incs
li
„Dat wordt weer
miniatuurtjes
schilderen op
de zolderkamer
Als de plannen van de be
windsman doorgaan, raken
zo'n 2600 kunstenaars zonder
werk. Er is een run op de bij
stand te verwachten, waar
door de werkelijke bezuini
ging nog flink kan tegenval
len. Eén van die bedreigde
kunstenaars: „Je krijgt, dat
voor een kruimel op de begro
ting weer een hele bevol
kingsgroep gefrustreerd
wordt. Wat is de zin daar
van?".
DE KUNSTENAAR IN DE BIJSTAND:
spreekwoordelijke koe inmid
dels krachtig bij de horens ge
vat. Staatssecretaris De Graaf
(Sociale Zaken) wil het budget
voor de Beeldende Kunste
naars Regeling (BKR) in drie
jaar terugbrengen van 130
naar 30 miljoen gulden.
eg Blans jr.: ..Verarming van de kunst is veel erger dan verarming
m de economie"
n een tijd waarin alles be-
reekbaar is, mag de kunst
en heilige koe zijn". Nog
en twee jaar geleden wierp
toenmalige minister van
IM, mevrouw Gardeniers,
lorzichtig dit balletje op. Het
euwe kabinet heeft de
ZATERDAG 16 JULI 198£
Michiel Morel, diftetéltf Ven de artotheek aan de Denneweg in Den Haag:
M wordt,ww*
Uren op de rol-
Blans ledigt
harrelen
Xiatssecretaris De Graaf wil dat
eldende kunstenaars zoals Adél-
rt, John en Nieg volgend jaar
f vierduizend gulden bijeen-
larrelen. De rest van het inko-
;n wordt dan aangevuld uit de
'R-pot. Kunstenaars die voor
n inkomen volledig afhankelijk
de BKR horen niet in deze
n oorsprong tijdelijke werkvoor-
ning thuis, vindt de bewinds
in 1987 moeten de Neder-
idse beeldende kunstenaars acht-
izend gulden verdienen, willen
de BKR-regeling in aan-
trking blijven konden. Adelbert
ippe: „Daar komt het gros van de
int is instenaars natuurlijk nooit aan.
nen moet massaal landschapjes
poppetjes gaan schilderen, voor
:htig piek per stuk. Maar daar
b ik geen zin in",
el kunstenaars in Nederland zul-
somber tegen de toekomst aan-
ken. De „vrije markt", waarop
zich de komende jaren waar
sten gaan maken, is tot vrijwel
ts ingeschrompeld. Foppe:
traks storten zesendertighonderd
s zich op die paar op-
achten die nog binnen te slepen
Toegegeven: de staatssecretaris
twintig miljoen gulden extra
schikbaar stellen voor kunstaan-
E. pen door het Rijk. Dat klinkt na-
irlijk wel aardig. Maar het groot-
deel van dit geld komt toch te-
I :ht in de zakken van die kleine
ib kunstenaars die bij de ambte-
Ci ren bekend zijn. Voor de overige
nstenaars blijft er weinig over.
bouw is ingestort, dus van de
-procentsregeling hebben we
;t veel te verwachten. De ge-
ienten bezuinigen ook al sterk op
kunstaankopen. De particulie-
hebben minder te besteden en
pen eerder schoenen dan een
lilderij. Bovendien is de subsidie
particuliere kunstaankopen een
jaar geleden afgeschaft",
lm de Rijke bladert bedreven
or het in maart verschenen
iR-rapport van het IVA, een on-
rzoeksinstituut van de Katholie-
Hogeschool te Tilburg. Vult aan:
let IVA heeft berekend dat zes-
inegentig procent van de kunste-
ars in Nederland zijn beroep niet
rj idabel kan uitoefenén. Waar wil
y Graaf ons dan die achtduizend
Iden laten verdienen?" Nieg
Blans: „Je zegt het precies. Die
vrije markt, waar is die? We zijn er
allemaal naar op zoek".
De Graaf weet ook wel, dat veel
kunstenaars de komende jaren ver
geefs met hun artistieke produkten
zullen gaan leuren, ondanks -zijn
„injectie" van 20 miljoen gulden.
Een beetje schilderij of plastiek
kost vandaag de dag al gauw 2000
gulden, wie kan dat nog betalen?
In zijn bezuinigingsvoorstel schrijft
de bewindsman dan ook: „Er moet
rekening worden gehouden met
een toename van het beroep op de
algemene bijstandswet". De Graaf
wil dat er in 1987 nog maar 1000
kunstenaars in de BKR zitten, te
gen 3650 nu.
Zuivering
De ruim 2600 kunstenaars die de
komende jaren buiten de BKR-boot
vallen zullen een baantje moeten
gaan zoeken of bijstand aanvragen.
Zijn zij de BKR niet waard, omdat
de kunst die ze maken niet aan de
straatstenen kwijt te raken is? In
zijn bezuinigingsvoorstel schrijft De
Graaf onder meer: „De eisen aan
de artistieke capaciteiten moeten
worden verscherpt, teneinde de
toepassing van de BKR te beperken
tot kunstenaars voor wie een dui
delijk perspectief op zelfstandig
functioneren bestaat". Daarmee
worden woorden van de PvdA-
kunstspecialist Aad Kosto in herin
nering geroepen. Hij opperde al
twee jaar geleden: „De BKR moet
gezuiverd worden van mensen die
er niet in thuishoren. Kunstenaars
die er keer op keer niet in slagen
hun werk te verkopen en geen ei
gen inkomen krijgen uit opdrach
ten kunnen zich beter laten om
scholen of een beroep doen op de
bijstand".
De kunstenaars zélf zijn het daar
.uiteraard niet mee eens. Volgens
Nieg Blans heeft de voorgestelde
„zuivering" van de BKR catastrofa
le gevolgen. De staatssecretaris gaat
bovendien, zo stelt hij, volledig
voorbij aan het doel van de in 1949
in het leven geroepen arbeidsre
geling. Dat doel luidde, vrij
taald: „De BKR is er voor om
creatieve geest niet volstrekt te
derwerpen aan de grillen van c*
DIRECTEUR ARTO-
TEEK:
„In Den Haag
ligt de kunst
niet in kelders
te schimmelen"
Verhalen over de Beeldende Kun
stenaars Regeling worden vaak ge
ïllustreerd met foto's van overvolle
opslagdepots waar de door de ge
meenten aangekochte moderne
kunst roemloos ligt te schimmelen.
Michiel Morel, directeur van de
Artoteek aan de Haagse Denneweg
wordt daar een beetje moedeloos
van. „In sommige gemeenten die
geen actief uiteenbeleid hebben
komt het wel voor de BKR-kunste-
naars voor de kelder zitten te wer
ken. Maar Den Haag vormt daar
een gunstige uitzondering op".
De sterke toename van het aantal
kunstenaars dat van de BKR ge
bruik maakt, heeft er 'niettemin
voor gezorgd dat de Nederlandse
overheid met een behoorlijke voor
raad kunst kwam te zitten. In to
taal zijn nu ruim 400.000 kunstwer
ken in gemeenschappelijk bezit. In
de gemeente Amsterdam alleen al
worden jaarlijks 8.400 kunstwerken
aangekocht. Dat is een beetje te
veel van het goede. B en W van
Amsterdam deden daarom augustus
1981 het voorstel alleen nog maar
kunst aan te kopen die direct weer
uitgeleend kon worden. BKR-
kunstenaars zouden huil andere
produkten weer mee terug naar
huis mogen nemen.
Bij de opening datzelfde jaar van
een nieuw kunstdepot in Den Haag
sprak minister Gardeniers: „Het
kunstbezit is zo explosief gegroeid
dat we ons moeten afvragen wat
voor de komende generaties be
waard moet worden en wat niet".
Groeit de kunst ons boven het
hoofd?
„In Den Haag beslist niet" zegt Mo
rel met nadruk. Hij heeft cijfers om
dat te staven. „Den Haag heeft nu
totaal vijfentwintigduizend kunst
werken in bezit. Daarvan zijn er
zo'n zestienduizend uitgeleend, ten
dele aan de artotheken, maar ook
aan ziekenhuizen en andere open
bare gebouwen. Van de negendui
zend kunstwerken die in het op
slagdepot liggen is de helft nog niet
ingelijst. Fabeltjes dus".
Volgens Morel hangt veel af van
het gemeentelijk beleid. Als een ge
meente zich er maar voldoende
voor inspant de aangekochte kunst
weer uit te lenen, dan zal die ook
niet in al dan niet vochtige kelders
belanden, zo stelt de directeur. Dan
komt de kunst die met gemeen
schapsgeld is aangekocht ook de
gemeenschap weer ten goede.
Morel „De artoteek aan de Den
neweg loopt als een trein. Van mijn
eigen collectie merendeels BKR-
werken is nu drie kwart uitge
leend aan particulieren. Welke bi
bliotheek kan dat zeggen? Natuur
lijk zijn er altijd werken die moei
lijk uitleenbaar zijn, maar dat houd
je toch".
„Veel mensen denken dat kunst
van gesubsidieerde kunstenaars
slechte kunst is. Daar zit een mis
verstand achter. De mensen den
ken dat de BKR een sociale rege
ling is en dat iets dat sociaal is vrij
wel geen kwaliteit kan hebben.
Wel, dat is pertinent niet waar. De
BKR is een arbeidsregeling: er ligt
een verkooptransactie aan ten
grondslag. De kunstenaar houdt
zijn handje niet op, maar levert
werk voor zijn geld. En als je het
mij vraagt: goed werk. Helaas kun
je als kunstenaar vandaag de dag
op de vrije markt vrijwel geen zelf
standig bestaan meer opbouwen.
Ook niet als je kwaliteit levert.
Daarom verwacht ik een ernstige
verschraling van de kunst in Ne
derland als De Graaf zijn plannen
doorzet".
HAAG Er zijn maar v
onderwerpen die de gemoede-
zo in beweging kunnen bren-
als de kunstsubsidies. De kun-
die met een slordige ri
een wit doek een maand
verdient is gewilde kroeg-
De kelders van gemeenten
vol liggen met kunst die te
om aan het publiek te
De Beeldende Kunstenaars
onderdak bie-
die kunst ma
niemand op zit te wach-
„Met dit soort vooroordelen
we steeds weer geconfron-
zucht Adelbert Foppe, tot
kort bestuurslid van
Beeldende
regio Den
er op kunstgebied aan
is en dat heeft allerlei ooi
kan staatssecretaris De Graaf
met zijn bezuini-
komen. Kan hij
problemen drie kwart
Idende kunst in Nederland
omdraaien".
atelier aan het Groenewegje
Haag zijn drie Haagse kuns-
bijeen die alle drie mii
de BKR afhankelijk zijn.
Foppe, John de Rijke-*
Blans jr. houden zich voorn
bezig met grafisch werk.
verdienen ze niet genoeg
i hun eigen levensonderhoud
voorzien. Bovendien zijn
materiaalkosten erg hoog. Adel
en John hebben de laatste ja-
voor zo'n halve ton in hun
geïnvesteerd. Voor een groot
el met garanties en ondersteu-
de omstreden Beeldende
anstenaars Regeling.
Nieg Blans: „De BKR is juist zo
uniek omdat de kunst zonder aan
zien des persoons Wordt onder
steund. Een kunstenaar moet de
mogelijkheid hebben ongecensu
reerd te kunnen werken. Daar
groeit dan misschien wat moois uit,
maar in het begin is zijn werk toch
altijd moeilijk aan de man te bren
gen. Misschien verkoopt hij zijn
hele leven niets, in de kunstge
schiedenis zijn daar genoeg voor
beelden van. Gauguin bijvoorbeeld
verkocht nooit één doek".
„Het beleid wordt nu gericht op
'kunst met een grote K. Alleen
kunstenaars die zich waar kunnen
maken worden ondersteun. De rest
moet het maar bekijken. Maar zo
zit het niet in elkaar. Die kleine top
van kunstenaars komt voort uit
een heel grote, brede onderlaag.
Als je de BKR alleen maar bestemt
voor kunstenaars die aanslaan, dan
verdwijnt het experimenteren to
taal". Over de „kwaliteit", die in de
kring van BKR-kunstenaars te
wensen over zou laten, wil Adel
bert Foppe ook nog wel wat kwijt.
De graficus: „Je kunt natuurlijk
niet van een kunstenaar verlangen
dat hij almaar topkwaliteit levert.
Een bakker bakt ook wel eens een
slecht brood. Je maakt als kunste
naar een bepaalde ontwikkeling
door en dan is de kwaliteit wat
minder. Nou, wat dan nog?"
Kunst een luxe?
Nieg Blans wil de snelle afbouw
van de kunstenaarsregeling vooral
afstandelijk bekijken. Op bedeesde
toon legt hij uit: „Het gaat er om:
hoeveel kunstenaars kan een maat
schappij zich veroorloven? De BKR
is wel erg uit de kluiten gewassen,
dat is een feit. Het verbaast me dan
ook niet dat er nu iets gebeurt.
Toen ik bij de BKR kwam, zaten er
nog maar zevenhonderd kunste
naars in die regeling. Toch vind ik
dat je boter op je hoofd hebt als je
nu als politicus ineens zegt: „O jee,
er zijn al zesendertighonderd ge
subsidieerde kunstenaars, dat kan
niet. Dat is te veel". Kom zeg, dat is
een gegroeide situatie".
John de Rijke valt in de rede:
„Juist! Van de cultuur moeten ze
met hun poten afblijven. Er zijn
wel andere dingen waar de rege
ring op kan bezuinigen. Neem
maar de parkeergarage onder de
Haagse Hofvijver, of de F-zestien
straaljagers. Dat hoeft van mij alle
maal niet zo nodig".
Nieg Blans hervat: „Ik denk dat er
iets anders aan de hand is. Uit be
zuinigingsoverwegingen zijn de
voorstellen van De Graaf een was
sen neus. Het geld dat hij op de
BKR verdient moet Sociale Zaken
straks weer aan bijstandsuitkerin
gen uitgeven, met dit verschil dat
materiaal en atelierkosten niet
meer door het Rijk betaald worden.
Nee, ik denk dat er een politiek be
leid achter zit. Het is De Graaf er
volgens mij om begonnen een vrije
en oncontroleerbare groep in de sa
menleving in de hoek te zetten.
Kunstenaars zijn maar een zootje
ongeregeld, denken de mensen. De
Graaf wil nu laten zien wie er de
lakens uitdeelt. Er moet weer kwa
liteit geleverd worden, zo eist hij.
En het ministerie van cultuur gaat
uitmaken wat kunst is en wat niet.
Dat is het kwalijke. Er ontstaat
weer een elitair kliekje dat centraal
bepaalt wat wél en wat niet kan".
Heilig vuur
Als de kunstenaars, wier werk vol
gens de „kunstkliekjes" niet door
de beugel kan, hun eigen werk
hoog genoeg inschatten, dan blijven
ze toch wel aan het werk, zullen
veel mensen wellicht denken.
Wordt de artiest immers niet ge
dreven door een heilig vuur, dat
hem zo inspireert dat zijn werk
zelfs onder de bitterste armoede
niet zal lijden? Zovele oude mees
ters spaarden toch uit eigen mond
om dan wel geen brood maar ten
minste enkele klodders olieverf op
het palet te brengen?
John de Rijke moet er om lachen.
„Dat hoor je wel meer, die roman
tische gedachte: in een tijd van cri
sis, dan bloeit de kunst. Bibberend
van de kou met een penseel aan je
pols gebonden een doek afwerken.
Dat is pas een kunstenaar, denkt
men dan. Onzin. Het gros van de
nu bekende kunstenaars had vol
doende poen. Ook Van Gogh. Die
had een rijke broer".
Nieg Blans: „V^
je echt geen ki_
kunsten?gtè
kost vijfhonc
maand. Moet i
eaan betalen?
Zonder geld ki
voet aan de gr*
reldje. Je kunt
reizen, geen
materiaal is
baar. Een simpdji
negenhonderd
kunst beoefenei
standsuitkering
John de Rijke:
miniatuurtjes sch
derkamer, haha!"
Adelbert Foppe ItUDt «cbterOW
en maakt in zijr
gebaar. „Als ik i
zou ik dit alles oj*||
moeten gooien. Ga e
kapitaalvernietiging!
hoe ik mijn schuldeitM loumoe^n
betalen. Ik zal me fftftUèt pufetfl»
laten verklaren".
Appel en tulpen
Nieg Blans vat samen: „f^ftllotMl
baar brok cultuur wordt jp| Jtyl
klap vernietigd. Die
veel erger dan de zogen*
arming van de econorr
land is om zijn beeldgjade^
kend. Vraag je
wat is Nederlan*
één adem: dijjcg
en Rembrandi*"*-
Karei Appel., m
dijken, tulpen^
land wél
een doek inlever*]
krijgt, dat stuit
ik tegen de borst
veel mensen misselijl
dat het niet materieel
kunst is niet na te tellen,
kenen of op te eten. Wij leven wat
dat betreft in een barbaars en cal
vinistisch landje. Die bezuinigingen
passen helemaal in deze sfeer".
John de Rijke en
Adelbert Foppe:
twee „bedreig
de" kunste
naars. „De men
sen kopen eer
der schoenen
dan een schilde
rij".
VICt ^kunstenaarsorganisaties heb-
D0n donderdag aangekondigd op 31
Augustus in Den Haag een geza-
meolHke manifestatie te houden te
gen dit plannen van De Graaf. Zij
trtrilcfl dat de Nederlandse kun:
naar» al meer dan tien procent h
MQ tnoeten inleveren als gevolg
VmiHNwfere bezuinigingen. Volgens
ifoMgBQIsaties zijn de laatste jaren
Suakêl^k geworden omdat er noc
Oen goed Kunstbeleid is gevoerd
allerlei fcunstbevorderende voo
Henifigen Zijn afgebroken.
ffQmimjgt Tweede-Kamerleden
hebben zkhi kwaad gemaakt om de
plannen Van de staatssecretaris.
COA46U*lStspecialist drs. M. Beine-
Verontwaardigd: „Bezuini-
BKR kan, maar tachtig
jafhalen van de honderd-
jgiljoen voor de BKR is geen
i meer, dat is een moord-
Ook Aad Kosto ging op
srste benen staan. De
istspecialist die in 1981
;rste politici was om
discussie te stellen:
tten ons ertegen dat mil-
r de BKR verloren gaan.
weloverwogen verschui-
willen we praten, maar
ejnjtfnigingen van een niet ge-
ètpvang. Ik verklaar de BKR
heilig, maar als je de i
it beperken, dan moet
'maakte geld elders vc
_ïn gebruiken". De raad
Ü(|hunst heeft De Graaf al
Mtttften weten dat afbraak a
Uttt „volstrekt verwerpelijk"
er niet een kunstbeleid
sociaal zekerheidsbeleid
jpe plaats zijn gekomen.
maal bemoedigende gelui-
■ïjöjïe grafici raken er niet bijzon-
Art van onder de indruk. Nieg
verzucht: „Ach, we hebben
qet verleden wel geprotesteerd
eh gekke dingen gedaan. Ook deze
keer zal er wel iets ludieks bedacht
worden. Maar wat kunnen we in
feite tegen de bezuinigingsvoorstel
len doen? Een beroep doen op het
gezonde verstand en het gevoel
voor cultuur misschien? Dat blijven
toch moeizame begrippen. Zo lang
de mensen kunst niet begrijpen,
zitten wij op de schopstoel".
PAUL KOOPMAN
FOTO's: MILAN KONVALINKA
