Miljoenen liters warm
water in Leidse bodem
üilü
m
m
AMBITIEUS PLAN OM ENERGIE TE BESPAREN:
Pleinfestijn zit erop
niversiteit beloont
'twee goede ideeën
LEIDEN De Ideeëncommissie van
de Leidse universiteit heeft belonin
gen toegekend aan twee medewer
kers van de universiteit. De Heer J.
van Houte krijgt 775 gulden voor een
vinding waarmee massaspectrome-
ters geodkoper worden. Dat scheelt
de universiteit 11.000 gulden per jaar.
L. van der Meer krijgt 1.430 gulden
voor een vinding waardoor de ver
warming van het gebouwencomplex
amservan unjVersiteit aan de Wasse-
ering naarseweg goedkoper wordt. Door
onvienergiebesparing scheelt dat de uni-
v<versiteit 75.000 gulden per jaar. De
bespbe'oninSen worden donderdag door
genre cornm'ss'e overhandigd,
or Wi
Duizenden guldens
schade na inbraak
LEIDEN Bij een inbraak
in een woning aan de Wal
deck Pyrmontstraat in de
nacht van vrijdag op zater
dag is voor duizenden gul
dens schade aangericht. De
dieven verdwenen met drie
schilderijen, waarvan één
een waarde had van 15.000
gulden, een klokkenstel en
nog een houten klok. De
hele woning werd overhoop
gehaald. De bewoners zijn
momenteel met vakantie. De
inbrekers kwamen het pand
binnen door een ruitje van
de voordeur open te breken.
Autobanden
lek gestoken
LEIDEN Eén of meer
banden van negen auto's
die stonden geparkeerd op
de Roomburgerlaan zijn in
de nacht van zaterdag op
zondag lek gestoken. De
politie hield in de loop van
de nacht een 21-jarige Lei-
denaar aan die deel uit zou
maken van de groep jon
gens. die de vernielingen
gepleegd zou hebben,
maar de Leidenaar werd
later weer vrij gelaten. Hij
zou er niets mee te maken
hebben.
Botulisme in Leiden
LEIDEN Ook in Leiden slaat het botulisme nu toe. Gisteren
zijn enkele tientallen dode eenden, ganzen en vissen aangetrof
fen in onder meer de Rijnsburgersingel, de Stevenshofjespolder,
de Korte Mare en de Haarlemmertrekvaart. De gemeentereini
ging heeft de dieren opgeruimd. t
Leidenaar krijgt klappen
LEIDEN Een 16-jarige Leidenaar heeft in de nacht van zater
dag op zondag een paar rake klappen gekregen. De jongen liep
in de Haarlemmerstraat en zou van een onbekende de klappen
hebben gehad. De Leidenaar is voor onderzoek naar het AZL
gegaan.
Auto uit de bocht
LEIDEN Een 39-jarige Leidenaar is gisteravond met zijn auto
op de Maresingel uit de bocht gevlogen. Hij kwam tegen een hek
van het slachthuis tot stilstand. Tegen de man is proces verbaal
opgemaakt wegens rijden onder invloed. Hij werd aan de rech
terschouder gewond.
Auto over
de kop
LEIDEN Een 25-jarige
Haagse is vannacht op de
A44 de weg Amster
dam-Den Haag met
haar auto door een klap
band over de kop gesla
gen. Ter hoogte van de
Plesmanlaan begaf de
band het. de vrouw ver
loor de macht over het
stuur, de auto schoot van
de weg en sloeg een paar
maal over de kop en
kwam weer op de banden
terecht. De vrouw kon
zonder één schrammetje
uitstappen.
v»
1<
•n -
I voor el
'wat is
ii, mjgie erg
gradf'btoppen
mLEIDEN Het principe
vjs heel eenvoudig. Je
pompt miljoenen liters
warm water de
grond in en als je dat wa
ter nodig hebt, haal je het
er weer uit. Doordat de
ïse vigrond prima isoleert,
nse l koelt het water nauwe-
irstel üjks af en is het zelfs vele
later nog bruik-
te trtbaar om bijvoorbeeld wo-
uitganingen te verwarmen. Op-
w slag van energie heet dat
a te len de kans zit erin, dat in
rgt Leiden een dergelijk
te v. proefproject gecombi-
E1S neerd met de stadsver-
warming wordt gestart,
d teg In de praktijk moet dan
of blijken, dat het niet alleen
en zi technisch haalbaar is.
merimaar ook financieel inte-
iilita>ressant genoeg om een
miljoeneninvestering te
rechtvaardigen.
Het op grote schaal opslaan
oor van energie. De laatste jaren
mefwordt er intensief gezocht
gel'naar mogelijkheden om dat
•oor elkaar te krijgen. Want
makkelijker dan ener-
rgens weg te kunnen
stoppen op het moment, dat er
bewi te. veel is om het weer te voor-
:ersbschijn te halen, als er te weinig
ringiis Vooral door de stijging van
20 gfde energieprijzen vanaf het
begin van de jaren zeventig,
e-wordt er steeds harder ge-
zon werkt aan dergelijke plannen,
I Een belangrijke rol speelt
daarbij het feit dat de behoefte
en vl aan elektriciteit van dag tot
entydag en van uur tot uur behoor-
ir v lijk kan verschillen. In de
tot winter is de behoefte aan elek-
gelal trtciteit veel hoger dan in de
lar 1 zomer, terwijl er 's morgens
regtvaak meer wordt gebruikt dan
tot 's avonds. De maximale vraag
naar elektriciteit ligt in Neder-
wisiland rond de 10.000 megawatt
per jaar. terwijl er ook mo-
r zfmenten zijn dat er in totaal
tot1 maar 2.000 megawatt wordt
gebruikt.
riodl
in Juist omdat elektriciteitscen
ten i trales alleen maar energie
produceren en er geen
voorraadje van kunnen aan-
derf leggen om moeilijker tijden af
weeUe wachten, is het noodzakelijk
ca. dat er in Nederland genoeg
centrales staan om op een don-
/er\'.kere winterdag, tegelijkertijd
liddl de straatverlichting te kunnen
gradlaten branden, het machine-
aje 1 park van het bedrijfsleven op
inn< gang te houden en de wasma-
chines thuis ook hun werk te
laten doen. Dergelijke pieku-
ren in de vraag naar elektrici-
teit. hebben gigantische inves-
iddj teringen tot gevolg, die voor
den ccn deel niet nodig zouden zijn
lijk I wanneer electriciteit opgesla
gen zou kunnen worden. Daar
komt bij dat de totale capaci
teit van de centrales nog gro-
ÜUHafler moet zijn dan op een piek-
«Muur echt nodig is: centrales
Ui kunnen kapot gaan en onder-
os i! houd is ook op zijn tijd nodig.
Al die overcapaciteit moet wel
on betaald worden en dus is de
0.4 prijs van elektriciteit hoger
2. dan mogelijk zou zijn, wan-
3» neer het opslaan van elektrici-
teit technisch wel op grote
oj schaal haalbaar zou zijn. In dat
oj. geval zouden de centrales ook
3 in de zomer op een hoge eapa-
o' citeit kunnen werken en kan
de aldus opgewekte energie tot
of de winter bewaard worden.
Per saldo zijn er dan minder
„Stadsverwarming
gaat zeker door"
LEIDEN Nadat een paar
jaar geleden op grote schaal
werd gepleit voor stadsver
warming, zijn er de laatste
maanden steeds meer kriti
sche geluiden te horen over
deze alternatieve manier
van het verwarmen van wo
ningen en grote gebouwen.
Stadsverwarming zou niet
rendabel zijn, het zou alleen
maar tot gigantische verlie
zen en verhoging van ener
gieprijzen leiden. Zo besloot
de gemeente Leeuwarden on
langs rigoreus een streep te
zetten onder een ambitieus
stadsverwarmingsproject.
De uiteindelijke rekening
bedraagt 20 miljoen gulden.
De stagnerende woning
bouw, kleinere en beter geï
soleerde woningen en min
der sterk gestegen gasprij-
zen, zouden de oorzaken van
het debacle zijn. In Leiden
gaat men echter onverdroten
door. „Er is geen enkele re
den om te twijfelen aan de
Leidse stadsverwarming",
zegt een woordvoerder van
het EBR. „In dg Stevenshof
wordt volop gebouwd maar
de stadsverwarming wordt
bijvoorbeeld ook voor het
Academisch Ziekenhuis ge
bruikt. In Leiden zijn er ge
noeg klanten".
electriciteitscentrales nodig en
dal kan aardig in de financiën
schelen. Zo zou een nieuw ge
plande centrale in Dordrecht
waarvan de bouw overigens
uiteindelijk toch niet doorgaat
1.8 miljard gulden gaan kos
ten. Hel opslaan van energie
mag dus best wat kosten, wan
neer daar de bouw en de ex
ploitatie van een elektriciteits
centrale mee uitgespaard kan
worden.
Ook het milieu wordt ge
spaard. wanneer energie opge
slagen kan worden. Zeker ko-
lengestookte centrales zijn niet
het toppunt van milieuvrien
delijkheid. Overigens is ook
windenergie meer rendabel te
maken, wanneer er mogelijk
heden zouden zijn om de ener
gie van windmolens op te
slaan tot tijden dat het wind
stil is. Het zou de haalbaarheid
van deze alternatieve vorm
van energiewinning kunnen
vergroten.
Slap
M.' Braun. beleidsmedewerker
energiezaken bij de provincie
Zuid-Holland en in die functie
betrokken bij pogingen om in
Zuid-Holland energie op te
slaan, wijst erop dat de geolo
gische gesteldheid van de bo
dem één van de belangrijkste
factoren is bij het beantwoor
den van de vraag of het op
slaan van energie in de bodem
haalbaar is of niet: „De Neder
landse bodem ziet er niet over
al hetzelfde uit. Sommigen la
gen zijn erg slap en andere be
slaan juist uit hard materiaal.
Alleen dat kan al tot de con
clusie leiden dat opslag niet
mogelijk is".
Blijft de vraag: hoe kan. in de
bodem, een voorraad electrici
teit worden aangelegd Daar
is een aantal technieken voor
ontwikkeld en op zeer be
scheiden schaal ook in ge
bruik. Duidelijk wordt dat het
daarbij niet altijd om ..op
slaan" van energie gaat. maar
dat er ook methoden zijn om
energie uit de bodem op te
wekken. Dat gebeurt bijvoor
beeld in IJsland, waar de
energie van heetwaterbronnen
(geisers) wordt gebruikt. Want
ook in dit laatste geval neemt
de behoefte aan elektriciteits
centrales af.
Eén van de technieken om
energie in de bodem op te
slaan is de „pompaccumulatie-
centrale". Daarbij wordt zo'n
duizend meter onder de grond
een waterreservoir aangelegd
en boven de grond gebeurt
hetzelfde. Het gaat dan om een
reservoir met een omvang van
een paar hectare. Braun: „Bij
dat reservoir onder de grond
hoef je niet te denken aan een
grote tank. Poreus gesteente,
of oude mijngangen in Zuid-
Limburg kunnen ook bruik
baar zijn. Water blijft daar
heel goed in staan". Bij een
dergelijke centrale wordt
"s nachts water uit de grond
naar boven gepompt en over
dag wanneer de behoefte
aan energie groter is laat
men het naar beneden vallen.
Met grote kracht valt het wa
ter op turbines die diep in de
grond staan en electriciteit
wordt opgewekt. Een soort
kunstmatige waterval dus. In
Engeland wordt momenteel
aan zo'n installatie gewerkt. In
Zuid-Holland zou het tech
nisch kunnen in Kijkduin,
daar is de bodem geschikt,
maar men acht het voorlopig
niet rendabel.
Bij een andere techniek wordt
gebruik gemaakt van pers
lucht. Zo zijn in Overijssel
zoutkoepels in de grond en
daarin zou onder grote druk
lucht kunnen worden ge
pompt. Wanneer er behoefte
aan energie is. laat men de
lucht als uit een fietsband
ontsnappen en de kracht
die daarbij vrijkomt, zou ge
bruikt kunnen worden om
electricteit op te wekken. Mo
menteel wordt onderzocht in
hoeverre dit haalbaar is. maar
ook hier gaat het om investe
ringen van vele miljoenen.
Een dergelijke constructie zou
ongeveer een miljard kosten.
Vergeleken met de conventio
nele centrale van Dordrecht,
die 1.8 miljard gulden zou kos
ten. is een onderzoek naar de
haalbaarheid van een pers
luchtcentrale dus zeker nuttig.
In Zuid-Holland ontbreken
zoutkoepels en is deze metho
de daarom niet toepasbaar.
Koelwater
„Wat Zuid-Holland betreft
blijft dan maar één mogelijk
heid over: warm water in de
grond tot op een diepte van
maximaal 200meter", zegt
energiedeskundige Braun.
Al twee jaar geleden is de
Rijks Geologische Dienst be
gonnen met een geologisch on
derzoek van de Leidse bodem.
Het rapport hierover is bijna
afgerond. Het TNO heeft be
gin dit jaar een rapport ge
maakt waarin de mogelijkhe
den van opslag van energie in
de Leidse bodem op een rijtje
worden gezet. Dit rapport
wordt momenteel bekeken
door de KEMA in Arnhem en
wanneer de conclusies niet al
te ongunstig zijn. wordt er in
Leiden een proefproject ge
start.
FRIEMELS
De Stevenshof zou moeten profiteren van de plannen om 's zomers miljoenen liters warm
water in de Leidse bodem te pompen. Dit water zou 's winters gebruikt moeten worden om
via de stadsverwarming onder meer de nieuwe Leidse wijk te verwarmen. Op de foto is onder
aan De Rijn te zien met tussen het water en de nieuwbouwwijk de Rijndijk. Rechtsboven de
A44 naar Den Haag.
Luchtfoto Wim van Noort.
Braun: „Het idee is dat er een
combinatie wordt gemaakt
met de stadsverwarming. Bij
de stadsverwarming wordt
koelwater van de electriciteits-
centrale. die aan de Lange-
gracht moet komen, gebruikt
om onder meer de Stevenshof
en het AZL te verwarmen. In
de zomer wordt dat water, dat
een temperatuur van ongeveer
80 graden celsius heeft groten
deels geloosd, maar daar gaat
erg veel energie mee verloren.
Het proefproject houdt in dat
het water de bodem wordt in
gepompt en daar in de winter
wordt uitgehaald om weer in
het stadsverwarmingsnet ge
bracht te worden. De grond
heeft de eigenschap erg isole
rend te werken, het water zal
misschien tien graden afkoe
len maar dat geeft niet. Water
weer een paar graden verwar
men. kost veel minder dan
vele tientallen graden. De aar
digheid is dat ook het milieu
minder wordt belast, omdat er
minder warm water als afval
wordt gedumpt en omdat de
centrale minder vaak hoeft te
draaien om de stadsverwar
ming te laten functioneren. Zo
is trouwens ook afvalwater
van fabrieken goed te gebrui
ken. Op dit gebied zijn aan
zienlijke besparingen moge-
lijk".
Mocht het proefproject er in
derdaad komen, maar meer
kosten dan opleveren dan
wordt het verschil niet door
berekend in de elektriciteits
prijs. belooft Braun. „Vast
staat dat eventuele verliezen
door het ministerie van Econo
mische Zaken worden gedra
gen". Het water weer uit de
grond halen zou technisch
goed mogelijk zijn. Dat zou on
der meer in Amerika zijn aan
getoond.
Klef (1)
Theatergroep Klef heeft het programma voor het sei
zoen 83/84 bekend gemaakt. Op zondag 27 november
1983 gaat het stuk 'O ja joh!' in première en op 16 janu
ari 1984 beleeft het stuk 'Wie ben jij?' zijn vuurdoop.
Klef is een theatergroep voor kinderen en bestaat uit
Hans Stoop, Mary Roelofsma en Roeland de Wolf. De
groep is gevestigd aan de Langestraat 65 en is bereik
baar op telefoonnummer 146080.
Klef (2)
Het stuk 'O ja joh!' laat zien dat je door het gebruik van je
eigen talenten veel verder kunt komen, dan door de baas
te spelen. De voorstelling, bestemd voor kinderen van 6 tot
en met 12 jaat, is een combinatie van toneel, muziek, zang
en dans. 'Wie ben jij?' gaat over Jeroen. Jeroen komt met
zijn moeder in de Apollostraat wonen. Het eerste contact
met Leon tien en Toon, die er al jaren wonen, verloopt
stroef. Ze vinden Jeroen maar een slome, maar als ze hem
wat,beter leren kennen, blijkt dat wel mee te vallen.
Jazzconcert
Jazzliefhebbèrs kunnen tot maandag 15 augustus bij
K&O aan de Oude Vest 45 (141141) terecht voor het ko
pen van een abonnement op een jazzserie. Deze serie
bestaat uit zeven concerten, die worden gegeven in de
Rotterdamsej Doelen. Op 23 oktober brengen jazz-spe-
cialisten een ode aan Louis Armstrong en Benny
Goodman. Het Glenn Miller Orchestra is op 20 novem
ber aan de beurt. Op 15 januari geeft het Toots Thiele-
mans Quartet een optreden. Het Pasadena Roof Or
chestra treedt op 19 februari voor het voetlicht. Op 18
maart volgt een concert met Chris Barber. De serie
wordt besloten met een Dutch Swinging Festival. Wan
neer deze zal plaatshebben, is nog niet bekend.
Het proefproject kan volgens
Braun tot gevolg hebben dat
meer gebouwen in Leiden op
de stadsverwarming worden
aangesloten. „Een andere mo
gelijkheid is dat de nieuwe
elektriciteitscentrale in Leiden
kleiner wordt en dat scheelt
vele miljoenen".
Conflict
Het Hoogheemraadschap Rijn
land en het EBR (Energie Be
drijf Rijnland) liggen al maan
den met elkaar in de clinch
over de nieuwe elektriciteits
centrale die aan de Lange-
gracht gebouwd zal worden.
Het hoogheemraadschap moet
het EBR een vergunning ge
ven om overtollig koelwater
van de centrale in de Maresin
gel te dumpen. Het hoogheem
raadschap heeft inmiddels een
beslissing genomen over de
voorwaarden die aan de ver
gunning worden verbonden.
Zoals verwacht zijn die voor
waarden strenger dan de re
gels waaraan het EBR wil vol
doen. Het EBR wil een maxi
mum temperatuur van 30 gra
den in de singel, het hoog
heemraadschap wil niet ver
der gaan dan 25 graden; het
EBR wil dat het water in de
singel bij het lozingspunt van
de centrale maximaal 4 graden
hoger mag zijn dan voor de
centrale, het hoogheemraad
schap stelt als eis niet meer
dan 3 graden; het EBR wil ook
in de zomer 24 uur per dag
kunnen lozen, terwijl het
hoogheemraadschap niet ver
der wil gaan dan twaalf uur
per dag. „De- algengroei zal in
de Kaag anders onverant
woord toenemen. Wij stellen
landelijke eisen", zegt het
hoogheemraadschap. „Alleen
wij krijgen deze eisen voorge
legd". wordt bij het EBR ge
zegd. „Het gevolg zal zijn dat
we een miljoenen kostende
koeltoren moeten bouwen, die
maar zelden wordt gebruikt"
Braun ziet in het Leids proef
project een mogelijkheid om
dit conflict het EBR heeft al
gedreigd naar de Kroon te
slappen op te lossen „Ik re
aliseer me. dat methoden om
energie in de bodem op te
slaan, nog in een ontwikke
lingsstadium verkeren, maar
als je 's zomers het warme wa
ter van de centrale in de
grond kan stoppen, voorkom
je dat de temperatuur van het
oppervlaktewater teveel stijgt.
En uiteindelijk is milieube
houd het doel. waar het bij al
deze projecten om gaat"
MARCEL GELAUFF
Het traditionele Leids Plein
festijn is weer achter de rug.
Zaterdag had de laatste hap
pening op het Stadhuisplein
plaats. Vier zaterdagen lang
bood het plein theater, mu
ziek en amusement. De opzet
was dit jaar wat anders dan
tot dusver gebruikelijk. Dit
keer werd gekozen voor het
optreden van een aantal ech
te straatartiesten uit binnen-
en buitenland.
Het festijn werd dit weekein
de besloten met een optre
den van de Belgische groep
„Cirque du Trottoir". De op
zet is met name veranderd,
omdat er in het verleden
nogal veel klachten waren
over geluidsoverlast van pop
groepen die op het Stadhuis
plein optraden. Marktkooplui
en omwonenden bleken niet
erg gelukkig met de door de
groepen voortgebrachte mu
ziek. Om nu liefhebbers van
popmuziek aan_ hun trekken
te laten komen", wordt jaar
lijks in augustus een popfes
tival in het Van der Werfpark
gehouden.
Het is bedoeling dat er vol
gend jaar weer een Leids
Pleinfestijn komt. Mogelijk
wordt dan gebruik gemaakt
van het feit dat in Amster
dam weer een Festival of
Fools wordt gehouden. De
organisatie van het Pleinfes
tijn wil proberen artiesten,
die naar dat festival gaan. te
strikken voor een optreden in
Leiden.
'C"i|LEIDEN fieidóeGOil/tCMti MAANDAG 1 AUGUSTUS 1983 PAGINA 3
