I
Omwegen
Pastoor-aannemer Antoon Verhage
wil terug met belofte van 200huizen]
voor zijn moeraspapoea s
DA wijst bezuinigingen op rechts-
ïulp en stichting Welzijn af
Gemeente: Arbeidsplaatsen in club-
en buurthuizen voor twee jaar veilig
BEIDEN
EcidócSomxmt
VRIJDAG 9 SEPTEMBER 1983 PAGINA 5
ren
istra
dam
bij
1451
Lei
frdt „Weet je, de grootste uit-
Put vinding van deze eeuw is
niet de atoombom, maar
de transistorradio. Die
staat bij mij zowat de
hele dag op Australië af
gestemd, behalve wan
neer ze uitzendingen in
het Japanees hebben.
101 Het is de enige verbin-
omh ding met de buitenwe
reld voor een pastoor
aannemer, de enige in
een gebied zo groot als
de Nederlandse provin
cies Noord- en Zuid-Hol
land bij elkaar".
""Pater Antoon Verhage, op
[dag van 63, is tot 12 novem-
i." Sé her voor een maand of vijf
■n Oi terug in het westerse, vader
landse gekrakeel. Hij gaat bij
•5^rn|bZijn verlof-activiteiten be
hoedzaam te werk en loopt af
en toe tegen instanties op die
de wijsheid in pacht hebben.
„Thuis", op het voormalige
Frederik Hendrik eiland, dat
Kimaam heet, een moe
rassengebied half zo groot als
en^ Nederland, aan de zuidkust
van Irian Jaya, het voormali-
ge Ned. Nieuw-Guinea, thuis
"pakte een meisje van een jaar
Toeé' of zeven hem bij de mouw,
toen hij op het punt van ver
trekken stond: „Jij moet niet
weggaan, jij hoort hier bij
ons", zei het moeraspapoea-
kroeskoppie; „Ze zijn daar
iflbang, dat ik niet meer terug-
kom. Maar ik hoop er nog
a felt yijf jaar vol te kunnen ma-
•erzö ken. Want als ik het niet doe,
i aai wie- doet het dan? Niet m'n
collega; die heeft al de han
den vol aan de andere helft
van Kimaam".
Punthoofd
Antoon Verhage is na vijf
jaar weer terug op z'n Leidse
jojekkie. Broer Koos, die in de
Tzuivel zit, fourageert met
iteenoude kaas en plakken
ilagersworst. Een communi
qué op het tafelkleed, met
jegrotingen en financiële ge-
irlij fevens. „Een punthoofd krijg
r is e daarvan". Antoon Verha-
arna *e, man van God en zwarte
neg nensen, wil straks teruggaan
st /cjmet de zekerheid dat hij
rens Weehonderd redelijk solide
ncei huizen kan bouwen op de
;e grond, waar een dorp
z'n bewoners droog kun-
blijven en meer kunnen
Van dorp tot dorp door het moeras „bomen": „En dan wil ik wel graag een boek lezen".
doen dan alleen maar zoete
aardappelen verbouwen zon
der ze te laten wegrotten.
Halverwege de dag is de pa
ter aan z'n zevende kop kof
fie toe. De fles dubbelge-
stookte staat condenserend
op een aandeel in de verdere
dienstverlening te wachten.
Fotoboeken met allerlei toe
standen kunnen geraad
pleegd worden; ook een pa
perback werk, dat handelt
over de curiale intriges aan
het Roomse hof. Ik mag het
van de pater lenen.
Geboren in Leiden, septem
ber '20, groeide Antoon Ver
hage op, totdat hij, geroepen
tot het priesterlijk zendings
werk, de natte gelovige vin
ger opstak en bij de Missiona
rissen van het H. Hart in
Driehuis-Velsen terecht
kwam. Noviciaat in '39, en na
de bevrijding in '45 in Stein
(L) door mgr. Lemmens tot
priester gewijd. Na nog twee
jaar theologiestudie vertrok
hij in '47 naar Nieuw-Guinea.
Hij heeft er nu 36 jaar missie-
arbeid opzitten, waarvan 27
jaar op Kimaam: „Voor 95
pet. bestaande uit moerassen,
uniek gewoon. En er wonen
nog mensen ook: ongeveer
9000, verspreid over honder
den eilandjes. Het zijn vijf
stammen, met elk hun eigen
taal. Ach, het is er zo groot.
Vlak voordat ik dit jaar naar
Nederland vertrok zag ik,
vanuit het vliegtuigje, vanaf
onze airstrip op weg naar
Merauke, een dorpje dat nie
mand kende, in die zuidelijke
moerassen waar je niet door
de vegetatie heen kunt ko
men. Een vleug stenen tijd
perk. Ik zag een grote hut
met prauwen er omheen, en
de mensen vlogen weg, het
moeras in, toen ze het vlieg
tuig zagen. Ik denk, dat dit
dorp nu ontdekt gaat wor
den. Maar ik hoop, niet door
het (Indonesische) gouverne
ment. De samenwerking met
de Molukse en Javaanse
ambtenaren is bepaald niet
slecht, maar de inwoners zien
erg op tegen de komst van
nog meer Indonesiërs vanuit
de dichtbevolkte gebieden in
de archipel".
Naar droge gronden
Moeraspapoea-stammen, eens
belaagd door koppensnellen
de concurrenten uit de ber
gen. Nu nog is het gebeurd,
dat een „inlandse" religieuze
wilde worden, maar niet
durfde omdat zij eens.... men
senvlees gegeten had. Antoon
Verhage haalt er goedmoedig
zijn schouders over op; hij
kent z'n mperaskinderen al
tientallen jaren lang. „Ik heb
zo'n beetje een haat-liefde
verhouding met zef ik zou
willen, dat ze wat sneller wa
ren. Nee hoor, bekijk het niet
te drastisch. Ze zijn niet
mooi, maar schatten van
mensen en lang niet de dom
ste; integendeel. Maar ze
moeten eens van dat knollen
verbouwen af; het kan veel
beter, als ze uit het moeras
naar de droge gronden zou
den willen komen. In één ge
val is dat al gebeurd, met een
verhuizing naar droge bos-
arealen. Daar staat nu Ta-
bondji, en die gemeenschap
vraagt nu om tweehonderd
bevolkingshuizen van 6 bij 6
meter elk. Daarom ook ben
ik nu hier. Wist ik maar de
juiste kanalen te vinden. Ja,
Ontwikkelingshulp. Maar het
erge is, dat ik gehoord heb,
dat er fondsen zijn die met
hun geld geen raad weten..."
Tuinders van beroep zijn ze,
die moeraspapoea's. Antoon
Verhage: „Het is knap, in
zo'n moeras te kunnen leven,
maar ze hebben werkelijk
hun eigen tuinbouwkunde.
Toen ik er kwam de eerste
vijf jaar heb ik er alleen ge
zeten; in de spiegel zag ik de
enige blanke was de mis
sie er pas sinds '30 gevestigd.
De grootste vijanden waren
en bleven de miljarden mus
kieten. Mislezen doe ik met
rokende vuurpotten om het
altaar om de ontelbare insek-
ten te verdrijven. Ze zijn me
blijven achtervolgen, toen ik
pastoor van dorp tot dorp
werd. Duizenden heb ik ge
doopt nee, geen muskie
ten, maar mensen. Het hele
eiland is nu katholiek. Ik heb
ze gewoon weggedoopt; er
bleef niets meer te dopen
over. Ja, er zijn nog vijf, zes
heel ouwen die ongedoopt
zijn gebleven".
Deus habeat corpus animam-
que eiorum. Maar ook de
God van de moeraspapoea's
weet daar wel raad mee, ne
men we aan. Want wat zei
den we ooit, in het Neder
lands? O.L.Heer heeft
vreemde kostgangers. Nee,
laat die moerasmensen van
Verhage MSC maar schui
ven. Bovendien zijn ze twee
talig: de eigen stamtaal en
het Beschaafd Indonesisch,
dat uit Maleisië afkomstig is
en Bahasa is geworden. Pater
Verhage is en blijft al gaat
hij gebukt onder zorgen en
tegenvallers, met weggerotte
daken en aangetast metsel-
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen 'BH
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071 mÊÊÊmr j $i,HHi
- 12 22 4 4 op toestel 10. (lour Ton l'irlvn.
werk, met dakbedekkingen
die wegteren een goedhei
ligman voor het hem toever
trouwde volkje. „Ik zeg wei
eens in een preek tegen die
moeraspapoea's van me (ze
zijn erg sociaal voelend,
vriendelijk en zitten vol hu
mor), ik zeg wel: jullie heb
ben drie eigenschappen: laten
we ons geen zorgen bezorgen,
laten de anderen ons geen
zorgen bezorgen, en laten wij
anderen geen zorgen bezor
gen. Mijn God, en nu zit ik
weer in Europa, en daar den
ken ze er vaak hetzelfde
over".
Kindersterfte
Antoon Verhage legde eens,
om alles bij te houden, zijn
eigen burgerlijke stand op
zijn deel van het eiland aan.
Moeilijk werk: kinderrijke
gezinnen staan kinderen af
aan kinderarme of kinderlo
ze gezinnen. Adoptie. Zo is
de oude dag van de mensen
verzekerd, want kinderen
onderhouden immers hun
ouders, nietwaar? Men wordt
er niet oud. De gemiddelde
leeftijd is nog geen 30 jaar.
Kindersterfte. Kan ook moei
lijk anders, in die moerassen.
Ze zijn, overigens, immuun
voor malaria. Dat ben ik god
dank, maar ik weet niet hoe,
ook. Zo de schapen zijn, is
ook de herder".
In '70 legde Antoon de Gete
kende voor de Eeuwigheid
ter plaatse een airstrip aan;
een eenbanig „vliegveld" van
700 x 30 meter; klodder op
klodder, aangebracht door
honderden mannen en jonge
lui'die daar maanden mee
bezig waren. De dekking is
gras. Het was wel een uit
komst, dat „vliegveld", op
hoger land gelegen, en de
missie en de gewone burger
luchtvaart (tot en met Twin
Otters) zijn er goed mee.
„Weg met de stenen bijl", no
teer ik nu, vrij abrupt. Maar
het betekent wel, dat pater
Antoon Verhage een streep
onder de rekening zet: „Ik
kan niet meer Sinterklaas
blijven spelen: ze zullen zelf
uit dat moeras moeten ko
men, en wat deze groep zelf
tot stand kan brengen, zal
dan ook uit eigen handen
moeten voortkomen. Maar,
Na vijf uur varen, eten op een eilandje.
hemel, dan blijven er toch
nog de aankoop van alumini
um golfplaten en cement. En
dat kunnen ze onmogelijk
zelf betalen".
Over een paar maanden laat
pater Verhage zich weer
voortbomen in een uitgehol
de boomstam die prauw
wordt genoemd: „Dan ga ik
weer op patrouille, zoals we
dat noemen, of op toernee. Ik
bezoek een dorp, sluit huwe
lijken, lees er de mis, leg ru
zies bij, praat over hygiëne,
over groenten telen, ik ben
dokter, aannemer, schoolbe-
heerder, alles. Dat hoort bij
het vak van de missioneren
de priester". Maar ook zal hij
weer z'n polyester boot kun
nen gebruiken: „Ik heb
25.000 gulden van de Miva
gekregen en daar koop ik, op
de terugreis, in Jakarta een
nieuwe buitenboordmotor
Films en boeken
Van dorp tot dorp in een „ge
roeide" prauw. „En dan heb
ik op zo'n tocht niks te doen,
ook 's avonds niet, in mijn
hut of een „pastorie" op pa
len. Om zes uur valt de tropi
sche duisternis al in. Daarom:
geef me boeken, lieve hemel
ja; ik lees erg veel, schrijf ook
Zo moet het worden: „Een nieuw huis, eengezinswoning, in de hoofdplaats Kimaam, zoals
we er voor Tabondji tweehonderd nodig hebben".
razend veel brieven. De
mensen daar zijn gek op dia's
en speelfilms. Die vertoon ik
wekelijks op een dia- of film
avond. Het is hun enige ont
spanning. Ik zou dan ook
vreselijk graag 8 mm-speel-
films mee naar Kimaam ne
men. De Dikke en de Dunne,
het geeft niet wat. O ja, en
Tarzan, het kan me niet
schelen. Tarzan daar zijn ze
weg van. En ontspannings-
boeken, pockets en zo, voor
m'n lange avonden. Men kan
ze hier komen brengen,
Zaanstraat 51; ik zou er dol
gelukkig mee wezen".
Pater Antoon heeft 's avonds
altijd een stok speelkaarten
bij zich. „Ouwe koloniaal,
zullen ze nu wel zeggen,
maar de kinderen komen 's
avonds bij de pastoor kaar
ten, en zo verdelen we de
honderden muskieten over al
die blote ruggetjes. Als ik al
leen zou zitten zou het ge
woon geen doen zijn. En
wordt het nou zo erg dat het
niet te harden is, dan komen
ze bij me zitten en strijken
langs die blanke huid de
muskieten weg. Dat strijken
vinden ze al prachtig, zo over
een witte arm, ook al zitten
er geen muskieten op. Dan
kijk ik weieens naar die
handjes, daar zit vaak Dajak-
se schurft op, maar ach, ik
leef hygiënisch hoor; het doet
me niets".
Pastoor-aannemer Verhage
loopt niet de hele dag onbe
kommerd Gods lof te zingen.
Daar is het leven vaak te bar
voor. Het is al geweldig, dat
in enkele dorpsgemeenschap
pen, die naar hogere gronden
getrokken zijn, de kinderen
er al gezonder uitzien, maar
hij moet en zal met een toe
zegging van 270 mille voor
de bouw van de tweehonderd
bevolkingshuizen bij z'n
moeraspapoea's terugkeren:
„Ze zijn hard en hard nodig.
Zie je, Christus heeft geen
zielen verlost, maar mensen.
Dat moeten we goed besef
fen". Over een maand of wat
begint pater Antoon Verhage
aan zijn laatste ronde van vijf
fikse missiejaren. Ver van
huis. „Bij ons aan de kust
spoelt de beschaving aan:
lege cola-kratten en lege (he
laas) plastic flessen van mo
derne wasmiddelen Alle
maal uit Australië. Je bouwt
er jammer genoeg geen hui
zen mee".
bacl
zoht
t WO
:ket
e in\
der
worfr
;iDEN Het CDA
ndt dat er niet bezui-
;d mag gaan worden op
rechtshulp en de Stich-
ig. Welzijn, zoals door b
,w wordt voorgesteld.
CDA-fractie heeft dit
een vergadering over
bezuinigingen unaniem
stgesteld en b en w la-
weten.
de begroting voor de ko-
'ttde vier jaar stellen b en w
5r, de subsidie voor de
ehting Welzijn het volgend
r te korten met twee ton.
or de daaropvolgende drie
en moet deze stichting jaar-
ruim vier ton inleveren.
Als gevolg hiervan verdwijnen
zes arbiedsplaatsen bij de
Stichting Welzijn. Het CDA
acht dit onaanvaardbaar. De
fractie herinnert eraan dat zij
tot het uiterste heeft geprotes
teerd tegen de opheffing van
de Leidse Jeugd Aktie (LJA)
ten behoeve van de oprichting
van de Stichting Welzijn. Het
CDA gaf het verzet op „terwil-
le van het totstandkomen van
één levenskrachtige, doeltref
fende organisatie (de Stichting
Wezijn - red.)". Het CDA
vindt het geen stijl dat de nog
jonge stichting door de bezui
nigingen zo hard geraakt
wordt. „De nu voorgestelde
bezuinigingen raken de wor
tels van het binnen de Stich
ting Welzijn nog pas zo kort
geleden bereikte broze ak
koord tussen gemeentelijke be-
moeïng op het welzijnsterrein
en maatschappelijke initiatie
ven aldaar", aldus het CDA:
„Het is volstrekt duidelijk dat
na het verdwijnen van Cultu
rele Raad en Sportstichting nu
ook de door de Stichting Wel
zijn geadopteerde taken en
formatieplaatsen van de LJA
door dit bezuinigingsvoorstel
zullen verdwijnen". Hetgeen
het CDA scherp afwijst.
Ook de bezuinigingen op het
Instituut Burgerraadslieden,
de Rechtswinkel en de Sociaal
Raadsman wijst de partij af.
„Wij vinden dat de door de
verslechterende maatschappij
in de knel geraakte burger,
behoefte en recht heeft op het
instrumentarium waarmee hij
zijn rechten kan beschermen.
De drie instanties zijn voor
vele mensen de laatste stro
halm. In de huidige omstan
digheden behoort een derge
lijk redmiddel niet gesnoeid en
zelfs niet ter discussie gesteld
te worden". B en w willen op
de rechtshulp verdeeld over
twee jaren meer dan anderhal
ve ton bezuinigen.
Het CDA vindt dat b en w de
betreffende voorstellen maar
moet intrekken. Daar is ruim
te voor daar b en w voor 16
miljoen gulden aan voorstellen
bij de raad op tafel heeft ge
legd terwijl er maar voor 12
miljoen bezuinigd behoeft te
worden.
LEIDEN De gemeente
Leiden is bereid, wanneer
met werkgevers tot over
eenstemming kan worden
gekomen, het huidige
aantal arbeidsplaatsen in
het club- en buurthuis
werk voor twee jaar te ga
randeren. Hierbij wordt
echter de voorwaarde ge
steld dat de gemeente niet
door bezuinigingen van de
rijksoverheid gedwongen
wordt verder in het club-
en buurthuiswerk snijden.
Op zich lijkt deze ontbindende
clausule de principeverklaring
van de gemeente geheel te on
dergraven daar het juist altijd
rijksbezuinigingen zijn die de
gemeente tot snoeien dwingen.
De gemeenteraad kan echter
besluiten de rijksbezuinigin
gen niet geheel aan het plaat
selijk sociaal-cultureel werk
door te berekenen, zoals dat
bijvoorbeeld ook bij de huidige
bezuinigingsronde niet ge
beurt. Overigens stelt het ge
meentebestuur zichzelf in het
gisteren verschenen 'Program
ma Specifiek Welzijn' de vraag
of in verband met de omvang
rijke kortingen op de rijksbij-"
drage-regelingen „de gemeen
te Leiden ook in de toekomst
in die mate als tot dusverre
kan blijven afzien van doorbe
rekening".
Zoals ook in het ambtelijke ap
paraat gebeurt, wil de gemeen
te de mogelijkheid scheppen
om buurt- en clubhuiswerkers
door te schuiven. Hiermee
wordt voorkomen dat bij de
ene stichting als gevolg van de
bezuinigingen mensen ge
dwongen ontslagen moeten
worden terwijl bij de andere
stichting mensen gezocht wor
den om vacatures te vervullen.
Wanneer de werkgevers be
reid zijn mee te werken, ga
randeert de gemeente het aan
tal arbeidsplaatsen voor de ko
mende twee jaar op 40,5 (af
hankelijk van de uitkomsten
van de begrotingsbehande
ling). Het aantal arbeidsplaat
sen bedroeg twee bezuini
gingsronden geleden nog bijna
50 in het club- en buurthuis
werk.
Voor de werkgevers betekent
het voorstel van de gemeente
dat zij geen autonoom perso
neelsbeleid meer mogen-voe
ren terwijl de werknemers be
reid moeten zijn om van werk
gever te veranderen. In het
buurt- en clubhuiswerk moet
voorts een algehele vacature
stop worden afgekondigd.
Het is de bedoeling dat de ge-
treffende werkgever een per
soneelslid voor herplaatsing
voordraagt. Binnen twee we
ken moet een sollicatie-proce-
dure bij een instelling die
mensen nodig heeft, voltooid
zijn. Wanneer geen overeen
stemming wordt bereikt tussen
werknemer en nieuwe werk
gever, oordeelt een onafhan
kelijke commissie. Legt de
nieuwe werkgever zich niet bij
de uitspraak van deze commis
sie neer, dan wordt de subsidie
voor de betreffende arbeids
plaats stopgezet. Wanneer de
werknemer zich er niet bij
neer legt, wordt hij ontslagen.
