„Zure regen" dreigt complete
wouden in wurggreep te nemen
ITALIË:
preken voor
een lege kerk
ENGELAND:
giftige stoffen
in
Zuid-Wales
FRANKRIJK:
de fraaiste
bossen van
Europa
li
BELGIË:
gelukkig een
rijke bodem
DUITSLAND: aan de vooravond van een ecologisch Hirsjima
VERENIGDE STATEN: tienjarenplan moet een ramp zien te voorkomen
BINNENLAND/BUITENLAND
QaidócQowuvnt
WOENSDAG 27 APRIL 1983 PAGING
DEN HAAG De Euro
pese Commissie be
spreekt met regerings
deskundigen een algeme
ne richtlijn over lucht
verontreiniging die moet
voorzien in een scherpere
controle op de emissie
(het uitstoten van stoffen
in de lucht) van vaste in
dustriële installaties. Ook
worden de emissienor
men voor motorvoertui
gen op middellange ter
mijn bekeken.
Dit heeft de commissie,
het „dagelijks bestuur"
van de gemeenschap, on
langs meegedeeld in ant
woord op vragen van een
Belgisch lid van het Eu
ropees Parlement, de so-
cialiste Marijke van He-
meldonck, over de zoge
naamde „zure regen", die
een steeds ernstiger be
dreiging voor de bossen
vormt. Deze regen be
staat hoofdzakelijk uit
sulfaten en nitraten in
oplossing en uit vrij zwa
velzuur. Deze stoffen
ontstaan door de omzet
ting van zwaveldioxyde
en stikstofoxyde in de at
mosfeer.
Hét enige middel om het
effect van de zogenaam
de „zure regen" te ver
minderen is het beper
ken van de hoeveelhe
den zwaveldioxyde en
stikstofoxyde in de lucht.
Om technische redenen,
aldus de commissie, is
het niet mogelijk geweest
het verschijnsel „zure re
gen" te onderzoeken in
het kader van de onder
linge uitwisseling van in
formatie over luchtver
ontreiniging.
In afwachting van het
onderzoeksresultaat peil
den onze corresponden
ten de stand van zaken
in Duitsland, België,
Frankrijk, Italië, Enge
land en Amerika.
ROME Bomen, bomen en nog
eens bomen. Volgens de weten
schap is een grootscheepse bebos
sing de enige manier om Italië op
den duur te vrijwaren van de reek
sen natuurrampen die het land
maand in maand uit treffen. De bo
men moeten de bodem redden van
een verdere aftakeling. „Hydrogeo-
logisch" verkeert een zesde deel
van het nationaal territoir in een
noodtoestand. Dat betekent dat
daar de grondstructuur niet meer
in staat is om het hemelwater op te
vangen. Een zesde deel, en dat
brengt Italië volgens de Unesco-ta-
bellen aan de top van de wereld
ranglijst.
Een fikse regenbui en ergens ver
derop vindt een overstroming
plaats of begint de aarde te schui
ven. Omdat de heuvels en de ber
gen van Italië de regen niet meer
kunnen verwerken, sleurt het weg
stromende water aarde mee en ra
ken bergstromen en uiteindelijk ri
vieren dichtgeslibd. Gevolg: over
stromingen, grondverzakkingen en
de bekende „frana" of aardver
schuiving, zoals iedere weggebrui
ker in Italië op de waarschuwings
borden wel eens heeft kunnen le-
Ieder herinnert zich de grote wa
tersnoodramp van Florence in
1966, toen de beroemde musea on
derliepen omdat de rivier de Arno
niet meer in staat bleek de najaars
regens te verwerken. De rivier de
Po treedt elk jaar ver buiten haar
oevers. Italië verliest elk jaar mil
jarden gulderfs aan de bestrijding
van dit soort natuurrampen (meer
dan honderd miljard gulden de
laatste dertig jaar), terwijl het voor
komen ervan heel wat minder zou
hebben gekost. Jaarlijks voor enke
le miljoenen guldens bomen aan
planten geneest het land op den
duur beslist van deze hydrogeologi-
sche kwaal, zegt de wetenschap.
Vooral als deze bebossing gepaard
gaat met een verstandiger bebou
wing, strengere controle op de ille
gale huizenbouw en een beperking
van de wegenaanleg.
De geleerden waarschuwen keer óp
keer, maar naar hen wordt slechts
geluisterd gedurende enkele dagen
na een nieuwe overstroming of na
een nieuwe aardverschuiving. Is de
natuurramp uit de actualiteit ver
dwenen, dan preken de geleerden
voor opnieuw een volstrekt lege
kerk.
Vogelvrij
Sinds 1970 ligt er in het parlement
van Rome een wetsvoorstel dat de
ontbossing aan banden wil leggen
en de bodem moet beschermen,
maar de politici komen er niet aan
toe. Andere zaken gaan voor. Zoals
het wetsontwerp dat voorziet in het
herstel van wegen en bruggen die
als gevolg van de jongste overstro
mingsramp zijn verwoest. Ook de
daklozen van de aardverschui
vingsramp van Ancona, december
vorig jaar, hebben dank zij een
haastige wet weer een dak boven
hun hoofd. Ondertussen blijven de
bossen van het land vogelvrij.
Kerstmis 1982 heeft opnieuw een
stormloop op de bossen gekend, en
wie weet hoeveel overstromingen
en aardverschuivingen op het con
to van deze nieuwe kerstboom-
slachting kunnen worden geschre
ven.
Om Italië van zijn erosieproblemen
te verlossen is ook wel eens de ge
dachte geopperd om hier net zo te
doen als in Israël en voor iedere
boreling een nieuwe boom te plan
ten. Maar ook dit zal in het huidige
progressieve Italië geen massale be
bossing tot stand brengen.
Italië is nog een zeer jong land, is
eigenlijk nog in staat van wording,
zeggen de geologen en dan moet
worden opgepast voor een versto
ring van het kwetsbare natuurlijke
evenwicht. Maar desondanks gaat
de verloedering van de natuur in
hoog tempo door. Het wachten is
op de volgende natuurramp.
CEES MANDERS
Bossen: in Duitsland massale sterfte; in België nog op fluweel; in Frankrijk branden voornaamste vijand; ii
Italië aanplant bittere noodzaak; in Engeland geen grote problemen en in de Verenigde Staten eerder bruii
dan groen
LONDEN „Op de Britse eilan
den is zure regen nog geen ernstig
probleem", aldus David Seal, hoofd
van de research-afdeling bij het
Britse Nationale Bosbeheer, noor
delijke sector. „Natuurlijk hebben
wij in Groot-Brittannië ook wel
eens last van verontreiniging van
de lucht, maar wat onze' bossen be
treft, is het niets in vergelijking
met wat zich bijvoorbeeld al in
Duitsland voorgedaan hfeft", zegt
hij.
David Seal schrijft deze gunstige si
tuatie grotendeels toe aan de zoge
heten „Clean Air Act", een zuive-
re-luchtwet die sinds het einde van
de jaren vijftig onder meer tot ge
volg heeft, dat zich geen smog-toe-
standen (smog is een mengsel van
rook en mist) meer voordoen. De
verspreiding van schadelijke rook
is uitdrukkelijk bij de wet verbo-
Vooral in het industriële noorden
van Groot-Brittannië heeft bedoel
de wet gunstige bosbouwkundige
gevolgen gehad. Nadat de zuivere-
luchtwet van kracht geworden
was, begonnen op sommige plaat
sen, die geen bossen meer hadden,
nieuwe bomen te groeien.
Dit alles betekent niet, dat Groot-
Brittannië helemaal gespaard blijft
van vervuilingsproblemen. Vooral
de bossen van Zuid-Wales schijnen
de schadelijke invloed van giftige
stoffen, die ondanks alles toch in
de atmosfeer aanwezig zijn, te on
dergaan. Maar volgens David Seal
is het allemaal veel minder ernstig
dan in Duitsland en Tsjechoslowa-
kije. Ondanks het feit dat de Britse
eilanden zich dus blijkbaar nog in
een bevoorrechte positie bevinden,
wordt het vraagstuk van de zure
regen er toch ijverig onderzocht.
ROGER SIMONS
PARIJS De Franse bossen vor
men ruim de helft van het totale
bosgebied van de gezamenlijke lid
staten van de Europese Gemeen
schap en nog steeds, zij het lang
zaam. neemt de bebossing van
Frankrijk toe. Momenteel bezit het
land meer dan twee maal zoveel
bossen als in het Napoleontische
tijdperk en eveneens meer dan on
der het bewind van de Zonneko
ning in de 17e eeuw. Een kwart
van de totale oppervlakte van het
Franse moederland is met bos be
dekt.
Nadat tegen 1790 het bosbestand tot
niet meer dan 6 miljoen hectaren
gedaald was, grotendeels als gevolg
van het gebruik van hout als bouw
materiaal, brandstof en materiaal
voor de zee- en rivierscheepvaart,
met name voor de oorlogsvloot, be
gon men een eeuw later met de
eerste herbebossingspolitiek die in
haar oorspronkelijke vorm meer
dan een eeuw (tot 1947) duurde. Als
gevolg van deze politiek en ook
door de toenemende ontvolking
van het platteland waardoor braak
gekomen terreinen begroeid raak
ten, had het land in 1900 weer 10
miljoen hectaren bos. De aanwas
Was tot 1946 langzaam; in dat jaar
was de beboste oppervlakte nauwe
lijks 11 miljoen hectaren. Maar se
dertdien is de bomengroei in het
land relatief snel toegenomen en
momenteel heeft Frankrijk weer 14
miljoen hectaren bos vén zeer uit
gebreid karakter, waaronder enke
le van de fraaiste en indrukwek
kendste bossen van heel Europa te
vinden zijn.
Lange vegetatie
De Franse bossen bestaan voor 67
procent uit loofbomen en voor 33
procent uit naald- en harshoudend
hout. Eik en beuk zijn de meest
voorkomende bomen; onder het
ha
naaldhout is de zee-pijnboom[
talrijkst. De Franse bossen mui«
uit door zogenaamde lange vel'
tie, dat wil zeggen dat de zee-j^
boom een halve eeuw nodig I
om te volgroeien en de klass
eik twee en een halve eeuw.
Landerijen die door boeren vfi'ste
ten zijn en braak liggen wordeifcee
dert 1827 systematisch bebost*'11'
dertig jaar geleden werd begorvate
met het consolideren van de
nen in Zuid-Frankrijk door zep
bomen te beplanten. Voorts wo|'
de bossen voortdurend onderi de
den en voor zover mogelijk scH
gemaakt, ook om branden te w
komen. Branden zijn de voornaF11!
ste vijanden van het bosbestampbli
gemiddeld wordt 35.000 hectaref
per jaar door brand vernield; 26
daarvan alleen al in het Miq
landse-Zeekustgebied. Om de bi
den te bestrijden is er sedert jJ
een uitgebreide organisatie op tl
gezet waarvan een eskader bri
busvliegtuigen, die naar gelang
type 5,5 tot 12,5 ton water on
brandhaarden kunnen uitston
de ruggegraat vormt. De Fri
bossen worden aanzienlijk miij
dan die in Noordwest- en Noi
Europa door besmette neerslag!
dreigd en de daardoor aangerij"
schade schept nog geen problerj
De vraag naar hout voor de ini
trie en met name de papierfabixjjj
ge vormt het grootste probll..
voor het Franse bosbestand J'J
gaan stemmen op die een snej n
en meer doeltreffende herbejing
sing bepleiten. Het grootste bosi|ini]
sief van Frankrijk is in het zLaa
westelijke deel van het land, in xt
Landes, en bestaat uit 900.000 I
taren pijnbomen, die rond 1851#
zaaid en niet geplant zijn. Ze Dl
den uitgezaaid voor de harsproèn
tie. In dit gebied kwam in 194| v
meest tragische bosbrand -i js
waarbij 83 personen het leven fp-
loren, 66 huizen en 52.000 hecti
pijnbossen in de vlammen °Rn
gen. Het Vogezen-gebied heeftNed
nagenoeg aaneengesloten bos i/or
een kwart miljoen hectaren, te|w€
het Ardennenwoud 100.000 Nen
ren beslaat. Het gehele bosmaf
langs de Middellandse-Zeekusti
slaat 4.200.000 hectaren, waar"ue'
2.200.000 werkelijk uit volgrcf 15
bomen bestaat.
JAN DRUMM
BRUSSEL De zure neerslag
heeft tot dusver geen effect gehad
op de Belgische bebossing. Volgens
de Vlaamse minister van landbouw
Ackermans, wiens woordvoerder
toepasselijk Bosman heet, rust deze
constatering alleen op vermoedens.
„Er wordt nog geen studie naar
verricht", aldus het ministerie,
„omdat er geen onrustbarende rap
porten binnengekomen zijn". Een
aantal instituten in België houdt
zich bezig met het meten van de
luchtvervuiling, maar volgens het
ministerie hebben die ook nog geen
verontrustende concentratie van
zure regen waargenomen, hoewel
zure neerslag zich ook in België
voordoet. „Op lange termijn", aldus
de woordvoerder, „verwachten we
wel een verslechtering van de bos-
-vegetatie, voornamelijk op gron
den die weinig rijk zijn aan kalk.
De termijn kan niet aangegeven
worden, want, zegt men, pas nu
constateren we effecten,'die dertig
tot veertig jaar geleden teweegge-
Tv=
jem]
bracht zijn door de hoge conceifjde
tie van koolmonoxide. Bladaaiyeds
ting in de vorm van het zwar el
lichtgroen worden van de bebljavil
ring is nog niet geconstateerd, fl
zijn er, voor zover bekend, ie. h
geen bomen afgestorven door ian
doen van zure neerslag. Men dihet
dat dit komt door de rijke bodfgelc
waarop de Belgische bossen stacuk
Van veel groter zorg is momeipst
de diefstal van hout in België, hd
zien de hoge prijzen van brandd, i
en hout in het bijzonder trelilan
mensen de bossen in om te ka(jall<
wat ze denken nodig te heljden
voor hun verwarming. Het ille^wa
kappen heeft er al toe geleid d^r
bossen extra worden bewaakndje
dat er zelfs 's nachts gepatr«d|ë'
leerd wordt. De bewaking word lin
komende weken nog opgevjies
omdat men vorig voorjaar de efit c
ring heeft opgedaan dat menselt
de bossen bomen uitgraven diiom
vervolgens in eigen tuin herpen
ten. Het ministerie vindt dit slis
tuinieren grenzen aan vandalitoetl
„Het heeft geen enkele zin", alver
het ministerie, „want de wol
worden vaak zo beschadigd
slechts in heel weinig gevallet)
bomen opnieuw „aangaan". Irl
sen zitten we in de bossen met 11
te schade". j
AAD JONGBL<I
BONN Een derde deel van
Duitsland bestaat uit bos. Zo staat
het nog altijd in de schoolboekjes.
Maar het cijfer klopt niet meer.
Steeds meer doodzieke bomen leg
gen het loodje. Nuchtere weten
schappers geven het Duitse bos
geen twintig jaar meer.
De zure regen verandert het aan
zien van een heel land. „Een Duits
land zonder bossen is niet meer het
land waarin wij zijn opgegroeid,"
zei de socialist Hans-Jochen Vogel
tijdens zijn verkiezingscampagne.
Berouwvol voegde hij er aan toe:
„Hadden we van de vele miljarden,
die naar de snelle kweekreactor in
Kalkar zijn gevloeid, maar een deel
besteed aan de bestrijding van de
sterfte van onze bossen".
Zure regen heeft het Duitse woud
in een wurggreep genomen. De bo
dem verzuurt, de wortels worden
beschadigd en tenslotte sterft de
gehele boom. Grootste boosdoener:
de zwaveldioxide, die de Duitse
krachtcentrales in grote hoeveelhe
den de lucht instoten.
Duitsland staat aan de vooravond
van een ecologisch Hiroshima,
waarschuwen deskundigen. Het
ministerie van landbouw in Bonn
kwam vorig jaar zomer na een kor
te inventarisatie tot de slotsom dat
562.000 hectare, ofwel acht procent
van de Duitse bossen was aange
tast. Intern gaat het ministerie er
van uit dat de schade echter veel
omvangrijker is. Veel onderzoekers
waren immers onvoldoende ge
schoold en te onervaren om begin
nende schade te herkennen. Actie
comités zijn na een inventarisatie
uitgekomen op dertig procent.
Er mag dan enige discussie gaande
zijn over de precieze omvang van
het woud-sterven, iedereen is het
er over eens dat het sterven de
laatste vijf jaar een alarmerend
tempo heeft aangenomen. „De om
vang van de schade neemt galoppe
rend toe. De oppervlakte aangetas
te wouden is in minder dan een
jaar verdubbeld", zegt de Duitse
Bond voor Natuurbescherming.
Vooral het zuidwesten van het land
heeft het zwaar te verduren. Het
ministerie van milieubeheer in de
deelstaat Baden -Württemberg
kwam na een inventarisatie tot de
onthutsende slotsom dat nog maar
één procent van de zilversparren in
de deelstaat gezond is. De zilver-
spar, symbool bij uitstek van het
Duitse kerstfeest, is bijna uitgestor
ven.
Beperkte het kwaad zich aanvan
kelijk tot de bossen in de hoger ge
legen delen van Duitsland, het
woud-sterven rukt nu ook op naar
de Noordduitse laagvlakte. Het on
heil begint ook steeds duidelijker
de Nederlandse grens te naderen.
De aan Nederland grenzende deel
staat Noord- Rijnland-Westfalen,
tot voor kort nog nauwelijks ge
troffen, meldt nu dat 144.000 hecta
re, ofwel zeventien procent van de
bossen, schade heeft opgelopen.
Vijf voor twaalf
Natuurbeschermers zijn in Duits
land jarenlang roependen in de
woestijn geweest. Het probleem
werd door de autoriteiten eerst ont
kend en vervolgens gekleineerd.
Nu echter blijkt dat het voor het
Duitse woud vijf voor twaalf is
volgens sommige deskundigen zelfs
al vijf over twaalf roepen alle
partijen om het hardst dat er iets
moet gebeuren. CSU-minister Frie-
drich Zimmermann van Binnen
landse Zaken is met èen nieuwe
wetgeving gekomen om de uitstoot
van zwaveldioxide door de kracht
centrales te verminderen. „Ik kan
toch niet wachten tot de laatste
boom verrekt", zo motiveerde hij
kernachtig zijn besluit. Niettemin
gaan zijn wettelijke maatregelen
volgens deskundigen lang niet ver
genoeg. Bovendien zijn er uitzonde
ringsbepalingen voor oude eenhe-^
'den in de krachtcentrales. Uitzon
deringsbepalingen die de industrie
tal van ontsnappingsmogelijkheden
geven.
Kernenergie
-|E,
:ha
De voorstanders van kernené
zien in de stervende bossen
kans voor open doel. De sclp1"'
kernenergie wordt als het alte! in
tief voor de kolengestookte kr^i
centrales in de etalages geplaai)U]
Natuurbeschermers houden f
voorstanders voor dat de ka-
van een kernenergiecentrale l™
doende zijn voor de ontzwav^vie
van heel wat door kolen gestoj
centrales.
Eén ding lijkt zeker: het jaar ^a,
zal het grootste woud-sterve^k(
zien geven in de geschiedenis
de Bondsrepubliek. De schitte
de, droge zomer van 1982 heel
zuurgraad van de bosgrond imi
nog eens belangrijk verhoogd
GERARD KES!
WASHINGTON Achttien jaar
geleden maakte de student Tom
Siccama een studie van groeitempo,
dichtheid en variëteit van planten
en bomen in het prachtige woud
van de berg Camels Hump in Ame-
rika's noordoostelijke staat Ver
mont, bijgenaamd de „Groene Ber-
genstaat". Hij legde de overweldi
gende diepgroene rijkdom van het
natuurbos vast in koele' cijfers.
Vandaag staat het bos te sterven.
Het aantal rode sparren blijkt ge
halveerd, de balsemdennen en sui
keresdoorns zijn gedecimeerd en
andere inheemse soorten als de
Amerikaanse es en de Beach Tree
staan er ongezond bij. De hele aan
blik van het bos is, ook in de zo
mer, eerder bruin dan groen. Oor
zaak: verzuring. Zure bestanddelen
van cadmium, zink en lood, zoals
ze in toenemende mate voorkomen
in de elementen waarvan het woud
leeft, de sneeuw, de regen, de wol
ken waarin grote delen van het
jaar de hogere gebieden van de Ca
mels Hump gehuld gaan.
Het probleem van de zure regen
treft in Amerika vooral het noord
oosten ofwel New England en met
name de staten Maine, New
Hampshire, Vermont en het noor
delijke deel van de staat New
York, waar behalve bossen, ook
landbouwoogsten, oude gebouwen
en het leven in de hoger gelegen
meren getroffen worden. In aan
grenzend Canada doen zich dezelf
de angstaanjagende verschijnselen
voor. „Het is een sluipend gift. Je
ziet het niet, je ruikt het niet, je
proeft het niet en toch doet het zijn
werk", zegt Martha Lyman, voor
zitster van een van de tientallen
actiegroepen die sedert een jaar in
New England ijveren voor een ri
goureuze aanpak van het vraag
stuk.
Een aanpak die in Washington zal
moeten beginnen. Daar moet vol
gens de gezamenlijke „zure-r^gen-
bewustwordingsgroepen" de mi
lieuwetgeving zodanig worden aan
getrokken dat de industrie zijn
zwaveldioxide en stikstofoxyden in
het jaar 1990 zal hebben gehal
veerd. Het leidt immers volgens de
verontrusten in de noordoostelijke
Verenigde Staten geen twijfel dat
de westenwinden het onheil aan
voeren vanaf de industriegebieden
van Detroit en Chicago, en de Ca
nadese centra Toronto en Montreal.
Radeloos
Maar in Washington is het de repu
blikeinse president Reagan die de
scepter zwaait en bij hem vinden
de rentmeesters van de schepping
niet altijd een open deur. Reagan
zit trouwens juist opgescheept met
een eersteklas milieuschandaal,
waarbij is gebleken dat zijn ambte
naren van het EPA (het Ameri
kaanse nationale milieubescher-
mings-departement) liever „sweet-
heart-deals" sloten met vuilspui-
tende fabrikanten dan de letter van
de behoorlijk strakke milieuwetten
uit te voeren en daarmee de volks
gezondheid en het natuurbehoud
boven alles te stellen.
De oppositie, de Democratische
Partij, heeft met het ontrafelen van
het EPA-schandaal het vuur zo na
aan de schenen van de president
gelegd, dat deze vorige week in het
wilde weg uithaalde naar „allerlei
milieu-extremisten, die niet zullen
rusten voordat het Witte Huis een
vogelnestje is".
Een stokpaardje van Ronald
Reagan is ook dat „Amerika nog
net zoveel bosoppervlakte heeft als
in de dagen van George Washing
ton" (een kleine 200 jaar geleden)
en dat „alle bomen in Amerika
evenveel of meer zwaveldioxyde
produceren dan alle Amerikaanse
fabrieken bij elkaar".
Klap op de vuurpijl, maar vooral
op de kop van de hele Amerikaan
se milieubeweging was dat het mi
nisterie van justitie in Washington
twee weken geleden twee geïmpor
teerde Canadese films over het pro
bleem zure regen, bestempelde als
„politieke propaganda". Volgens
een van stal gehaald vooroorlogs
wetsartikel moet iedereen die deze
films in de V.S. vertoont, ze vooraf
laten gaan met de mededeling dat
ze het produkt zijn van „buiten
landse agenten". Bovendien wor
den de namen en adressen van de
organisaties die de (overigens door
de Canadese regering gesubsidieer
de) films vertonen, geregistreerd
bij de recherche. De hilariteit rond
deze verkrampte reactie van de
Reagan-regering heeft er voor ge
zorgd dat de twee documentaires,
die aanvankelijk waren bedoeld
voor beperkte vertoning voor vere
nigingen, nu in de gewone biosco
pen draaien en daar grote drom
men publiek trekken.
Een en ander neemt niet wedf
genoemd milieubeschermingl*-
partement EPA zich wel deg
over het zure regenprobleem bi v
Een woordvoerder aldaar vaiDI
afdeling-atmosfeer zegt: „De I
regen is waarschijnlijk het groj.
milieuprobleem van de VereHll
Staten. Alleen, we weten nog
niets met zekerheid over de
zaak en omvang van de ramp'Hal,
Daarom gebeurt er voorlopig L
veel meer dan: studeren. Ink^
vorig jaar is een op papief
drukwekkend tienjarenplan|jjn
start gegaan, waardoor in het »ja
van de jaren negentig oorzaaKj
gevolg van zure regen gedetaill—
in kaart moeten zijn gebracht.l
heel in de lijn met het Reaganpw
loof wordt veel verwacht val"
vrijwillige samenwerking tJ
overheid en industrie en neitP
gerept over strengere milieu-jvol
ten. ffe:
lek
MARC DE KONIP
