Is
Volgende week
weer voedsel-
droppingbij
r
Ina
£eid6c6owtant
RAF-piloot over
operatie Maima:
Betere bommen zijn
er nooit gemaakt"
'RILj»
Iff
UN
Doi
las
IN HAAG De 29e april
5 staat onuitwisbaar gegrift
het geheugen van Arie de
ïg. In de dagen ervoor had-
i er al geruchten gecircu-
rd, dat de geallieerden
luit Engeland vliegtuigen
t voedsel naar de honge-
ide Randstad Holland zou-
sturen. Maar barre, win-
se weersomstandigheden
dden een snelle uitvoering
n die ambitieuze plannen
kens opnieuw doorkruist.
<de le,ss-Inquart, de rijkscommissaris
ir het bezette Nederlandse ge
ns weinig voor zo'n opgedron-
Ri humanitair bombardement en
in een proclamatie aan het volk
ten, dat de voorgenomen voed-
endingeo het nijpend gebrek
levensmiddelen op geen enkele
e zouden kunnen lenigen,
m één scheepslading van 6000
door de lucht te vervoeren",
reef hij, „zijn duizenden vlieg-
°P1( ;en nodig. En die heeft ook de
nd niet. Het verhaal van de
klselvluchten moet daarom wor-
flijkhe r beschouwd als een propagan-
tsteel tunt van de Anglo-Amerika-
naal
■N?
rordt
matie
dabon
ZATERDAG 23 APRIL 1983
le verzoeken van de geallieer-
vervolgde hij in geharnast
za, „zullen we daarom als listig
ai ïmoufleerde aanvallen op de
tse stellingen beschouwen. Als
)erde|e troepen de laagvliegende toe-
en van de vijand ongehinderd
n passeren, kunnen Duitse stel
ten geobserveerd worden en pa-
hutisten en wapens achter onze
es worden neergelaten. Om die
en zullen we dan ook vijandelij-
initiatieven met kracht bestrij-
i. De honger kan alleen bestre-
worden met dagelijkse voedsel-
isporten per schip. Niet door
propagandastunt".
;ele dagen nadat pamfletten
deze onheilstijding waren ver-
eid in westelijk Nederland ging
ss-Inquart toch door de knieën
gaf hij na nieuwe, slepende be-
ekingen met de geallieerden als-
zijn toestemming aan Engelsen
Amerikanen om met ingang van
april 1945 vliegtuigen met voed-
te sturen. Vechtend voor een
loren zaak begreep ook hij ten-
te dat onder zijn regiem de toe-
ld in de Randstad onhoudbaar
Ills geworden. Ruim 15.000 mensen
IU ren in die mensonterende win-
van 1944-'45 reeds gestorven
honger en kou en in kartonnen
i geac en 0f gewikkeld in lakens en
uv [papier per handkar of bakfiets
ooi r hun laatste rustplaats ge
le 14 d cht. Zonder voedsel, verwar-
is Vo< ig, elektriciteit, medicijnen en
voer stonden miljoenen Neder-
i, vrouwen en kinde-
nu voor de poorten van de hel.
komen, ze komen
29 april", herinnert De Jong
i, „had ik op de zolder van mijn
erlijk huis in Vlaardingen ge-
itegetrouw de kristalontvanger
afgestemd op de BBC. Om
lalf uur 's middags ving ik in
koptelefoon het bericht op,
met ui er in Engeland bommenwer-
n'®j s waren opgestegen, die de eer-
voedselpakketten voor het wes-
van Nederland aan boord had-
De rillingen liepen gelijk over
n rug. Ik rende naar beneden en
reeuwde met tranen in mijn
n: „Ze komen. Ze komen d'r
Daarna ging ik de straat op
de buren te waarschuwen",
et handdoeken, vlaggen en la-
I is hebben we ze opgewacht. Ik
I uitgerekend, dat ze er onge-
Jr een uur over zouden doen om
rust bij Hoek van Holland te be
ien. Maar hemelse goedheid,
duurt een uur onder zulke om-
tdigheden ongelooflijk lang. Je
tt en denkt almaar: waar blijven
nou?. En opeens waren ze er:
iderden muggen in het begin,
langzaam groter en groter wer-
c Totdat het leek, alsof de lucht
'en zee vol zat met inktspatten.
zag ze overal en door elkaar.
els lawaai
was een grandioos gezicht. Ik
er in 1940 al heilig van over-
gd, dat de mof met zijn spijker-
rzen en zijn grote bek geen
ijn van kans had om de oorlog
winnen. Maar pas op dét mo-
nt raakte ik echt in een over-
lingsroes. Het was een onver-
lijke ervaring, die nog steeds
niets te vergelijken is".
Kolonel Arie de
Jong, in 1945 een
17-jarige hbs'er, op
wie de massale
voedseldroppings
boven westelijk
Nederland een on
uitwisbare indruk
hebben gemaakt,
is de grote promo
tor van de sponta
ne happening
„Manna 2", die op
28, 29 en 30 april
en op I mei aan 55
ex-RAF-militairen,
die deelnamen aan
deze humanitaire
luchtbrug, zal wor
den aangeboden.
Een bijna bijbels
tafereel in inkt
zwarte oorlogsda
gen: tientallen ke
ren zijn Lancasters
en Vliegende For
ten over Neder
land gedenderd
met aan boord een
vracht van tonnen
helse bommen.
Maar ditmaal was
het „dauwt heme
len dauwt" en viel
er slechts zegen
rijk voedsel in
hongerend Neder
land.
gebruikelijke groepskorting de
overtocht van Sheerness naar Vlis-
singen geboekt. Maar toen ze zover
waren kwam Arie de Jong hen op
het spoor. Hij was getipt door de
Barendrechtse onderwijzer Onder
water, schrijver van het boek
„Toen werd het stil", die hem had
gevraagd om voor de 55 Manna
mannen een lezing over de voed
seldroppings in 1945 te houden. Het
antwoord van de boomlange De
Jong, in 1945 een 17-jarige leerling
van een Vlaardingse hbs, iiimiddels
in de militaire hiërarchie opge
klommen tot de rang van kolonel,
belast met de voorlichting, was
kort maar krachtig: „Dat gaan we
even anders aanpakken. Nederland
heeft toevallig een ereschuld tegen
over deze mensen".
De indrukwekkende vloot van
honderden bommenwerpers, die
zeven dagen lang tonnen voedsel
naar Nederland brachten, werd
enthousiast verwelkomd door vele
landgenoten, die met vlaggen,
handdoeken en lakens op de da
ken van hun huizen waren ge
klommen en de overvliegende pi
loten een eresaluut brachten.
Die avond schreef hij in zijn dag
boek: „13.00 uur. Grote spanning.
Iedereen staat op straat naar het
Westen te kijken. De hele wereld
weet het al. Op plm. 3000 meter
hoogte vliegen een paar Mosquito-
verkenners over".
„13.10-15.00 uur. Op een hoogte van
20 tot 500 meter komen ze onder
hels lawaai over de Nieuwe Water
weg richting Vlaardingen. Sommi
ge vliegtuigen buigen af naar het
Noorden, richting Delft en Den
Haag. Andere gaan naar Rotter
dam. De Duitse afweer houdt zich
koest. Al was het even spannend
hoe dit zou aflopen. Je kon de
schutters zien zwaaien in hun mi
trailleurkoepels. Een enorm ge
zicht. Een Lancaster raasde op zo'n
20 meter hoogte over de stad. Ik
zag het toestel tussen de kerktorens
door laveren en zijn balen afwer
pen in het Zuiden. Later namen
ook vele terugkomers, even laag
vliegend, deel aan dit fantastische
schouwspel. Overal waar je keek
hingen nu zware bommenwerpers.
Niemand was meer binnen en ie
dereen durfde opeens te zwaaien
met lappen en vlaggen. Wat een
feest. Foto's gemaakt met papier-
film van een Lancaster. Meer dan
200 toestellen geteld. Tegen drie
uur vliegen de laatste vliegtuigen
weer boven zee. Iedereen is nu in.
een roes. De oorlog moet nu wel
gauw afgelopen zijn
Eigenjjranen^
In de ronkende Lancasters waren
de reacties van een uitzinnig volk
ondertussen niet onopgemerkt ge
bleven. Na terugkeer op zijn basis
in Engeland schreef luitenant-vlie
ger Wannop in zijn dagboek: „Op
2000 voet vlogen we op de Neder
landse kust aan. Boven land geko
men zakten we daarna tot 150 me
ter. Onder onze Lancaster lag het
eens zo vruchtbare Hollandse land
er nu verloren bij. Huizen stonden
in een onafzienbare watervlakte.
Soms was alleen het dak nog zicht
baar. Een dubbele rij populieren
gaf aan waar eens een drukke ver
keersweg liep".
„We zagen kinderen de scholen uit
rennen en opgewonden naar onsl
zwaaien. Een oude man stopte op|
een kruising en wuifde naar onsl
met zijn paraplu. Alle straten waar
we overheen vlogen waren plotse-j
ling boordevol mensen, die als wil-|
den naar ons wuifden. Het wasl
doodstil op onze intercom. Nie-i
mand in ons vliegtuig kon nog één'
woord uitbrengen. Ik zag op eem
gegeven moment alles in een waas
en dacht, dat het kwam door regen!
op de ruit van de cockpit. Maar het
waren mijn eigen tranen. Ik zat te
huilen als een kind".
De officiële geschiedschrijvers van
„The Royal Air Force 1940-1945"
voegden daar later aan toe: „Geen
operatie gaf zoveel voldoening aan
hen, die er aan deelnamen, als de
„Manna-vluchten". Want ze voel
den, dat ze eindelijk iets terug kon
den betalen van wat zij allen ver
schuldigd waren aan de Nederland
se mannen en vrouwen, die met ge
vaar en dikwijls met inzet van hun
leven hulp hadden geboden aan
minder fortuinlijke luchtmachtcol
lega's, die ze hielpen ontsnappen
uit de klauwen van de vijand".
„De voedseldroppings", tekent De
Jong daarbij aan, „veroorzaakten
een explosie van enthousiasme bij
miljoenen Nederlanders. Ditmaal
stonden ook de grote jongens te
janken als kinderen, want ook zij
barstten van de honger en hoopten,
dat de bevrijding nog slechts een
kwestie van uren, hooguit dagen
Proeven
„Ik herinner me, dat we met een
stel jongens op de Holyweg in
Vlaardingen als gekken naar een
baal voedsel renden, die een Lan
caster voortijdig had verloren en
die tegen een talud was opengebar
sten. Er stroomde geel spul uit, dat
we met handen vol naar binnen
hebben geschrokt. Waar het naar
smaakte? Naar cake man, naar go
denspijs. Na een paar minuten kre
gen we collectief een enorme
hoestbui en spuwden we enorme
rookwolken uit. We leken net figu
ren uit een strip, die met elkaar
converseren via teksten in ballon
nen. Het verschil was alleen, dat
wij sprakeloos waren en niks te
zeggen hadden".
De operatie „Manna", waarmee
12.000 ton voedsel in een tijdsbe
stek van een week naar drie mil
joen uitgehongerde Nederlanders
werd gebracht, was zorgvuldig en
in het diepste geheim voorbereid
door het Britse Bomber Command.
Tijdens oefenvluchten boven Enge
land werd eerst achterhaald op
welke wijze het voedsel moest wor
den verpakt en afgeworpen. Op 24
februari 1945 was reeds een vier
motorige Lancaster, de HK969 van
het 115e squadron naar het vlieg
veld Netheravon gezonden voor
experimenten met het droppen van
voedsel. Begin april werden nieu
we proeven genomen met het la
den van containers in de bommen-
ruimen van de Lancasters. Op 6
april werden wederom enige drop
pingsdemonstraties uitgevoerd en
een dag later voerde majoor
R. P. Martin een feilloze dropping
uit voor een gezelschap officieren
van het hoofdkwartier van Bomber
Command.
Een Lancaster vervoerde in zijn
enorme bommenruimen vijf bun
dels in zeildoek met elk een inhoud
van 70 zakken. De inhoud van die
zakken bestond uit meel, eipoeder,
melkpoeder, erwten, bonen, „meat
and vegetables", thee, suiker en ge-
vitaminiseerde chocolade. Tijdens
de operatie „Manna" vielen er dus
geen witte broden uit de hemel.
Droppings
Dat hardnekkig misverstand vindt
zijn oorsprong in Delfzijl, waar in
februari 1945 enige Rode-Kruis-
schepen met een lading meel uit
Zweden waren aangekomen. Deze
zending was vandaar door beurt
schippers over het IJsselmeer naar
de Randstad gebracht en met toe
stemming van de Duitse bezetters
gebruikt om er witte broden van te
bakken. „Ik heb tot op de dag van
vandaag", bezweert De Jong, „geen
gebak geproefd, dat zo hemels ver
rukkelijk smaakte als dat brood".
Tijdens de operatie „Manna" wer
den de ladingen voedsel neerge
worpen op een aantal plaatsen in
westelijk Nederland, die gemar
keerd waren met witte lakens in de
vorm van een kruis. Droppings
vonden plaats op het inmiddels
verdwenen vliegveld Waalhaven
bij Rotterdam, op de luchthavens
Ypenburg en Schiphol, op de ren
baan Duindigt, in het Kralingse
Bos en in Vogelenzang en op wei
landen bij Haarlem, Alkmaar,
Utrecht, Gouda en Hilversum.
Hoewel aan de eerste vlucht reeds
honderden vliegtuigen deelnamen
waren er verhoudingsgewijs weinig
of geen incidenten. Een Lancaster
van het 186e squadron had drie la
dingen op Waalhaven afgeworpen,
maar daarna durfde sergeant-vlie
ger K. W. Jarvis de rest niet te
droppen, omdat inmiddels honder
den mensen het terrein waren op
gestormd. Een andere Lancaster
liep schade op, omdat de machine
tijdens het afwerpen van de lading
getroffen werd door twee zakken
uit een Lancaster, die er vlak bo
ven vloog.
Vliegende Forten
Twee dagen nadat de Engelse Lan
casters boven Nederland versche
nen waren, mengden zich ook de
Amerikanen met hun zilveren
Vliegende Forten in de strijd om
Nederland te redden van de hon
gerdood. Zo kon het gebeuren, dat
op één dag de lucht boven westelijk
Nederland bezaaid was met 400
Vliegende Forten en 500 Lancas
ters. Bij thuiskomst meldden pilo
ten, dat ze groeten als „Thanks
RAF" en „Good luck Tommy" had
den gezien, die levensgroot op da
ken gekalkt waren. Tientallen pilo
ten stonden ook spontaan hun
snoeprantsoenen af. Ze deden die
in zakdoeken of in repen van een
laken en maakten er parachuutjes
van, die ze boven Nederland uit het
zijraam van hun cockpit wierpen
met een briefje erbij „voor de kin
deren".
Een squadron zag op een weiland
in de Randstad een partij stenen,
waarmee het woord „tabak" was
gevormd. Ze legden de exacte posi
tie vast op de stafkaart en hielden
na terugkeer in Engeland een inza
meling in de mess. De volgende
dag werd een partij van duizenden
sigaretten keurig vanuit de hoogte
ter plaatse afgeleverd. „Dit zijn de
enige opdrachten", schreef een pi
loot, „die ik in deze verrotte oorlog
met plezier heb uitgevoerd. Betere
bommen kunnên er niet gemaakt
worden".
Op 8 mei het Duitse leger had
drié dagen eerder onvoorwaarde
lijk gecapituleerd ging de voed-
selarmada voor het laatst de lucht
in. De tonnen levensmiddelen, die
op deze manier in ijltempo vanuit
Engeland naar Nederland waren
gebracht, stonden gelijk met
11.500.000 voedzame maaltijden.
Inmiddels was het transport over
land en water weer langzaam op
gang gekomen en waren medische
teams in de totaal ontredderde en
verpauperde Randstad gearriveerd
om hulp te bieden aan de duizen
den, die letterlijk op sterven na
dood waren.
Dat is allemaal 38 jaar geleden ge
beurd. De operatie „Manna", een
machtige en inspirerende episode
in de gruwelijkste dagen van de
Tweede Wereldoorlog, is een onbe
duidende flard geschiedenis gewor
den. Maar voor 55 ex-RAF-militai
ren, die aan deze unieke luchtbrug
hebben meegewerkt, is dit vredige
wapenfeit nog steeds belangrijk ge
noeg voor een pelgrimage naar de
dagen van hun jeugd. In eerste in
stantie was het hun bedoeling om
er een privé-trip van te maken, die
ze zelf zouden bekostigen. Ze had
den al een bus gehuurd en met de
De renbaan Duindigt bij Óen Haag was de belangrijkste droppings
plaats in Zuid-Holland. Vandaar werden de tonnen levensmiddelen
door koetsiers met paard en wagen naar de distributieposten ge
bracht.
Vrijwilligers, op de vingers gekeken door Duitse soldaten en NSB'ers,
waren in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog belast met het ver
zamelen van de enorme balen voedsel, die de geallieerde luchtvloot
boven de renbaan Duindigt hadden gedropt.
Manna 2
Met een razend enthousiaste werk
groep is hij vervolgens aan het
werk gegaan en heeft hij kans ge-
zjen om binnen enkele weken de
spontaan ontstane operatie „Manna
2" rond te krijgen. „Ondanks de re
cessie, waar we momenteel midden
in zitten", ontdekte hij, „is de
steun, die we van alle kanten ge
kregen hebben, overweldigend ge
weest. Noordzee Veerdiensten be
taalt de overtocht en sponsers ne
men de hotelnota en de maaltijden
voor hun rekening. Ook de ge
meenten zijn niet achtergebleven.
Gelijk na aankomst op 28 april is er
al een officiële ontvangst op het
stadhuis van Rotterdam en een dag
later ontvangt burgemeester Schols
van Den Haag de deelnemers in
het oude stadhuis aan de Groen
markt".
„Op de eerste dag wordt ook een
bezoek gebracht aan de Algemene
Begraafplaats in Rotterdam, waar
een erewacht van de Nederlandse
Marine de „Last Post" zal blazen
bij de graven van de geallieerde
militairen, die tussen 1940 en 1945
in Nederland gesneuveld zijn"
„Op vrijdag 29 april wordt eerst
een bezoek gebracht aan de vlieg
basis Valkenburg, indertijd een van
de droppingsplaatsen. Daarna zal
rond het middaguur de vliegende
Brabander Jac Thuring met zijn
stuntteam in drie stokoude als Fok
ker D21-jagers vermomde Har-
vards nog één keer op de voormali
ge droppingsplaats bij Ypenburg
zegenrijk manna uit de hemel laten
dauwen. Dit eresaluut zullen de 55
deelnemers gadeslaan in de hogere
regionen van het Sijthoff-gebouw
in Rijswijk, waar ze de gast zijn
van de jubilerende 100 jaar oude
Haagsche Courant".
Daarmee is de koek van de nostal
gie nog niet op. Op 30 april worden
bezoeken gebracht aan Schiphol en
aan de Fokker-fabrieken. Op de
laatste dag, 1 mei, wordt op de ren
baan Duindigt in 1945 de be
langrijkste droppingsplaats van
Zuid-Holland een feestelijk pro
gramma van paardenraces afge
werkt met als inzet onder meer de
RAF- en Voedseldroppingsbokaal
en de Manna-beker.
„Ik heb in mijn leven al heel wat
feestjes gebouwd en manifestaties
georganiseerd", realiseert kolonel
De Jong zich met begrijpelijke vol
doening, „maar nog nooit heeft het
me zo weinig moeite gekost om
mensen enthousiast te maken voor
een plan. De operatie „Manna" van
38 jaar geleden blijkt dus nog steeds
volop te leven bij vele Nederlan
ders. Zonder uitzondering beschou
wen ze het als een eer om een dele
gatie van de mannen, die' ons toen
op een afschuwelijk moment in een
afschuwelijke oorlog te hulp zijn
gekomen, te tonen, dat we ze om de
drommel niet zijn vergeten. Hun
grandioze gebaar van destijds is
met een happening van drie dagen
trouwens nog maar karig gehono
reerd".
LEO THURING
