ff BONO
„Ik ben de slechtste
zanger ter wereld"
Praatjes vullen
geen gaatjes
VAN U2:
EEN KWIK-GIFBELT IN
TANDEN EN KIEZEN?
ZATERDAG 19 MAART 1983
TERDAM De
landse doorbraak
de Ierse groep U2
definitief een feit met
jreiken van een derde
na twee weken in de
•hitlijsten. De elpee Boy
iet indrukwekkende plaat-
ut van zanger Bono, gitarist
Edge, bassist Adam Clayton
ummer Larry. De met roman-
doorspekte muziek van deze
1 uit Dublin kreeg een jaar later
ipvolger met October. De piano
op die plaat zijn intrede en de num-
waren opnieuw huiveringwekkend
De songs op de twee elpees toon-
ien jonge groep, die het langzaam
ichzelf eens begon te worden. Het
en reis van jeugdigen die langzaam
eiden tot mannen („Ik was bezig
e seksuele relatie tussen jongens en
»s en andere dingen die bij het vol-
n worden horen"). Op de nieuwe
War kregen de teksten een andere
ideling. De abstracte aanpak werd
ild voor een meer directe. Zanger-
schrijver Bono: „Op War wilde ik
;r introvert zijn. De teksten slaan
op de dingen die om mij heen ge
in. Zo ontstonden onder meer Sun-
lloody Sunday over de strijd in Ul-
n Seconds, een half serieus nummer
de atoombom".
Het „buur
jongetje"
Peter,
inmiddels
negen jaar,
geeft nadat hij
eerder op de
hoes van de
debuut-elpee
Boy
verscheen, de
muzikale groei
van U2 aan.
Bono: „Muziek van de
plaat tijdens een
concert kopiëren is het
publiek bedonderen".
volwassen geworden, zowel
sten als muziek. De oorstre-
emotierijke composities wor-
iet meer voor het grootste
epaald door het unieke echo-
«itaarspel van The Edge. Er
betere balans gevonden tus-
t „losse", melodieuze gitaar-
e e drumpartijen van Larry en
e vige basgitaarspel van Adam
n. De muziek is complexer
i»den door toevoeging van
e grondzang, trompet en viool.
o»elt Steve Wickham elektri-
!i iool op Sunday Bloody Sun-
i Drowning Man, blaast Ken-
nidley wat noten op zijn trom-
i Red Light en assisteren Co-
•a zangeressen Cheryl Poirier,
i ia Kaegi en Taryn Hagey,
110k Jessica Felton, Bono vo-
3 Surrender en Red Light.
oeiproces dat de groep de
it drie jaar doormaakte, is ook
egd op de hoes. Peter, het
5 Iels 9-jarig jongetje van de
c Boy, dat bij Bono aan de
i int van de straat woonde,
opnieuw gebruikt. Peter is
U2 wat meer volwassen ge-
i n. lono: „Peter is het sym-
nVoor de band, zoals andere
in bijvoorbeeld een arend
cn. We maken geregeld foto's
cm. die we gebruiken voor
1 immaboekjes of platenhoe-
J2 onderscheidt van andere
in, die al een tijd meedraaien
rock roll-circus, is dat -ze
n agressie en levendigheid
ngeboet. De nummers heb-
i en zachtere toon gekregen,
ji ingen eruit door opgetogen-
lïi felheid.
en liefde
u,Echte rock roll wordt ge-
i door de zanger die door
Js gegrepen net de hoogste
Jiist. Rock roll is een ge-
egen je eigen gevoelens en
lingen die er mis gaan. Toen
jige tijd geleden op tournee
werd The- Edge tijdens een
in zijn gezicht gespuugd,
olg daarvan was een infec-
zijn oog en oor. Hij kon ook
lijks praten en ging bijna
fan de pijn. Het is makkelijk
1 te zeggen: nu houden we er
p, we gaan naar huis. Maar
ie voorvallen en het gevecht
itaat omdat je er niet mee op
ouden, wordt goede muziek
n. The Beatles en The Rol-
itones schreven hun beste
ers ook toen ze onder grote
stonden. Fleetwood Mac
ïn hun slechtste langspeler
e er twee jaar de tijd voor
ganger Bono is War on-
-JyS
danks de titel een elpee vol
hoop en liefde. „Het is een optimis
tische elpee, die er door zijn muzi
kaal volume in tegenstelling tot
de melancholiekere toon van ande
re elpees, die momenteel in de pla-
tenbakken te vinden zijn heel
erg uitspringt. Er wordt momen
teel goede pop(ulaire) muziek ge
maakt, maar het is niet de muziek
waarvan ik houd. Ik verwacht wat
meer van muziek".
Bono: „Op War zijn we op zoek ge
gaan naar een nieuwe muzikale
richting, waarin het U2-geluid (de
nieuwe Ierse folkmuziek) herken
baar moest blijven. Hoewel de
composities in eerste instantie wor
den opgebouwd uit gitaar, basgi
taar en drums, hebben we altijd
van bijgeluiden gehouden. Van
daar dat op I Will Follow (van de
elpee Boy) bijvoorbeeld op de ach
tergrond een soort klokkenspel te
horen is, een geluid dat bereikt
werd door een vork tussen de spa
ken van een rijdende fiets te ste
ken. In Seconds maken we gebruik
van delen uit de aangrijpende tv-
.documentaire Soldier Girls. Op de
elpee War is ook een viool terug te
vinden omdat het instrument de
menselijke stem het dichtst bena
dert. De klank ervan is erg emotio
neel. Het moest de tegenhanger
vormen van het stevige ritme van
drummer Larry en bassist Adam
Clayton. We zijn telkens op zoek
naar iets nieuws. Als je namelijk
stil blijft staan, wordt het maken
van muziek afgezaagd".
U2, die eind vorige week met de
Engelse tournee is begonnen en pas
van de--zomer Nederland aandoet
(er zit een Amerikaanse concert
reeks tussen), is niet van plan de
muziek van de langspeler op het
podium te kopiëren. Bono: „Dat is
het publiek bedonderen. Het is
juist aardig ook voor onszelf
om naar een andere benadering
van het nummer te zoeken. Daar
om veranderen we tijdens de show
de teksten, maar ook de arrange
menten. Op die manier ontstaan
andere versies, die we dan weer als
B-zijde gebruiken van bijvoorbeeld
singles of 12 inch-platen. Op die
manier krijgen mensen die ons ma
teriaal verzamelen verschillende
indrukken en leren ze ons beter
kennen. Op Red Light bijvoorbeeld
zal live geen trompet te horen zijn,
tenzij The Edge het instrument
leert bespelen".
Twee kanten
Voor U2 is het podium net zo be
langrijk als de studio. Bono: „De
groep heeft twee kanten. Als live
band proberen we met heel veel
toewijding met mensen te commu
niceren en ze te vermaken met
muziek, die heel direct is. De U2
van de plaat is subtieler. Ze maakt
muziek, die is opgebouwd uit ver
schillende lagen. In de studio
wordt met verschillende instru
menten en geluiden gewerkt, zodat
je een paar jaar later nog steeds
dingen in de muziek kunt ontdek
ken. Van dat soort platen hou ik
zelf ook het meest".
Met War verwoordt Bono zijn ge
dachten in de teksten en de groep
in de muziek. „Misschien ben ik
wel teksten gaan schrijven omdat
ik mijn gevoelens niet op een an
dere manier kwijt kon. Er gebeu
ren op de2e aarde verschrikkelijk
veel dingen, waar je kwaad om
kunt worden of die juist hoop ge
ven en een reden om te leven. Ik
geloof heel sterk in God. Dat is een
van de redenen waarom ik elke
morgen opsta en mezelf volledig
geef".
Waar Bono zich heel kwaad over
kan maken is de strijd tussen ka
tholieken en protestanten. „Mijn
vader was katholiek en mijn moe
der was protestant en ze hielden
van elkaar. Het hele gebeuren in
Ulster is een farce. Het is schanda
lig en het heeft niets met het ge
loof te maken. Als beiden naar de
wortels van het geloof zouden kij
ken, naar Jezus Christus en zijn
voorbeeld, dan geloof ik dat ze
voor een paar problemen zouden
komen te staan. In Sunday Bloody
Sunday probeer ik dat te verwoor
den. Daarin vertel ik dat het echte
gevecht nog niet is begonnen: ter
wijl jullie over je stukje land en je
overtuiging vechten, zijn er men
sen elders in de wereld die niet te
eten hebben. Dat is de echte strijd".
Bono bouwt de teksten fragmenta
risch op. Hij creëert beelden omdat
hij vindt dat de dingen waar hij
over wil praten, niet zo helder zijn.
In Two Hearts Beat As One zegt hij
dan ook: „Ik weet niet of ik het
zwart/wit moet stellen, want er
zijn anderen die het heel anders
zien. Door bij de luisteraar beelden
op te roepen, komt hetgeen ik wil
zeggen beter over. Bovendien blijft
het langer in het geheugen zitten.
Als ik in een nummer zou zeggen:
is het niet vreselijk al die agressie
in Noord-Ierland, dan word je er
niet door geraakt. Het gaat pas le
ven als ik het heb over gebroken
glas onder kindervoeten, verspreid
liggende levenloze lichamen in een
doodlopende straat, over velen zijn
gedood, maar wie heeft er eigenlijk
gewonnendan krijg je het
beeld van een slagveld. Je merkt
dat de echte schade in het hart is
aangericht. Met opgeroepen beel
den kun je meer zeggen dan met
alleen maar woorden".
Ritme
Bono vertelt dat hij zijn gedachten
altijd op deze manier verwoordt.
Zelfs als hij gewoon een brief
schrijft. Heel belangrijk vindt hij
het ritme van woorden. Daarom
zijn z'n favoriete dichters mensen
als John Keats. „Het is iemand, die
woorden heel muzikaal achter el
kaar kan zetten".
De zanger, die de teksten voor Oc
tober in de studio bedacht terwijl
hij voor de microfoon stond, heeft
daar voor War maar gedeeltelijk
gebruik van gemaakt. „Drowning
Man, 40 en New Years Day schreef
ik wel op die manier. Sunday
Bloody Sunday en Surrender ech
ter niet. Ik heb een deel van de
teksten in Jamaica geschreven.
Daar was ook een groot aantal tek
sten bij, dat nooit werd gebruikt.
Het probleem met mij is dat ik erg
ongedisciplineerd ben. Als ik een
nummer ga schrijven, maar mijn
gedachten zijn die dag niet bij het
nummer, day schrijf ik een andere
song en da/ werkt heel verwar
rend. Zo kw«m het op een gegeven
moment vo^r dat The Edge vroeg
of ik de tekst van Sunday Bloody
Sunday al had geschreven, waarop
ik moest antwoorden: dat niet,
maar ik heb hier wel een andere
tekst. Probleem was alleen dat we
daar nog geen muziek bij hadden
en bij Sunday Bloody Sunday wel.
Voor we de Windmill-Lanestudio
in Dublin ingingen waren er dus
wel wat teksten klaar. Het resul
taat daarvan is dat het een betere
elpee is geworden omdat ik mijn
gevoel beter onder controle kon
houden. Dat gaat niet als nummers
spontaan ontstaan. Tijdens de op
name van de langspeler October
ging ik voor de microfoon staan en
zong op de melodie wat er in mij
opkwam. Na een aantal keren het
nummer met andere tekst ingezon
gen te hebben, luisterden we met
producer Steve Lillywhite de op
namen af. Toen ontdekten we wat
ik eigenlijk met het nummer wilde
zeggen. We namen het eerste cou
plet uit de derde opname en het
tweede couplet uit bijvoorbeeld de
vijfde opname en mixten deze in
de muziek. Zo onstonden de songs
voor October en gedeeltelijk ook
voor War".
Bono: „De teksten die we niet heb
ben gebruikt, worden voor een
deel verwerkt in de muziek die we
componeren voor een ballet voor
het Iers Nationaal Ballet. We heb
ben hiervoor een uitnodiging ge
kregen; binnenkort gaan we met
choreograaf Arlene Phillips aan de
slag. Stevie Nicks (van Fleetwood
Mac) belde kortgeleden op met de
vraag of we een song voor haar
hadden. We hebben haar een com
positie gestuurd, maar ze was er
niet zo tevreden over. Volgens mij
was het té goed voor haar. Dat
nummer schreven we overigens in
Nederland tijdens een soundcheck.
De compositie was in vijf minuten
klaar. Dat mag misschien gek klin
ken, maar ik heb er nog een band
van om het te bewijzen. We heb
ben Stevie Nicks die tape gestuurd,
maar het was, geloof ik, niet wat ze
zocht. Het is een prachtig liefdes
liedje en dat wilde ze niet".
U2 maakt op zijn langspelers nau
welijks gebruik van de techniek
om stemmen of gitaarsolo's meer
dere keren op te nemen, waardoor
een voller geluid ontstaat. „Mijn
zang kun je niet overdubben omdat
ik niet in staat ben een nummer
twee keer achter elkaar precies
hetzelfde te zingen. Je zou mij eens
in de studio moeten meemaken. Ik
ben 's werelds slechtste zanger. We
hebben daarom ook besloten om op
televisie te stoppen met de zang te
playbacken, gewoon omdat ik een
tweede keer heel anders zing
waardoor mijn mondbewegingen
niet meer overeenkomen met wat
het publiek hoort".
Nationalistisch gevoel
Na de Engelse tournee reist U2
naar Amerika voor een uitgebreide
serie concerten. Voor Bono is die
tour heel belangrijk: „We willen de
Amerikanen laten zien, dat we niet
zomaar het volgende Engelse
bandje zijn dat het land van Uncle
Sam aandoet, maar dat we Ieren
zijn, die besloten hebben voorlopig
goede muziek te blijven maken. De
Amerikanen hebben ook heel posi
tief gereageerd op War. De elpee
wordt veel op de radio gedraaid".
Dat nationalistische gevoel leeft
sterk bij U2. Het is terug te horen
in de muziek en de teksten van
songs zoals Drowning Man en To
morrow. De groep is ook niet van
plan om naar Londen te verhuizen
zoals de Boomtown Rats en andere
Ierse bandjes wel deden toen ze
succes kregen. „We horen in Dub
lin thuis. Het is mijn geboortestad
en die zou ik voor geen andere
plaats in de wereld willen ruilen".
HANS PIËT
J. Paalman
jaar vallen miljoenen
n*s in Nederlandse tanden
it szen. Daarvan worden er
l'tot twaalf miljoen door de
rts keurig gevuld met
^aam: een mengsel van
ocent kwik, 35 procent
wat koper, wat tin en
Maar kwik is in bepaal-
ïèrmen uiterst giftig. De
raag: kunnen die vullin-
etwaad? Heeft iedere Ne-
l,nder een kwik-gifbelt in
in of kiezen?
teggen alle tandartsen van
t land. Ja, zegt de Amerikaan-
ndarts Hal Huggins. Hij
f een gepeperd stuk over de
tn van amalgaamvullingen in
nerikaan& tijdschrift Ortho-
ilar Psychiatry. De redactie
J et blad deed het in een bege-
d commentaar nog eens dun
netjes over: „Iedereen die een vul
ling in zijn tanden nodig heeft
moet alles doen om te verhinderen
dat er een voorraad kwik in zijn
mond wordt geplaatst". Professor
Piet Vroon geen tandarts maar
wel theoretisch psycholoog
schreef daarover een alles in het
midden latend stukje in de weten
schapsbijlage van de Volkskrant.
Menig patiënt zit sindsdien met de
krant in de hand in de tandartsen-
stoel. Alle reden om de beschuldi
gingen van Huggins eens na te
trekken.
De kroongetuige van de zaak
„Huggins versus amalgaam" is een
meisje van zeventien jaar. Dit meis
je „altijd goede punten op
school, veel vrienden, haantje de
voorste" veranderde na het vul
len van enkele kiezen in een gees
telijk en lichamelijk wrak. Ze
kreeg aanvallen van hevige pijnen
in haar borst, in haar buik, ze hy
perventileerde, kreeg rode uitslag,
was angstig, depressief, enzovoort,
enzovoort, totdat ze op het randje
van zelfmoord balanceerde. Twaalf
specialisten onderzochten haar te
vergeefs voordat ze bij Huggins te
recht kwam.
„Zouden die vullingen misschien
de oorzaak kunnen zijn?", vroeg de
bezorgde moeder zich af. Bij Hug
gins ging een lampje branden. Hij
nam de gok en wipte alle vullingen
eruit. Na een korte opflakkering
van de klachten genas o won
der het meisje als op toverslag.
„Alle symptomen verdwenen, ze
ging terug naar school en haalde
haar eindexamen", schrijft Hug
gins. Eind goed al goed.
Vragen
Wat hiervan te denken? Wie de
zestien pagina's lange aanklacht
van Huggins leest blijft met een
hinderlijk aantal vragen zitten. De
Links een met amalgaam gevulde kies. Rechts een zelfde vulling een jaar of vijf later. Duidelijk is te zien dat de
randjes bij de rechtse kies enigszins zijn weggevreten. Het kwik dat daarbij vrijkomt is te verwaarlozen. Per dag
halen we vele malen meer uit ons dagelijks voedsel.
belangrijkste: amalgaamvullingen
worden in de westerse wereld een
half miljard (500.000.000!) keer per
jaar aangebracht. Als kwik in vul
lingen zo gevaarlijk is, waarom
merken tandartsen daar dan nooit
iets van? Hebben ze soms allemaal
amalgaam in de ogen? Is het spul ze
collectief in de bol geslagen? Als je
Huggins moet geloven hebben
tandartsen zich nooit druk gemaakt
over de mogelijk schadelijke gevol
gen van kwik in de vulling. Ner
gens in zijn artikel vind je een
spoor terug van de vloedgolf aan
onderzoek vijf centimeter stapel
ligt rechts paast mij die tandart
sen op dit' gebied hebben gedaan.
Een Kaihsteken. Moedwillig gaat
Huggins een discussie met het
overgrote merendeel van zijn vak
broeders uit de weg.
„Ik heb ordners vol wetenschappe
lijk onderzoek hierover. Nog nooit
is aangetoond dat amalgaamvullin
gen slecht zijn voor de gezond
heid", zegt tandarts dr. H. Letzel,
wetenschappelijk hoofdmedewer
ker aan de tandheelkundige facul
teit in Nijmegen. Letzel is deskun
dige op de houdbaarheid van vul
lingen, al dan niet van amalgaam.
„Bij heel gevoelige metingen kun je
kort na het aanleggen van een vul
ling een spoortje kwik in de urine
aantreffen. Maar dat is zo miniem.
Wat je door voeding en 'milieu aan
kwik binnenkrijgt, overtreft die
hoeveelheid vele malen".
Maar bij kauwen slijten die vullin
gen toch af?
„Jawel. Maar amalgaam is onge
looflijk hard. Net zo hard als tand
glazuur en dat moet ook tientallen
jaren mee. Wel roest het een beetje.
Dat komt door het vocht in de
mond dat het onedele metaal in de
vulling aanvreet. Maar dan nog. De
hoeveelheden zijn te verwaarlo-
Stel dat de vulling breekt pro
beer ik en je slikt die door?
„Zelfs in dat onwaarschijnlijke ge
val komt het kwik niet in vrije
vorm in het darmkanaal. Het li
chaam neemt er niets of nauwelijks
iets van op en de vulling verdwijnt
binnen vierentwintig uur langs na
tuurlijke, weg het lichaam".
Kunsthars
Huggins vult nu alle gaatjes met
kunsthars.
„Dat is mooier want dat spul is wit
Toegegeven. Maar dergelijke vul
lingen eet je pijlsnel weg, daarom
gebruiken wij het alleen voor de
voortanden. Overigens kan kwik,
net als alle lichaamsvreemde stof
fen, wel overgevoeligheid veroor
zaken. Maar dat komt hoogstzelden
voor".
Vlak voor zoals dat zo chique
heet het ter perse gaan van dit
artikel bleek dat de anti-amal-
gaam-campagne in Amerika fors
agio doet, vooral in alternatieve
kringen. Omdat alle Amerikaanse
malligheden vroeg of laat de
oceaan komen overwaaien, een
al zal het niet helpen citaat uit
een toonaangevend Amerikaans
tandartsenblad. In een commen
taar, getiteld „Amalgaam, gevaar
lijk voor de gezondheid?", schrijft
ene Robert Sachs: „Het is oneerlijk
en grof om mogelijk al te goedgelo
vige patiënten te suggereren dat
amalgaam onveilig zou zijn. Dat ge
loof speculeert op de sluimerende
angsten van de bezorgde consu
ment"
