ÜTiül TAFEL Economische malaise in Chili ondergraaft positie Pinochet kerk wereld weer Duitse politici schrijven aan bisschoppen VS over kernwapens Reformatorische kerken tien jaar verenigd in „Leerovereenkomst van Leuenberg" Europese Christenen voor Socialisme bijeen in Mainz f door dat telefoontje a ACHTERGROND CcidacSomant MAANDAG 28 MAART 1983 PAC De politieke conclusies, der wapens nodig zijn Leber die de Amerikaanse bis- en Mertes verzetten zich erte- gen, dat de Amerikaanse bis schoppen Hl de tweede sch0ppen ethiek en politiek verste van hun brief over ais eikaars tegenpolen be- vrede en oorlog trekken, schouwen Zij wijzen op de vergroten de kans op oor- plicht van katholieke politici log en onderdrukking in rekening te houden met de Europa. Dat schrijven de n°rm.en van de christelijke z ethiek, maar menen ook, dat Westduitse minister van de kerk de politici niet kan staat, verantwoordelijk voorschrijven, hoe ze een be- voor buitenlandse zaken, paald ethisch dilemma moe- Alois Mertes (CDU) en de ten oplossen, vroegere minister van de- Pe Duitse politici schrijven, rr» t dat ze van de Amerikaanse /cur»t' j bisschoppen meer nadruk op (SPD), in een brief aan de de specifieke taken en gren- voorzitter van de Ameri- zen van de kerk en de poli- kaanse r. k. bisschoppen- tiek en meer aandacht voor conferentie, aartsbisschop de zorgen van de Europeanen John Robert Roach. verwachten. Het constructie ve gesprek over de vrede mag niet tot een destructief con flict in de kerk leiden, aldus Mertes en Leber in hun brief Leber en Mertes menen, dat de bisschoppen door hun een- zijdige veroordeling van de aan aartsbisschop Roach kernwapens het fundament van de westerse verdediging, namelijk het afschrikkings systeem, ondermijnen en de risico's van een oorlog met conventionele middelen ver onachtzamen. Het doel van elk beleid op christelijke grondslag moet het verhinde ren van elke oorlog zijn, aldus de politici, die beiden lid zijn van het centrale comité van Duitse katholieken. Zij be treuren het, dat de Ameri kaanse bisschoppen niet in gaan op de politieke strate gieën van de Sovjet-Unie en leggen de nadruk op het risico van een politieke zelfonder- werping. Een verantwoorde politieke handelwijze moet erop gericht zijn de vrede in vrijheid veilig te stellen en moet mensen at tent maken op de relatie tus sen politieke spanningen en de wapenwedloop, aldus Le ber en Mertes. Zij zeggen de opvatting van het Vaticaan te delen, dat er bij een vermin dering van de oorzaken van politieke conflicten ook min- Deze maand is het tien jaar geleden, dat de „Leerovereen komst van Leuenberg" ook wel de „Leuenberger Kon- kordie" geheten, tot stand kwam, een feit, dat in het na jaar zal worden gevierd. Deze leerovereenkomst (genoemd naar de plaats Leuenberg bij Bazel waar de voorbereidende gesprekken werden gehou den) verenigt de lutherse en hervormde gereformeerde kerken van heel Europa. De overeenkomst is getekend door 74 Europese kerken. In ons land zijn dat de Neder landse hervormde kerk, de gereformeerde kerken in Ne derland, de remonstrantse broederschap en de evange- lisch-lutherse kerk. De leer overeenkomst is verder ook nog ondertekend door twee kerken in Zuid-Amerika De lutheranen en hervorm den/gereformeerden hebben, ondanks hun gemeenschappe lijke wortels, eeuwenlang scherp tegenover elkaar ge staan. Oneens waren zij het met name over de betekenis van het avondmaal en in samenhang daarmee in hun visie op de persoon van meenschappelijke reformato- Jezus Christus. rische erfgoed te zijn." Meer dan de lutherse legt de De kerken die met de leer- hervormde/gereformeerde overeenkomst hebben inge- traditie bovendien de nadruk stemd, hebben daarmee ver- op het eigen werk van de klaard, dat zij volledige kan- Heilige Geest. Ook werd hier sel- en avondmaalsgemeen- de leer van de uitverkiezing schap kennen en eikaars uitgewerkt en centraal ge- ambten erkennen. In de steld, hetgeen bij de luthera- „Leuenberger konkordie" nen niet het geval was. Ver- wordt geconstateerd, dat ver schillen zijn daarnaast langza- werkelijking van deze ker- merhand gegroeid in wijze kengemeenschap moet gebeu- van eredienst en organisatie- ren in het leven van de ker- vorm. Overigens is in Neder- ken zelf, dus op het niveau- land in 1956 al een overeen- van de plaatselijke gemeenten en daar waar de kerken tot gemeenschappelijk dienen en getuigen in de wereld komen. Er wordt in de konkordie daarom opgeroepen tot voort gezette studie en bespreking van de nog bestaande leerver- schillen, bijvoorbeeld inzake de ambtsopvatting en de taak komst tot stand gekomen tus sen hervormden en luthera nen, met name over de inter pretatie van het avondmaal. In de „Leuenberger konkor die" is ten aanzien van de tra ditionele verschilpunten uit gesproken, dat ze sterk be paald werden door de denk- van de kerk in de samenle- vormen van destijds en dat ze ving. Die voortgezette „leer- vandaag hun betekenis voor gesprekken" (Leuenberger een groot deel verloren blij- Lehrgesprache) worden ge- ken te hebben. De kerken voerd tijdens de regionale van beide tradities staan voor conferenties in verschillende dezelfde nieuwe vragen. Be- delen van Europa. In de afge- langrijker dan de traditionele lopen tien jaar zijn de aange- leerverschillen blijkt het ge- sloten kerken bovendien nog twee maal in algemene verga dering bijeengeweest, name lijk in 1976 in Sigtuna (Zwe den) en in 1981 in Driebergen. In de komende jaren zal het tijdens de regionale bijeen komsten vooral gaan over de vraag hoe de kerkengemeen- schap van Leuenberg meer concrete werkelijkheid kan worden in het leven van de kerken zelf. Daarnaast wordt, overeenkomstig een besluit van de vergadering in Drie bergen, gewerkt aan de op stelling van een memoran dum over de gemeenschappe lijke reformatorische visie op en de inbreng in de oecume nische beweging. De kerken in Nederland die aan Leuenberg deelnemen, vallen onder de regio „Am sterdam", die van 29 augustus tot 3 september in Mulheim- /Ruhr in de Duitse Bondsre publiek weer bijeenkomt. Deze bijeenkomst wordt geor ganiseerd door een coördina tiecommissie, waarin namens de Nederlandse deelnemers dr. K. Blei, hervormd predi kant in Haarlem, zitting heeft. Minder conflicten verwacht tussen kerk en staat in Brazilië maand worden gekozen, wei- onderscheiden organisaties nig problemen met de rege- aan het politieke proces mo ring hebben als gevolg van gelijk heeft gemaakt. Over- het democratiseringsproces in eenkomstig de theorie van het land. bisschop Helder Camara hoeft in dit soort situaties de kerke- De r. k. kerk kan volgens lijke hiërarchie minder haar Lorscheiter een minder actie- stem te verheffen, aldus de len de nieuwe leden van het ve rol gaan spelen, omdat het voorzitter van de CNBB. Hij dagelijks bestuur van de democratiseringsproces een verwacht, dat de nieuwe CNBB, die de volgende groeiende deelneming van de CNBB-top „een gemakkelijke De komende jaren zullen de conflicten tussen het bewind en de rooms-katholieke kerk in Brazilië afnemen. Dat is de verwachting van de voorzitter van Braziliaanse bisschoppen conferentie (CNBB), José Ivo Lorscheiter. Volgens hem zul- dialoog" met het bewind zal voeren, alhoewel hij nog wel moeilijkheden tussen kerk en bewind voorziet op het punt van sociaal-economische pro blemen, de strijd om het grondbezit en de door de kerk betwiste'wetten over de zoge noemde „nationale veilig heid" en het verblijf van bui tenlanders in Brazilië. Socialisme kan niet uit- cialisme", dat van 24 tot Het karakter van het derde De werkgroep racisme consta- kaar te houden en eisten, dat sluitend worden gefor- en met 27 maart in de congres verschilde nogal van teerde, dat niet alleen buiten- „Christenen voor het Socialis- mnlpprd in termen van Westduitse stad Main7 dat van de vorige ontmoetin- landers, maar ook homo- me met name in Belgie, muieera in termen an westauitse staa Mainz £r waren nu wejnjg pie. sexuelen, vrouwen en de le- Spanje en West-Duitsland op- arbeidersstrijd. De speci- werd gehouden. Er wa- najre zittingen met redevoe- den van de vredesbeweging komt voor de legalisering van fieke positie van buiten- ren vertegenwoordigers ringen van kopstukken uit de door de economische crisis en abortus. Juist in de kerken is landers, werklozen, huis- van Noorwegen, Groot- beweging en er was veel tijd aanvallen van extreem recht- daartegen veel weerstand, vrouwen en jongeren -Brittannië, West-Duits-' voor uitwisseling en discussie se groeperingen worden ge- vraagt om een bredere land, Nederland. Vlaan- in vijf themagroepen: de vre- trQffe^ Vrouwen mt de meK. Het congres protesteerde in henaderina Dat was een deren Wallonië Frank- desbeweging, sociaal-econo- te landen ontdekten tijdens een verklaring tegen de drei- benadenng. L>at was een aeren, Wallonië, franK mische strijd imperialisme, het congres, dat vrouwenstnjd gende interventie in Nicara- van de conclusies tijdens rijk, Spanje, Spaanse emi- feminisme en racisme. Het in de eigen beweging slechts gUa en tegen de opstelling van het derde Europese con- granten en Italië en congres werd daardoor gedra- zijdelings aan de orde komt. de officiële rooms-katholieke gres van de beweging waarnemers uit de DDR gen door alle deelnemers. Zij besloten contact met el- kerk daar. „Christenen voor het So- en Tsjechoslowakije. Voorjaarsnota: krachtproef WERDEN vroeger in het kabinet slechts in de zomei den met het oog op de op Prinsjesdag in te dienen h nennota heftige discussies gevoerd over de toesta 's Rijks financiën, sinds 1976 gebeurt dat twee maal |j omdat toen, op aandrang van de Tweede Kamer, def ning van een Voorjaarsnota verplicht werd gesteld A nota, zo staat in de comptabiliteitswet, geeft de minisij financiën een overzicht van de wijzigingen die ten c van de oorspronkelijke begroting voor dat jaar noodif worden geacht. ELK jaar wordt niet alleen de indiening van de Milj nota voorafgegaan door barensweeën, maar sedert de Voorjaarsnota. Velen herinneren zich onder meerj problemen van vorig jaar toen de eerste felle discul het tweede kabinet-Van Agt uitmondden in het zogeif Goede-Vrijdag-akkoord. Bij de uitwerking bleek echt akkoord te zijn en viel het kabinet. Wie mocht f gedacht dat het dit jaar in het harmonischer optreden binet-Lubbers gemakkelijker zou gaan om de Vooij in elkaar te zetten heeft zich vergist. De beide coalij ners, CDA en VVD, vlogen elkaar de afgelopen wek| haaldelijk in de haren door met geheel van elkaar i lende benaderingen en suggesties te komen. Het woL krachtproef voor het kabinet om het onderling eens den. CENTRAAL in de discussie staat de vraag of en injj mate dit jaar nog meer omgebogen moet worden da miljard gulden bezuinigingen waartoe het kabinet al had. Minister Ruding van financiën suggereerde in et stantie er 3,5 miljard gulden bovenop te leggen; hjj daarvoor direct grotendeels steun van de VVD, m j CDA heeft er zeer grote moeite mee. Ook het CDA dat er verder omgebogen moet worden, maar weigert werken aan bezuinigingen die ten nadele van de laj taalden komen. Trouwens zowel in het CDA als in <jjr gaat men er steeds meer oog voor krijgen dat er aanle^ in te spelen op een opleving in de internationale ec zoals die thans vooral in de VS tot uiting komt en v j jaar een reële economische groei van 4,7 procent v< wordt. In die zin liet ook de ondernemer prof. dr. A. mann zich gisteren in de tv-uitzending Het Capitool is te hopen dat de Voorjaarsnota niet alleen realisj|; maar de Nederlandse economie ook uit het „doemdj] haalt en een stimulerend effect heeft. In die zin eei jaarsnota opstellen is inderdaad een echte krachtpro< /jep«toekrant\ l gisteren heb ik de toto J toch zeker uitslagen gemist V joh *t staat in de krant iedere dag weer Runderrolletje met gekookte uien en aardappelen amandelgries- meelvla Voor twee personen hebt u nodig: 2 runderrolletjes, 30 g bo ter; 750 g kleine of grote uien, zout, 10 g boter, peper, basi licum; 0,5 tot 1 kg aardappelen; 0,5 liter melk, 30 g (aman del)griesmeel, 30 g suiker, 1 lepel amandelsnippers of paar druppels amandeles sence. Veel slagers verkopen runder rolletjes dun lapje rundvlees om gehakt), maar slavinken laten zich ook goed combine ren en de bereiding is hetzelf de. Deze vleessoorten zijn in 20 minuten kalm bakken klaar. De jus hoeft alleen met water te worden afgemaakt. Voorkom tranen bij het schoonmaken van de uien door steeds te zingen (de mond open houden). Laat kleine uien heel, snijd grote heel grof. Kook de uien gaar in weinig water met zout, bedenk dat ze meer smaak hebben als nog wat stevig zijn. Tien minuten koken is lang genoeg. Gebruik het kooknat om de jus af te maken of voor een soepje. Schep de boter door de afgego ten groente en strooi er peper of basilicum over. Er is amandelgriesmeel in ver schillende soorten te koop; met amandelessence of met echte amandelen, al of niet met sui ker. Lees de gebruiksaanwijzing. Zelf een amandelgriesmeelvla koken kan ook. Strooi de griesmeel met suiker in de ko kende melk en laat die onder af en toe roeren vijf minuten zacht doorkoken. Laat de vla koud worden en schep er licht geroosterde amandelsnippers of de -essence door. JEANNE Geen krant ontvangen? Bel tussen 18.00 en 19.00 uur, zaterdags tussen 14.00 en 15.00 uur. nummer 071- 122248 en uw krant wordt nog dezelf de avond nabezorgd. In Chili zijn vorige week meer dan tweehonderd mensen aangehouden, die hadden deelgenomen aan een demon stratie tegen de militaire regering. De betoging was gericht tegen de Chileense economie die tien jaar geleden ook al geen toonbeeld van gezondheid, maar in ieder geval nog vol mogelijkheden op instorten staat. Oorzaak is het economisch recept van de School van Chicago, waarmee generaal Pinochet in de jaren zeventig enthousiast begon te experimenteren. Door Chili zonder enige bescherming over te leveren aan de krachten van de vrije markt heeft Pinochet echter de hele economie ten gronde laten gaan en zijn eigen positie ernstig ondergraven. Een verslag van Gu ardian-correspondent Richard Gott. SANTIAGO „Het was gewoon Sisyfusarbeid", zei een van Chili's belang rijkste economen, een man die oppositie voert tegen het huidige regime. „Wij hebben de nationale economie naar de top van de berg gerold om toe te kijken hoe het leger haar de afgelopen tien jaar weer naar beneden heeft laten glijden". De eco noom vertolkte de alge mene somberheid die van Chili bezit heeft genomen na tien jaar rampzalig eco nomisch beleid gebaseerd op de School van Chicago. „Neem bijvoorbeeld de suikerindustrie. Tien jaar geleden produceerden we voldoende suiker voor ei gen gebruik. Nu moeten we het importeren. De fa brieken zijn niet gewoon gesloten, ze zijn helemaal ontmanteld". Door Chili tien jaar lang zon der enige overheidsbescher ming over te leveren aan de krachten van de vrije markt heeft het leger 's lands natio nale industrie, die in veertig jaar zorgvuldig was opge bouwd, langzaam in elkaar la ten storten. Honderdduizenden mensen zitten momenteel zon der werk. Toen het econo misch recept van economen als Milton Friedman voor het eerst werd geïntroduceerd, leek het goedkoper om nood zakelijke en luxe-artikelen op de internationale markt te ko pen. Maar nu zijn de dollars om in het buitenland te kopen op en moet Chili weer van voor af aan beginnen met de strijd om in de eigen behoeften te kunnen voorzien. Niet alleen in Chili, maar ook in Argentinië, Bolivia en Uru guay is het strakke monetaire beleid zoals dat door de School van Chicago werd gepropa geerd, uitgelopen op een mis lukking. Toch werd het expe riment dat een grote mate van economisch vrijheid propa geerde waarbij slechts de geld- hoeveelheid moest worden ge manipuleerd, uitgevoerd onder bijna volmaakte omstandighe den met makke, volgzame ar beiders, een gestage stroom kapitaal van buiten en rege ringen die vrij hun gang kon den gaan. Onvrede aan oppervlakte De al jaren sluimerende on vrede in de vier landen is nu naar de oppervlakte gekomen. Een ondernemende Argentijn se journalist ging zelfs zover dat hij een bezoek bracht aan de economische faculteit van de Universiteit van Chicago waar Friedman zijn ideeën heeft ontwikkeld, en de pro fessoren aldaar op de man af vroeg: „Waarom hebben jullie de economie van mijn land ge ruïneerd?" In Chili is de minachting voor „de jongens uit Chicago" zo mogelijk nog groter dan in Ar gentinië of Uruguay, waar schijnlijk omdat de economi sche ineenstorting in Santiago zoveel dramatischer is. Twee iaar geleden leek alles nog schitterend te gaan. Het monetaire beleid van Chili strekte de wereld tot voor beeld. Buitenlandse bïnkiers Augusto Pinochet, president voor het leven? wisten niet hoe snel ze Chili geld moesten lenen. De mid denklasse en het leger werden overladen met luxe-artikelen uit alle delen van de wereld en keken blij-verbaasd toe hoe hun spaarcentjes op de als pad destoelen uit de grond schie- tende banken aanzwelden tot enorme bedragen door de hoge rente. Niets wijst er overigens op dat de officieren werkelijk de wonderen van het markt mechanisme begrepen. Er is zelfs reden om aan te nemen dat vele officieren nationalisti- scher waren ingesteld en slechts onder druk van gene raal Pinochet met het liberale model van Chicago akkoord zijn gegaan. Maar zolang het model van economisch liberalisme leek te werken, stelde niemand vra gen. Pas nu vraagt men om verklaringen, alhoewel een bevredigende uitleg lang niet voor iedereen is weggelegd. Een grote groep Chilenen die hun geld hadden staan op een een bank die begin dit jaar failliet is gegaan, mochten zelfs niet eens een bijeenkomst houden om over hun grieven te praten. De bijeenkomst werd door de politie verhin derd alsof het om protesteren de boeren of arbeiders ging. Geen programma Paradoxaal genoeg heeft de hoofdstad Santiago er nog nooit zo mooi uitgezien. Oude gebouwen zijn opnieuw in de verf gestoken, kerken zijn ge restaureerd, er zijn autovrije winkelcentra gebouwd en de gemeentelijke parken zijn in hun 19e eeuwse glorie her steld. Op het moment steekt Santiago bijna alle andere ste den in Latijns-Amerika naar de kroon. Het feit dat de stad er zo mooi uitziet is een aangenaam bij verschijnsel van een verder ir relevant banenplan, op grond waarvan werklozen een paar dollar per maand krijgen om de stad schoon te houden. Het banenplan is irrelevant omdat met een werkloosheid van 25 procent een handjevol mensen dat bloembedden staat te har ken niemand kan overtuigen dat de regering werkelijk een economisch programma heeft gevonden dat het land weer aan werk kan helpen. De omvang van de Chileense problemen en de falende reac tie van de regering is een van de "redenen dat de mensen voor het eerst in tien jaar be ginnen te praten over het ein de van het regime-Pinochet. Dit betekent overigens niet dat Pinochet ook werkelijk zal vertrekken. De kans daarop is maar erg klein. Maar het feit dat de mensen het regime nu openlijk durven kritiseren is een belangrijk verschil met voorafgaande jaren. Het bete kent dat de mensen ondanks het effectieve onderdruk kingsapparaat hun angst be ginnen kwijt te raken. Sterke troef Pinochet De sterkste troef van generaal Pinochet is zijn persoonlijk heid, het feit dat hij het land tien jaar lang zonder oppositie heeft bestuurd en een ijzeren greep heeft over het leger. Vaak doen er geruchten de ronde over onvrede bij de luchtmacht, de marine of de politie, maar zolang Pinochet zijn greep over de landmacht behoudt, blijft de kans op een staatsgreep erg klein. Dé ande re leden van de vier man ster ke junta doen precies wat hij wil en van potentiële tegen standers onder de officieren heeft hij zich al lang geleden ontdaan. De burgeroppositie is al even min in een positie om een al ternatief te bieden. Iedereen is ervan overtuigd dat een radi cale politieke en economisch koerswijziging alleen tot stand 'kan komen als de militaire lei ding wordt gewijzigd en in versneld tempo wordt toege werkt naar een democratie. De burgerpolitici van het cen trum en rechts hebben de af gelopen maanden koortsachtig nagedacht over een manier om de ontwikkelingen te versnel len, maar daar politieke activi teiten voor een deel zijn ver boden, moeten ze zeer om slachtig te werk gaan. Hun doel is om onvrede te zaaien in het leger, maar tot dusver lij ken ze daarin niet erg te sla gen. Wat links betreft, zij gaan nog steeds gebukt onder balling schap en nederlagen. Maar er zijn interessante ontwikkelin gen zoals bijvoorbeeld de op richting van de Convergencia Socialista, een socialistische beweging. Verder zouden er nog steeds contacten bestaan tussen linkse groeperingen in Chili en ballingen in het bui tenland. President voor het leven Hoewel de grondwet in theorie voorziet in een terugkeer naar democratie aan het eind van de jaren tachtig piekert Pino chet er niet over om af te tre den. Hij wil president voor het leven zijn. Dit heeft wel als nadeel dat hij niet kan terug keren naar de barakken en de verantwoordeijkheid voor de economisch malaise kan terug spelen naar burgerpolitici, zo als wel in andere Latijnsame- rikaanse landen, bijvoorbeeld in Bolivia, is gebeurd. Hij staat er helemaal alleen voor. Met een failliete economie en geen politieke steun verkeert hij in een uiterst kwetsbare positie, slechts beschermd door zijn leger en geheime politie. Het is geen recept dat eeuwig kan overleven. RICHARD GOTT Copyright The Guardian Eerst nog nachtvorst I DE BILT Een hogefc bied boven de Zii Oceaan breidt zijn naar onze omgeving ii betekent dat het tot t avond droog weer is ii nige perioden. Ook vl is er weinig bewolking door de temperatuur J twee graden kan dak veel plaatsen is er duf vorst. De middagtemn is ongeveer negen graf wind is zuidwest eni overdag toe tot matig! Zoals het er nu naar ut het na morgen weer af met het droge en weer. Het hogedrukgel ven de Oceaan trekt naar het zuidwesten waardoor de weg voor een nieuwe depri nu nog bij IJsland ligt vert een wisselvallig 1 op, dat tot in het wee voortduren. De midd ratuur is na morgen 10 graden. Amsterdam onbew. Vlisslngen zw.bew. Z.-Limburg h.bew. Aberdeen zw.bew. Athene onbew. Barcelona regen Berlijn zw.bew. Bordeaux geh.bew. Brussel zw.bew. Frankfort regen Genève zw.bew. Helsinki geh.bew. Innsbruck zw.bew. Klagenfurt zw.bew. Kopenhagen regen Lissabon zw.bew. Locarno geh.bew. Madrid"*9 Lbew. Malaga l.bew. Stockholm zw.bew. Wenen h.bew. Zürlch zw.bew. Casablanca regon

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1983 | | pagina 2