De beer is los
in het porselein
van
finale
J
ZATERDAG 17SEPTEMB]
De medianota, waarin wordt aangegeven wat er in de toekomst
via ether of kabel de Nederlandse huiskamers zal
binnenkomen, heeft een draagtijd gehad, langer dan die van
een olifant. Het resultaat is vervolgens door de media
gewichtig genoeg bevonden om er ellenlange commentaren
aan te wijden. Die betroffen echter voornamelijk de
consequenties voor de media zelf. Wat kijkers en luisteraars
straks concreet van de veranderingen zullen merken en wat
ze er voor zullen moeten betalen bleef veelal onbesproken.
Met een serie van drie artikelen willen wij proberen deze
leemte te vullen. Het eerste gaat over abonnee-televisie, het
tweede over regionale en lokale omroepen, het derde over de
mogelijkheden, die de kabel verder nog biedt, variërend van
tele-bankieren tot maatschappelijke hulpverlening.
DEN HAAG Euro-TV is
met een tientje abonnements
geld per maand voor vieren
twintig uur televisie per dag
het goedkoopst in de aanbie
ding. Een ramsjpartij zouden
textielboeren dat noemen.
Aanzienlijk duurder presen
teert de VNU zich op de kij
kersmarkt: rond de dertig gul
den voor zes uur dagelijkse
beeldvulling. Een kraam ver
der, bij Delta Teledistributie,
is men nóg meer voor nóg
minder kwijt; daar wordt voor
vijf uur per dag kijken onge
veer vijfendertig gulden per
maand gevraagd. Tja, en dan?
De hoogst-eigen NOS wil sa
men met de Bioscoopbond en
de Nederlandse Sportfederatie
aan abonnee-tv gaan doen.
Men zal er weer iets dieper
voor in de huishoudknip moe
ten tasten, maar krijgt in ruil
bijvoorbeeld rechtstreekse,
volledige beeldverslagen van
voetbalwedstrijden in de ere
divisie. Lege stadions dus?
Welnee. De clubs zullen zulke
hoge tv-rechten vangen dat ze
de toegang tot hun stadions
gratis kunnen maken.
Die toekomst lonkt. Noch willen de
andere omroeporganisaties achter
blijven. AVRO. TROS. VARA.
NCRV, Veronica en de EO. zo valt
in het Hilversumse te vernemen,
bundelen binnenkort hun krachten
in een stichting die het voor hen
mogelijk moet maken eveneens op
commerciële wijze abonnee-tv te
gaan verzorgen. Welk vrijdags-
voordeel zullen die in de aanbie
ding gooien?
De beer is los tussen het porselein
van de kijkkast, dat zal duidelijk
zijn. De Medianota van minister
Brinkman, nog voor Kerstmis door
de Tweede Kamer te behandelen,
heeft het xommerciële monster
voorgoed ontketend. De doorsnee-
kijker is het natuurlijk allemaal
worst. Die heeft gewoon vrij mas'
saai (voor 77 procent, aldus de uit
komst van een onderzoek) laten
blijken ontevreden te zijn over het
aanbod van films op Nederland I
en II..., en gaat op zijn wenken
bediend worden. Want wie het rob
bertje vrij worstelen om de openge
gooide markt voor abonnee-tv ook
wint. hij zal het dienen te doen via
de houdgreep van de speelfilm,
daarover zijn alle deskundigen het
eens. Niet voor niets streven de ge
gadigden er in huA concurrentie
slag zonder uitzondering naar hun
aanbod voor twee derde of meer
met speelfims te vullen teneinde de
gunst van de toekomstige abonnee
kijker te winnen. Overigens staat
die kijker niet louter als lachende
derde langs de lijn. Hij zal voor zijn
lol moeten betalen, dat wordt nog
wel eens vergeten. Behalve zijn
kijk- en luisterbijdrage en zijn
abonnement op de kabel zal hij nog
een extra abonnement dienen neer
te tellen. In Amerika, waar ze al
acht jaar ervaring met abonnee-tv
hebben, lopen de kosten van het
kijken soms op tot 1500 gulden per
jaar.
..Ontklutser"
Hoe werkt abonnee-tv? Heel een
voudig. De producent zet een pro
gramma op een cassette en stuurt
die naar de exploitant van een ka
belnet. Ofwel hij straalt het pro
gramma naar een communicatiesa
telliet en die straalt het terug naar
de kabelexploitanten. Door de ka
belexploitanten wordt het pro
gramma vervolgens via een apart
kanaal verspreid. Wie geen abon
nee is, krijgt op dat kanaal alleen
een onduidelijk signaal. De abon
nee echter heeft de beschikking
over een zogenaamde decoder
(„ontklutser" zal dat kastje, ter
grootte van een draagbare radio, op
zijn Nederlands gaan heten) die het
signaal omvormt tot beeld. Uiter
aard zal iedere handige knutselaar
in staat zijn zo'n ontklutser na te
bouwen. Dat wordt de nieuwe ma
nier van zwart kijken. De ontklut
ser zal derhalve slechts dienst doen
in het eerste, experimentele sta
dium van de abonnee-tv dat begin
volgend jaar aanvangt; in maart,
verwacht althans Dieter Minning
van Euro-TV. Decoders zijn be
trekkelijk goedkoop (zo'n 250 gul
den) en kunnen bij wijze van spre
ken morgen worden geplaatst. Ge
durende de tijd die producenten en
exploitanten nodig hebben om de
markt te verkennen en een abon
neebestand op te bouwen, kan men
er mee toe en neemt men misbruik
voor lief. Wanneer echter na enke
le jaren blijkt dat de abonnee-tv is
aangeslagen, wordt dit systeem
vervangen door een apparaat dat
zit ingebouwd in de verdeelkasten
van het kabelnet op straat en dat
het signaal alleen doorgeeft aan
abonnementhouders.
Het zal duidelijk zijn dat men een
aansluiting moet hebben op een ka
belnet, wil men abonnee-tv in huis
halen. Op het ogenblik is 65 pro-,
cent van Nederland bekabeld; in
1985 zal dat 85 procent zijn. Zwarte
vlekken in de vorm van dunbe
volkte gebieden of afgelegen boer
derijen zullen er altijd blijven. Die
kunnen over een jaar of vijf ontslo
ten worden met behulp van schotel
antennes. Momenteel kosten die'
nog 5000 gulden of meer, maar de
industrie trekt er hard aan om ze
voor 200 tot 300 gulden op de
markt te kunnen brengen. En nog
iets. Wie denkt dat hij straks dank
zij abonnee-tv naar hartelust zijn
eigen programma kan kiezen, komt
bedrogen uit. Men abonneert zich
zoals men zich op een tijdschrift
abonneert en moet genoegen ne
men met de inhoud (die voor een
belangrijk deel uit herhalingen zal
bestaan; men zij gewaarschuwd).
Pas na het jaar 2000, wanneer de
glasvezelkabel met zijn veel grotere
capaciteit is ingevoerd, gaat de zo
genaamde kies-televisie tot de mo
gelijkheden behorendruk op
de knop, programma naar keuze en
de computer houdt bij wat er afge
rekend moet worden. Abonnee-tv
verhoudt zich tot kies-tv zoals een
abonnement op een tijdschrift zich
verhoudt tot de losse verkoop van
tijdschriften in de kiosk.
Heilig huisje
„Om Hilversum valt geen hek te
plaatsen", hakt minister Brinkman
in zijn Medianota een jarenlang on
ontwarbaar gebleven knoop door.
„Hoezeer ook het bestaande om
roepbestel bescherming verdient,
toch is er wel degelijk grote be
hoefte aan en daarmee recht
op een meer individueel gericht
aanbod. De techniek biedt hiervoor
steeds grotere kansen. In het bui
tenland blijkt het oih belangwek
kende ontwikkelingen te gaan.
Ook in Nederland kunnen zo nieu
we markten worden betreden door
bedrijven voor wie belangen van
werkgelegenheid en winst tellen,
mede ten bate van de Nederlandse
economie als geheel. Commercie is
daarbij niet een verschijnsel dat af
keuring verdient". Bedrijven, kort
om, mogen geld verdienen aan te
levisie zoals ze geld verdienen aan
tijdschriften of boeken. Het heilige
huisje van de zondër winstoogmerk
werkende Hilversumse zendge
machtigden omvergewaaid; hun
monopolie op de wind verstrooid.
Eigenlijk zat die omwenteling al
lang in de lucht. Een krantebericht
uit 1981. „Jacht op abonnee-tv geo
pend. Niet gehinderd door gebrek
aan zelfkennis meldt zich vrijwel
elke week een gegadigde als poten
tiële zendgemachtigde op het ka-
bel-tv-net. Groepjes filmproducen
ten van onbestemd allooi, het Am
sterdamse pep- en popcentrum Pa-
radiso, godsdienstige sekten, min
derheidsgroeperingen en welzijns
organisaties. Opvallend detail: hoe
geringer het maatschappelijke
draagvlak, des te groter vaak de
pretenties". Die dans rond het gou
den kalf is inmiddels uitgewoed.
Want wat bleek? De aanloopkosten
om tot rendabele abonnee-tv te ko
men, wipten per polsstok omhoog
naar de tientallen miljoenen. Voor
beeld: Euro-TV dat voor de distri
butie van zijn programma naar de
kabelnetten van de Europese satel
liet ECS gebruik wil maken, heeft
alleen daarvoor een garantie van
23 miljoen in drie jaar moeten ge
ven. Er is op de markt van de
abonnee-tv slechts plaats voor de
zeer groten.
Zo'n grote mag de VNU heten, het
uitgeversimperium welks grenzen
reiken van Knip tot Playboy. Di
recteur Nieuwe Media daar is Cees
Wolzak. Al twee jaar werkt hij met
een achtkoppige projectgroep aan
de voorbereidingen voor abonnee-
tv. Straks denkt hij een staf van
een kleine honderd mensen nodig
te hebben. Aan hem de vraag hoe
vet of hoe dun de spoeling is, nu
minister Brinkman de trog voor
anderen dan het Hilversumse kist-
kalf toegankelijk heeft gemaakt.
Zuinig gezicht. „Er zijn 500.000
abonnees nodig voordat je met
abonnee-tv uit de kosten bent en
gaat verdienen. Ons streven is ge
richt op 600.000 tot 800.000 abon
nees. Dat is wel zo ongeveer het
plafond in de markt. Als we die
groep met drie of nog meer onder
nemers moeten delen, kunnen we
het allemaal vergeten. Op deze
markt zal er maar plaats zijn voor
één aanbiederhoogstens twee.
Wie wordt uitverkorep? Tja, dat zal
het vrije krachtenspel van de
marktsector bepalen, net als bij
tijdschriften. Wie wint de gunst
van de abonnee met een zo goed
mogelijk programma voor een zo
laag mogelijke prijs?"
Ontspanning en
amusement
Dat kan een dolle boel worden. Zie
Amerika, waar vijftig maatschap
pijen dingen naar de hand van
twintig miljoen abonnees. Daar la
ten de commerciële programmama-
Foto boven: Drs. Paul
Hendriksen: „In Hilversum
wordt het zicht op de
consument nog wel eens
vergeten".
Foto rechts: Cees Wolzak:
„Abonnee-tv wordt geen
dolle boel".
kers zich meer en meer leiden door
de magische formule die luidt: 4 x
S is goud (de term komt van Ri
chard Schoonhoven, directeur Me
dia bij de KRO en daarvoor pro
grammacommissaris bij de NOS).
Speelfilm, Sport, Spel dan wel
Show en een beetje Seks. Dat zijn
de touwen waarbinnen het catch-
as-catch-can zich gaat afwikkelen.
Dolle boel? Wolzak fronst. „Niet
doller dan bij de tijdschriftenuitge
verij. Wij gaan gewoon datgene
doen waarom de markt vraagt. Dit
in tegenstelling tot de omroepen
die een maatschappelijke functie
hebben. Wij gaan voor die markt
dus een kwalitatief zo goed moge
lijk produkt brengen, rekening
houdend met de grenzen die de
Medianota stelt (geen reclame, geen
actualiteiten, geen totaal-program
ma) en met de grenzen die we ons
zelf stellen. Spel en show? Daar zie
ik nauwelijks ruimte voor. Dat is
meer iets voor de omroepen. Seks?
Er draaien een heleboel films in de
bioscoop die bij ons niet in aanmer
king zouden komen. De film Ema-
nuelle, die onlangs door een om
roep is uitgezonden, zou voor mij
een enorm twijfelgeval zijn".
Voor twee derde denkt Wolzak zijn
zes uur per dag te gaan vullen met
produkten uit de Hollywoodse
droom- en doemfabriek. voor een
derde met Nederlands drama,
sportspecials en kinderprogram
ma's. „Allemaal ontspanning en
amusement. Geen documentaire
over Opper-Volta, hoe interessant
dat ook moge zijn. Eerder een zeil
race rond de wereld. De kijkers
vinden dat de omroepen te weinig
amusement bieden. Blijkens een
onderzoek dat we hebben verricht,
is 37 procent bereid extra te betalen
voor meer amusement. Daar ligt de
markt".
Merkwaardig. De bekende com
mentator W. L. Brugsma heeft bij
de komst van abonnee-tv juist aan
getekend: „Het echte gat in de
markt wordt gevormd door de
groep van 600.000 tot 700.000
Nederlanders die blijkens kijk- en
luisteronderzoek over een voldoen
de mix van verstand en smaak be
schikken en die bereid zijn tot eni
ge dagelijkse hersenarbeid". Zij im
mers, impliceert Brugsma, komen
bij de omroepen (geen verzuiling
meer, maar verzulting) schromelijk
te kort.
Wolzak: „Nee. Het waarschijnlijk
ste gat is het stuk publiek dat amu
sement wil. Maar ik sluit op den
duur een kunstkanaal niet uit. Per
jaar komen er in Nederland 300
nieuwe stukken op de planken.
Daar gaan altijd dezelfde 100.000
mensen naar toe. Je zou de rechten
van de laatste voorstelling kunnen
kopen en die uitzenden. Misschien
hebben er wel 200.000 of 300.000
mensen belangstelling voor. Het is
iets dat we zullen onderzoeken".
Bert Richaers van Delta Teledistri
butie, nog zo'n grote, want hij weet
zich geschraagd door Vroom en
Dreesmann plus de uitgeversgigant
Elsevier-NDU. Hij valt concurrent
Wolzak bij in de mening dat er op
de markt voor abonnee-tv slechts
uiterst beperkt plaats is. „Je zult
erg veel creativiteit nodig hebben
om je te handhaven; daar zal het
gevecht zich afspelen, want in prijs
kunnen we elkaar niet veel ontlo
pen".
O nee? Delta Teledistributie gaat de
abonnee, omgerekend, 23 cent per
uur kosten; de VNU 16,3 cent.
Maar Euro-TV, de derde grote
(Sporthuis Centrum zit erachter, de
fabrikant van schotelantennes Van
Hunen en het Belgische audiovisu
ele bedrijf SEPP) breekt de markt
binnen met slechts 1,3 cent per uur.
„Dat zal dan aan de programma's
wel te merken zijn", schampert de
concurrentie.
Ook België
Directeur Minning van Euro-TV
echter: „Omdat we onze activiteit
ook over België uitstrekken, den
ken we een miljoen abonnees te
kunnen halen. Tien gulden per
abonnee per maand; dat maakt dus
120 miljoen gulden per jaar. Als je
daar geen behoorlijk programma
mee kunt verzorgen, kun je beter
naar huis gaan. Een goed program
ma? Dat zet je met 60 miljoen per
jaar in elkaar. Overigens is het een
vergissing te denken dat wij 24 uur
per etmaal steeds maar nieuwe pro
gramma's brengen. Zoiets zou in
derdaad onbetaalbaar zijn. Wij
brengen een programma van acht
uur en dat herhalen we vervolgens
twee maal. Voor 70 procent zal het
bestaan uit speelfilms. Hoe recen
ter, hoe liever. Verder sport. Maar
ook nieuws, of liever: de achter
gronden van het nieuws in de
vorm van een praatshow".
Met dit laatste gaat Minning duide
lijk veel verder dan zijn concurren
ten Wolzak (helemaal geen show of
gepraat) en Richaers (hoogstens
show-specials in de trant van: een
kwartier Doe Maar).
Drs. Paul Hendriksen tenslotte, ad
junct algemeen secretaris van de
NOS, de man ook uit wiens mond
het visioen werd opgetekend van
de rechtstreekse eredivisie-versla
gen en de gratis toegankelijke voet
balstadions. „Ik heb persoonlijk",
'lai
ït
zegt hij, „twijfels aan de h )ue
heid van zelfs één kana
abonnee-tv. Want wat k
straks al bij aan programma
gramma's uit het buitenla
kabelexploitanten zitten i ror
met de juridische kwestie
auteursrechten daarop. Maat
geregeld zijn er wordt hf
gewerkt zullen de kabe
tanten met hun toch al sl^1Sï
legde boterham bij het pubiaai
ker peilen of er belangstelli
is. Tegen een verhoging ^an;
abonnement op de kabel ui ;ejc
De consument krijgt meer''
buitenland, maar hij. zal
moeten betalen. En dan vlnil
me af of mensen die tocheer
vrij hoog kabel-abonnemeiesti
ben waarvoor ze steeds mever
gen, ook nog eens een apai
nement voor leuke dingen
nemen van vijfentwintig o ia'
gulden per maand. Vrij lag
tingen bovendien, want de iet
sche kosten voor het aanpas an
de kabelnetten liggen erg ljeu
reclamespots invoeren om
ten te bestrijden, mag de a' d
tv van minister Brinkman eza
edi
idii
>p 1
•iel
Krenten in de pap
Zi ïet
igis
ügS Ug<
gegi roe
ost
Als het allemaal zo onaantn
is, waarom broedt de NOS
men met de Bioscoopbondioj
Nederlandse Sportfederatie g]
plan om zelf het avontuur
abonnee-tv aan te gaan?
wij", roert Hendriksen in
koffiedik, „een programirj*!
ogen hebben dat zeer duidi
afwijken van wat de comi
gegadigden willen. Omdat
werkelijks toevoegen aan
staande aanbod. Recente sp
rechtstreekse evenementef'
krenten in de pap. Ons
mentstarief zal hoger
dat van de andere
Maar wij denken dat de cor
het zal willen betalen om
geen aanvulling zullen brei
het reeds bestaande, het le
leen méér. Omdat wij iets
ders zullen brengen".
Uitgangspunt bij het gespi^j
dat omroeppolitieke zaken
geroerd zouden blijven ali
weinig belangwekkend vooi
gemiddelde kijker wil wet<
benadering sprak Hendrilt
aan. „In Hilversum wordt
op de consument nog wel
geten. Men kijkt eerst na;
gen organisatie en dan pas
publiek. Het is een soort bei
formatie. Men overschat
belang". Maar verdorie,
komt dat omroeppolitieke
toch weer uit het doosje.
niet hoe diep het dal is
de commercie op het
abonnee-tv bereid is te gaa
mert Hendriksen. „Als ze v
durven te nemen en door
douwen, dan zou er op
een Nederland III kunni
staan, een commercieel dei
Want welke voorwaarden
Medianota nou helemaal
programma-inhoud van d<
nee-tv? Bovendien is die Ju
dianota over een paar jaarj,
ten. Maar zo'n commercie*
net wilden we juist niet.
vind ik dat de publieke oi
het hele bestel in de^l
heid moet worden gesteld'
weer te stellen tegen deze (ai
ontwikkeling en wel door
te krijgen aan de nieuwe oi
ling mee te doen".
PIET
i'1
er g
:t
:g<
idoal
rrriei
iez<
bon
1 SN 3V
Uns
riks m 1
Hek
o 'udi
•r ;,n I
zij y P
oei
F
)m<
H
i >ds<
be
laf:
'get
d
ael
srk
lond
b lee
et
toe
'ri
|er
'ta
n
uin
'5 iki
