male
Zwart-lessers met
een „elletje"
doodsteek voor
beroepsrijscholen
Wj
Joke Forceville wil
jongeren niet met
geloofsbelijdenis
lastig vallen
C. G. M. Mattijssen
van de FAM
ziet het niet meer zi tten
FIOD
stuit
ZATERDAG 30 JULI 1983
Federatie van Autorij-
afel sichool Managers (FAM) is niet
raadje enige belangenbehartiger
Dieiran de rijscholen in ons land
Zuid}n °°k n*e* 6rootste- Veel
Hlijkfaschoolhouders zijn aangeslo
ten bij de BOVAG, de werk-
n. D®eversorganisatie in het perso-
htjg henvervoer FNOP, de Federa-
lie van Belangenverenigingen
nJJ'1^Autorijscholen Nederland
tijlFBAN) en de Algemene
"ond van Autorijscholen in
ederland (ABAN).
g Stfoch vertegenwoordigt de
t eenj^^j zo'n zeshonderd leswa-
5ars6|ens- komt omdat vooral
er bu|
yeur,;
de grote verkeersscholen in
de FAM verenigd zijn. De fe
deratie heeft misschien wei
daardoor nogal wat in de
melk te brokkelen, maar niet
in de laatste plaats ook door
de activiteiten van haar voor
zitter Chris G. M. Mattijssen
uit Delft.
Een man, die mede-oprichter
was van de federatie en die al
lang daarvoor soms in z'n een
tje strijd voerde om de rijscho
len als bedrijfstak wettelijk
erkend én beschermd te krij
gen. Nu nog knokt hij voor de
branche, maar de lol is er
voor hem wel bijna af. Hij Nederland meer over.
kondigt dan ook aan er per 1 Bij de FAM zijn de mensen
januari volgend jaar mee te van het eerste uur aangeslo-
stoppen. ten. Beroepsrijscholen, die in
Een beslissing, die hem aan
het hart gaat, maar die hij
heeft genomen omdat de strijd
naar zijn mening verloren is.
Het circuit van zwart-werken-
de instructeurs vernietigt de
branche en als er niet binnen
zes maanden afdoende maat
regelen worden genomen om
dat tegen te gaan is er naar
zijn mening op 31 december
geen fatsoenlijke rijschool in
de jaren vijftig met het opzet
ten van professionele rij-oplei-
dingen begonnen onder de
vlag van de ANWB. Maar toen
de ANWB geen zitting nam in
de Commissie Overleg Auto
rijscholen en dus ook niet
meepraatte over belangenbe
hartiging van de branche,
voelden de ANWB-rijscholen
zich in de steek gelaten.
Mattijssen: „We hadden als
eersten een professionele aan
pak vorm gegeven en de
ANWB liet dat los. Dat stak
ontzettend".
Toen de vaderlandse rij-
3ill v
niet
ïtkani
zijn J
van t)
gebot
bedr|
wd
bint
de Zij
mge i
met alleen een
•..elletje" erop;
zwart-werkers
■■Idus die hun
pl_ naam niet op
tboJde aut0
jvjdurven te
daaiv ,,en"
I^ELFT De professionele rij
ksscholen in Nederland staan aan de
'de «an<* van c'e afgron(l. Nog even en
a bog)et 's met ^en afgelopen. De oor-
tienfaa^: almaar groter wordende
leej/zwarte circuit in deze branche, dat
0Ok'.door ver beneden de prijs te wer
ken steeds meer aspirant-automobi
listen naar zich toe zuigt. „Als er.
maatregelen worden geno-
zegt voorzitter Chris G. M.
attijssen van de Federatie Auto-
j'ijl^Jrijschool Managers (FAM), „dan is
noeri^et over e^n half jaar afgelopen
divumet de beroepsrijscholen. De toko
besluiten of ook zwart gaan lessen, is
fejjjdan de keuze waarvoor ze komen
ge
schoolwereld zich splitste in
twee kampen degenen die
beroeps- en bedrijfsmatig
werken en een grote groep die
het rijlessen geven ziet als de
uitoefening van een vrij be
roep ontstond de Federatie
van Autorijschool Managers.
Dat was nadat in 1974 de Wet
Rij-onderricht Motorrijtuigen
tot stand kwam, op grond
waarvan instructeurs een di
ploma moeten hebben vóór ze
de weg op mogen gaan met
leerlingen.
Rijscholen die in FAM-ver
band verkeersscholen willen
worden krijgen bij wijze van
ballotage bezoek van een ac
countant. Die controleert of er
sprake is van een lesgelden
en leerlingenadministratie, of
de school een keurige receptie
heeft en of de theorielessen
(kunnen) worden gegeven in
een speciaal instructielokaal.
De pogingen om op die ma
nier de kwaliteit van de rij
opleiding in ons land te ver
hogen hebben niet veel uitge
haald. Als Mattijssen gelijk
krijgt haalt de FAM het twee
de lustrum niet eens.
Chris G. M. Mattijssen:
„Als er geen maatregelen
worden genomen, is het
een half jaar
afgelopen met de
beroepsrijscholen".
»,te staan".
rij-opleidingsinstituten en het
[Centraal Bureau Rijvaardigheids-
J^e^bewijzen (CBR) maken samen per
kte ijaar een omzet van gemiddeld 1,25
nsj^Itniljard gulden. Tientallen miljoe--
,nen guldens daarvan zijn volgens
,Mattijssen echter in de boeken niet
_ierug te vinden. Het geld verdwijnt
viinèF van mensen, die wei
swaar gediplomeerd maar niet uit
loofde van hun beroep in de
'avonduren en gedurende weekein
den rijlessen geven en die deze
(bij)verdiensten voor de fiscus ver
zwijgen.
De FAM heeft deze maand de kat
Ie bel aangebonden en de Fiscale
Inlichtingen- en Opsporings Dienst
(FIOD) gevraagd alle controlemo
gelijkheden die er zijn aan te wen
den om dit zwarte geld boven wa-
eg,*ter te halen. Tot nog toe heeft de
FIOD enkele FAM-leden gecontro-
leerd en er alles in orde bevonden.
'ai Verder onderzoek bij vooral de
[{[kleine rijscholen strandde, omdat
het Centraal Bureau Rijvaardig
heidsbewijzen, gewestelijke ar-
twaf beidsbureaus, sociale diensten
sten
de Rijksdienst
het Wegver
keer (die over de kentekens gaat)
medewerking weigerden. Op ver
schillende gronden weliswaar,
maar volgens Mattijssen komt het
erop neer dat ze aan cliëntenbe
scherming doen.
„Ik snap dat niet", zegt hij. „De
overheid klaagt dat ze geen geld
heeft; de hele onderwijswereld
wordt op z'n kop gezet voor enkele
tientallen miljoenen guldens, ter
wijl dat geld zo in deze branche is
te halen. We hebben tweeduizend
foto's gemaakt van leswagens met
alleen een „elletje" erop zwart
werkers dus die hun naam niet op
de auto durven te zetten en die
aan de FIOD laten zien. Maar er
wordt niks mee gedaan, terwijl in
Veendam en Apeldoorn zo is na te
gaan van wie die auto's zijn en
daarna bij de arbeidsbureaus en de
sociale diensten of die
uitkering krijgen".
Gesjoemel
Als deze overheidsdiensten wel
loyaal de FIOD terwille zouden
zijn was volgens de FAM-voorzitter
het kaf snel van het koren te schei
den. Nu dat niet gebeurt wordt er
naar zijn mening een stuk rechts
ongelijkheid in stand gehouden,
waaraan de rijschoolwereld ten on
der dreigt te gaan. „De beroepsrij
scholen gaan kapot door het gesjoe
mel van de kleintjes en de regering
kijkt toe zonder iets te doen. Een
onverteerbare zaak", aldus Mattijs-
Dat een toenemend aantal zwart-
lessers het gras voor de voeten van
de professionele rijscholen weg
maait bleek ook al uit de resultaten
van een branche-onderzoek, dat in
1979 is gehouden. Het eindrapport
vermeldde in totaal 17.500 instruc
teurs en zevenduizend rijscholen in
den lande.
Mattijssen: „Een rijschool werkt ge
middeld met twee instructeurs, dus
ga maar na. Toen al bleek dat er
twee keer zoveel instructeurs wa
ren als nodig is. De behoefte, die
uit dat onderzoek bleek, was vier
duizend rijscholen met 8500 in
structeurs".
De enige oplossing is volgens hem
dat het aantal rij-opleidingen dras
tisch wordt teruggebracht: tot on
geveer duizend grote rijscholen
verspreid over het land.
Dat er al jaren sprake is van een
scheef gegroeide situatie komt vol
gens de voorzitter van de FAM
door de zwevende positie van de
rijscholen. Iets, waarover meer
mensen in de branche klagen. Door
de belastingen worden ze als on
dernemingen aangemerkt (dus: de
hoge btw-tarieven en bijzondere
verbruiksbelasting op de leswa
gens), maar wat hun rechten aan
gaat ziet de overheid hen als onder
wijsinstituten. Onderwijs in Neder
land is vrij en iedereen die in het
bezit is van een instructeursbewijs
mag rijles geven.
Sinds in 1974 dit diploma verplicht
werd is de markt volgens Mattijs
sen overspoeld door „mensen, die
op een andere wijze een inkomen
hebben en daardoor tegen lagere
tarieven kunnen sturen". Hij zegt
dat het gedeelte van de rijschool-
wereld, dat al jaren knokt voor be
scherming van de bedrijfstak en er
kenning als ondernemer zich hier
door gepakt voelt: ook al omdat dit
deel door de overheid wel wordt
gecontroleerd en de zwartlessers
niet.
Mattijssen: „Dertig jaar geleden al,
toen er gesproken werd over eisen
die aan rijscholen gesteld zouden
moeten worden, heb ik en met
mij anderen gepleit voor eisen
onderzoek
op
gesloten
deuren
op het gebied van vakbekwaam
heid, handelsbekwaamheid en kre
dietwaardigheid. Dat was nog niet
geregeld toen in '74 het instruc
teursbewijs werd ingevoerd. De
Commissie Overleg Autorijscholen,
waarin vooral de kleine rijschool
houders waren vertegenwoordigd,
zagen dit niet zitten. Ze vreesden
ook voor hun eigen hachje en zo
kon het gebeuren dat alleen de eis
op het gebied van de vakbekwaam
heid gekoppeld werd aan het in
structeursbewijs".
Wildgroei
Dat leidde, zegt hij, tot een comple
te wildgroei in de rijschoolwereld.
Omdat instructeurs opeens een di
ploma moesten hebben ontstond er
een tekort aan deze mensen. Ge
vestigde rijschoolhouders hadden
niet veel tijd om het papiertje te
halen en op dat moment stak het
zwart-lessen de kop op.
Werkloosheid was er ook toen al.
Arbeidsbureaus gingen er toe over
mensen zonder werk te bewegen
via een omscholingscursus rij-in-
structeur te worden. Aan die cursus
was een stageperiode gekoppeld
waarin de man of vrouw daadwer
kelijk met leerlingen de weg op
mocht.
Mattijssen: „Toen is het gedonder
begonnen. Die mensen gingen al in
hun stageperiode zwart les geven
voor pak-weg een tientje per uur.
Ze reden zich het schompes, want
ze hadden omdat ze werkloos wa
ren toch tijd zat. Er ontstonden
zelfs rijschooltjes met alleen dit
soort instructeurs. Het was een
nieuwe stroming in de rijschoolwe
reld en die zorgde er voor dat we
binnenkort naar de knoppen gaan".
Dat hier nog steeds niet tegen
wordt opgetreden steekt de FAM-
voorzitter. „We hebben een FIOD,
een Economische Controle Dienst,
rijksaccountants. Waarom wordt
het hun niet mogelijk gemaakt te
snuffelen in de boeken van mensen
die hun naam niet op de leswagen
durven te zetten?"
„Als zo'n controleur één middag bij
het CBR in Rijswijk gaat kijken
dan kan hij het volgende zien: een
gewcne personenauto die op de
plaats van een leswagen gaat staan,
een man of vrouw die een L-bordje
op het dak schroeft en met de kan
didaat naar binnen gaat, even later
het vertrek voor een examenrit en
als dat achter de rug is het heen
gaan met of zonder kandidaat na
eerst het bordje in de kofferbak te
hebben teruggedaan. Duidelijk een
zwart-lesser. Dit gebeurt niet af en
toe, maar dagelijks. Het bewijs ligt
inderdaad op straat".
Mattijssen beschuldigt met zoveel
woorden de controlediensten van
het voeren van een apartheidspoli
tiek.
Corruptie
„Een argument dat ik van de FIOD
hoorde is, dat die kleintjes niet ge
noeg opleveren om er achteraan te
zitten. Daaruit moet ik wel conclu
deren dat de bestrijding van steun-
fraude kennelijk op het profijtbe
ginsel is gebaseerd. Als het wat op
levert pakken we een groep aan
denk aan de actie Schuimkraag in
de horeca maar als het niet lijkt
te lonen laat men zwart-werkers
hun gang gaan. Dat is natuurlijk le
vensgevaarlijk, want een dergelijke
houding werkt wel de corruptie in
de hand".
De overheid moet consequent zijn
en het geld halen waar het zit,
vindt Matttijssen. Dus ook bij de
zwart-lessers. „Den Haag zegt dat
die groep niet is te controleren. Ik
waag dat te betwijfelen, want veel
gegevens zijn via het CBR te ver
krijgen".
„Onzin"
Dat de deur daar voor de FIOD
dicht blijft vindt hij onbegrijpelijk.
„Het CBR zegt de belangen van de
rijscholen te beschermen en be
roept zich hierop bij de weigering
gegevens aan de FIOD te verstrek
ken. Ook zou inzage in het compu
terbestand het vertrouwen van de
rijscholen in het CBR kunnen scha
den, zegt men".
„Dat is onzin. Als het de mensen bij
het Centraal Bureau Rijvaardig
heidsbewijzen werkelijk om de be
langen van de rijscholen te doen is,
dan moeten ze vandaag nog van
harte met de FIOD samenwerken
om de misstanden in deze branche
aan te pakken".
Mattijssen concludeert, bitter ge
stemd en moegestreden, dat de
overheid eigenlijk weigert aan de
praktijken van zwart-lessers een
eind te maken. Hij voorspelt met
zekere stelligheid dat de meeste
professionele rijscholen in het land
voor 1 januari 1984 zullen zijn ver
dwenen. Opgegaan in het zwarte
circuit of voorgoed gesloten.
Eind in zicht
Voor hem zelf is het einde van de
knokpartij ook in zicht. „Ik heb ge
zegd dat ik nog tot en met 31 de
cember van dit jaar zal ijveren voor
deze bedrijfstak. Ook al kost het
niet los. Al zo'n dertig jaar spring
ik in de bres voor de beroepsrij
scholen, maar onderhand is het
welletjes. Ik kap ermee".
De op 7 juli benoemde Commissie
de toko
sluiten of ook
zwart gaan
lessen?
Ontwikkeling Erkenningsregeling
Autorijscholen, die onder verant
woordelijkheid van de staatssecre
tarissen van Verkeer en Water
staat, Financiën, Sociale Zaken en
Economische Zaken en onder lei
ding van het oud-liberale kamerlid
J. M. van der Ven aan de slag gaat
om het tij ten goede te keren, komt
in de visie van Mattijssen als mos
terd na de maaltijd.
„Ik ben blij, dat er nu een redelijke
kans is ontstaan om orde op zaken
te stellen", zegt hij, „maar ik ben
bang dat dit instrument te laat is
gekomen. Het is al twee minuten
over twaalf".
Reactie CBR
Bij het Centraal Bureau Rijvaardig
heidsbewijzen in Rijswijk ligt men
niet wakker van de beschuldiging
van Mattijssen, dat het CBR door
bepaalde gegevens niet openbaar te
maken het zwarte circuit in de rij
schoolwereld in stand houdt.
Secretaris H. Verhoef zegt in een
reactie dat geen haar op zijn hoofd
er aan denkt op de voorstellen van
Mattijssen in te gaan. „Wij hebben
met de rijscholen afgesproken dat
we gegevens over hen niet gebrui
ken ten behoeve van derden. Dat
betekent, dat ook de FIOD ze niet
krijgt, net zo min als Jantje of Piet
je informatie krijgt over de positie
van een concurrent".
Hij wijst elke verantwoordelijkheid
voor het zwart-lessen resoluut van
de hand. „Het CBR neemt examens
af. Dat is onze taak, en eerlijk ge
zegd zal het ons een zorg zijn of de
kandidaat is opgeleid door een er
kende rijschool of door iemand die
zwart les geeft. Wij beoordelen de
kennis van die kandidaat. En hij
of zij moet zelf weten van wie
hij rij-onderricht wil hebben".
KLAAS SNIJDER
Tastende
omgangmet
levensvragen
in
„Alsje het
mij vraagt"
BERGEN Ook héér kinderen
niet meer naar de kerk. Nachten
heeft ze ervan wakker gelegen.
Was ze als ouder te kort gescho
ten? Was de kerk te kort gescho
ten? Inmiddels is de gemoedsrust
teruggekeerd en nu zegt Joke For
ceville - van Rossum (55): „Het is
eigenlijk heel begrijpelijk dat de
godsdienstige beleving van vroe
ger niet meer aansluit op de we
reld van nu. Die wereld is in zó
korte tijd zó sterk veranderd.
Neem alleen maar de stroomver
snelling die de communicatie heeft
doorgemaakt. Honger in de Sahel
krijgen we rechtstreeks op de buis.
Direct daarop een ruimtewande
ling van Amerikaanse astronauten.
En met vakantie gaan we naar het
andere eind van de wereld alsof
het niets is. Dan de dreiging van
een kernoorlog, de werkloosheid,
de medische techniek met haar
harttransplantaties en diepvriesba
by's In krap een kwart eeuw
heeft onze wereld een totaal ander
gezicht gekregen. Hoe kun je dan
van jongeren eisen dat ze in hun
godsdienstig omgaan met die we
reld vasthouden aan de vormen
van het verleden?"
Joke Forceville - van Rossum is de
schrijfster van een reeks van le
vensbeschouwelijk getinte boeken.
De bekendste daarvan zijn „Dagen
van nabestaan" en „Oud Blauw",
die beide handelen over de verwer
king van de dood van haar man,
nu zeven en een half jaar geleden.
Deze maand heeft ze, onder de titel
„Als je het mij vraagt" een boek
gepubliceerd dat bedoeld is voor
jongeren en dat in 400 teksten een
tastende benadering biedt van de
grote levensvragen. De auteurs van
de teksten (proza en poëzie) lopen
uiteen van Ria Beckers tot Leo Tol
stoi, van Til Gardeniers tot Jan
Wolkers, van Toon Hermans tot
Dorothée Sölle. Daar tussendoor ci
taten van scholieren en een enkel
bijbelfragment. Om een indruk te
geven van de toon van het boek,
dat in acht hoofdstukken evenzo-
vele levensgebieden bestrijkt, een
citaat van de in 1961 om het leven
gekomen Dag Hammarskjöld:
„Ik weet niet
ik weet niet
werd.
Ik herinner me niet dat ik ant
woordde.
Maar eens zei ik ja,
tegen iemand of iets.
Vanaf dat moment heb ik de zeker
heid
dat het leven zinvol is".
Joke Forceville, katholiek en ook
in organisatorische functies betrok
ken bij de kerk, wilde aanvankelijk
een gebedenboek maken. Eerder
maakte ze bewerkingen van Duitse
gebedenboeken en stuitte daarbij
op (bijbel)teksten die haar bij uit
stek geschikt leken voor jongeren.
Een informele consumentenpeiling,
via enkele katecheten, naar de be
hoefte aan een dergelijk gebeden
boek, maakte echter binnen de
kortste keren duidelijk dat dit het
laatste was waarop men zat te
wachten. Bidden? Hè getver, met
kaarsjes zeker? Niet verrast door
deze reactie, liet Joke Forceville
haar oorspronkelijk plan direct val
len en stelde een bundel samen
waarin naar God en godsdienst
slechts met grote behoedzaamheid
wordt verwezen.
Zelf zoeken
Joke Forceville: „In mijn jeugd
werd je verondersteld het geloof
Joke Forceville:
voetstoots te aanvaarden. Zo rond
je achttiende had je het dan wel i
je zak. Bij de jóngeren van nu is t.
geen sprake van blind geloven. Ze
willen zelf zoeken en oordelen, zelf
aanvaarden óf verwerpen. Ik denk
dat je dat moet eerbiedigen en
daarom heb ik geen boek willen
maken waaruit een geloofsbelijde
nis naar voren komt. Geen ant-
woordenboek. maar integendeel
een vragenboek".
Dat de zoekers ook wel eens ver
dwalen, is duidelijk. Daarbij denkt
mevrouw Forceville bijvoorbeeld
aan de woestijnen van materialis-
gedicht is niet
efficiënt en de
werkelijkheid
die het oproept
niet
meetbaar
me en pragmatisme. Waar alleen
bestaat wat meetbaar is en doelma
tigheid als de hoogste waarde geldt.
„Een gedicht is niet efficiënt en de
werkelijkheid die het oproept is
niet meetbaar. Toch bestaat die
werkelijkheid. Ook dat wil ik de
jongeren helpen ontdekken. Ik wil
ze helpen het Wonder te ervaren".
WILLEM SCHEER
Foto: CEES VERKERK
N.a.v. „Als je het mij vraagt".
Auteur: Joke Forceville - van
Rossum. Uitgeverij: J. H. Gott-
mer. Prijs: 19,50.
