weekpuzzel door dr. Pluizer
postzegels
WETENSCHAPPEN
oplossing vorige puzzel
NR. 28
FIGUURPUZZEL
BaTi H
STTTTTTT
CeidócSowiant
ZATERDAG 16 JULI 1983 PAO
De prijswinnaars van puzzel nr 27 zijn:
Trudy de Jong, Kerkstraat 100, 2211 RM Noordwijkerhout.
Herman Boskamp, Batavenstraat 28, 2225 ZD Katwijk aan Zee.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
1- 4.
1-31.
2- 8.
3- 9.
4-34.
5-12.
6-13.
7-14.
Inwoner van zekere Europese
hoofdstad;
Kaart van het kaartspel;
Deel v.e. tabakspijp;
Blad papier;
Kunsttijdperk in vroegere jaren;
Onverwezenlijkbaar droom
beeld;
Drukte, omslag;
Onderzoek naar het gehalte van
gouden of zilveren voorwerpen;
Slaapplaats;
11-19. Bladgroente;
15-20. In noordelijke richting;
16-24. Mannelijk dier;
18-25. Uitroep;
21-28. Achteruitgang;
22-29. Republiek in Noord-Afrika;
23-30. Alcoholische drank;
26-32. Zwemvogel in arctische streken;
27-33. Drenk- en waadplaats voor
paarden;
31-34. Meteoroloog.
WELK SLEUTELWOORD VORMEN DE LETTERS UIT DE VAKJES 31 19 8
34 15 10 16 6 29 33 22 4?
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 28 dienen uiterlijk
woensdagmiddag in bezit te zijn van:
Leidse Courant, Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Eigen postcodenummer s.v.p. leesbaar vermelden.
iAs:
i-el(
5 nc
tal
10 v
lerl:
de
gens
;kas
hc
de
rbiji
hc
I g 1
5 "arri
z hei
fcder
In het Bulgaarse Plovdiv ein
digden begin deze maand de
wedstrijden om de Europacup
voor landenteams. Voor Ne
derland was het deze keer
voor het eerst sinds 1965
(Hamburg) dat de finale be
reikt werd. Dat de Russen
kampioen zouden worden
stond bij voorbaat vast. Zij
konden zich zelfs permitteren
wereldtoppers als Kasparov,
Tal, Smyslov en Spasski thuis
te laten.
Voor ons interessanter waren
de verrichtingen van, het op
volle sterkte, Nederlandse
team. Na een zwakke start,
slechts een 4 1/2-3 1/2 over
winning tegen een derderangs
Duits team en een zware 2-6
nederlaag tegen de Russen,
toonde onze ploeg een uitste
kende wedstrijdmentaliteit.
Allereerst werd tegen de zeer
sterke Joegoslaven met slechts
3 1/2-4 1/2 verloren. Daarna
werden achtereenvolgens de
sterke schaaklanden Enge
land, Hongarije en Bulgarije
geklopt. Waarbij de 5-3 over
winning op het derde schaak-
land in de wereld, Hongarije,
als absoluut hoogtepunt mag
worden beschouwd. Helaas
eindigde het toernooi net als
het begon, namelijk een scha
mele 4 1/2-3 1/2 overwinning
op een zwak land (Denemar
ken). Door deze anticlimax
verspeelden wij een zekere
vierde en een waarschijnlijke
derde plaats.
door
L. Hofland
Van de Nederlandse ploeg
speelden alleen Ree en eerste
reserve Langeweg (na een on
gelukkige nul tegen de Duitse
hoofdklasser Stein in de eerste
ronde niet meer in zijn spel
gekomen) beneden hun kun
nen. Absolute uitblinkers wa
ren Timman, die met 4 1/2 uit
7 samen met Portisch het beste
resultaat aan het eerste bord
had en Ligterink, die met zijn
schitterende 5 uit 7 zijn ramp
zalige Nederlands kampioen
schap volledig kompenseerde.
Van beiden een partij.
J. Timman - L. Portisch
Siciliaans.
Door een betere openingsbe
handeling krijgt Portisch goe
de aanvalskansen. Als hij ech
ter al te snel wil toeslaan
krijgt Timman tegenkansen,
welke hij, na nog een foutje,
fraai uitbuit.
I. e4 c5 2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4.
Pxd4 Pf6 5. Pc3 a6 6. Lg5 e6
7. f4 Le7 8. Df3 Dc7 9. <HH>
Pbd7 10. Ld3 h6 11. Dh3
Veel witspelers houden niet
van de rommelige situatie na:
II. Lh4 g5 12. fxg5 Pe5 13. De2
Pfg4.
ll...Pb6
ll...Tg8 leidt na 12. e5 hxg5 13.
exf6 gxf6 14. f5! tot voor wit.
12. f5 e5 13. Pb3?!
Hierna verliest wit de kontrole
over d5, welke met 13. Pde2!
gehandhaafd was gebleven.
Een voorbeeld: 13. Pde2 Ld7
14 Kbl Lc6 15. Le3 Pbdf 16.
g4 0-0-0 17. Df3 Pc5?! 18. Lxc5
Plovdiv
k i
ftJi 0
i|"i
a k
Bs9
dxc5 19. Lc4 en wit staat goed
Browne-Grefe '76.
13...Ld7 14. Lc3 Pa4 15. Ld2
Pxc3 16. Ixc3 a5!
Slecht was de standaardop
mars 16... d5 vanwege 17. Dg3!,
maar de textzet brengt wit in
moeilijkheden. Er dreigt a4 en
a3 zodat de nu volgende ver
zwakking gedwongen is.
17. a3 Lc6 18. Thel b5 19. g4
b4?!
Hiermee krijgt de aanval een
geforceerd karakter, waarin
wit zich staande kan houden.
Beter is 19... Pd7 gevolgd door
eventueel... Pc5 om de opmars
b4 voor te bereiden.
20. axb4 axb4 21. Lxb4 Db7
22. La 3!
Dwingt zwart tot een kwali
teitsoffer, daar anders d6 valt.
22...Txa3 23. bxa3 Pxe4 24.
Lxe4 Lxe4 25. Dc3!
Met een pionoffer worden de
witte stukken geaktiveerd.
25...Lf3 26. f6! gxf6?
Hierna heeft de zwarte koning
geen veilig heenkomen meer.
Noodzakelijk was 26... Lxf6 27.
Txd6 0-0, waarna de onveilige
stand van de witte koning
zwart voldoende kompensatie
voor de kwaliteit geeft.
27. Pa5 Da8 28. Td3 Lxg4 29.
Pc4 Da6 30. Db4 d5.
zie diagram
Laat een voor de hand liggend
stukoffer toe, maar de zwarte
koning kon al niet meer
vluchten: 30...0-0 31. Tgl f5 32.
h3 met stukverlies.
31. Db8t Lc8 32. Pxe5! (H)
Het is duidelijk dat 32...fxe5
33. Dxe5, vanwege de dubbele
dreiging Dxe7 en Dxh8, niet
mogelijk is.
33. Pd7!
Het slotspel is elegant, maar
niet moeilijk; het witte paard
kan niet genomen worden
vanwege Dg3f en Tgl.
33... Ld6 34. Tglt Kh8 35.
Th3! Dflt 36. Txfl Lxb8 37.
Txh6t Kg7 38. Th4 Lf4t 39.
Thxf4. Zwart geeft het op.
Uit de wedstrijd Nederland-
Engeland de volgende partij:
G. Ligterink - N. Short
Ben-Oni.
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 c5 4. d5
exd5 5. cxd5 d6 6. Pc3 g6 7. g3
Lg7 8. Lg2 0-0 9. 0-0 a6 10. a4
Pbd7 11. e4 Te8 12. Tel Pg4 13.
Ph4 Pge5 14. f4 Pc4 15. Pf3
Tb8 16. Dc2 Da5 17. Ta2 Ld4
18. Khl Pf6 19. Dd3 Lxc3 20.
bxc3 b5 21. Tae2 Dxa4 22. e5
(Het witte doel in de Ben-Oni
is bereikt, meestal gaat het dan
snel mis voor zwart), 22...Ph5
23. e6 f5 24. Ph4 Pb6 25. Pxf5!
Dc4 26. Df3 gxf5 27. Dxh5 Lb7
28. Dxf5 Lxd5 29. Dg5f Kh8
30. f5 Lxg2f 31. Kxg2 Pd5 32.
f6 Tg8 33. Df5 Tbf8 34. f7
Zwart geeft het op.
■rHII door
1MU| B. J. Nuys
In de komende rubrieken zul
len vaker dan in de rest van
het jaar prestaties van jeugd-,
spelers worden belicht, afge
wisseld door damnieuws van
de „oudjes". Jonge spelers tre
den steeds vaker op de voor
grond. Steeds minder is er ont
zag voor de gevestigde namen.
Een provincie die voortdurend
nieuw talent aflevert is Gel
derland. Dit bleek onder ande
re op de jaarlijkse damdag die
in mei in Slagharen werd ge
houden. De Gelderse teams
wonnen drie van de vijf cate
gorieën, namelijk senioren, ju
nioren en aspiranten.
Bij de twee andere groepen,
provinciale senioren en pupil
len legde Gelderland beslag op
de tweede plaats. Een prestatie
van de Geldersen waarop niets
valt af te dingen. Dat niet alle
provincies met de sterkst
denkbare afvaardigingen komt
valt Gelderland niet te verwij
ten.
Het seniorentiental bestond uit
Palmer, Boom, G. en H. van
Aalten, G. en Th. Berends, A.
Ottink, H. Ruesink, Groten
huis ten Harkei en v.d. Kui
len.
Zoals gebruikelijk deelde de
jury bij de junioren weer prij
zen uit voor de mooiste combi
naties. De eerste prijs ging
naar de Zoetermeerder Arjan
van Leeuwen, die de Zeeuw
Sjakko Sandee probeerde te
verschalken met een lokzet,
zie eerste diagram.
Van Leeuwen hoopte dat zijn
SJAKKO SANDEE
De jeugd
PAUL NITSCH
i m m m
m m mm m
m m m m
i m m
11 XÜ Irf
tü
Cl M .O Hl
11 J3 O.
!w<' W 111
O O
3 M,
m
m m m
m t,
ARJAN VAN LEEUWEN
tegenstander zich niet zou
kunnen beheersen en wilde
doorbreken met 24-29 33x24
17-21 26x17 11x44. Arjan zou
dan verrassend terugslaan met
27-22! 18x27 32x21 16x27 43-
39 44x33 38x18 13x22 24x2.
Sandee speelde echter voor
zichtigheidshalve 17-22, maar
verloor de partij later toch.
De tweede prijs werd toege
kend voor een eveneens niet
uitgevoerde combinatie. De
stand van het tweede diagram
is uit de partij tussen de met
zwart spelende Paul Nitsch
(Limburg) en Mark Sanders
(Gelderland). Sanders kan hier
achter de zwarte voorpost
kruipen, maar na 24-29 38x27
29-33 39x28 23x21 heeft de
zwarte positie de voorkeur.
Een alternatief is dus het be
dreigen van de voorpost, bij
voorbeeld door 39-33. Dan
slaat Nitsch toe met 17-16
MARK SANDERS
26x17 23-28 33x22 14-20 25x23
32-37 30x8 37x50 50x11. Toch
kan wit zich na deze curieuze
combinatie nog redden door
41-37 2x13 49-44 11x50 12-7.
Ook 50x6 (i.p.v. 50x11) 41-37
2x13 12-7 13-18 23x12 6-1
(dreigt 3-8) 7-2 1x46 levert
zwart niets op.
Achteraf is het jammer dat
een prijs is toegekend aan een
voorgenomen combinatie die
slechts remise oplevert.
De derde prijs is terechtgeko
men bij de Fries Sicko Hempe-
nius, die in een hopeloze posi
tie nog naar een puntendeling
wist te combineren, dank zij
de medewerking van zijn te
genstander, de Noordhollander
Eric v.d. Boogaart (zie derde
diagram).
Hempenius staat al een schijf
achter en besluit er in de dia
gramstand nog twee bij te
doen: 14-19 24x23 15-20. De
ERIC v.d. BOOGAARfJ^
.overmoedige witspelerFr^eS
op vele manieren kan ?r sn
schoot een bok met 30-Ua^e:
moest daardoor eenPs- E
rondslag incasseren: fngst
28x19 21-26 24X15 den
23x12 48x49 met remilf°Ps
Ten slotte wil ik de lei'^t:
tenderen op de openifen t
het nieuwe damseizoen)Pers
tioneel is dit het eveJPt d
Dammen op de Dam, J is di
terdag 27 augustus in perei
dam mogelijk wordt f* zo
door de Rabobank, twe^
meedoen, kan zich i6eto<
nog opgeven bij de wt^te
leider van de KNDB,
Th. Nobbe in AmstercPnde
020-446011. Er wordt f de
in hoofd-, eerste, twe< niet
nioren- en aspirante^"
Huisdammers worderv,ron
ingedeeld. De organisa» ^oc
digt spelers uit voor
invitatie- en overgangsPoud
gem
Veel verenigingen sluiten
's zomers hun deuren, terwijl
daarentegen een aantal andere
juist open huis houdt, teneinde
de zaal redelijk gevuld te krij
gen. Tijdens die zomerdrives
worden veel nieuwe partners
hips voor de komende compe
tities getest. Veel andere spe
lers en speelsters komen juist
eens met gelegenheidspartners
opdraven. Aan de ene kant
geeft dat natuurlijk aanleiding
tot misverstanden, maar aan
de andere kant kan de blik op
het bridgegebeuren daardoor
wel eens verruimd worden,
want door een langdurig part
nership kan een bepaalde
vorm van verstarring optre
den die niet. bevorderlijk is
voor de prestaties.
Tijdens een van die zomerdri
ves kreeg een oostspeler het
volgende probleem te verwer
ken:
V1083
V10 9 4
O A V 5
A V
Oost was gever en de tegen
partij was kwetsbaar. Oost
opende 1 SA (1517) en zuid
volgde met 2 klaver. West pas
te en noord paste. Aangezien 2
klaver in deze situatie van al
les kan betekenen - op dit
punt zijn er talloze bruikbare
en minder bruikbare conven
ties - informeerde oost bij
noord naar de betekenis van
dit bod. Als antwoord kreeg
oost: „Brozel-conventie, aange
vend een klaver/hartenspel".
Wat moet oost nu doen in een
pa ren wedstrijd?
In de praktijk paste oost, maar
in een pa ren wedstrijd, met
gunstige kwetsbaarheid, moet
je je huid niet zo goedkoop
verkopen. Klaver is een wei
nig aantrekkelijke kleur om
tegen te spelen. Een doublet
lijkt de aangewezen actie. In
een groot aantal biedsystemen
betekent dit dat de tegenpartij
de korte kleur van de SA-ope-
ner heeft geboden. Straf kan
het in een situatie als deze
vrijwel niet zijn, aangezien een
SA-opening gelimiteerd is en
acties als. een strafdoublet aan
de partner moeten worden
overgelaten.
Zo lag het hele spel:
O/NZ #HB
parenwedstrijd O B 6 4
O H 7 643
4 1074
109752
Os
N
V863
V 109 3
OAV5
AV
A4
OAH752
O B9
HB86
zuid west noord oost
1 SA
2 KI 1) pas 2) pas 3) pas 4)
1.) Brozel-conventie: klaver/harten-
spel (het alternatief is pas, want
een doublet geeft een spel aan
met één sterke kleur en minimaal
één nevenentree, te zamen vol
doende om 1 SA down te Spelen).
2.) Tegenover een sterke sans lijkt 2
schoppen, zeker in deze kwets
baarheid. opgelegd.
3.) Het is een parenwedstrijd, dus zou
er voorkeur moeten worden gege-
4.) Een heropeningsdoublet zou op
zijn plaats zijn geweest.
Achteraf kon worden ge
concludeerd dat noords 'pas'
een uitstekende actie was.
Hij weet dat de tegenpartij
over minstens acht kaarten
in de duurste kleur (schop
pen) beschikt en dat een op
2 schoppen volgend 3 kla
ver- of 3 hartenbod wel
eens voor -200 zou kunnen
worden opgeblazen, de z.g.
„kiss of death" in een pa
renwedstrijd.
Twee klaver werd na een har
tenstart precies gemaakt en
dat bleek voldoende voor een
volle top! Noord-zuid hadden
nergens 2 harten mogen spe
len en de scorekaart vermeld
de verder o.a. 1 SA gedou
bleerd gemaakt (OW), 2 schop
pen gemaakt (OW) en 3 harten
(gedoubleerd en ongedou-
bleerd) min één.
West gaat natuurliik niet vrij
uit. De 'pas' na 2 klaver is zeer
discutabel, zeker tegenover
een sans-opener. West had op
dit moment naar de betekenis
van 2 klaver moeten informe
ren en 2 schoppen moeten bie
den. Vermoedelijk leefde west
nu in de overtuiging dat er
nog wel een biedbeurt zou ko
men.
Zomerbridge
Een paar tafels later deed zich
nogmaals een geval van Brozel
voor: Bij allen kwetsbaar
opende oost 1 SA (1517) en
zuid gaf een doublet met
A
*54
O H 4
4HVB109543
De betekenis van dit doublet is
boven al gegeven.
West bood 2 schoppen en
noord doubleerde. Wat moet
zuid na een pas van west? Op
lossing volgende week.
Op een enkele uitzondering
na, ten aanzien van de 'sterke
(of Poolse) pas' en het trans
fersysteem, is in Nederland in
competities en toernooien vrij
wel alles geoorloofd. Iedere
conventie is toegestaan, mits
die duidelijk op de systeem-
kaart staat genoteerd. Ook al
lerlei huisbrouwsels zitten
daartussen. Er staat dan b.v.
keurig „transfers" op de sys-
teemkaart", of „Jacoby", „Le-
bensohl" enz., maar in de
praktijk speelt het desbetref
fende paar die conventie ge
heel anders dan oorspronkelijk
bedoeld. In het gunstigste ge
val staat er dan nog „modi
fied" bij en natuurlijk mag er
aan tafel altijd gevraagd wor
den naar de betekenis van bie
dingen, maar bevredigend is
deze situatie zeker niet.
In Amerika is het gebruik van
systemen en conventies gebon
den aan het soort wedstrijd,
dus b.v. Brozel mag wel ge
speeld worden op nationale
toernooien of in de distrikts-
hoofdklasse, maar niet in de
tweede klasse en lager. In Ne
derland is van zoiets nog maar
zeer sporadisch sprake en dan
alleen t.a.v. de sterke pas en
het transfersysteem van Max
Rebattu. Geheel fair is dit niet,
want er zijn nog veel grotere
monsters in omloop.
Met de vorming van de
'Werkgroep Regeling Syste
men en Conventies' heeft de
Nederlandse Bridge Bond een
eerste en veelbelovende stap
in de goede richting gedaan.
De werkgroep bestaat uit H.
de Jager (voorzitter), C. Dujar-
din, G. Förch, C. Niemeyer en
H. de Vries.
Tussen twee haakjes: De twee
systeemkenners bij uitstek uit
dit kwintet, zijn de twee oost
spelers uit de in deze rubriek
behandelde spellen. Louter
coïncidentie, maar te leuk om
niet even te vermelden.
In een eerste advies zal de
werkgroep de vraag beant
woorden of het gebruik van
systemen en conventies dient
te worden gereguleerd. Zo ja,
dan zal ze normen ontwerpen
voor de mate waarin dat dient
te geschieden. Daarbij houdt
ze rekening met het standpunt
van de Wedstrijdcommissie
van de NBB dat op het hoogste
niveau (MK-paren, MK-vier-
tallen, selectiewedstrijden, in
ternationale toernooien) geen
enkel verbod mag gelden dan
eventueel in de voor het be
trokken toernooi geldende re
glementen is voorgeschreven.
Voor degenen die de opdracht
integraal willen lezen en die
deze interessante kwestie wil
len bijhouden, verwijs ik naar
nummer 10 van de derde jaar
gang van de WEKO-WIJZER
van juni jl. Een zeer ambitieus
plan van de NBB, waarvoor
het n.m.m. ook de hoogste tijd
is geworden.
Correspondentie over deze ru
briek: p/a Beeklaan 27, 1403
RD Bussum.
In de geschiedenis van Canada
spelen forten een belangrijke
rol. Vroeg of laat hebben zij
indianen, landverhuizers, zen
delingen, pelshandelaars, poli
tiedienaren of soldaten gehuis
vest en verdedigd. Elk fort dat
nu nog bestaat vormt een mo
nument ter nagedachtenis aan
hen die Canada maakten tot
wat het nu is.
Om die reden koos de Canade
se PTT deze forten als thema
voor een boekje met daarin
tien zegels, ieder in de waarde
van 32 ets. Tien zegels met als
afbeelding evenzoveel ver
schillende forten, die wij hier
in het kort zullen beschrijven
in genummerde volgorde.
1. Het massieve Fort Henry
was één van de zes forten die
Kingston moesten verdedigen,
een marinewerf aan de ingang
van het Rideaukanaal. 2. De
noordwest Compagnie bouwde
Fort William daar waar de
Kaminstikwia-rivier uitmondt
in de Thunder Baai, een stra
tegisch punt op de route van
de pelshandelaren van Mon-
Historische forten van Canada
treal naar het westen. 3. Fort
Rodd Hill werd rond 1895 ge
bouwd. Als onderdeel van een
groter fortencomplex verde
digde het de Esquimalt-mari-
nebasis met batterijen van ver
dekt opgestelde 15 cm.-stuk-
ken. 4. Gebouwd tijdens de
oorlog van 1812 om de St. Lau-
rens-rivier te beschermen en
verbouwd in 1838-'39 troont
fort Wellington boven Pres-
cott, Ontario. 5. Teneinde haar
belangen in de pelshandel vei
lig te stellen in de noordelijke
streken bouwde de „Hudson's
Bay Co." in 1731 Fort Prince
of Wales aan de monding van
de Churchtll-rivier. 6. De En
gelsen bouwden de Halifax-ci
tadel, als verdedigingsmiddel
tegen aanvallen van de zijde
van het land, gericht op de
stad. In later jaren kreeg het
fort ook een functie bij de ver
dediging van de havens. Als
gevolg van de invoering van
moderne artillerie raakte de
citadel in onbruik. 7. Fort
Chambly is het laatste van de
drie forten die Qiiébec eens
rijk was. Het werd gebouwd in
1709 met als doel het toezicht
houden op de scheepvaart op
de Richelieu-rivier, een na
tuurlijke invasie-route tussen
Canada en de Verenigde Sta
ten. Gedurende de oorlog van
1812 deed het fort dienst als
centraal magazijn. 8. Fort nr. 1
te Point Lévis (Québec) werd
met nog twee andere forten
gebouwd tussen 1865 en 1872.
Ze dienden om Québec-stad te
beschermen tegen mogelijke
aanvallen vanuit het zuiden.
Momenteel maakt dit fort deel
Micro-organismen verteren gifafval
Met behulp van bio-technolo-
gisch methoden is het mogelijk
om over een jaar of tien van
het meeste chemische afval af
te komen. Micro-organismen
kunnen er dan voor zorgen
dat de chemische stoffen wor
den verteerd.
Dat heeft de Groningse prof.
B. Witholt, verbonden aan het
Bio-Technisch Centrum van
de Rijksuniversiteit Gronin
gen, meegedeeld. Witholt
heeft met TNO een onderzoek
gedaan naar bacteriën die in
staat zijn chemische stoffen af
te breken.
Volgens Witholt kunnen de
micro-organismen in de toe
komst grote hoeveelheden to
lueen, benzeen, de meeste an
dere chemische stoffen en
aardolieresten afbreken.
Een van de problemen die
moeten worden overwonnen
is, dat deze bacteriën in vol
doende hoeveelheden moeten
worden gekweekt. Ook moe
ten ze buiten het lab in leven
gehouden kunnen worden.
Experiment KEMA
met 'energiedak'
De KEMA in Arnhem experi
menteert met een „energie
dak" voor het gebruik van
zonne-energie in combinatie
met de toepassing van warm
tewisselaars.
Daarmee kan ook in perioden
waarin de zon geen bijdrage
levert aan de energievoorzie
ning energie worden onttrok
ken aan bijvoorbeeld de omge
vingslucht en zelfs aan even
tuele neerslag.
Op het KEMA-terrein is voor
de experimenten een dak met
een oppervlakte van 15 m2 op
gesteld. De warmte die zon
necollectoren opwekken
wordt door middel van een
warmtepomp gebruikt voor de
verwarming van een model
huis.
Met speciaal ontwikkelde
warmtewisselaars, onderge
bracht in de collectoren die de
zonnestralen opvangen, kan
ook bij lagere temperaturen en
bij het ontbreken van zonne
schijn nog warmte worden ge
wonnen.
Vooral in West-Duitsland zijn
al succesvolle proeven met het
winnen van warmte uit de
buitenlucht, de aarde en het
grondwater gedaan. Het
KEM A-onderzoek zal onge
veer VA jaar duren.
Doel van het onderzoek is on
der meer uit te vinden of het
energiedak een potentiële
energiebron kan worden, bij
voorbeeld van woningen. Met
het onderzoek is een bedrag
van ruim 250.000 gulden ge
moeid.
Deeltjesversneller
op lichtsnelheid
In de VS werkt sinds kort een
deeltjesversneller die de licht
snelheid van 300.000 kilometer
per seconde benadert.
Magneten die de 6,4 kilometer
lange tunnel omsluiten, hou
den een stroom protonen in
een vaste baan, die steeds snel
ler rondvliegen totdat zij de
snelheid van het licht benade
ren. Het Amerikaanse versnel
lerslaboratorium wil er toe ko
men de straal op een doel te
richten en de atomen van dat
doel worden uiteengeslagen in
kleine deeltjes. Deze deeltjes
kunnen dan bestudeerd wor
den.
n. E
je Ra
trok
uit van een nationaal
risch park. 9. De ER» d<
bouwden het fort te j. .e
du-Lac tijdens de oorï,e
1812 om een kanaal
huizen aan de St. Lau be*
vier rond Montrweal té|imb
ken. Ook dit, ten zuidkw3
van Montreal gelegeR- B
maakt nu deel uit van fP
tionaal historisch pai S?bl
Fort Beau-Séjour te Atéie-
New Brunswick wei33" 1
bouwd tussen 1751 el_
Het fort had als taak dP"™
se verbindingslinie v
Saint John-rivier naajT\f"
Breton te bewaken. R|fc"^
1755 kwam het fort irT
handen en kreeg het dl^y
Fort Cumberland. Sinj
maakt ook dit fort deel^.
een nationaal historisclfclX.
Het randschrift rond d<
geeft eveneens een kok T
schrijving van het deii -L
fende fort. De zegels I
ontworpen door Rolf 1
Het drukken in vier 1
werd verzorgd door i
Potter Ltd. te Toronto.
De afgelopen weken i
Canadese stad Edmoni
de provincie Alberta, h|
delpunt van de „Unive
Wereldspelen". Dit gi^^.
zal nog meer de nadruk
op de reputatie van Edi
als een centrum voor
sport van wereldkl.
spelen hebben om de t'
plaats.
Ter gelegenheid van de*
len bracht de Candese
28 juni twee zegels in
koop, op de waarde-^
ding (32 en 64 ets) na
men identiek. Zij tonen
leet die het bekende
gebaar maakt, met b€
men omhoog. De gest
figuur bevindt zich te)
achtergrond van vlag
waarbij de Belgische
overheersen. Het
werd vervaardigd dooi
Huebner.
De serie gebruikszege
Canada werd op 24 mei
vuld met een zegel van
Deze, door Heather
ontworpen zegel, too
portret van koningin El
II.
i,3c
