„Ik wil het publiek graag in z'n kladden grijpen" Drama en mysterie in gemanipuleerde beelden dagpuzzel HOLLANDSE HORROR VAN DICK MAAS: Lied in de «s volkstoon P herleeft t niet I' Catharina p van Rennê en tijdgenotei klassieke platen KUNST CeidóeSouAont DONDERDAG S MEI 1983 PAGINA Belangstelling STER- reclame loopt terug HILVERSUM De conjuncturele terug gang komt ook tot uiting in de vraag en aanbodsituatie in de STER-reclame. Zo wel het aantal gevraagde seconden als het aantal aanvragen vertoont een geleidelij ke daling. Hierdoor is ook de vraag/aan bodspanning afgenomen, een positief ef fect voor de adverteerders, omdat dit re sulteert in een stijging van het gemiddeld per aanvraag beschikbaar aantal secon den. De STER heeft in 1982 een wijziging in geadverteerde produkten geconstateerd. Over concurrentie-effecten schrijft de STER, dat het kijken naar buitenlandse zenders, ondanks de toename van de ont vangstmogelijkheden, nog steeds van rela tief geringe betekenis is. Bibliotheekgebruik neemt verder toe DEN HAAG De sterke stijging, die zich in 1981 voordeed bij het biblio theekgebruik zette zich in 1982 in min dere mate voort. Dit blijkt uit de eerste nog voorlopige uitkomsten van de jaar lijkse enquête, die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in samenwer king met het Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum heeft gehouden. Het aantal uitleningen nam in 1982 met vier procent toe, in 1981 was dit vijf procent. Het aantal uitleningen bedraagt nu 178 miljoen. De toename van het aantal gebruikers was in beide jaren on geveer gelijk, namelijk drie procent. Evenals in 1981 deed deze stijging zich alleen voor bij de volwassenen. Groot orgel voor Katwijk Met de ingebruikname op vrij dag 20 mei beschikt de Nieuwe Kerk in Katwijk over het groot ste orgel dat ooit door een Ne derlander werd gebouwd. Het tachtig stemmen tellende in strument is ontworpen en geïn- toneerd door de Dordtse orgel bouwer J. L. van den Heuvel (links) die zich bij dit werk heeft I laten Inspireren door zijn be roemde Franse vakgenoot Aris- tide Cavaillè-Coll (1811-1899). De monumentale orgelkast is f onder leiding van hoofdorganist Jaap van Rijn (rechts op de foto) door acht vrijwilligers ge restaureerd, een karwei waar mee men drieënhalf jaar bezig is geweest. Nieuw stuk Maccus: „De gebeten hond" DELFT Theatergroep Muaccus uit Delft heeft een nieuw spel aan het repertoire toegevoegd: „De gebeten hond", geschreven door Patty Stenger en geregisseerd door Ursul de Geer. Het spel is bestemd voor jeugdige toeschouwers vanaf 10 jaar. De spelers zijn Carla Oonk, Koos Elfering, Patty Stenger en Rens Machielse. De laatste schreef ook de begeleidende muziek. „De gebeten hond", die morgenavond in het Maccustheater in Delft in première gaat, wordt later dit seizoen in andere steden gespeeld. Het stuk gaat over Kees en Marleen, die opgroeien tijdens de Tweede We reldoorlog. Kees is 14 en zit op de toenmalige Mulo. Drie mensen ziin be langrijk voor hem: Marleen, een klasgenote met wie hij verkering krijgt, mevrouw Smit zijn lievelingslerares en zijn vader, die wil dat Kees het verder schopt in zijn leven dan hij. De vader is lid van de NSB en Kees wordt daardoor lid van de jeugdstorm. Dat hieraan nog andere kanten zitten dan sport, spel en een mooi uniform, merkt Kees waar hij zich maar vertoont. Alles in zijn leven lijkt „zo maar" te gebeuren, tot hij vast loopt. BLOEMEN.... VOOR EEN MOEDER UTT DUIZENDEN. NATUURLIJK DOEN. MAAKT FLEURIG EN GROEN Oppositie Chili wijst schuldenregeling af SANTIAGO DE CHILE Vooraanstaande politici en vakbondsfunctionarissen van de Chileense oppositie hebben laten weten dat toekomstige democratische regeringen zich niet gebonden zullen voelen aan de schuldenregeling die de militaire regering heeft getrof fen met het internationale bankwezen. Het Chileense mi nisterie van financiën heeft bekendgemaakt dat een ak koord is bereikt met twaalf grote banken die meer dan 600 schuldeisers vertegenwoordi gen. Volgens deze overeen komst zullen voor een bedrag van 2,1 miljard dollar dat in 1983 en 1984 had moeten wor den afgelost, nieuwe leningen in de plaats komen met een looptijd van acht jaar. Volgens de oppositie houdt de opgestel de overeenkomst de meest ka pitaalkrachtigen buiten schot. Door In elk vakje een letter In te vul len, kunnen zowel horizontaal als ver ticaal woorden van navolgende bete kenis worden verkregen: 1 kort schoudermanteltje; 2 echtbreuk; 3 denkvermogen; 4 katachtig roofdier. Oploaaing Waardige Doden herdenking in Nieuwe Kerk „Den Haag herdenkt zijn dierbare doden". Kon. Mannenkoor Die Ha- ghe Sanghera onder René Verhoeff, Bernard Kruyaen, bariton, Jorine Samaon, sopraan, Anja van Wijk, alt, Hana Bloemendal, cantor, Thea Rooe, piano, Jan v.d. Plas, orgel, le den van het Residentie-Orkest. De intieme ruimte van de Nieuwe Kerk blijkt heel ge schikt te zijn voor de Doden herdenking van de 4e mei, zo ondervond menigeen gister avond. De mooie koperen kro nen gaven een warm licht en het schitterende 17de eeuwse orgelfront straalde in al zijn luister. Enkele ambassadeurs waren aanwezig, de minister van justitie vertegenwoordigde de regering en een kleine de putatie van de Joodse gemeen te zat op de fraai gesneden Stadhoudersbanken. Dirigent René Verhoeff van het Man nenkoor Die Haghe Sanghers had voor deze plechtigheid, die op de tv rechtstreeks werd uitgezonden, een heel mooi programma samengesteld waarvoor hij grotendeels had geput uit het Martinu-repertoi- re van zijn koor. Die Haghe Sanghers hebben immers een nauwe band met deze Tsjechi sche componist, van wiens werken zij vaak de eerste uit voering hebben gegeven. Mar tinu's Lied van de verzetsstrij ders en zeker zijn Proficy of Isaiah en zijn Mount of Three Lights spreken alle van de be nauwenis in barre tijden maar ook van de hoop en zekerheid van de uiteindelijke redding. En zo was het precies tijdens oorlog en bezetting. Daarvan sprak ook Jan Campert's Lied van de achttien doden, dat in de zetting van Jos Vranken heel stil gezongen werd. Maar hoe voortreffelijk het man nenkoor zong ondanks een kleine inzinking - degene, die aan deze avond de meeste al lure gaf, was Bernard Kruy- sen, zoals in het aangrijpende gebed uit de Russische kerk, Sasi Bozje en in de beide Mar- tinu-werken. Ook Hans Bloe mendal, de cantor van de Gro te Synagoge in Amsterdam, maakte diepe indruk met zijn voordracht van het Kol Nidrei en het Kaddisj. De overige medewerkenden, Anja van Wijk, Jorine Samson, Jan v.d. Plas, Thea Roos en leden van het Residentie-Orkest droegen allen het hunne bij om deze herdenking waardig en waar devol te maken. NOES KOKEE AMSTERDAM - „De Nederlandse speelfilm zit in De Lift" ging een fotograaf gisteren verbaal buiten zijn boekje in het Amsterdamse Tuschinski-theater. Al is het nog zeer de vraag of die tekst voor de kwaliteit van de hele Nederlandse filmindustrie opgaat, een dergelij ke enthousiaste reactie was logisch. Want zojuist had de verzamelde pers de eerste vertoning van de nieuwe Nederlandse film „De lift" met opvallend enthousias me begroet. Na afloop ging zelfs een ap plaus op. Producent Matthijs van Heyningen verbaasde zich er hardop over: „Ik wist niet wat ik hoorde!". Het maakt de perspectieven voor de onder zijn hoede door Dick Maas ge maakte „suspense-thriller" al leen maar beter. Op 11 mei gaat „De lift" in veertig Ne derlandse bioscopen draaien, een dezer dagen vertrekt Van Heiiningen met een ondertitel de kopie naar het filmfestival van Cannes waar hij de film op de zogenaamde „vrije markt" aanbiedt. „De lift" is de debuutfilm van Dick Maas (32), die vijf jaar geleden van de Filmacademie kwam en nog slechts een aan tal zeer korte absurdistische filmpjes voor de VPRO-televi- sie maakte, de iets langere film „Rigor Mortis" in scène zette en voor de regie van een enthousiast ontvangen filmpje over de groep „Golden Ear ring" tekende. „De lift" wordt dan wel geafficheerd als „sus- pense-thriUer", maar als je daar „Hollandse horror met een knipoog" voor in de plaats zet zit je dichter bij de waar heid. De „trailer" (voorfilm) van „De lift" was inmiddels al in een groot aantal Nederland se bioscopen te zien en het bio scooppubliek reageerde er en thousiast op. Alleen ouders met kinderen die voor on schuldiger vermaakt als „Toot- sie" of „Dark Crystal" naar de bioscoop waren getogen, had den moeite hun kroost onder de bioscoopzetels vandaan te krijgen. De bioscopen in kwes tie kregen dan ook een regen van klachten te verwerken van wanhopige ouders die kin deren met geen mogelijkheid meer stil, laat staan in de lift konden krijgen. Want die lift speelt een macabere hoofdrol in Dick Maas' film; Hij slaat op hol, tracht met een zelfs door lifttechnicus Huub Stapel niet in te tomen geestdrift mensen van hoofden en andere lede maten te ontdoen, en getuigt van een zéér zelfstandig zij het macaber denkend eigen brein. Producent Matthijs van Heij- ningen: „We hebben die trai ler ongekeurd in de bioscopen Uitgekiende schokeffecten Hoofdrolspeler Huub Stapel met regisseur Dick Maas (rechts) tussen de deuren van in Hollandse horror een verraderlijke lift. ST/VPfcl. J#HjU6KIE VAN AMMELROQV JO&MC VAN DALSUM Willeke van Ammelrooij en voorvertoning ingezet. Gezien al de brieven laten we hem nu niet meer bij alle leeftijden-films draaien. „De lift" zelf zullen we waar schijnlijk voor zestien jaar ad viseren". Terecht, want de schokeffec- Huub Stapel: Applaus bij ten van regisseur Dick Maas zijn zo uitgekiend, dat Ameri kaanse collega's van heel wat duurdere horror-produkten er een voorbeeld aan zouden kunnen nemen. Met als zeer belangrijke aantekening, dat de film een spelletje blijft, want de (vaak zwarte) humor blijft de spanningen steeds weer oplossen. Het wordt er des te aardiger door. De jonge, bijna teleurstellend nuchter ogende Dick Maas: „Ik heb ge woon een film voor een zo groot mogelijk publiek willen maken. En ik hou ontzettend van thrillers. Al vanaf de eer ste films die ik in de bioscoop zag. Ik wilde beslist zelf thril lers maken. Ik hou ervan het publiek in z'n kladden te grij pen, speldeprikken uit te de len. Heel veel van die Ameri kaanse griezelthrillers zijn best aardig, maar er zit zo weinig humor in. En wanneer ik iets dergelijks bedenk, schrijf ik er automatisch grappen in. Dat gaat van zelf. De film is zelf nog iets grappiger geworden dan ik eerst wilde, omdat we met acteurs (o.a. Huub Stapel in de hoofdrol en Willeke van Ammelrooij als journaliste) op de „set" nog dingen geïmpro viseerd hebben. Maar mijn hu mor is natuurlijk wel zwarte humor. En wat die voorfilm betreft: Daar zit echt geen ont hoofding in hoor, wat je denkt dat er gebeurt zie je niet, het is pure suggestie". Van een thriller wordt een krant geacht zo weinig moge lijk te verklappen. Voornoemd hoofd moet dan ook maar het enig opgelichte tipje van de sluier blijven die er rond de visuele dreunen die Dick Maas uitdeelt hoort te blijven han gen. Feit is, dat mensen met enige Kft-angst voor alle ze kerheid maar goed moeten overwegen of ze straks deze Holland-horrorfilm, waarvoor Maas zelf het scenario schreef, wel moeten gaan zien. Het doet er niets aan af dat Dick Maas een veelbelovend talent is. Vanuit Amerika heeft hij, op basis van zijn promotiefilm voor de groep „Golden Ear ring", dan ook al aanbiedingen gekregen om commercials te maken. Hij is er zeker niet vies van. Maas: „Ik ben geen filmer die zo nodig een moei lijk eigen ei kwijt wil. Ik heb geen boodschap te verkondi gen, mijn film is geen aan klacht tegen de technologie, of iets dergelijks. Al was een lift wel altijd een zeer intrigerend iets voor me. Maar pas tijdens de opnames ben ik voor de eerste keer in zo'n schacht ge weest. Erg fascinerend, maar vraag me niet of wij alle tech nische handelingen daar wel volgens de regelen van de kunst uitvoeren. Er zijn mis schien een paar honderd lift- monteurs in Nederland. Nou, die zullen zich waarschijnlijk een ongeluk lachen". BERT JANSMA AMERIKAANSE FOTOKUNSTENAARS IN AMERICAN GRAFFITI GALERIE Expositie: kunstenaars gebruiken fotografie - Appropriated Images, Constructed Images, Manipulated Images. Expositieperiode: tot en met 12 mei. Plaats: American Graffi- ty Galerie, Berenstraat 20 in Amster- AMSTERDAM Onder het momenteel in de Ver enigde Staten heersende schildersgeweld, met pro minente nieuwkomers als Julian Schnabel, Susan Rothenberg, David Salle en een herlevend talent als dat van Malcolm Mor- ley, zou licht worden ver geten dat daar ook nog kunstenaars aan het werk zijn die zich van andere media bedienen dan uit sluitend verf. In dit verband kan worden verwezen naar de opmerkelij ke ontwikkelingen, die de Amerikaanse keramiek in het kielzog van het nieuwe ex pressionisme doormaakt. In de afgelopen vijf jaar is er onder jonge Amerikaanse kunste naars tevens een hernieuwde belangstelling ontstaan voor het medium fotografie als zelf standig uitdrukkingsmiddel - daartoe aangespoord door de regelmatige, maar goeddeels partiële toepassing ervan in tal van conceptuele kunstwerken in Amerika zowel als daarbui ten. Die nieuwe fotografische be drijvigheid heeft in de Vere nigde Staten al geleid tot een stroom van publikaties, alsme de exposities in belangrijke kunstcentra, waaronder het Whitney Museum en de gale ries van Leo Castelli, Mary Boone en Annina Nosei in New York. In Europa bestond voor deze jongste loot aan de grillig gevormde boom van het Amerikaanse moderne kunst leven tot op heden weinig be langstelling. Vorig jaar be steedde de Documenta 7 in Kassei aandacht aan deze vorm van hedendaagse foto kunst, terwijl het Stedelijk Museum in Amsterdam on langs nog een expositie wijdde aan een van de belangrijkste exponenten op dit gebied. Cin dy Sherman. Een reden voor de Europese aarzeling ten aan zien van deze, vooralsnog puur Amerikaanse, kunstuiting zal ongetwijfeld schuilen in de vraag of zij beschouwd kan worden als een volwaardige vorm van beeldende kunst en zo ja, welke dan precies de verbanden zijn die haar beoor deling binnen het geheel van de pictaturale traditie in Ame rika mogelijk maken. Resultaten Een gedeeltelijk antwoord op die vraag ligt niet alleen beslo ten in de diverse intentiever klaringen van de betrokken kunstenaars, maar ook en vooral in de feitelijke resulta ten. De American Graffity Ga lerie in Amsterdam heeft daaruit een weliswaar beschei den maar voortreffelijke selec tie gemaakt, met werk van Barbara Krugen Richard Prince, Sarah Charlesworth en James Casebere, die al op vele exposities in de Verenigde Sta ten en incidenteel in Europa met werk waren vertegen woordigd. Hoewel de uitgangspunten van de vier jonge Amerikanen verschillen, hebben ze gemeen dat de fotocamera door hun wordt beschouwd uitsluitend als hulpmiddel om beeldende kunst te creëren, met vero nachtzaming van de fotografi sche doelstellingen waarvoor dat apparaat doorgaans wordt gebruikt. Zij zien in hun toe passing van fotografische tech nieken een effectieve moge lijkheid, binnen een artistieke context ideeën kenbaar te ma ken, meningen uit te dragen, Barbara Kruger: „You Kill time" - Photograph 1983. commentaren op de samenle ving te leveren en de bewe gingen, krachten en verschij ningsvormen van die samenle ving zelf op een specifieke ma nier in kaart te brengen. Een raak voorbeeld daarvan geven de gemanipuleerde beelden van James Casebere, die voor zijn serie foto's in American Graffity een eveneens op de expositie te bewonderen inte rieurmaquette bouwde, die hii onder uiteenlopende, heel nauwkeurige belichtingen en vanuit verschillende hoeken fotografeerde. Soms is de spierwitte binnenruimte, waarin een draaitrap domi neert, gevuld met witte rots blokken en doorschoten met ontwrichte zuilen, alsof de wo ning is getroffen door een aardbeving of soortgelijke ca tastrofe. Soms ook is achter een beschaduwde partij rots blokken een in licht badende facade van een Griekse tempel zichtbaar. Maar hoe zeer de principiële, klassicistische orde van Casebere's decors door hemzelf ook is verstoord, in zijn foto's overheerst uiteinde lijk een puur abstracte compo sitie van zachte horizontalen, vertikalen en spiralen met een koele, serene en mysterieuze uitstraling, die herinneringen oproept aan de metafysische wereld van De Chirico. Drama en spanning Veel dramatischer, vitaler en op de ons omringende werke lijkheid geënt, is een serie fo tobeelden van Richard Prince. Hij gebruikt bij voorkeur krantenfoto's, waarvan hij de gedeelten met de hoogste dra matische intensiteit opblaast tot grote formaten. De aldus verkregen, duister getinte beelden bezitten een indrin gende expressieve kracht en spanning, die op een diepe, humane bewogenheid wijzen. Drama is ook te vinden in twee op posterformaat afge drukte foto's van Barbara Kruger. Op een foto zijn uit vergrote fragmenten van ver strengelde worstelaars te zien, in het centrum, horizontaal ge scheiden door een strakke zwarte kaderlijn waarop, en waaraan, de woorden „You kill time" zijn gemonteerd. De tweede foto toont een sterk vergroot fragment van een vrouwengezicht waarlangs haar waait. De daarin gemon teerde tekst luidt: „We are your favorite embarrasments". De relatie tussen deze tekst en het vrouwengezicht is me niet recht duidelijk, ook al ver moed ik hier een feministisch getint commentaar. Uit de selectie in de American Graffity Galerie blijkt onder tussen zonneklaar, dat deze uitgekozen, gemanipuleerde of geënsceneerde fotobeelden in staat zijn tot een artistiek vol waardige overdracht van ge voeligheden en interpretaties, nauw verwant aan de schil derkunst. Maar met één beslis sende, die de schilder dankzij het bezit van zijn penseel niet kent. GODERT VAN COLMJON Lv: roe pist •ere a di 1 b< eerste zangschool voor kim te] ren opende, is haar naam n i altijd een begrip. Dat ko j. vooral doordat een aantal v haar kinderliedjes onbedoi en ongemerkt volksliedjes geworden. Bijna iedere^1) kent nog van die liedjes v ar< de Utrechtse zangpedagoggjs Drie kleine kleutertjes, Hzjj Angelus, Madonnakind "u Wees gegroet o schone len v tijd. De zangschool die Cath rD rina van Rennès meer d V vijf en veertig jaar, van 13|en. tot in de jaren dertig, ond|g haar hoede hield, was een o gekend groot succes. Er mo< j ten filialen worden gesticht Hilversum, Amsterdam Den Haag en de jonge prini ip Juliana werd er leerlinge va w In het museumpje in Sti d horst staat in een vitrine e j:, muziekdoosje met losse n v zieksleutels, notenbalken noten die prinses Juliana kind tijdens deze lessen grte bruikte. Catharina van Ra nès leeft nog zozeer in de h»ew innering voort dat de 125< st terugkeer van haar geboor(ijk, dag op 2 augustus aanleidii„S< zal zijn tot een herdenkira. C waaronder ook de musicoloitra dr. Nancy van der Eist, dier een oud-leerlinge van haarjr c haar schouders zet. Behalferi door concerten zal die hd. 1 denking gestalte krijgen ger een cassette met vier lant peelplaten. Die platen leggk natuurlijk in de eerste pla|£ koorwerkjes en kinderlied^ van haar hand vast, maarjj presenteren die in het kaï van de tijd waarin zij leef Zij stond toen namelijk r alleen. Het lied in de vo stoon beleefde destijds in i land een bloeiperiode, massale manifestaties van toen populaire volkszang zalen en in de open luc maar wel degelijk óók op 1 concertpodium. Het Zonnel van Catharina van Rem dat zestig maal moest wore herdrukt, stond rond gt eeuwwisseling op het rep™ toire van alle gerenommeerL* zangeressen. Wat JohanrE| Verhulst, Bernard ZweeH Julius Röntgen en later Joh Berghout. Kor Kuiler, Emi Frensel Wegener en An Lambrechts-Vos op NedL landse teksten componeerdi ID vond in brede kring we klank. Catharina van Rem zelf had een veelbeloven carrière als concertzangeij^ voor zich toen ze, twintig ja^j oud, afstudeerde bij Johani jj, Messchaert, onze internat naai befaamde bariton en n Richard Hol. een van 01 nationale componisten. H< wel zij veelvuldig optrad, tr haar hart toch zo sterk naog de muziekpedagogische o jg gang met jonge kinderen, zij haar podiumcarrière opg Behalve Catharina van R< s v nès zal in de plaat-casse ,jj( aandacht worden besteed ajg"; haar stad- en tijdgenote H< drika van Tussenbroek, c een leerlinge van Rich; Hol, die zich nèt als Cathar maar introverter met het k derlied bezig hield. Natuurlj j, komt Johan Wagenaar, voor beide dames een gr respect had, aan bod en v« der alle genoemde compor ten van liederen in de vo stoon. Ook voor de compor !5 ten die de volkszang hebfcOr i bevorderd, is plaats inj ar ruimd: Voor Arnold Spoel, 06 Haagse conservatoriumier. tuL die met zijn wandelstok |er zanglustigen op het Malievnaa en in de Bataaf aanvuuri t voor Worp, Wierts, Van Ou j< en Tetterode die op dit terri en eveneens hun sporen verdie |ji den. Tenslotte is er dan nirtj het destijds populaire lever be lied zoals het werd gemas en door Koos Speen hof f, Di Ier Witte, Manna de Wijs-Mout on en anderen. Aan dit niet-coitslo merciële platenproject dat b 'stand kon komen met en steun van culturele instanti wordt meegewerkt door vocalisten Marie-Cécile Moi da dijk, Akke van de Valk, P .ja ter Vis, de pianist Marius v KR Paassen, de harpiste Plfj Berghout en vele anderen. Inlichtingen: Kervelhof 3991 GK Houten, tel:034«oit 2455. lest t JOHN KASAND1 -

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1983 | | pagina 16