isTs 3et (echte) Mayerling-drama as geen zelfmoord, zegt Zita Jmroepbestel blijft overeind, maar het stof gaat eraf 12 jpJNËN INNENLAND CeidócSoiwatit buitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenliofbuitensteBinnen 3uitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnen Politiek Partij Parlement BERLIJN afSIJTHOFFPERS ZATERDAG 26 MAART 1983 PAGINA 7 OUDEN 'ANDDRUK ■ijgt de heer Stikker, de ormalige topman van het ódzieke scheepsbouwcon- rn Rijn-Schelde-Verolme. -yi grotendeels door het rijk taalde „gouden handdruk'' een miljoen gulden of 11? Over deze vraag werd I ensdag in de Tweede Ka- I reen tweekamp uitgevoch- tussen minister Van Aar- I ine (Economische Zaken) D'66-fractieleider Maarten' gwirda. Het optreden van - beide heren leverde het <est opmerkelijke schouw - 1 op van alle debatten en 5J )atjes die in de week voor at aande aan het paasreces rden gehouden. De con- öi ntatie tussen Van Aardenne ri Engwirda viel niet alleen «i doordat geen enkel ander inerlid zich in de discussie ngde, maar onderscheidde lD h ook vanwege de toonzet- g van de woordenstrijd. minister gaf toe, dat Stik- Tr wegens zijn vertrek bij RSV een uitkering van een miljoen gulden zou krijgen, maar schoof de verantwoorde lijkheid voor de vaststelling van dat immense bedrag in de schoenen van zijn voorganger, oud-minister Terlouw. Deze partijgenoot van Engwirda zou eind vorig jaar al akkoord zijn gegaan met de gouden hand druk, zo beweerde Van Aar denne. Hierop ontstak Engwir da in grote toorn. „Ik vond het antwoord van de minister vrij schandelijk", zei hij, nadat Van Aardenne was uitgesproken. „Wil de heer Engwirda dat toelichten?", vroeg de minister korzelig. Engwirda knikte. „Dat ga ik nu toelichten", sprak hij nors. Van Aardenne weer: Dat wil ik heel graag, want ik heb fei telijke gegevens verstrekt". Engwirda weer: „Ik heb ook feitelijke gegevens. Deze zul len dadelijk boven tafel ko men". Van Aardenne: Daar ben ik zeer benieuwd naar". Vervolgens verklaarde Eng wirda op boze toon dat Ter- louw tijdens zijn ministerschap alleen maar heeft gezegd dat er een „redelijke afvloeiings regeling" voor Stikker zou moeten komen. Een bedrag had hij nooit genoemd en hij zou zeker niet akkoord zijn ge gaan met een dikke miljoen. Voorts trok Engwirda van leer tegen de bewering van de mi nister, dat het miljoen voor Stikker slechts voor 450.000 gulden zou bestaan uit een gouden handdruk en dat de rest van het bedrag moest worden gezien als een aanvul ling op z'n pensioen. Engwir da: „Ik vindt dat de minister liegt als hij nu zegt dat het maar om 450.000 gulden gaat". Nog geen seconde later klonk de stem van kamervoorzitter Dolman door de luidsprekers: „Dat woord Dolman doelde op „liegt") wordt hier nimmer toegestaan, zoals de heer Eng wirda wel weet. Wellicht wil hij dit woord vervangen door een ander woord dat zijn be doeling duidelijk maakt. Eng wirda: „Ik laat het aan de aan wezigen over om daarvoor een ander woord in te vullen". Dolman: „Dan zal ik het moe ten doen. Ik geef de heer Eng wirda in overweging, in te stemmen met de volgende for mulering: ik meen dat wat de minister heeft gezegd, op ge spannen voet staat met de waarheid". Engwirda: „Dat is precies wat ik had willen zeg gen". ONBETAMELIJK Het debat werd vervolgd. De fractieleider van D'66 deed z'n uiterste best, zijn partijgenoot Terlouw vrij te pleiten. In het vuur van zijn betoog beschul digde hij Van Aardenne er van, onlangs in een interview nogal onbetamelijke dingen" aan het adres van Terlouw te hebben gezegd. De minister schoot overeind. „Dit is een bewering die op zéér gespan nen voet staat met de waar heid", viel hij kwaad uit. (In gewoon Nederlands had dat dus eigenlijk moeten zijn: nu liegt u dat u barst). „Ik heb aan het adres van mijn voor ganger geen onbetamelijke dingen gezegd...". Engwirda, even later: „Het onbetamelijke is, dat u gesuggereerd zou heb ben dat de heer Terlouw als minister ermee akkoord was gegaan een bedrag van 1 mil joen aan de heer Stikker uit te keren Van Aardenne: „Ik zie nog niet in wat het onbetame lijke is geweest". Engwirda: „Ik denk dat het zéér onbeta melijk is geweest". Van Aar denne, ijzig hoofdschuddend: „Dat lijkt me niet...". Dit welles-nietes-spelletje had nog lang zo kunnen doorgaan als Dolman er niet tussen was ge komen met de woorden: „Het lijkt me nu beter dat de heer Engwirda zijn betoog voort zet". Nadat hij zich nog een keer had laten ontvallen „tamelijk geschokt" te zijn door de uitleg van de minister, diende Eng wirda tenslotte een motie in met het verzoek de gouden handdruk voor Stikker onge daan te maken. Het gekke was, dat deze motie de volgen de dag met bijna algemene stemmen werd aangenomen. Hoewel het CDA en de kleine rechtse partijen niet veel heil zagen in de motie, stemden zij er toch vóór. omdat zij niet de indruk wilden wekken, de gouden handdruk klakkeloos goed te keuren. En waarom steunde de VVD de motie- Engwirda? Heel eenvoudig: zij legde de motie uit als een pro test tegen oud-minister Ter louw. Hun eigen minister Van Aardenne werd er dus in hun visie allerminst door t En bovendien, zo verklaarde de VVD'er Jacobse bij de stemming: „Die motie wordt tóch niet uitgevoerd". Daar had hij gelijk in. Van Aardenne vindt, dat op de ge maakte financiële afspraken met de ex-RSV-baas niet meer kan worden teruggekomen. De motie verdwijnt dus ge woon in de prullenbak. En zo eindigde het duel tussen Van Aardenne en Engwirda in een schijn-overwinning voor de D'66-leider. De werkelijke winnaar zat echter breed la chend achter de regeringstafel. CONCURRENTIE Enkele kelners en bodes uit de Tweede Kamer keken maan dag hun ogen uit toen zij door de wandelgangen een aantal serveersters, die hun volstrekt onbekend waren, met grote dienbladen vol koffie en broodjes zagen zeulen. Een na der onderzoek leerde dat de serveersters afkomstig waren van het ministerie van volks huisvesting, ruimtelijke orde ning en milieubeheer (VROM). Zij bevonden zich in het ka mergebouw om een legertje VROM-ambtenaren van natjes en droogjes te voorzien. Die ambtenaren dienden ter on dersteuning van hun minister Winsemius, die met een ka mercommissie debatteerde over het behoud van de schaarse landelijke gebieden die Nederland nog kent. De ambtenaren hadden hun eigen soep, koffie en broodjes laten aanrukken omdat deze VROM-consumpties voor hen stukken goedkoper zijn dan de overeenkomstige hapjes en drankjes in de buffetten en restaurants van het kamerge bouw. Om een voorbeeld te noemen: een kopje VROM- koffie kost een kwartje en een kopje kamerkoffie één gulden vijftig. De activiteiten van de VROM- serveersters bleven, zoals reeds gezegd, niet lang onop gemerkt. Al spoedig nadat zij gesignaleerd waren, werd Dol man van de concurrerende ho- reca-business op de hoogte ge bracht. Dit is belachelijk. Dit kan echt niet. Die mensen moeten onmiddellijk verdwij nen". luidde de reactie van de kamervoorzitter. Nog geen vijf minuten later werden alle VROM-serveersters het ka mergebouw uitgebonjourd. Mi nister Winsemius, die op dat moment met de kamercom missie in gesprek was en nog van niets wist, werd via een bode van het incident op de hoogte gebracht. „Op het mi nisterie hebben ze intussen wel begrepen dat ze dit soort geintjes niet meer moeten uit halen", aldus een verbolgen kamer-ober. DICK VAN RIETSCHOTEN kYERLING, Oostenrijk Bijna een eeuw heeft wereld geloofd dat de leimzinnige dood van Oostenrijkse kroon- is Rudolf en zijn jeug- minnares in een ithuis in de Weense ;en een „zelfmoord- g bt" tussen hem en haar -js. Afgezien van geruch- en speculaties in het "1de weg, werd de lezing n het drama in het al- meen aanvaard, totdat laatste keizerin van itenrijk, Zita van Habs- •g van BourbonPar- onlangs vanuit haar llingsoord Zwitserland lulde dat het paar Ichtoffer was van een ieke samenzwering werd vermoord. de plaats van de slaapka- i het jachthuis Mayerling op 30 januari 1889 de jarige erfgenaam van het itenrijks-Hongaarse keizer- en barones Mary Vetsera >d werden aangetroffen als folg van karabijnschoten, it nu een altaar. Na een dag I opperste verwarring en aar tegensprekende verkla- |»en, maakte keizer Franz Frans Joseph die de „zelfmoord" van zijn enige zoon bekend maakte. Josef bekend dat zijn enige zoon, getrouwd maar niet ge lukkig met de Belgische prin ses Stéphanie van Saksen-Co- burg-Gotha, zichzelf had dood geschoten. De tragische liefdesgeschiede nis werd omgeven door ge heimzinnigheid. Pp last van het hof werd het lijk van de 17-jarige Mary in het geheim in stromende regen begraven op een nabijgelegen klooster kerkhof. Haar naam werd uit alle officiële stukken geweerd. De 90 jaar oude Zita is wedu we van ex-keizer Karei die in Ex-keizerin Zita. die na een ballingschap van 65 jaar in Zwitserland, vorig jaar voor het eerst weer voet op Oostenrijkse grond mocht zetten. 1916, dus bijna dertig jaar na het drama-Mayerling, zijn oud-oom Frans Joseph opvolg de. Zij vertelde dezer dagen in een reeks interviews met een Weens dagblad dat er in 1889 een komplot bestond om Franz Josef van de troon te stoten en er zijn zoon Rudolf op te zet ten. „De kroonprins weigerde aan de samenzwering mee te doen en dreigde haar bekend te maken dat was zijn dood vonnis. Het spoor van de moord leidt naar het buiten land", aldus Zita. Zij voegde hieraan toe dat de moordenaars indertijd voor aanstaande mensen waren en dat zij hun namen en ook de op de moord betrekking heb bende documenten later open baar zou maken. Na afloop van de eerste wereldoorlog be sloot de kersverse republiek Oostenrijk de Habsburgers te verbannen, tenzij zij hun aan spraken op de troon zouden afzweren. Zita heeft echter uit respect voor wijlen haar man nooit van haar rechten afge zien. Maar door goedertieren heid van de huidige socialisti sche regering in Wenen heeft zij vorig jaar toch twee keer Oostenrijk mogen betreden voor bezoeken aan het graf van een dochter en aan fami lieleden. De frêle uitziende ex-keizerin in de zwarte rouw die zij nooit heeft willen afleggen sinds de dood van haar man in 1922 vertelde dat zij zes in tieme familieleden nauwgezet over kroonprins Rudolf had ondervraagd, onder wie diens jongere zuster Gisela en oom Karl Ludwig, broer van Frans Joseph en grootvader van de latere keizer Karei. „Als je dit openbaar maakt, vermoorden ze je", heeft Karl Ludwig vol gens haar tegen kroonprins Rudolf gezegd, toen deze hem over de samenzwering had in gelicht. Geruchten De keizerlijke familie had Franz Josef („mij blijft niets bespaard") plechtig beloofd nimmer de waarheid te zullen onthullen, aldus de ex-keize- rin. Dat zij, Zita, het nu toch deed was om een einde te ma ken aan een nooit aflatende stroom geruchten. Het maca bere drama choqueerde de zeer „katholieke en apostoli sche" Habsburgers tenzeerste en er zijn in de loop der jaren talrijke veelal zoet-romanti- Omar Sharif en Cathérine Deneuve als kroonprins Rudolf en Mary Vetsera. sche toneelstukken en films naar gemaakt, waaronder een met Omar Sharif en Cathérine Deneuve. De veertien zusters-karmelie- tessen van het klooster dat van Franz Josef opgericht moest worden op de plaats van het jachthuis, spreken niet langer met bezoekers over zelfmoord zoals ze dat plach ten te doen. „Uit het drama is alleen maar speculatie voort gekomen. Het was een geheim dat ook wij niet kenden", zegt zuster Maria. In de kamer ziet men foto's van de keizerlijke familie, oude meubels, een theeservies en de lampetkan en kom die Rudolf heeft gebruikt. De geschiedkundigen zijn het in het algemeen met elkaar eens over de aanloop tot de vondst van de lijken van Ru- dolf en Mary Vetsera. De kroonprins had een geheim rendez-vous met het jonge ba ronesje in zijn particuliere jachthuis op een halve dag rij den van Wenen. Zijn ver trouwde koetsier Bratfisch bracht Mary tegen het vallen van de avond op de fatale winterse dag uit Wenen naar Mayerling. Prins en barones trokken zich vroeg terug. De ochtend brak aan en Ru- dolf kwam uit de slaapkamer om aan zijn kamerdienaar Lo- schek te vragen hem een uur later te wekken. Hij keerde naar de slaapkamer terug. Maar Loschek kreeg het uur later geen gehoor op zijn klop pen. De kamerdienaar waar schuwde twee vrienden van de kroonprins die op Mayer ling logeerden, de Hongaarse graaf Hoyos en de prins van Coburg, die het deurslot met een bijl forceerden. Geplunderd Het jonge paar lag geheel ge kleed op bed, het bloed aan Rudolfs slaap nog vers. Naast hem lagen een afscheidsbrief aan zijn moeder, keizerin Eli sabeth, en een vuurwapen. Het graf van barones Vetsera op het terrein van de abdij van Heiligenkreuz werd later overgebracht naar een nabij gelegen algemeen kerkhof en in 1945 door Russische solda ten geplunderd. Rudolf was een opstandig man en een omstreden prins met li berale opvattingen en met de leefwijze van een man van de wereld. Hij schreef onder een schuilnaam in een radicale krant in Wenen en bepleitte hervormingen in het keizer rijk, hechtere banden met het tsaristische Rusland en distan tiëring van het nieuwe Duitse rijk, dat hij niet vertrouwde. Kroonprins Rudolf werd opge volgd door aartshertog Franz Ferdinand, die in 1914 met zijn morganatische vrouw gravin Chotek voor de gelegenheid verheven tot hertogin van Ho- henberg in Serajewo werd vermoord. Dit bleek de vonk in het kruitvat dat de eerste wereldoorlog deed ontbran- ÏN HAAG Minister nkman heeft de afge- en weken voor radio (tv en in dag- en week- den voorzichtig wat opgelicht van de ier over het toekomsti- beleid ten aanzien van :elfde media. Zodoen- trachtte hij de almaar idjgende interesse bij pers avö politiek in het zo lang priibeide regeringsstand - it over het mediabeleid wat brokjes nieuws in te houden. lerzijds kon uit zijn goed 0ffestudeerde uitspraken wor- K' begrepen, dat de „discus- de inhoud van de lianota bepaald nog niet afgesloten. Met andere irden: de schermutselingen et kabinet waren op be- [rijke punten nog in volle „koele manager" Brink- 5 n, die zich zelfs door een igemikte taart niet van de l laat brengen, zal zich toch zijn minst onaangenaam irast hebben gevoeld toen firtje week zijn plannen voor- ig in de pers verschenen, dan ook nog eens op een 1 J ongelukkig moment: kort na het gereedkomen van een vertrouwelijke ontwerp-nota, enkel bedoeld voor de collega- ministers die deel uitmaken van de ministeriële commissie Informatiebeleid. In het nor male geval hadden de CDA- en VVD-ministers in dat club je gezorgd voor een spannende voorronde, alvorens de strub belingen in de ministerraad tot een doorwrocht definitief re geringsstandpunt (lees: 'com promis) hadden geleid. En in dat geval had de politieke en maatschappelijke discussie pas half mei los kunnen branden. Nu elke Nederlander voor acht dubbeltjes de inhoud van de ontwerp-medianota tot zich heeft kunnen nemen, is die discussie al voortijdig op gang gekomen. Het mag duidelijk zijn dat de oppositie blij is met deze gang van zaken. De PvdA zal zeker trachten beide coalitiepartners tegen elkaar uit te spelen. Een vluchtige blik op de voorstellen van Brinkman leert ons, dat daar voor voldoende conflictstof aanwezig is. Sinds jaar en dag is het media beleid een uitermate teer on derwerp in het regeringsbeleid en het ziet er niet naar uit dat dit de komende tijd zal veran deren. Op zijn zachtst gezegd denken CDA en VVD nogal verschillend over de vraag hoe het Nederlandse omroep- en perswezen moet worden inge richt. De liberalen zouden bij voorbeeld in hun hart het liefst de bezem door Hilver sum willen halen, terwijl het CDA eerder geneigd is een glazen stolp over het bestaan de bestel te zetten. Al bij het opstellen van het re geerakkoord van dit kabinet is het nodige te doen geweest over de regeerafspraken ten aanzien van de media. Na veel geharrewar bereikten beide coalitiepartners overeenstem ming over een tekst, waarmee men nog alle kanten op kon. De meest brandende kwesties werden doorverwezen naar de medianota, waarin alles pre cies geregeld zou worden. In het nu uitgelekte stuk worden inderdaad een hoop zaken ge regeld, waarover tot nu toe grote onduidelijkheid bestond. De definitieve versie van de medianota zal voor zowel de pers als de omroepen het be leid van dit kabinet weerge ven. Dit moet uiteindelijk uit monden in een nieuwe media wet, waarin pers- en omroep- wetgeving worden geïnte greerd. Tot zover zal het stuk JITENHEER van Brinkman geen aanleiding geven tot enig politiek me ningsverschil, want de Kamer smeekt al jaren om een derge lijke alomvattende wetgeving. Voor het overige bevat de nota echter een aantal verrassin gen, die aanleiding kunnen zijn voor verhitte politieke dis- Peiling Wil Brinkman omroepverkie zingen? Nee, zegt hij en dat is conform de regeerafspraken. Maar wel komt er een proef met een peiling onder de kij kers. Dat betekent in feite toch een verkapte invoering van omroepverkiezingen. Wie had gedacht dat notabene een CDA-minister met het plan op tafel zou komen voor een proef met omroepverkiezin gen? Vele jaren geleden opperde VVD-mediaspecialist Wim Keja al het idee van omroep-- verkiezingen door de kijker zijn voorkeur voor een bepaal de omroep achter op de ac ceptgirokaart van de omroep bijdrage in te laten vullen. Blijkbaar vindt Brinkman het helemaal niet zo'n gek plan de kijkers wat meer rechtstreekse invloed te geven op de zend tijdverdeling. Het is een proef, maar dan wel een die verre gaande consequenties kan heb ben voor het huidige bestel. Als de resultaten van die pei ling al te veel afwijken van de bestaande zendtijdverdeling, wil Brinkman een deel van de zendtijd aan de hand van de voorkeur van de kijkers her verdelen. En daarmee wordt in feite toch een belangrijke pijler van het huidige omroep bestel (zendtijdverdeling op basis van het aantal leden) on deruit gehaald. Het CDA is altijd een fervent tegenstander geweest van een dergelijke ondermijning van het bestaande systeem van zendtijdverdeling. Inmiddels heeft de PvdA zich aan de zij de van de christen-democraten geschaard. Ooit zijn de socia listen ook nog voor omroep verkiezingen geweest, maar net als het CDA heeft men ook rekening te houden met de aan de partij verwante om- roep(en). Deze twee partijen vrezen niet geheel onte recht dat het systeem van omroepverkiezingen ertoe zal leiden dat men alleen nog Dal las en Dynasty gaat uitzenden, om toch vooral in de kijkers gunst te komen. Wat Brinkman voorstelt is een tussenweg: zowel kijkers als leden zullen invloed moeten krijgen op de zendtijdverde ling. Een eerste stap in de goe de richting, vindt de VVD. Het begin van het einde, vreest het CDA. Datzelfde geldt voor de „stille" ontkop peling van abonnement en lid maatschap door van de leden een „positieve wilsverklaring" te eisen, om als volwaardig lid te kunnen meetellen. Geven en nemen Het is een kwestie van geven en nemen, moet Elco Brink man hebben gedacht bij het neerschrijven van zijn voor stellen. Zoals altijd bij tegen strijdige belangen he\ geval is, moet aan een compromis een dergelijke filosofie ten grond slag liggen. Het ontwerp bevat voorstellen die zowel op het verlanglijstje van CDA als VVD genoteerd staan. Behou dens de verkapte omroepver kiezingen kan vooral het CDA in zijn handen wrijven. Het huidige omroepbestel blijft ge handhaafd, geen commercie op de Nederlandse satelliet- zender, geen eigen reclame op regionale of lokale omroepen, geen (formele) ontkoppeling van lidmaatschap en abonne ment op omroepblad en ver gaande beperkende voorwaar den aan het toelaten van bui tenlandse satelliet-tv op de ka bel. Handreikingen naar de VVD zijn: uitbreiding van de STER (zelfs een apart blok, los van het journaal), een kabel krant met reclame en dan na tuurlijk de proef met omroep verkiezingen. Vrijwel al deze voorstellen stuiten op bezwa ren bij een van beide coalitie genoten, dus dat kan nog heel wat politiek vuurwerk opleve- Angst en beven Tenslotte doet Brinkman nog een aantal voorstellen, die met name de betrokkenen in Hil versum weinig complimenten zullen ontlokken. Met angst en beven kan Hilversum het een en ander tegemoet zien. De wettelijke verplichting die de omroepen hebben om een vol ledig programma te bieden wil Brinkman nu eindelijk serieus gaan nemen: strenge controle op straffe van zendtijdverlies en verplichte percentages cul tuur, informatie, educatie en amusement. Bovendien moe ten de omroepen een mini mum aan (kostbare) Neder landse drama-produkties gaan bieden. Daarnaast wil Brinkman ook de (tot nu toe mislukte) zen derkleuring van de vier Hil- versumse radiozenders wette lijk gaan verplichten. Het hui dige omroepbestèl blijft dus wel overeind, maar de ont werp-medianota bevat vol doende frisse wind om het stof eraf te blazen. FRANS WEERTS Met uw krant naar Maandag 4 april (tweede paasdag) en maandag 11 april a.s. vertrekken we (om 7 uur uit Den Haag en 7.30 uur uit Rotterdam) per luxe touringcar van Maaskant voor een 4-daagse reis naar West- en Oost Berlijn. Voor wie deze stad nog niet eerder bezocht een bijzondere belevenis. In West Berlijn verblijven we op basis van half pension logies, ontbijt en diner) in hotel Igel. Alle kamers hebben douche en toilet. Het programma biedt dinsdagmorgen gelegenheid tot winkelen, terwijl In de middag onder leiding van een Ne derlandse gids een bezoek wordt gebracht aan diverse markante punten als Potsdamerplatz. Monument Plót- zensee, Kurfürstendamm etc. Woensdag gaan we vla „Checkpoint Charlie" door de muur naar Oost Berlijn en bezoeken o.a. de Brandenbur ger Tor. Alexanderplatz en het Treptow Monument. Er wordt weer In West Berlijn overnacht, waarna donderdag de terugreis wordt aanvaard. Deze Interessante en leerzame reis kost 295,- per persoon op basis van een 2-persoons kamer Combina tie reisverzekering 8.- p.p. 5.-. Een geldig paspoort is vereist. BOEKINGEN: telefonisch onder no. 190882 (van maan dag t/m vrijdag van 9 tot 13 uur) of persoonlijk In onze stadsvestiging Spuistraat 71, Den Haag (op de hoek van het Spui). Postbus 16050 2500 AA 's-Gravenhage Tel. 070-190882 (maandag t/m vnjdao tussen 9 en 5 uur)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1983 | | pagina 7