der zijdeuren van
«ïilversumse omroepkwartier.
|f dat moment niet langer zes
us gper week om tien over negen
r eigens haar vertrouwde stem,
nlaijet vrouwenvolk in onze moe-
u Jta sommeert fluks de start
ing in te nemen tussen de
ïn was en de vuile vaat en op
Der? aanwijzingen het luie zweet
poriën te persen met een
ITOI
[enl
huis-tuin-en-keuken-balletje van
„hoog dat been en zwaai die arm
en recht die rug en rol dat hoofd en
halt".
Die eerste uitzending in oktober
1968 herinnert ze zich, alsof hij gis
teren pas de ether is ingegaan. „Op
een sportdag van alle basisscholen
in Hilversum had Ab Goubitz me
gevraagd, of ik er wat voor voelde
op de radio de ochtendgymnastiek
voor de huisvrouwen te gaan lei
den. Ab was toen nog de grote man
van de ochtendgymnastiek om ze-
Volhoudertie
„Ik durfde het echter niet aan.
Laat mij nu maar rustig met mijn
huisvrouwenclubjes stoeien, dan
ben ik al dik tevreden. Maar Gou
bitz bleek een volhoudertje te zijn
en riep: „Zeg nu niet meteen nee,
maar kom eerst eens in de studio
kijken hoe ik het doe. Wie weet
verander je dan nog wel van me
ning". Ik heb zijn raad opgevolgd
en ja hoor, al kijkend begon ik er
zowaar lol in te krijgen. Ik zag ook
wel mogelijkheden om mijn oefen
stof op een begrijpelijke wijze aan
de huiskamers door te geven. Dat
dacht'ik tenminste. Maar op het
moment dat in de studio de rode
lampen begonnen te branden, sloe
gen bij mij alle stoppen door en
vlogen de vlinders radeloos door
mijn buik".
„Met het zweet in mijn handen en
onder mijn oksels heb ik daarna de
eerste drie maanden volgemaakt.
Het resultaat, ik beken het eerlijk,
Voor de laatste
maal: „Hoog dat
been en zwaai die arm
en recht die rug en
rol dat hoofd en halt"
was zeer ondermaats. Ik heb name
lijk de handicap, dat mijn stem vele
octaven omhoog schiet, als ik de ze
nuwen heb. Dat is doodgriezelig.
Toen ik na drie maanden de ban
den nog eens afluisterde en mezelf
als een viswijf hoorde gillen, heb ik
maar voorzichtig voorgesteld alle
opnamen, die nog niet waren uitge
zonden, uit te wissen en daarna
dapper opnieuw te beginnen".
Opperbeste zaak
Vijftien jaar later is de sportief ge
trimde Riet Vastenhoud, die als
kind geen paaltje kon'passeren zon
der er overheen te springen, er
overigens rotsvast van overtuigd,
dat ze haar beste beentje heeft
voorgezet voor een opperbeste
zaak. „Het gros van de Nederlandse
vrouwen", weet ze ondertussen uit
bittere ervaring, „doet geen fluit
aan lichaamsbeweging en laat zich
gaandeweg als een diep bad vollo
pen met spekvet. Met name de
huisvrouwen, de moeders die sop
pen en sjouwen, gunnen zich de tijd
niet om tussen de bedrijven door
een wandeling te maken of een
eindje te gaan fietsen. Voor die
groep kon de ochtendgymnastiek
om tien over negen 's morgens een
ware uitkomst betekenen. Het tijd
stip was in elk geval goed gekozen.
Vader en de kinderen met hun
pakjes brood de deur uit en moeder
moederziel alleen thuis om haar oe
feningen te maken".
Verstarring
„Ik heb vanaf het begin gepro
De urologen van de Nederlandse
academische ziekenhuizen zijn al
maanden lang hebberig met elkaar
in de slag. Ieder wil voor zijn afde
ling een veelbelovend maar peper
duur apparaat in de wacht slepen,
waarmee je zonder operatie op af
stand nierstenen kunt vergruizelen.
Nu zijn artsen een wantrouwend
volkje dat niet gauw enthousiast
staat te juichen. Het moet dus wel
om iets bijzonders gaan. Wat is er
aan de hand?
Bijna vijf op elke honderd Neder
landers krijgen vroeg of laat een
niersteen. Meestal is er dan iets mis
-met de stofwisseling waardoor een
overmaat aan uitgescheiden stoffen
in het nierbekken uitkristalliseert.
Soms heb je daar weinig last van,
maar krijg je een niersteenkoliek
dan is het goed raak. Krampende
pijn beginnend in zij of rug en
uitstralend tot aan de binnenkant
van het dijbeen laat je dan dub-
belslaan van ellende. Die pijn kan
enkele uren aanhouden; bijna altijd
zit er ook bloed in de urine.
De pijn kan bestreden worden met
middelen die de kramp in de urine
wegen tegengaan. Door meer te
drinken en enkele geneeskundige
foefjes is het soms mogelijk te voor-
beerd de oefenstof te variëren,
want niets is dodelijker dan ver
starring. Ik zocht ook steeds naar
oefeningen, waar het hele lijf wat
aan heeft. En daarbij wenste ik me
er niet met een Jantje van Leiden
van af te maken. De spaarzame ke
ren, dat ik naar mijn eigen uitzen
dingen luisterde en ook meedeed,
was ik na tien minuten volledig
buiten adem. Dat is niet niks, dacht
ik dan tijdens de laatste koprol,
mevrouw Vastenhoud weet waar-
.achtig van wanten".
„Het valt overigens niet mee om
gymnastiekoefeningen via de radio
begrijpelijk over te brengen. Je
bent nu eenmaal beperkt in je mo
gelijkheden. Je kunt bijvoorbeeld
geen beweging voordoen en door
het ontbreken van visueel contact
breng je mensen gemakkelijk op
een dwaalspoor. Dan ben je met je
gedachten nog bij mijn vorige oefe
ning en luister je maar half naar de
aanwijzingen, die ik geef".
Pardon, ze bedoelt natuurlijk „gaf".
Want niet alleen die mooie zomer
is voorbij, maar ook de lijf-show
van Riet Vastenhoud, die honderd
duizend trouwe klanten had, die
bereid waren, zich voor haar in het
zweet te werken.
Dat geldt ook voor de ochtendgym
nastiek van vijf over zeven 's mor
gens, die in de afgelopen acht jaar
gepresenteerd werd door Tannie
van Rossen. De programmaraad
van de NOS vond ook dit vaste ba
ken in de etherzee totaal vermolmd
en zette het resoluut bij het groot-
vuil. Dit tot intens verdriet van
haar vijftigduizend trouwe, voorna
melijk bejaarde afnemers, die tot
nog toe elke ochtend na hun haze-
slaap in flanellen hansop dan wel
zalmkleurige directoir, op het kou
de zeil halt en front maakten voor
hun dagelijkse parade van stramme
knoken.
Sneu
Tannie van Rossen, inmiddels zelf
57 en kortgeleden met haar gepen
sioneerde echtgenoot verkast naar
het Zeeuwse buitengewest Beve
land, vindt het sneu dat deze ver
geten groep landgenoten voorgoed
buitenspel is gezet. „De ochtend
gymnastiek", meent ze, „was voor
mensen van middelbare en hogere
leeftijd de enige mogelijkheid om
het lichaam nog wat soepel te hou
den. Ze voelen zich te oud voor een
gymnastiekclub en hebben allang
de moed niet meer om in het park
of op het strand wat rond te dol
len".
„Ik vrees, dat het nieuwe program
ma „NOS Sportief" voor hen geen
bruikbaar alternatief is. Daarin
wordt vanaf 1 oktober elke dag een
andere tak van sport behandeld. In
de komende winter is dat op maan
dag schaatsen, dinsdag fietsen,
woensdag skiën, donderdag zwem
men, vrijdag langlaufen en zater
dag hardlopen. En dat allemaal af
gewisseld door interviews met be
kende sportfiguren. Dat klinkt al
lemaal best leuk en aardig, maar de
oudere mensen hebben er helaas
geen fluit aan, vrees ik. Ik geef ze
daarom het advies voortaan op het
derde Duitse televisienet af te
stemmen, dat om acht uur 's mor
gens een prima gymnastiekpro-
gramma uitzendt".
„Gek eigenlijk, dat de Nederlandse
televisiemakers dat voorbeeld tot
nog toe niet gevolgd hebben. Die
zweren nog steeds bij sportpro
gramma's, Waar de kijker passief
met een zak chips op schoot en een
glas koele pils op het bijzettafeltje
naar mag kijken. Er wordt in dat
soort uitzendingen alleen maar ge
praat over bewegen, maar zelf ac
tief meedoen is er niet bij".
Even pijn
In haar patiobungalow, die grenst
aan het streng beveiligde, door me
tershoge hekken afgegrendelde
NOS-complex in Hilversum, tobt
Riet Vastenhoud de laatste maan
den met dezelfde sombere gedach
ten. „Die ochtendgymnastiek voor
de huisvrouw was een stuk van
mijn leven geworden", bekent ze.
„Logisch dus, dat het even pijn
doet, als ze het van je afpakken. Ik
voelde overigens al een hele tijd
nattigheid, want de bezuinigings
woede van de NOS had inmiddels
ook in mijn programma al aardig
huisgehouden. Het was een kwestie
van slikken of stikken geworden".
„Ik moest voortaan zes program
ma's achter elkaar opnemen, die in
de loop van het jaar ook nog eens
een tweede keer werden uitgezon
den. „Dat merken de luisteraars
toch niet", redeneerden ze bij de
NOS. „Een zwaantje blijft een
zwaantje. Dat kun je dus best nog
eens herhalen". Misschien hebben
ze nog gelijk ook en heeft inder
daad niemand in de gaten gehad,
dat er in de afgelopen maanden
uitsluitend ouwe koek werd gepre
senteerd".
„Als ik je nu vertel, dat ik in febru
ari voor het laatst in de studio was,
kun je gemakkelijk zelf je conclu
sies trekken. Dat was pure armoe,
Foto boven: ...en zwaai die
arm en recht die rugop
1 oktober van dit jaar vol
tooid verleden tijd.
Foto links: Riet Vastenhoud
van 9.10 uur: „Ik heb vanat
het begin geprobeerd de oe
fenstof te variëren, want
niets is dodelijker dan ver
starring".
Foto uiterst links: Tannie van
Rossen van 7.05 uur: „Een
vergeten groep landgenoten
is voorgoed buiten spel ge
zet".
maar je bleef toch hopen, dat er
nog eens betere tijden zouden aan
breken. Toen ik vijf jaar bezig was,
zijn de NOS-heren namelijk ook
eens van de ene op de andere dag
met de ochtendgymnastiek gestopt.-,.
Maar op dat moment schrokken ze
nog van de golf van protesten, die
hun beslissing ontketende. Er werd
in het hele land actie gevoerd en
het gevolg was, dat mijn programs
ma na een jaar weer terug kwam".-
Definitief afscheid
Dat wonder zal zich deze keer ze
ker niet herhalen, realiseert Riet
Vastenhoud zich overigens terdege.
Jammer, maar waar. Het zal dit
maal een onvermijdelijk en defini-i
tief afscheid worden, waarmee ze
zich ondertussen na een korte pe- -
riode van innige frustratie al weer -
aardig verzoend heeft. Voldoende
troost en begrip vindt ze in elk ge-,;
val bij de huisvrouwenclubjes en
bij haar eigen achterban. Grijs ge- -
kuifde echtgenoot Piet, haar drie
kinderen en de door hen inge
brachte schoonzonen en schoon
dochter verdienen allen een aan-
vaardbare bete broods in het gym
nastiekonderwijs en hebben er dan
ook geen enkele moeite mee om
moeders smarten over haar teloor-
gegane programma te delen.
„Nee, ik ben een zeer bevoorrecht
mens", blijft ze haar bezoeker dan
ook glimlachend voorhouden. „Ik
heb echt geen enkele reden om te
klagen. Ik heb immers bereikt wat -
ik wilde. En zeuren geeft op dit
moment geen pas. Het is mooi ged
weest".
LEO THURING
komen dat een overmaat aan uitge
scheiden stof in de urinewegen uit
kristalliseert. Met een beetje geluk
wordt de (kleine) steen uitgeplast,
zo niet dan is vaak een operatie no
dig. Blijft de steen te lang zitten
dan is er gevaar voor infectie en
blijvende beschadiging van de nie
ren.
Aan stukken
Zo'n operatie is niet mis. Toen er
uit Duitsland juichverhalen kwa
men over een manier om die ste
nen zonder operatie te verwijderen
was de medische wereld dan ook
zeer geïnteresseerd. Het apparaat
werd in de jaren 1975-1980 ontwik
keld door de afdeling urologie van
de universiteitskliniek in Milnchen
eri sinds 1980 zijn 464 patiënten er
met succes mee behandeld. De pa
tiënt wordt liggend op een stret
cher in een bad getakeld. Onder in
dat. bad zit een elektrode, die een
keer of veertig per minuut een
stroomstoot afgeeft. Doordat het
water vlak bij de elektrode snel
verdampt dus explodeert
trekt er een schokgolf door het bad.
Met een reflector kan men die
schokgolf precies op de steen rich
ten zodat die in een klein uur aan
stukken wordt getrild. Pijn doet de
behandeling niet. Wel wordt er een
verdovende ruggeprik gegeven om
de patiënt makkelijker stil te laten
liggen. Merkwaardig genoeg wordt
het omringende weefsel niet be
schadigd omdat het elastisch mee-
veert.
De resultaten zijn tot nu toe bijna
te mooi om waar te zijn. Van die
464 patiënten hoefden er later
maar drie alsnog geopereerd te
worden. Bij de anderen werd de tot
gruis getrilde steen binnen enkele
dagen spontaan uitgeplast. Aanvan
kelijk dacht men dat maar twintig
procent van de niersteenpatiënten
voor deze behandeling in aanmer
king zou komen. Nu is men stuk
ken optimistischer, men denkt nu
dat bij zestig procent van hen deze
behandeling zin heeft. Complicaties
zijn tot nu toe niet waargenomen.
In Nederland staken de Leidse uro
logen dr. A. A. B. Lycklama a Nije-
holt en professor U. Jonas de lof
trompet over deze nieuwe behan
deling. In een artikel in het Neder
lands Tijdschrift voor Geneeskun
de noemen ze de resultaten veelbe
lovend. Helaas zit er een belangrijk
nadeel aan het apparaat: op de hele
wereld bestaat er nog maar één van
en het zal nog jaren duren voordat
er eentje in Nederland wordt ge
plaatst. De levertijd is nu al twee
en een half jaar en het apparaat
zelf kost vier miljoen gulden. Toch
is de Leidse uroloog Lycklama a
Nijeholt niet onder de indruk van
dat hoge bedrag: „Als je de kosten
op lange termijn bekijkt is het ap
paraat niet eens zo duur. Je kunt
zeker stellen dat de mortaliteit
(sterftekans) door deze behandeling
gaat dalen. Nierstenen hebben de
neiging terug te komen en op deze
manier hoef je niet herhaalde ma
len te opereren. De functie van de
nieren zal minder achteruitgaan, er
hoeven geen nieren te worden ver
wijderd en er zullen minder dialy
ses nodig zijn, tel uit je winst. Op
een Amerikaans congres beweerde
men onlangs zelfs dat de behande
ling van nierstenen over vijf jaar
ingrijpend zal zijn gewijzigd".
Maar er is nog een hindernis te ne-
men: de ambtelijke molen. Een
nieuwe behandelwijze wordt niet
zomaar in het verstrekkingenpak-
ket opgenomen. Er kunnen jaren
overheen gaan voordat de commis
sies zijn uitvergaderd en daarna
moet er twee en een half jaar ge
wacht worden voordat de bestelling
van het apparaat doorkomt. 1»
Zo lang wil de Nierstichting niet
wachten. Ze gaat zo'n apparaat fi-'
nancieren zodat een academisch
ziekenhuis er alvast ervaring mee-
op kan doen.
Welk ziekenhuis? „Daar bestaat
nog overleg over met het Bureau
van Academische Ziekenhuizen", -
zegt de heer Mann, directeur van
de Nierstichting. „Het is een heel
ingewikkelde zaak, maar ik heb er
vertrouwen in dat het niet al te
lang zal duren voordat we in Ne
derland ook zo'n apparaat hebben.
Misschien in 1985 al".
