China spaart kosten noch moeite
voor toerist uit het Westen
Fata Morgana van Walraven
hommage aan Panorama Mesdag
Russische t
vredesbeweging
doorn in het IS
oog van Moskoè
4
Onassisstichting prijst Poolse filmer,
prins Aga Khan en „Europa Nostra"
KUNST/BUITENLAND
£eidóc6otncmt
DONDERDAG 7 APRIL 1983 PAGI^p1
ATHENE De prijzen voor 1982
van de Stichting Alexander Onassis
worden op 14 april in Athene uitge
reikt aan de Poolse filmer Andrzej
Wajda en prins Saddroedin Aga
Khan en aan de organisatie „Europa
Nostra".
De Athinai-prijs gaat naar Wajda
voor zijn „belangrijke bijdragen aan
de zaak van de menselijke waardig
heid, de vrijheid en de sociale voor
uitgang en ook vanwege zijn artis
tieke integriteit in dienst van deze
zaak door films van de grootst mo
gelijke kwaliteit".
De Olympia-prijs gaat ex-aequo
naar prins Saddroedin oud-hoge
commissaris voor de vluchtelingen
van de Verenigde Naties en „Eu
ropa Nostra", een organisatie voor
behoud en bescherming van de Eu
ropese flora en fauna en het Euro
pese culturele erfgoed onder voor
zitterschap van de Britse oud-minis
ter Lord Duncan Sandys.
De twee prijzen, waaraan een geld
bedrag van 100.000 dollar elk vast
zit, zullen aan de drie winnaars
worden overhandigd door president
Konstantijn Karamanlis van Grie
kenland.
De Stichting Alexander Onassis, on
dergebracht in Liechtenstein, is in
1975 opgericht door wijlen de
Griekse reder Aristoteles Socrates
Onassis, ter herinnering aan zijn
enige zoon, die in 1973 bij een vlieg
tuigongeluk om het leven kwam. Zij
reikt ook studiebeurzen uit (350
sinds 1975) en bouwt een ultramo
dern hartziekenhuis ter waarde van
40 miljoen dollar in Athene.
Breytenbach
spreekt op
PEN - bijeenkomst
AMSTERDAM De Zuidafri-
kaanse schrijver/schilder Brey-
ten Breytenbach, die onlangs
na een jarenlange gevangenis
straf in zijn land werd vrijgela
ten, spreekt zaterdag op de al
gemene ledenvergadering van
de Nederlandse PEN. Breyten
bach, die thans in Frankrijk
leeft, zal spreken over het on
derwerp „Culturele vrijheid en
persoonlijke verantwoordelijk
heid". De lezing, die om vier
uur 's middags begint, is vrij
toegankelijk voor iedereen.
Amerikaanse en
Canadese tv
kopen „Gandhi''
LOS ANGELES De Amerikaanse en Ca
nadese televisie hebben voor een „astrono
misch bedrag" de televisierechten gekocht
op de Britse film „Gandhi" van 22 miljoen
dollar. De transactie is tot stand gekomen
tussen de regisseur van de film, Sir Richard
Attenborough, en Jake Eberts, hoofddirec
teur van „Goldcrest Films", die met
„Gandhi" is geassocieerd. Een woordvoer
der van „Embassy" wilde over het „astro
nomische bedrag" alleen zeggen dat het in
de zeven cijfers liep en dus tussen de 1 en
10 miljoen dollar.
NANKING China, met
ruim een miljard inwo
ners het dichtstbevolkte
land ter wereld, wil zijn
graantje mee gaan pikken
van de internationale toe
ristenindustrie. Met man
en macht wordt momen
teel gewerkt aan uitbrei
ding en modernisering
van de toeristische facili
teiten. Mao's erfgenamen
lijken daarbij vol vertrou
wen dat de problemen
waarop andere ontwikke
lingslanden zijn gestuit,
hun deur voorbij zullen
gaan.
Een paar weken geleden stond
ik op een droge, heldere dag in
het ronddraaiende restaurant
op de bovenste verdieping van
China's nieuwste en grootste
hotel, uit de grond gestampt in
Nanking. Van 36 hoog neer
blikkend op de stad luisterde
ik naar de loftrompet die werd
gestoken door de manager.
Het Jinling Hotel was een pro
ject dat was uitgevoerd met
steun van zakenlui uit Singa
pore die tweederde van het
kapitaal hadden verstrekt. Ze
zouden hun geld in negen a
tien jaar terughebben. Ik stond
versteld. Was dit het land van
Mao?
Het torenhoge gebouw in het
hartje van de stad vormt een
fel contrast met de omgeving.
De 35 verdiepingen onder het
draaiende restaurant tellen in
totaal 804 kamers en suites en
nog twee andere weelderig in
gerichte restaurants. Het hotel
beschikt verder over een win
kelcentrum, een trimbaan, een
zwembad dat in de winter
overdekt is en een Chinese
tuin voor ontspanning en rust.
In alle opzichten een eerste
klashotel dus.
Het Jinling Hotel gaat volgen
de maand open. De bezichti
ging vooraf was speciaal geor
ganiseerd voor een groep men
sen uit de internationale reis
wereld die China's eerste con
ferentie over toerisme in Pe
king had bijgewoond. Reis- en
verblijfkosten, zakgeld, jazelfs
de wasserij werden betaald
door China's Internationale
Reisdienst (CITS) en de Chi
nese luchtvaartmaatschappij
CAAC.
De conferentie was de eerste
in haar soort voor China en
werd bijgewoond door officiële
en officieuze deskundigen op
toeristisch gebied uit de hele
wereld. Een leger touropera
tors zonder uitzondering
bikkelharde zakenlui, slechts
geïnteresseerd in dollars en
kritische vergelijkingen van
de verschillende „bestemmin
gen" zorgden ervoor dat de
discussies niet ontaardden in
eindeloos gepraat. Men kan er
gevoeglijk vanuit gaan dat de
Chinezen zelfs nu nog steeds
de details aan het doorkauwen
zijn van de zaken die tijdens
de conferentie ter tafel zijn ge
bracht.
Signaal
Deze conferentie over toeris
me was een signaal zo er al
meer signalen nodig waren
dat Deng Xiaoping en zijn col-
De Chinese
Muur is tot nu
toe een
voorname, zo
niet de
belangrijkste,
toeristische
trekpleisters van
dit enorme land.
Maar als de
plannen van de
Chinese
autoriteiten
allemaal
uitkomen, zal de
muur in de
toekomst niet
meer zijn dan
een
weliswaar
belangrijk
onderdeel van
wat China de
westerse toerist
allemaal te
bieden heeft.
lega's fundamentele verande
ringen aan het doorvoeren
zijn. De retoriek is o zo voor
zichtig, maar de bewijzen zijn
duidelijk genoeg. China moei
zich weer met de wereld gaan
bemoeien. Natuurlijk kleven
hieraan verschrikkelijk grote
risico's op politiek, sociaal
en economisch gebied maar
het is een nog veel groter risi
co om de deuren gesloten te
houden.
China's aandeel op de toeris-
tenmarkt is op het moment
niet erg groot. Het merendeel
van de 7.92 miljoen toeristen
van vorig jaar waren „landge
noten" of overzeese Chinezen,
van wie velen afkomstig zijn
uit Hongkong of Macao en die
een paar keer per jaar op be
zoek komen. Vorig jaar brach
ten 320.000 buitenlandse toe
risten een bezoek aan China.
Ongeveer de helft van hen
was afkomstig uit Japan. De
inkomsten uit toerisme be
droegen het voor zo'n groot
land nogal luttele bedrag van
840 miljoen dollar. Vergeleken
bij vier jaar geleden toen
slechts 260 miljoen dollar aan
het toerisme werd verdiend,
was het echter een aanzienlij
ke verbetering.
China is vol vertrouwen en
erg ambitieus. Het doel is een
miljoen buitenlandse toeristen
omstreeks 1990, overzeese Chi
nezen niet meegeteld. Het is
een enorm aantal en de autori
teiten in Peking en de provin
cie beseffen dan ook heel goed
dat zo'n enorme invasie alleen
maar mogelijk is als er op gro
te schaal wordt geïnvesteerd.
En dat gebeurt ook. „Sla bron
nen voordat je dorst krijgt",
zei de directeur van een plaat
selijk VVV-kantoor. „Dat is
ons motto". Toen ik infor
meerde naar de kosten van de
bronnen en het risico dat er
misschien te veel zouden wor
den aangeboord, luidde het
antwoord: „Dat geeft niet".
Volgend jaar
Tijdens de conferentie lieten
de Chinese afgevaardigden
nog steeds allemaal uniform
gekleed in hoogsluitende don
kere pakken en zich gedra
gend als een leger vriendelijke
jezuïeten die voortdurend la
chen maar niet altijd jouw taal
spreken van tijd tot tijd
doorschemeren dat er nog
meer hervormingen op stapel
stonden. Als hun werd ge
vraagd of zou worden toegela
ten wat tot dusver altijd ver
boden was geweest antwoord
den ze: „niet dit jaar maar
misschien volgend jaar" of
woorden van gelijke strek
king.
Als de autoriteiten van Peking
de ruimte geven, zou het
plaatselijk enthousiasme
's lands hele toeristenindustrie
een nieuw aanzien kunnen ge
ven. Ik bezocht verschillende
bezienswaardigheden zoals
Wuxi aan het meer Taihu in
Oost-China, waar de ambities
groot waren, maar het aan toe
risten ontbrak. De onderne
mingszin was er echter sprin
glevend, hoewel de plaatselij
ke functionarissen hun en
thousiasme om de concurren
tiestrijd aan te gaan verhulden
met woorden als „vooropge
steld dat het overkoepelende
programma van Peking toe
stemming geeft".
Een van dertien
Het Jinling Hotel in Nanking
is slechts een van de dertien
nieuwe hotels die in 1983 geo
pend zullen worden. Nog eens
35 hotels staan in de steigers
en 14 anderen staan op het
programma. Omstreeks 1985
zal het aantal hotelbedden in
Peking zijn verdubbeld. China
heeft niet voldoende opgeleide
hotelmanagers, dus worden er
leraren aangetrokken uit
Hongkong en Singapore. Er is
een school voor toerisme opge
richt en universiteiten en
technische scholen in het hele
land organiseren momenteel
praktische cursussen die de
jonge mensen moeten opleiden
voor de nieuwe industrie.
De nationale luchtvaartmaat
schappij CAAC gaat nieuwe
Boeings kopen en peperdure,
airconditioned bussen worden
momenteel met tientallen te
gelijk besteld. In het hele land
worden oude hotels opgeknapt
en er is ongeveer vier miljoen
uitgetrokken voor de aanleg
van broodnodige toiletten bij
toeristische trekpleisters. Bui
tenlandse munten lijkt geen
probleem te zijn. Een nieuwe
lift? Natuurlijk. Een schitte
rende roestvrij stalen Ameri
kaanse keuken? Waarom niet.
Al deze aankopen, zo wordt de
Chinese functionarissen voor
gehouden, zullen zichzelf snel
terugverdienen.
Het is inderdaad een redelijke
veronderstelling hoewel er an
dere risico's zijn die niet zo
grif worden toegegeven. De
grote toeristenkooien met 1000
bedden zijn in andere landen
het symbool geworden van
een rijke, ontwikkelde, we
reldse levensstijl die met name
jongeren aantrekt die de nade
lige kanten van het westerse
toerisme, de opvallende ver
spilling en de vertrapping van
plaatselijke tradities nog niet
doorzien.
Immuun
Kan China immuum blijven?
In Hangzhou kost een tamelijk
eenvoudige hotelkamer 15 dol
lar per nacht, iets minder dan
een gemiddeld maandsalaris.
Voor het bedrag dat moet wor
den neergeteld voor een nach
tje in het nieuw Jiangua Hotel
in Peking zou een pas ge
trouwd stel achttien maanden
in een flatje kunnen wonen.
De gevaren van dezen onge
lijkheid worden ingezien door
enkele touroperators die zaken
doen met China. „Nergens ter
wereld maak je zoiets mee",
zei een Amerikaan tijdens de
conferentie in Peking. „We
praten over miljoenenovereen
komsten met mensen die min
der dan 50 dollar per maand
verdienen. Het is bizar. Hoe
lang zal het duren?"
De Chinese leiders lijken ech
ter niet bang voor een aantas
ting van de eeuwenoude cul
tuur. Met een bevolking van
een miljard ligt dat vertrou
wen in het sociale bestel ook
voor de hand. De Chinezen ge
loven niet dat ze zo makkelijk
op sleeptouw kunnen worden
genomen door de cultuur van
anderen als ze dat al ooit heb
ben geloofd. Voor hen is de
rest van de wereld waarschijn
lijk niet veel meer dan een et
nische minderheid.
IAN WRIGHT
Copyright The Guardian
tra v
ipril
die
O min
han<
MOSKOU De twee Russische burgers die mij v<P"
,vrfpu
week in Moskou ontvingen in de flat van een
liepen nog steeds wat stijfjes en konden hun har*1
nog maar moeilijk stil houden, verzwakt als ze w|
van de maandlange hongerstaking die ze de dag a
voor hadden beëindigd. Sergei Batovrin en Sergei'
zenoer waren in hongerstaking gegaan om te protl
ren tegen de aanhoudende onderdrukking van de>
desgroep die ze vorig jaar samen met enkele vrien
hadden opgericht. De naam van hun beweging 1|
„Groep om Vertrouwen te Scheppen tussen de So^|
Unie en de Verenigde Staten". j
3 Iers
In de tien maanden van haar bestaan zijn de leden van de
herhaaldelijk lastig gevallen en ondervraagd door de KGB
gewone politie. Vaak op een heel schijnheilige manier, waiin v,
Kremlin houdt graag de schijn hoog dat het niet aan repirga
doet. Zo kent de Russische wet bijvoorbeeld geen huisarrest dc
had tot gevolg dat Batovrin vorig jaar op een gegeven mol mt
vier politiemannen op de stoep voor zijn voordeur aantrcfen
hem beletten zijn huis te verlaten. De groep zei dat dit hiiOnc
rest was. De politie ontkende: „Hoe kon dat nou? Zoiets b*i ra
toch helemaal niet in de Sovjet-Unie". fs
Iets dergelijks gebeurde toen de groep vorig jaar wat vriejen
had uitgenodigd om foto's te laten zien van een demonstan I
van de Amerikaanse vredesbeweging. Bij gebrek aan eencapl
die het tonen an foto's verbiedt schakelde de politie getoor
het licht in het-hele flatgebouw uit. Een van de leden vaal z>
groep werd bij het verlaten van het flatgebouw gearresteertrs,
genaamd omdat hij een paar dagen daarvoor een politiemane l
uitgescholden. Hij werd veroordeeld tot vijftien dagen gevan.
nisstraf. |ee
Toen vorig jaar zomer de vredesmars van Scandinavische isch
wen met officiële toestemming van het Kremlin naar MQvai
kwam, werd de voornaamste woordvoerder van de groep, fulp
Medvedkov, en een ander lid tijdens een ritje in de bus tt r
gevallen door een dronken vrouw. Toen ze de vrouw bean 1
vroegen hen met rust te laten, werden ze gearresteerd omdaar
haar zouden hebben geslagen. Een vonnis van vijftien «firna
zorgde ervoor dat zij in de gevangenis zaten toen de Scandi|r, d
sche vrouwen in Moskou arriveerden. en
ilant
Protest p0'1
t Si
De officiële verklaringen dat acties tegen hen voortvloeieFn
hun „gewelddadig gedrag" heeft groepen als het IKV en de» 8(
- Vdi
ropese Vredesbeweging niet om de tuin kunnen leiden. ZijPrc
41
ben officieel tegen de behandeling van de groep geprotesl
Professor Medvedkov, een geograaf die enkele jaren voJ?°r
Wereldgezondheidsorganisatie in Geneve heeft gewerkt, iKas
van overtuigd dat dit soort protesten heeft geholpen. VoLVl
hem is de repressie de laatste tijd iets minder geworden. U,
Toch kan men de groep nauwelijks revolutionair noemer,eei
benadrukt dat ze achter de ontwapeningsvoorstellen staat* k
de officiële Russische vredesbeweging en de Russische regtzou
en dat ze afwijzend staat tegenover de strategie van de rege" er
Reagan die erop lijkt gericht om de Russische economie te kir
neren door een versnelling van de wapenrace uit te lokke^
groep is geen voorstander van eenzijdige Russische ontwap9°rë
omdat we, zoals profesoor Medvedkov zegt, „de wens respj *a
ren om 's lands defensie op peil te houden zodat Rusland K^a
meer wordt binnengevallen en de Sovjet-Unie wordt beho|Mj"e
als een heilig fort. Dat is ook de reden dat de Russen bereid1?^
de broekriem nog wat strakker aan te trekken voor herbe^*c
ning".
Het belangrijkste doel van de groep is een vermindering vat
politieke wantrouwen en de achterdocht die aan de waper^Q
ten grondslag ligt. Om dit te bereiken heeft ze een aantal v
stellen opgesteld. Bij deze voorstellen spelen de gewone m<
uit beide supermachten een belangrijke rol. Zo wil de groej
televisieprogramma organiseren waarin Russische en Ai
kaanse deskundigen vragen van kijkers beantwoorden,
ze een gezamenlijk vredesprogramma als verplicht onderd<
de Amerikaanse en Russische scholen en denken ze
friends en gezamenlijk ruimteonderzoek.
Spontaan georganisseerd
Professor Medvedkov noemt de voorstellen van de groep i
bescheiden „voorstellen van onschuldigen die de feiten]
kennen". Maar dat is precies de reden dat de autoriteiten zifl
slecht op hun gemak voelen met deze groep. Spontaan georT
seerd en niet bereid zich helemaal naar de officiële lijn tel
gen zou deze groep op den duur wel eens de sluier kunnen!
ten van een aantal taboes. Want op het moment weet de J
sche bevolking eigenlijk maar heel weinig van kernwapei
de gevolgen voor de mensheid. Ze weten niet dat de werelJ
het bestaande aantal kernwapens al vele malen vernietigt^
worden, ze weten niets van de afschuwelijk hoge kosten
weten niets van de gevolgen.
Het Kremlin wil dat graag zo houden. Weliswaar is er eerl
nemende activiteit waar te nemen van de officiële Russ!
Vredesbeweging, maar die beweging steunt alleen die initf
ven die de Russische regering reeds heeft ontplooid. OveJJ
werkelijke kosten van kernwapens en de gruwelijke gevdw
van een kernoorlog wordt door die beweging met geen \\c
gerept. Ook in de media worden die onderwerpen nauwë-
aangeroerd. Te oordelen naar gesprekken met gewone Russftl
burgers hebben de meeste Russen dan ook geen flauw benull
een kernoorlog inhoudt.
Angst dat hierover meer informatie naar buiten komt j
voornaamste reden dat de „Groep om Vertrouwen te Schgl
tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie" een doorn im|"
oog is van de Russische autoriteiten. De Partij heeft graagt ar
onder controle en elke groep die moeilijke vragen stelt \^Sj(
gezien als een bedreiging, met name als die vragen betrek^
hebben op de defensie en buitenlandse politiek en de verdkgö
van de schaarse middelen. Men kan zich daaom moeilijk
stellen dat deze groep kan winnen. Maar misschien kan zeB e
steun van de Europese vredesbeweging overleven. ns
JONATHAN STEEian!
Copyright The Guahte
pelwerk van Walraven te
zien dat de laatste vier
maanden tot stand kwam,
maar niets te maken heeft
met zijn „Fata Morgana".
DEN HAAG—Ruim hon
derd jaar na het ontstaan
van Mesdag's „Panora
ma", heeft de Haagse
beeldend kunstenaar Dik
Walraven geprobeerd in
zijn serie „Fata Morgana"
de stedebouwkundige ver- Wat kwam er bijvoorbeeld te-
anderingen sinds Mesdag recht van het Seinpost-duin
uit te drukken. Dit doet (de hoogste duinpost aan zee)
V>ii mot ti#»n «rhildpriipn vanwaar Mesdag zijn panora-
h J u L ma schilderde? Symbolisch
op hardboard waarop fo- in één van walraven's
to's, prentbriefkaarten en schilderijen twee stukken geel
acryl-verf zijn verwerkt. Seinpost-duin (dat in de be-
Zijn werk is te zien tot en stemmingsplannen van |881
foto is uitgeknipt en aan een
drietand is geregen gelaten
toe naar deze vernieuwingen.
Natuurgetrouw
greert collage- en diverse stukje jeugdsentiment en een
schilderstechnieken. De kleu- éénmalige gebeurtenis van
ren blauw en geel heeft hij ge- Walraven,
bruikt om de oude en nieuwe Weliswaar begon de 33-jarige
plaatjes van Scheveningen bij kunstenaar zeventien jaar ge-
elkaar te brengen zodat deze leden met schilderen en litho
grafie aan de Vrije Academie
in Den Haag, waarna hij twee
beelden van vroeger en nu
Immers, de afgraving deed elkaar overvloeien.
Mesdag eerder besluiten het Doel van de serie is tevens de Jaar aan Vancouver School
vergezicht met Paviljoen Van geschiedenis van Panorama studeerde. Maar sinds-
Wied, Hotel des Galeries en Mesdag aan de orde te stellen, dien werkt hij voornamelijk
het langverdwenen Badhuis Dit panorama stond al een met gemengde technieken zo
waar nu het Kurhaus staat, paar maal op het punt van 'n z'Jn stempelwerk is te
verdwijnen; Walraven heeft zien- Deze tekeningen zijn in
affiche uit 1886,
natuurgetrouw vanaf de uit
kijkpost op zijn Panorama vast daarom
te leggen.
getogen van kleur, meestal
met 30 april bij Galerie
Up to Date aan de Zee
straat in Den Haag dat
zich recht tegenover het
Panorama Mesdag be
vindt. Voorts is er stepi-
verdwijnen) in helder
blauw water herkenbaar. Op
een ander schilderij is een luxe
flat te zien die de plaats van
het hoge Seinpost-duin heeft
ingenomen. Op Walraven's
collage ziet Mesdag yjiens
Omdat Mesdag de begrenzin- koop werd aangeboden, in één
gen wegnam van het grote Pa- van zijn collages verwerkt.
waarin het panoramadoek te zwart-wit en zijn dan ook
overtuigender dan zijn Fata
Morgana. Walraven probeert
duidelijk te maken hoe stem-
norama-doek en hij onder Het aardige van Walraven's -
meer geluid van de branding werk is vooral de mogelijkheid Peis *eYenf van mensen kun-
tot vergelijkend onderzoek nen beïnvloeden. De tekenin-
met het Panorama Mesdag zelf gen geven een sfeer van ver-
aan de overkant van de straat, stilling, die meer eigen lijkt
Zo is te beoordelen of „Fata aan Walraven.
Morgana" meer is dan een ELS NOLTING
en meeuwen vastlegde,
reikte hij een driedimensio
naal totaalbeeld. Dit ontbreekt
bij de serie „Fata Morgana"
geheel. Dik Walraven lf\te-
fe.i n Oir
Seinpost
duin anno 1983 in
de visie van Dik Walraven
