lë
HEILANDEN
Een van
de weinige
plekjes
in West-
Europa
waar nog
wat rust
is te
vinden
ZATERDAG 23 APRIL 1983
zilver. In 1973 ontdékten duikers
ook het wrak van de „Princesse
Maria", een Hollands schip dat in
1686 gezonken was.
Bootslui van de Scilly Eilanden die
geregeld rondvaren met toeristen,
wijzen hun klanten allerlei plaat
sen aan waar nog meer wrakken
zouden liggen. Niemand kan ze
echter met absolute zekerheid aan
duiden. Er wordt veel gezocht,
maar weinig gevonden. De oceaan
is te diep en het gebied waarin de
schepen verongelukt zijn te uitge
strekt. Een van de wrakken waar
nog steeds met grote ijver naar
wordt gezocht is dat van het
Spaanse galjoen „San Bartolomé",
vergaan in 1597, vermoedelijk ter
hoogte van de zogeheten Spanish
Ledges, tussen de eilanden St. Ma
ry's en Gugh.
Voor wie van varen houdt, zijn de
„Isles of Scilly" dus zonder twijfel
een boeiend terrein. Op de eilan
den zelf vallen weinig opwindende
dingen te beleven. Maar het is er
wel rustig, vooral in het voor- en
najaar, buiten het toeristische sei
zoen. Alleen op St. Mary's heerst
een zekere drukte, die men echter
alleen met grote moeite stadsge
woel zou kunnen noemen. In de
late herfst en winter stormt het er
vaak. Maar zelfs in januari be
draagt de minimumtemperatuur
van overdag nog acht graden, over
eenkomend met die van einde april
in centraal Londen.
Particulier vakantieland
De Scilly Eilanden zijn uitstekend
geschikt voor eenzame wandelin
gen en gezellige klauterpartijen op
de rotsen. Peninnis Head op St.
Mary's, en Shipman Head op Bry-
her, worden speciaal hiervoor aan
bevolen. Onderwaterzwemmen is
er ook een veel beoefende sport.
Uitzonderlijk rustig is het particu
liere eilandje Tresco dat twee goede
hotels heeft en waar bovendien va
kantiehuisjes verhuurd worden. Op
Tresco rijden zelfs geen auto's.
Honden worden er evenmin ge
duld.
Tresco is het tweede grootste be
woonde Scilly Eiland; het is onge
veer 3 km lang en 1.600 m breed.
Het telt 150 vaste inwoners en
wordt sinds 1973 door de Britse za-
Historische schatten
j LONDEN Waar kun je
vandaag de dag in West-Euro-
!i pa nog vakantie nemen zon-
ier dat je al je buren tegen-
i komt? Britten die met dit pro-
bleem geconfronteerd wor
den, beperken hun keuze tot
zolder van hun eigen huis
i>f de Scilly Eilanden. De „Is-
les of Scilly" hebben het voor-
apkatdeel, dat je buren vermoede
lijk niet eens weten waar ze
liggen. Zelfs onder de Britten
zijn er nog, die het bestaan
deze eilandjes nauwelijks
vermoeden. Net zoals de in
middels berucht geworden
„■^Falkland Eilanden vormen de
Isles of Scilly" een archipel.
"Maar terwijl de Falklanden
zich op ruim 13.000 km af
stand van het moederland be
vinden, liggen de Scilly Eilan
den nauwelijks 45 km ten
,bjzuidwesten van Land's End,
nde meest westelijke punt van
11 Groot-Brittannië.
Dp slechts vijf van de honderd
e Scilly Eilanden wonen mensen. De
e totale bevolking bedraagt 2.500 zie
len. Het grootste eiland, St. Mary's,
nog geen 5 km lang en ongeveer
en breed. Het telt 1.500 bewo-
•rs. De Britse kroonprins Charles
i zijn vrouw prinses Diana bezit-
ten op St. Mary's een bungalow, die
:e „Tamarisk" gedoopt hebben.
kDok de voormalige Labourpremier
ir Harold Wilson is de gelukkige
^igenaar van een vakantiehuisje op
j' >t. Mary's.
Door hun ligging in de Atlantische
Dceaan, ten zuidwesten van Enge
land, zijn de Scilly Eilanden geze
gend met een bijzonder mild kli
maat. Het sneeuwt of vriest er zel
den. Dit heeft tot gevolg, dat op die
eilanden al in februari aardappelen
groeien. Gele en witte narcissen
Dloeien er van november tot april.
De Scilly Eilanden exporteren jaar
lijks 800 ton snijbloemen (dat is on
geveer vijftig miljoen narcissen).
Zij worden verkocht in Londen en
andere grote Britse steden.
Zeehonden
Sommige van de eilandjes zijn niets
anders dan op elkaar gestapelde
—potsen, die hun grimmige grijze
oppen uit het kristalheldere water
de Atlantische Oceaan steken,
die indrukwekkende natuurlij-
vluchtheuvels leven honderden
ehonden. Er zwemmen ook dol
fijnen, bruinvissen en reuzenhaai-
en rond. Deze laatste zijn volkomen
ongevaarlijk; zij slokken niets op
dat groter is dan een garnaal.
Uitgebreide kolonies vreemde vo
gels, waaronder papegaaiduikers
die in het Engels „puffins" ge
noemd worden, nestelen op en tus
sen de rotsen. Met hun kromme,
oranjekleurige bek hebben die
„puffins" inderdaad iets weg van
papegaaien.
Britse geologen geloven dat er voor
de komst van de mens maar één
Scilly Eiland was, 16 km lang en 8
km breed. Het zou een wonder
baarlijk mooi eiland geweest zijn.
Heldere beken stroomden er tussen
de trotse eiken, iepen en essen. Was
dit het legendarische Lyonnesse
dat later door de golven verslonden
werd?
In de loop van de laatste drie- tot
vierduizend jaar heeft de natuur in
elk geval dat ene Scilly Eiland let
terlijk aan stukken gescheurd. Het
resultaat van die evolutie is een se
rie massale kunstgewrochten, die
majestueus oprijzen uit de zee. Tus
sen deze rotsachtige eilandjes is het
heerlijk varen in kleine boten. De
Atlantische Oceaan kan vreselijk
woelig zijn, maar bij mooi weer is
hij een kalme plas.
Je kunt daar gaan kijken naar de
grijze zeehonden, die vadsig liggen
te zonnen op de warme rotsen en je
bootje wantrouwig zien aankomen.
Hun patriarchen zijn enorme mon
sters, met dikke ronde koppen,
kleine spleetoogjes en imposante
veldwachterssnorren. Pas wanneer
je bootje hen naar hun zin te dicht
nadert, laten ze hun zware vracht
spek met een harde plons in het
water glijden.
De kleinere vrouwtjes en de jon
gen, die in het voorjaar nog een
witte vacht hebben, maken zich
veel eerder uit de voeten. Zij ver
trouwen de nieuwsgierige toeristen
voor geen cent.
Er zijn bootjes, die tochten van wel
drie uur maken. Het kost maar en
kele ponden en je krijgt een stuk
van de wereld te zien waar je an
ders nooit komt. Het grootste deel
ervan is zeewater, maar dan van
het zuiverste soort. De omgeving
van de Scilly Eilanden heeft ken
nelijk geen last van verontreini
ging. In de oceaan monden geen
modderige rivieren uit. Sterk zon
licht geeft het water een staalblau
we kleur en omdat het glashelder
is, kun je vaak de diepe bodem
Vuurtoren
De meeste bootjes met toeristen
maken een ommetje langs een
vuurtoren. Die van Bishop Rock
(de Bisschopsrots) bevindt zich op
een kleine 8 km afstand van St.
Mary's. Zelfs uit de verte is die
schildwacht een indruk
wekkend gezicht. Hij staat op het
meest afgelegen rotsplateau van de
Scilly-archipel. Alleen een stevig
bouwwerk kan daar de krachtige
westenwind weerstaan. De eerste
vuurtoren, die in 1850 opgericht
werd, waaide prompt om. Het was
een open gevaarte, gemaakt van
gietijzer. De tweede toren, gebouwd
van steen en 36 meter hoog, trilde
te veel op zijn grondvesten. Tel
kens wanneer het stormde, sloegen
de golven over zijn lichtkoepel. Zo
was ook die vuurtoren zijn geld
niet waard. In 1887 kreeg hij een
nieuw stenen omhulsel en twee ex
tra verdiepingen, waardoor zijn to
tale hoogte boven de zeespiegel op
52.50 meter gebracht werd. Zo is hij
een reus van een vuurtoren. Die
indruk krijg je zeker wanneer je in
een notedop op veilige maar rela
tief geringe afstand van zijn rots
achtige basis, op de speelse baren
dobbert en vandaar omhoog kijkt.
De vuurtoren van Bishop Rock is
nog steeds de hoogste van de Britse
Eilanden. Zijn witte stralenbundel,
die 's nachts met de regelmaat van
de klok door de duisternis priemt,
heeft een draagwijdte van meer
dan 40 km. In 1976 werd boven de
koepel een landingsplatform voor
hefschroefvliegtuigen aangebracht.
Maar de vuurtorenwachters, die
door de lucht naar hun werk ge
bracht en verscheidene weken la
ter weer opgehaald worden, heb
ben wel graag dat er nog bootjes
met toeristen langskomen.
Telkens wanneer zo'n broos schuit
je in de verte opdoemt, verschijnt
een van de vuurtorenwachters in
de erg hoog gelegen deuropening
van zijn ronde, tijdelijke woning
om het toe te wuiven. Hoewel hij
helemaal jn 't blauw gekleed is
een dikke trui en warme broek
gelijkt hij toch een beetje op een
molenaar, die uit de hoogte op je
neerkijkt.
De vloot had in april van dat jaar
deelgenomen aan het bombarde
ment en de belegering van Toulon.
Vóór de ramp bij de Scilly Eilan
den was schout-bij-nacht Sir Clou-
desley Shovell, een Britse zeeheld,
met zijn 21 eenheden op terugreis"
naar de thuishaven Portsmouth. De
schepen hadden kostbare krijgsbuit
aan boord, waaronder goud- en zil
verstukken en bronzen kanonnen.
Shovell kreeg af te rekenen met
bijzonder slecht weer. Op 22 okto
ber was hij niet zeker meer van
zijn positie. Nadat hij nieuwe, m
volkomen verkeerde berekeningen
gemaakt had, stevende hij met zijn
vlaggeschip „Association" regel
recht op de rotsen van Scilly af.
Volgens maritieme historici ver
keerde schout-bij-nacht Shovell
vermoedelijk in de mening, dat hij
het Kanaal vlak vóór zich had. Zijn
stoffelijk overschot belandde op het
strand van Port Hellick, een ha
ventje van St. Mary's. Een ruwe
brok graniet duidt daar de plaats
aan, waar hij tijdelijk begraven
heeft gelegen. Later werd zijn stof
felijk overschot opgegraven en na
een staatsbegrafenis bijgezet in de
bekende Westminster Abbey i
Londen.
Diepzeeduikers hebben het wrak
van Shovells „Association" pas
1967 ontdekt. Er werden enor
veel kostbare historische voorwer
pen opgehaald. Omdat de zee daar
te gevaarlijk is, werden geen pogin
gen meer gedaan om de andere ge
zonken schepen van de vloot te
vinden. Het lijdt geen twijfel dat
die wrakken ook veel kostbaarhe
den bevatten.
Een bijzonder rijke vondst was het
wrak van de Oost-Indiëvaarder
„Hollandia", in 1971 ontdekt. De
„Hollandia" zonk op 13 juli 1743 ter
hoogte van de Gunner Rock bij het
eilandje St. Agnes. Dit Nederlandse
schip had voor zijn eerste zeereis
bij Texel het anker gelicht. Aan
boord bevond zich een grote lading
De vuurtoren
van Bishop
Rock, In de
Atlantische
Oceaan op 8 km
van het eiland
St. Mary's. Is de
hoogste van het
Verenigd
Koninkrijk.
Per hefschroef-
vliegtuig kom je
In twintig
minuten van
Penzance in
Cornwall op het
Scilly Eiland St.
Mary's.
St. Mary's is het
grootste Scilly
Eiland. Het heeft
ongeveer
vijftienhonderd
vaste bewoners.
„Hij rekent op post en kranten",
zegt onze stuurman, die tevens ka
pitein van het bootje en gids van
zijn lading toeristen is. „Jammer
dat ze ons op de eilanden niets
meegegeven hebben. Maar we kun
nen hun wel een dienst bewijzen
door hun brieven op te pikken en
ze straks ergens te posten". De
vuurtorenwachter laat een lang
eind touw zakken, waaraan een
waterdichte tas en een oranje vlot
ter bevestigd zijn. De tas komt een
eind van onze boot in het water te
recht; de vlotter zorgt ervoor dat ze
niet zinkt. Met een lange bootshaak
wordt de postzak aan boord ge
haald.
„Het ligt hier vol scheepswrak
ken", vertelt de stuurman. Voor de
internationale scheepvaart is de
omgeving van de Scilly Eilanden
inderdaad nooit een veilig oord ge
weest. De ergste scheepsramp in
vredestijd heeft zich op 22 oktober
1707 voorgedaaan. Vier grote Britse
oorlogsschepen uit een vloot van 21
zijn toen te pletter geslagen op de
zogeheten Westelijke Rotsen. Meer
dan veertienhonderd zeelieden
verloren daarbij het leven.
i benedictijner-abdij, daterend uit de 12
Een jonge zeehond, geboren op het strand van Tresco, ligt daar lekker te
zonnen op de rotsen.
kenman Robert Dorrien Smith ge
huurd van het hertogdom Corn
wall, een graafschap dat het meest
zuidwestelijk gelegen deel van En
geland vormt en vroeger een eigen
Keltische taal had. Cornwall heeft
trouwens nog altijd nationalisten
die onafhankelijkheid wensen.
Het grootste deel van de Scilly Ei
landen is overigens eigendom van
het hertogdom Cornwall dat op zijn
beurt, sinds de tijd van Hendrik
VIII, aan de prins van Wales toebe
hoort en hem enorm veel geld op
levert. Tresco en de andere eilan
den werden in 1834 door de toen
malige prins van Wales voor het
eerst verhuurd aan Augustus
Smith, een Londense bankier en
koopman, die van Tresco zijn parti
culier vakantie-oord maakte. In die
tijd waren de bewoners van de
Scilly Eilanden een ongediscipli
neerd volkje dat leefde van smok
kel en berging van scheepswrak
ken.
De autocratische rijkaard Augustus
Smith herstelde er de orde. Hij
dwong de eilanders schepen te bou
wen en hun vruchtbare grond te
ontginnen. Smith voerde de leer
plicht in, dertig jaar vóór deze op
de grote Britse eilanden van kracht
werd. Na zijn dood in 1872 volgde
zijn neef T.A. Dorrien Smith, de
bankier op. Hij was officier bij het
10e regiment Huzaren. Hij impor
teerde tulpebollen uit Nederland en
ontwikkelde de bloemenindustrie
van de eilanden. Zijn zoon majoor
A.A. Dorrien Smith, die hem in
1918 opvolgde, was gespecialiseerd
in plantkunde en tuinbouw. Hij
reisde veel in het zuidelijk half
rond en bracht talrijke exotische
bomen en struiken mee voor de
prachtige Abbey Gardens, een sub
tropische tuin die door zijn voor
zaat Augustus Smith op Tresco ge
sticht was. Vandaag is Tresco het
enige bewoonde Scilly Eiland dat
nog door de familie Smith gehuurd
wordt.
Oorlog met Nederland
In die paradijsachtige Abbey Gar
dens van Tresco groeien heuse ci
troenen, bananen en oranjeappels.
Dank zij het zachte klimaat flore
ren daar planten uit Zuid Afrika,
Australië, Nieuw-Zeeland en Mexi
co. Er heerst een onwaarschijnlijke
rust, die zelfs tot gevolg heeft dat
alle vogels, tot fazanten toe, uit je
hand komen eten. Deze subtropi
sche tuin is vooral in de maanden
mei en juni een bezoek meer dan
waard. Maar ook daarbuiten loont
het de moeite.
Tresco heeft fraaie, schone stran
den en een luxueus hotel met eigen
zwembad in de open lucht. Op dit
eiland 'is het heerlijk wandelen,
over de zacht glooiende heuvels en
in de dalen, naar grotten met ga
pende ingangen die uitzicht bieden
op de kust en naar de ruile van het
kasteel van koning Charles, ge
bouwd in 1550-54, en naar het kas
teel van Oliver Cromwell dat in
1651 gebouwd werd om de Scilly
Eilanden te beschermen tegen mo
gelijke aanvallen, volgend op een
oorlogsverklaring door Nederland.
Admiraal Tromp, die in dat jaar
met twaalf oorlogsschepen ter
hoogte van de eilanden verscheen,
werd tegengehouden door de En
gelse admiraal Blake.
Tresco ligt twintig minuten varen
van St. Mary's. Van de stad Pen
zance in Cornwall, het eindstation
van de sneltrein uit Londen, is er
elke weekdag een veerdienst naar
St. Mary's. Die zeereis neemt onge
veer 2,5 uur in beslag. De snelste
manier om van Penzance op de
Scilly Eilanden te komen gaat per
vliegtuig van British Airways. De
rechtstreekse luchtverbinding met
Tresco bestaat sinds eind maart van
dit jaar. Het is de eerste regelmati
ge dienst ter wereld op een particu
lier eiland. Dit luchtreisje van pak
weg twintig minuten kost 17 tot 22
pond (al naar gelang je 's morgens
of 's middags reist; zaterdags kost
elke vlucht 22 pond). Een retourtje
komt op het dubbele van die prijs.
