Het genie
van de
jonge
Hindemit
„Wolf": een
raar nieuw
boek van Reve
Frits Bom wil helpen het voor In de soe
u iets gemakkelijker te maken
De „rekenaar" speelt
de tweede viool
Debuut Koos Meinderl
„Mooi meegenomen
brieven
lezers
BOEKEN
fieidaeCoiria/nt
VRIJDAG 10 JUNI 1983 PAGIN
DROMEN OVER LIEVE BROERTJES IN
SOORT KINDERBOEK
Of Gerard Reve nog wel
eens wat uitvoeriger na
denkt over zijn uitspra
ken, ideeën en wijsheden,
is de laatste maanden erg
twijfelachtig geworden.
Dat geldt nu kennelijk
ook voor zijn literaire
werk: „Wolf", zijn nieuwe
boek, stelt ook de welwil
lende Reve-lezer voor
grote raadsels.
Enerzijds was het nogal voor-
spelbaar dat Reve ooit zo'n
boek zou maken, maar toch
vraag je je nu af, wat hem ei
genlijk voor ogen stond en wat
hij daarvan heeft kunnen ver
wezenlijken.
Hoofdpersoon Wolf is een een
zame jongen. Hij woont in een
klein dorpje, waar niemand
hem aardig vindt. Het feit dat
hij wil Jansen en zingen om
aan de kost te komen, maakt
de eenzaamheid alleen groter.
Wolf droomt, met name van
een broertje, met wie hij zo
veel moois zou kunnen doen.
Bijvoorbeeld lang samen met
hem onder de douche staan en
al die andere dingen „die ech
te broertjes met elkaar doen" -
ik denk niet dat dat dingen
zijn die Gerard Reve indertijd
met zijn „hooggeleerde broer"
deed. We volgen het onwaar
schijnlijke leven van Wolf.
Hoe hij met een woonwagen
en een automobiel op reis gaat,
na enige wederwaardigheden
„Broer en Zus" ontmoet, twee
enge wezens. Wolf stelt zich
juist zoveel voor van Broer,
maar die Broer en Zus blijken
er heel andere dan familie
banden op na te houden en bo
vendien stelen ze nog ook.
Bah.
Dan komt een andere eenzame
jongen. Vos, nog een matroos
ook, in het leven van Wolf.
Samen trekken zij verder,
maar wat eerst een grote lief
de leek, blijkt een teleurstel
ling, omdat Vos liever heel
jonge broertjes zoekt Hij vindt
die in het land Pauvranië,
waar iedereen heel arm maar
tevreden is (inderdaad, niets
imbeciels wordt de lezer be
spaard). Vos blijft daar achter
met twee lieve broertjes en
Wolf kert eenzaam terug naar
zijn geboortedorp, alwaar het
happy end hem toch nog deel
achtig zal worden. Dan is de
lezer waarschijnlijk al in slaap
gevallen.
Wat heeft Reve nou voor met
zo'n boek? Een parodie op jon
gensboeken, waarin doorgaans
sex geen rol speelt, hetgeen
hier wel anders ligt? Waarom
dan toch? Wat voor zin heeft
zo'n parodie? Een eigentijds
sprookje? Waarin de eenzaam
heid en het leed gestalte krij
gen? Dit sprookje heeft niets
met een herkenbare werke
lijkheid te maken.
„Wolf" is een merkwaardige
mengeling van onwaarschijn
lijkheden, droefheid, cliché's,
pogingen tot geestigheden. Het
kan Reve niet vreemd genoeg
toegaan hij laat zelfs een
waarzegster met een waar
heidselixer en een toveroom
met een toverhoed optreden,
die beiden hulp bieden aan de
eenzame held. Het is allemaal
een beetje kinderachtig. Flau
witeiten, zogenaamde verras
singen. Dat alles is een merk
waardige stijl, die tot verve
lens toe dezelfde elementen
herhaalt: het licht archaïseren
de, dat we nu al vele jaren bij
Reve lezen en waar het aardi
ge al wel af is. De lange aanlo
pen tot een gebeurtenis, die
Gerard Reve.
zogenaamd spanning moeten
wekken, maar het tegendeel
doen, omdat ze meer lijken op
pesterijen van de verteller, die
maar niet voor de draad wil
komen met zijn pointe. Dat al
les in korte, eenvoudige zin
nen, zodat elkeen het kan be
vatten en zodat het op een
kinderboek lijkt, maar waar
door de kracht van Reve op
het punt van stijl, zinsbouw,
woordkeus, lange adem, ge
heel ontbreekt.
„Wolf" is voor mij een werke
lijke teleurstelling. Alsof de
man niets te zeggen heeft, als
of het over is. Terwijl in een
onlangs uitgegeven bundel
Reve-interviews, onder de titel
„In Gesprek", juist zo'n boei
end totaal blijkt, een persoon
lijkheid met twijfels, ideeën
die aanvechtbaar zijn tot en
met, maar viaar hij dan nog
heel duidelijk mee worstelt,
een auteur met mogelijkheden,
kracht. Een belangrijk infor
matie-boek over een belang
rijk auteur.
„Wolf" is naar mijn smaak een
duidelijke vergissing.
JAN VERSTAPPEN
Gerard Reve: „Wolf', uitge
verij Manteau. Prijs 24,50.
Gerard Reve: „In Gesprek" -
interviews, in aansluiting
op de uitgaven Archief
Reve, deel I en II. Uitgave
De Prom.
Men heeft bijvoorbeeld
een artikel gekocht en
hiervan meteen alweer
spijt gekregen. Zoiets kan
gebeuren. Maar is het nu
mogelijk de koop weer
ongedaan te maken?
Vara-ombudsman Frits
Bom beantwoordt de
vraag in een duimendik
naslagwerk van zijn hand
dat dezer dagen is ver
schenen onder de titel
„Het grote problemen-
boek".
Ander voorbeeld. Men wil
trouwen met een illegale
Turkse gastarbeider. Geeft de
vreemdelingenpolitie hem in
dit geval een verblijfsvergun
ning of wordt de buitenlander
toch nog over de grens gezet?
Frits Bom weet het.
Derde voorbeeld. De boerderij
is in rook opgegaan en nu
keert de brandverzekering
niet uit omdat de boer vroeger
door de rechter is veroordeeld.
Hoe kan dat? „Het grote pro-
blemenboek" verschaft ook in
deze kwestie opheldering.
„Zonder hulp van deskundi
gen kan niemand zich meer in
het leven van dit moment
staande houden", zo consta
teert Frits Bom in de inleiding
van zijn boek. „Dat is uitgeslo
ten. Ook voor die deskundi
gen. Want die hebben weer
andere deskundigen nodig.
Daarom wil ik helpen het voor
u iets gemakkelijker te ma
ken".
Bom doet dat door het doolhof
van het hedendaags maat
schappelijk leven op te delen
in 36 sectoren en per sector
tientallen concrete vragen te
beantwoorden. Het ruim 500
pagina's tellende werk is over
zichtelijk en dankzij het tref
woordenregister makkelijk
toegankelijk. De prijs, drie
tientjes, is voor een particulier
die slechts af en toe een pro
bleem heeft, wellicht wat aan
de hoge kant. Organisaties
echter die zich op het welzijns-
vlak bewegen zullen het werk
goed kunnen gebruiken.
Waarbij nog komt dat Bom
niet alle problemen van het le
ven kon behandelen zodat de
koper altijd een kansje loopt
„Het grote problemenboek"
vergeefs te raadplegen.
„Maar voor het geval u echt
met een probleem zit waarbij u
al zoekende in dit boek met
verbazing constateert dat het
niet wordt behandeld, kunt u
zich uiteraard ook rechtstreeks
tot mij wenden", aldus Bom.
Frits Bom: Het grote proble
menboek. Uitg.: Ank-Her
mes. Prijs 29,90.
„Als u nog nooit iets liet
lukken, hebt u nog nooit
gekookt", zo luidt het j
van dit ongewone, door B^'
ra Bloch geschreven,
boek. Iedereen maakt i n'
keuken zo af en toe wel1
fouten, zelfs beroemde n
varen koks.
Het boek van Bloch is
voor die situaties geschr
Het staat vol met prakt 1
raadgevingen hoe van ,r
mislukking in de keuken 01
nog iets te maken valt. I
150 pagina's tellende 1
worden twee vormen o;et
scheiden: mislukkingen n
nog kunnen worden heiDr
en mislukkingen die ku T
worden gered door er iets
anders van te maken.
Daarnaast bevat het boek
tige tips om rampen t
men en gemakkelijke
om snel nog iets te ber
wanneer het oorspronk
gerecht echt niet meer te
den valt.
De schrijfster heeft de ii
diënten zo gekozen dat
lezer(es) niet op hoge kia
zal jagen, omdat ze gema n
lijk lange tijd kunnen wo el
bewaard, om ook in noi!t
vallen uitkomst te kunnen1
den.
Als uw maaltijd in defri
loopt. Aut.: Barbara B u
Uitg. HJW Becht's. I»«
19,90
Twee goedkope
kookboekjes
In de serie culinaire uitgaven
van Zomer Keuning zijn
twee nieuwe deeltjes versche
nen. Van Hans Belterman zijn
er de titels „Verse vruchten"
en „Grill/barbeque" gekomen,
waarbij de titels van beide uit
gaven al direct de inhoud aan
geven.
De serie van Zomer Keu-
Yehudi Menuhin.
In een tijd dat er op allerlei
manieren moet worden bezui
nigd, is er voor de muziek ook
steeds minder geld beschik
baar. Daardoor moeten er zelfs
hele orkesten worden opgehe
ven. Het is dit gegeven waar
mee de beroemde violist Ye
hudi Menuhin aan het werk is
gegaan in zijn sprookjesachtige
verhaal over een in geldnood
geraakte koning die, op aan
dringen van zijn ontelbare re
kenaars, besluit tot het ont
slaan van zijn violisten „want
die werkten niet, maar speel
den en streken al het geld op".
Hoewel de koning door die ac
tie opeens wel geld heeft om
zijn kroon te laten maken en
het dak van zijn paleis te laten
repareren, worden hij en zijn
volk er toch niet gelukkiger
door. In een land zonder mu
ziek valt eigenlijk niet te le
ven. De tijdelijk uit het land
verdwenen wijze kater van de
koning zorgt bij zijn terugkeer
in het door Angela Barrett van
zeer fraaie tekeningen voor
ziene boek voor kinderen van
acht jaar en ouder, uiteindelijk
voor de oplossing. Er ontstaat
een Koninklijk Philharmo-
nisch orkest, met de koning als
concertmeester en de opperre-
kenaar als tweede viool. Want:
„Gelukkig is het land, waar de
rekenaar de tweede viool
speelt".
De Koning, de kat en de
viool; Auteur: Yehudi Menu
hin. Illustraties: Angela
Barrett. Uitgeverij: Ploegs-
ma. Prijs: 19,90.
ning blinkt al jarenlang uit
door het handzame formaat,
de duidelijke tekst en de lage
prijs. Dank zij die eigenschap
pen worden met de diverse
deeltjes grote omzetten be
haald.
Ook in de twee nieuwe deel
tjes wordt de lijn van de serie
uitstekend gevolgd. In beide
gevallen wordt een gevarieerd
aantal recepten en instructies
aangereikt, die redelijk een
voudig zijn na te volgen. In
„Verse vruchten" wordt be
halve aan het typisch Neder
landse ooft ruimschoots aan
dacht geschonken aan uit
heemse vruchten, die de laat
ste jaren op de Nederlandse
markt zijn verschenen zoals
kiwi's, mango's, lemoenen e.d.
De recepten lopen uiteen van
het bereiden van een Betuwse
appelschotel tot aardbeien op
z'n Russisch.
In „Grill/barbeque" uiteraard
veel aandacht voor de vleesge
rechten die op de barbeque of
in de grill bereid kunnen wor
den. Maar ook volop aandacht
voor tongstrelende visgerech
ten om in de tuin te roosteren.
Hans Belterman: „Verse
vruchten" en „Grill/barbe
que". Uitg. Zomer Keu
ning. Prijs: 9,90.
Hagenaar Koos Meinderts
debuteert als schrijver van
kinderboeken met „Mooi
meegenomen". Meinderts
heeft al enkele jaren een
diploma als onderwijzer
op zak, maar heeft niet
voor een loopbaan voor de
klas gekozen.
Hij schrijft achtergrondarti
kelen en recensies over kin-
der- en jeugdtoneel, schrijft
kinderliedjes en teksten voor
popmuziek. Ook verzorgt hij
een satirische column voor
de radio. Hij publiceerde en
kele verhalen in Vrij Neder
land, waaruit zijn eerste kin
derboek is ontstaan.
Met veel gevoel voor humor
beschrijft Meinderts de dro
men, dwaze invallen en
avonturen van de jongen
Paul. Deze gaat zo in zijn
fantasiën op, dat de verb >,e
ding voor hem werkelijk!
wordt. Zo ziet Paul tiji ,a'
een les plotseling zijn bal
aan voor een raket. Vooi
het weet, zit hij in een
teschip en begint af te tel
Tot de hele klas in las
uitbarst en Paul merkt, !0't
hij met de pen in z'n 1 p
heel hard „zero" staa el
schreeuwen.
Deze en een zeventiental iü
dere belevenissen vullen
boekwerkje. Koos Mei nek
weet in zijn vertellingen jn
deren vanaf acht jaar ui
kend te boeien. René Pul tr
zorgde voor aantrekke
illustraties.
P
„Mooi meegenomen".
Koos Meinderts. Ir"1
Ploegsma. Prijs: 1&
(geb.).
Hollebeek. Wendy Hoogen-
Kalhy Kleft, Erik
Monique v.d. Veer.
ingo. Mar
Jolljn Tweehuljsen. Petra
v.d. Vos. Willard
i. Llnda Zonneveld,
Voskuil. Astrld V
dam. Sandra v c
Westen, Hennle V I
Cora Zwetsloot, Marlies Zw
VWO Jack Amosz, Martin Baasten. Dirk-
Jan Bakker, Rablen Baldewslngh. Gerard
Beeten, Geus Bisschop. Bart Blans. Hans de
Boer. Astrld Borst. Harriet Brunè, Ruud
Bunnlg. Toralt Delnum, Ewoud van Dl|k, Je
roen v.d. Eb, Sandrlno Farlna, Beate Frnn-
eo. Lonneke GoddIJn, Mirjam Goddljn, Petra
GoddIJn. EU 't Hart. Frank Hederlk, Lars v.d.
Heuvel, Ad Hofman. Ben Hoogenboom,
Joke Hoogervorst, Jenny Hoogoveen, Doro
thea Jansen, Jan de Jong. Rob Kagle, Leo-
nle van Kempen, Jan Klaus, Steven v.d.
KlolJ, Petra Kok. Saskla de Koning, Ellen
MacDonald, Marlnus v.d. Meer.
Mil, Truus Mooren, Patricia Nauta, Mare
Nuhn. Marijke Olsthoorn, Erik van Ooi). He-
leen Oudendijk, Paulino Overeem. Harry
Pleterse. Roel Piket. Bart v.d. Ploeg. Oscar
Romljn, Bas Rozemoljer, Annette van Rijn,
Oorith Sanders. Lldwien Schouten. Erik Sis
termans. Imelda Straathof. Monique Tempe-
laor, Christine Verhoog. Marlotte Vervoorl.
Bart Veuger. Kristin Vossen. Harriet Wub-
ben, Margot UsseJ (Ie Schepper. Kees van
Agnes-
scholengemeenschap,
Leiden
MAVO Renè Berg, Frits van Beukering
Annemarle Binnendijk. Huib Blok. Roben
Bocxe. George de Bouter. Karin Buys, Frans
Caspers. José Copray. Paul Does. Joep
DuIJnhoven. Walter Englebert. Esther Gal
len. Anja v.d. Geest. Henk HagenBars. Mar}
Harmsen. Hans Koek. Frank Homan. Leor
Klaver. Wouter de Kremer. Andrè van Leeu
wen. Margot van Leeuwen. Loek Lempers
Nlvlne Levarht. Herbert Mattle. Erwln Mol
Klaas v.d. Molen. Herma Morsch. Ton Mul
link. René Oudshoorn. Michiel Pilgram. Mo
nique Pol. Ron van Riet. Barbara Roskam
Carollen Schoenmakers, Brenda Schouten.
Yvonne Sleval. Hans van Steenbergen. San
dra Tempelaar. Frank Turenhout. Arthur
Turk. Pauline Ui|lenbroek. Jan Mare Vertin
den. Michel Vogt. Marleen v.d. Vorst. Pauli
ne v.d. Westen. Ilda Wevers. Jos Zuijder-
a Berting, Atty Bosman. Ste
ven Bouman, Joop Brakenhoff. Clndy Ciere,
Olana van Dam. Ilonka Dubbelaar, Karin
Duivenvoorden, Howard Engeibert van Be-
Christelijke
Tuinbouwschool, Rijnsburg
B-OIPLOMA Joost Aertse. Klaas v.d.
Bent. Diana van Dellt. Kees D. van Dellt.
Marja van Ouyvenbode. Bart Heemskerk.
Lydie Houwaard. Kees v.d. Hulst. Bert Im-
Ravensbergen, Johan van Rossurn. Marja
van Starkenburg. Arie Vis. Bartho Vlietstra.
Aad Westgeest. Martha van t Zelfde, Arno
v.d. Aart. Jacqueline v.d. Anker. Margreet
v.d. Bent. Sander Boheemen, Wil Caspers.
Hans Edelaar. Nico van Egmond, Peter van
Egmond, Kees Francken. Jan Heemskerk.
Kees Hoek. Taille Hogervorst. Andrè Knlj-
nenburg. Lyda Leinberger. Theo de Mooy.
Adrie Nijgh. Oick Ouwehand. Koos Paauw,
Andrè Remmelrwaal, Francis Schijtf. Bas
Star, Cora van Starkenburg. Ronald Witte-
Afgewezen: 3 kandidaten. 1 kandidaat: uit-
C-DIPLOMA Jan W. Bennlng. Marcel de
t Kampen. Leontlne
Klug, Renè Lindhout. Renè de Mooy. 1
de Mooy. Gerl Roest. Martin van Rijn. f
Anne Frankschool LHNO,
Nieuwkoop
LHNO Akke k
Conny Aartman. Miranda van Beek. Eliza
beth van Deursen. Monique van Donk. Cor-
rie van Donselaar. Gea Hazenberg. Ellie van
de Helder. Marion Kuyf. Carla Obbema. El
len Pauèlsen. Miranda Ri|nbeek. Saskla
Steenbeek. Erica Spek. Joke Verhage, Rosa
VerweiJ. Carola van Zoest, allen uit Nieuw
koop; Joke Broekhof. Bianca Deins, Henriet-
Ie van de Helder. Sonja Vermeij. uit Noor
den; Ellen Halter en Brenda Keijzer. uit Ter
Aar. Patricia Bruins. Heieen Domburg. Syl
via Hoogervorst. Adrie Koedam, Linda van
de Meer. Joke Moolhuizen, Jacqueline
NoordslJ, Wllma Pater. Anja Pellegrom en
Trudy van Tol. allen uit Zevenhoven.
R.K. I.V.O. s.g. „Duinzigt"-
MAVO, Oegstgeest
er. Arjar
i. Joyce Kersjes,
Jelaar. Ben Krab-
bendai
ere. Annet Lango, Marja v.d. Lubbe. Ceclel
van Meegen. Pauline Metaal. Ton v.d. Mij
den. Yvonne Meljvogel, Quirlne Mudde. An
gela Muller. Helene Oudshoorn. Robert Ou-
werkerk, Esther Plag. Lla v.d. Poel. Wim
Potters. Leo de Roo. tlenny van Rooljen.
Dick Rozenboom. Hone Rljsbergen. Marion
v.d. Salm. Lucas van Schalk. Henrietta
Schelllngerhout. Lleko Schlatmann. Hans
Schreuder. Claudia Staats. Marcel Straman,
Llsette Stuifzand. Clyde Tdlohreg. Rob Te-
barts. Jacqueline Thorn. Madeion Truffmo.
Alphen. Maarten Bruning, Ton Eeland. Jerry
Gruter. Adrl van Hees. Debbie Hensing.
Edith van der Holst. Sablne Hoogduin, Frlls
Hoogewoonlnk. Jacqueline Hulzer. Rla
Jongkind. Kees Karman. Hans Kooter. Ellen
Kret. Ronald Landwaart. Marcel Leibbrand.
Monique van Lier, Linda Meyer. Rene van
igrld Muyzert. Oscar Pepermans,
n der I
Us. Nl-
Royen, Marlijn Schouten.
Sluyler. Theo Teske. Anita van Velzen, Ma
rio van der Voort. Sascha Voskuyl. Chris
Waasdorp. Michel Zandbergen. Uil Oegst
geest; Wim van de Bosch. Evert-Jan Cornet.
Ronald Dofferhoff. Onno van Dongen. Frank
Driessen. Robert-Jan Eeftens. Hans van
Gent. G6 Gieles, Loes Grauwen, Erik Groe
nendijk. Sanne Heemskerk. Andrea Hoff
mann, Edgar Hogervorst. Elske Hulst. Carla
Kloosterman. Corrien Klijn. Gilles Kuiper.
Corrien Labordus. Antoinette van Leyden,
Ilonka Molenkamp. Saskla Naula. Geerf
Nleveen. Marie-Louise van Rijn. Evelien
Smits. Karin van Steyn. Marcel de Tombe.
Peter van de Veer. Rini van Velthoven. Mir
jam Vordegaal. Anne-Marie Verhagen. Blbl
Verhool. Annemarie van Waegoningh, Mir
iam Ypelaar Uit Wassenaar; Theda Brou
wer. Lla van de Does. Marco de Jong. John
Knaap. Jan van de Krolt. Ruiger Kuiper.
Raaphorst. Frank van Steen. Patricia van
Velde. Judilh Versluis. Stetanle Westgeest.
Uit Nieuw-Vennep: Joyce Beerendonk, llo-
na Duwól, Annemleke Goosens, Marion de
Graaf. Sascha Grlekspoor, Bea van Hame
ren. Bert Jongejeugd. Marielle Miltenburg,
Brigitte Pasma, Miranda Suldgeest, Linda
Zoon, Robbert Zoon. Uit Voorschoten; Car
la van Berkel, Sandra van Bohemen, Mary
van Boheemen. Harold Bree. Corinda Dis
seldorp. Agoeth Groot. Mar|on Hooymans,
Rlco do Korte. Annet Hooymans, Irene van
Veen, Peter Verschoor. Silvia Vreeburg,
Norman van de Werff. Uit Voorhout: Anita
van de Berg, Miranda Godijn, Emmy Hor
dijk. Aad de Jong. Monique Kraakman,
Yvetto Muller. Connie van do Nleuwendijk,
Kitty van Noort. Lenny Pasman. Petra van
de Ploeg. Rla van Rijn, Conn;
in 't Woud. Marjolanda Hage. Jeroen van oe
Heiden. Inge Heyl. Jan Padberg, Margreet
Veldt. Marc van de Vooren. Karin van de
Water. Uit Noordwijk: Esther Doll. Jacqueli
ne den Haan. Hendrik Hogewoning. Joanet-
te van der Meer, Monique van der Meer.
Karin Meyers. Astrld Verwey, Ingeborg Vink.
Uit Leiderdorp; Ingeborg Oragt. Esther Got-
lenbosch. Peter-Paul Hartevelt. Eric Jonge-
vos. Ron Kops. Corine Langendoen, Claudia
Roest. Astrid van Tol. Uit Rijnsburg: Corin
da Brugmans. Corinda van Deltt. Gert van
Egmond. Annet van de Kwaak. Petra Pas-
schier. Ebrine Plasse. Corine van de Valk.
Uit Katwijk: Marion Cokart, Janine de Lan
ge. Sjaak Nijgh. Connie van der Plas. Hele-
n der Plas. Diana Plug. Thonie Rovers.
>ft. Edwin Mohlm
Zoeterwouda: Marjolein
- Biuines. Bep Ravens-
Uit Valkanburg:
ques de Feiter. Jan-Willem Warmenhoven.
"lil De Kaag: Paul,
Oulndam. Carola Möllers. Uit Noordwijker-
hout Carla van Denzen, Patricia Dlesveld.
Uit Leidschendam: Anita van Bohemen. Pe
ter-Paul Driessens. Uil Waddinxvaan: Moni
que Bernard. Uit Hoofddorp: Wendy Brink.
Uit Alphen: Niels-Pieter van de Berg. Uit
Oud-Ade: Roeland van de Poel. Uit Maar-
tenadijk: Coen Postma. Uil Vinkeveen: Har
ry de Rijk. Uit Hillegom: Edwin Suykerland.
Uit Terneuzen: Jan-Willem Ysebeart..
Ingrld Driessen. Ari£
n de Dool, Anja
Zijp.
'f! Ill
Brieven graag kort en
duidelijk geschreven. De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den stukken te bekorten.
Watertribunaal
Zowel op tv als in deze krant
zag en las ik over het initiatief
van diverse milieugroepen om
in oktober een Internationaal
Water Tribunaal te houden. Ik
vind dit een prijzenswaardig
inititatief. Het werd inderdaad
tijd dat de bedrijven die ons
water vervuilen eens rechts-
streeks aangepakt worden en
met naam en toenaaam wor
den genoemd. Te lang al heb
ben ze zich kunnen verschui
len achter de overheid die
eerst met wetten zou moeten
komen. Wet of geen wet: wa
tervervuiling is onaanvaard
baar. Ik voel me vaak zo
machteloos als ik lees over al
lerlei milieuschandalen zoals
van Uniser, Booy Clean, Dup-
har, Shell en dat de schuldigen
en niet of nauwelijhks aange
pakt worden. Daarom verdient
dit initiatief alle mogelijk
steun. Het zou jammer zijn als
dit tribunaal door geldgebrek
van de stichting niet door zou
kunnen gaan. Op de tv was
het volgende gironummer te
zien: 4251990.
DELFT, Angélique Boel
Boycot
De roep om een boycot van
Zuid Afrika, vanwege de
apartheidspolitiek, blijft van
uit linkse hoek aanhouden.
Het schrijnende daarbij is, dat
de politici en vakbondsleiders
doodleuk voorbijgaan aan het
effect van een Nederlandse
boycot: het gat in de markt dat
wij achterlaten, zal onmiddel
lijk weer worden opgevuld
door een ander land en, nog
veel belangrijker, de toch al
niet zo florisante Nederlandse
economie zal nog verder wor
den beschadigd. We hebben
blijkbaar nog geen werklozen
genoeg. Het is natuurlijk erg
makkelijk om vanuit een goed
betaalde, zekere baan, morele
en ethische motieven aan te
dragen voor een boycot, maar
wie kan voor de schade op
draaien? Hebben Den Uyl en
Kok en hun aanhangers nog
niets geleerd uit het verleden?
Denk daarbij aan hun bijdrage
aan de ondergang van het
RSV-concern, mede veroor
zaakt doordat een miljardenor
der voor de bouw van onder
zeeboten werd getorpedeerd.
Den Uyl, Kok en al die andere
„hoogstaande" Nederlanders
genieten nog steeds een goed
inkomen; duizenden RSV-
werknemers moeten het nu
doen met een werkloosheids-
of bijstandsuitkering. Met alle
ellende van dien.
DEN HAAG, J. v. Hattum
Kerk en
vredesideeën
Het IKV (Interkerkelijk Vre
desberaad) zet zijn activiteiten
voort, wat zijn goed recht is.
Het valt op, dat men nu in de
parochies gaat opereren en dat
men ook bezig is de geesten
vaardig te maken voor de vre
desdemonstratie in oktober a.s.
De kernwapens de wereld uit
helpen, te beginnen uit Neder
land, is nog steeds zijn lijf
spreuk: „Eenzijdige stappen,
opgang brengen om tot twee
zijdige ontwapening te komen.
En om een daad en voorbeeld
te stellen moet Nederland zijn
kernwapens verwijderen en
geen nieuwe meer toelaten".
Natuurlijk zijn de kernwapens
een vreselijk schrikbeeld,
waar we met ons allen graag
iets tegen doen. Daarom spre
ken de ideeën van het IKV
velen aan. Anderen stellen
echter: Denken we eens door:
Als het vrije Westen niets te
genover de Russische SS-ra-
ketten plaatst, kunnen we dan
echt voorzien, dat de Russen
hun kernwapens gaan vermin
deren? Mogen we zo naïef zijn,
dat te denken? Kennen wij de
geschiedenis van de laatste 50
jaren niet meer? Inderdaad
weten heel velen weinig of
niets van de geschiedenis af.
Uit deze blijkt toch, dat het
Sovjet-regioen nog nooit de
minste neiging getoond heeft
om in te binden, integendeel,
het heeft in de loop der jaren
een lange rij van volken over
weldigd en aan zich onderwor
pen: Estland. Letland, Litauen,
Bulgarije, Roemenië, Albanië,
ghanistan. Het ligt dus niet zo
simpel als het IKV. voorstelt.
Was dat maar waar! Het is
pertinent onwaar! Wij dienen
ons dus terdege af te vragen,
of het 'streven .van het IKV,
waarbij Sovjet-Rusland een
groot machtsoverwicht op
West-Europa zou krijgen daar
door onze verworvenheden
van vrijheid, democratie, ge
loof, cultuur, economie etc.
ernstig in gevaar zouden ko
men, wel verantwoord is. Men
heeft gelijk met de tegenwer
ping, dat het streven naar
tweezijdige ontwapening even
eens immense gevaren in zich
bergt; hierop hoeft niet verder
te worden ingegaan, omdat dit
al zo vaak en op zoveel plaat
sen gedaan is. Wat wij ook
voorstaan, één ding is zeker,
en gewenst: Bidden om vrede.
Tenslotte een paar opmerkin
gen, als het IKV aan bespre
king in parochiële gespreks
groepen werkt en parochies
oproept voor de vredesdemon
stratie in oktober:
In zulke gespreksgroepen
zouden behalve het standpunt
van het IKV en dat van de
Nederlandse bisschoppen te
vens de door anderen voorge
stane ideeën aan de orde moe
ten komen.
Als I.K.V.-Leiden parochies
oproept voor de vredes de
monstratie, is daarvoor alles te
zeggen, mits deze neutraal op
vrede gericht zou zijn. Evenals
vorig jaar zal deze happening
echter hoofdzakelijk de keus
van eenzijdige ontwapening
meedragen. Uiteraard is ieder
vrij om op zijn/haar wijze deel
te nemen; evenwel niet zoda
nig dat parochianen spandoe
ken gaan meevoeren met het
opschrift „parochie Hartebrug
Leiden" of „parochies Lei
den". Dit zou immers de in
druk wekken, dat alle paro
chianen eenzijdige ontwappe-
ning bepleiten, hetgeen lang
niet met de waarheid overeen-
LEIDEN, Adri van den Poel
Umlaut
In de strip Friemels vorige
week stond een 0, maar als er
iets niet Zweeds is, dan is het
de schuin doorgestreepte o. De
Zweden gebruiken als umlaut
teken, net als de Duitsers, de
puntjes op o en a. Neem maar
plaatsnamen als Malmö en Gö-
teborg (uit te spreken als Jeu-
tebórj en niet als „keutebork"
of zoiets.
DEN IIAAG, R. Quené
(De tekenaar/schrijver van
Friemels, door wie een streep
je loopt, biedt zijn excuus aan
voor deze freudiaanse vergis
sing: Sorry).
Pleidooi Lubbers
op Unctad voor
meer vrije handel
BELGRADO Minister-pre
sident Lubbers heeft gisteren
in een toespraak voor de we
reldhandelsconferentie UNC
TAD 6 in Belgrado het Neder
landse plan voor financiële
noodhulp aan de armste lan
den aangeprezen. Deze hulp,
gedacht wordt aan een bedrag
van ongeveer 10 miljard gul
den, moet gekoppeld worden
aan herstelprogramma's in de
noodlijdende landen.
Lubbers benadrukte verder de
noodzaak van een verdere uit
breiding van de IMF-gelden.
Die uitbreiding moet worden
afgemeten aan de behoefte aan
reserves zoals die in de wereld
bestaat, rekening houdend met
de behoeften van de ontwik
kelingslanden, aldus de pre
mier. Tenslottte pleitte de pre
mier voor een vrije en eerlijke
handel in de wereld. „Alleen
op deze wijze kan de wereld
handel op korte termijn toene
men. We moeten niet alleen
voorkomen, dat landen hun ei
gen markten tegen invoer be
schermen, maar ervoor zorgen
dat er ook nieuwe markten
bijkomen die voor alle landen
openstaan".
Schoolbesturen
verliezen geding
"DEN HAAG De invoering
van de zogenoemde 32-schaal
voor de grootte van school
klassen kan volgens schema
doorgaan. Dit is het gevolg
van de uitspraak van de Haag
se rechtbankpresident mr M.R.
Wijnholt in het kort geding,
dat was aangespannen door de
Bond van katholieke schoolbe
sturen (KBO) tegen minister
Deetman, c.q. de Staat. De
bond had opschorting geëist
van de aan gemeenten en
schoolbesturen opgestuurde
circulaire waarin zij worden
gevraagd alvast rekening te
houden met vergroting van de
klassen van 30 naar 32 leerlin
gen per 1 augustus 1983 in af
wachting van een wettelijke
regeling die daartoe is vereist.
Door de maatregel vervallen
4100 banen.
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS.MUZIEK
THEATER. RECREATIE.EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
Kleine Opera's van Paul Hindemith
(1895-1963): „Mörder, Hoffnung der
Frauen" en „Sancta Susanna". Co-
produkties van Residentie Orkest,
Schönberg Ensemble, Nederlands
Kamerkoor en Holland Festival. Diri
gent: Reinbert de Leeuw. Regie: Lo-
dewijk de Boer. Decors en cos-
tuums: Frank Raven. Theater Carré,
Amsterdam. Herhalingen: 11 en 12
juni.
AMSTERDAM Reinbert de
Leeuw is de mening toegedaan
dat de jaren twintig van onze
eeuw voor de componeerkunst
veel gunstiger zijn geweest
dan de jaren dertig toen crisis
en facisme remmend werkten
op vernieuwingsdrang en
scheppingskracht. Hindemith
is volgens hem geniaal begon
nen maar na 1930 afgezakt
naar een academische, con
ventionele middelmaat. Van
daar dat zijn Hindemith-avond
uitsluitend werken bracht die
tussen 1919 en 1925 ontston
den.
In die periode maakte de later
beroemd geworden schilder
Oskar Kokoschka naar het
voorbeeld van Kleists „Pen-
thesilea" een extreem expres
sionistisch stuk over een ben
de woestelingen (nu: punkjon
gens) die een groep zelfbewus
te vrouwen (nu: feministen)
overmeesteren. Tussen de lei
ders van beide groepen ont
staat een liefde-haat-verhou
ding met moord als conse
quentie. Hiervan maakte Hin
demith een opera-eenacter
met een muziek die helemaal
in het verlengde ligt van Wag
ner en de Richard Strauss van
„Salome" en „Elektra".
„Mörder" veroorzaakte bij de
première een geweldig tumult
en dat deed een jaar later ook
„Sancta Susanna" over een
jonge non die onder invloed
van een oudere de volkon v
vereniging wil bereiken 1
de gekruisigde Christus. nt<
haar extase rukt zij zichzelf
kleren van het lijf en
kruisbeeld de lendendo El
Voor straf wordt zij levend
gemetseld. Hindemith's
ziek bij dit gegeven is to ik
anders: hij hanteert een sub un,
le, uiterst sensitieve, poetisges
stijl met uiteraard dramatis p j
uitschieters. jna
tw
Het muzikale gedeelte van
muziektheater werd door !9e
Leeuw gepresenteerd op '"9
hoge niveau dat van hem r"
wacht mocht worden. Het an
neelbeeld van De Boer sPn(^
zich hierbij uitstekend an as)-
dat naar letter, stijl en sf e'
twee pakkende creaties 0 Na
stonden met in beide werl ®er
een meeslepende rol van J j*3!
van Nes, in het eerste stuk 1 e'
vendien van Charles van
sel, in het tweede van Tf'P
van der Putten.
gei
hte
Vooraf een niet helemaal
hetzelfde niveau gerealise 1 h>
concertprogramma waarin irdl
ionge Hindemith dezelfde d els
liteit in zijn componeerti |eui
demonstreert. De drie kw ar
tetten waren vitaal-muzik
tesk, de liederencyclus
de danspantomine „Der
mon" was de muziek afwis ;30
lend grotesk en hard, leven t h(
muzikantesk en soms ook hï
lyrisch. Al met al een boeiei >Ug
manifestatie uit een nabij
leden, dat door de enscener 1 hl
in een bepaald geval name ow
in „Mörder", helemaal nttljn
deze tijd was verplaatst. ®ei
uten
JOHN KASAN3 P
