Depra
nalë Ceidóe&owumt
Van flinterdunne babbeltjes met be-
r k kende Nederlanders tot felle discus
ses over controversiële zaken; van
actualiteit tot echtscheiding; van
het wegbonjouren van gespreks-
I partners met een bosje bloemen tot
het wegbonjouren van kijkers om
dat het radionieuws op de televisie
Allemaal verschijningsvormen van
..de talkshow: een uit Amerika over-
genomen manier van televisiema
ken. Interessant en toch goedkoop.
Het loopt alweer tegen het einde
1 van het winterseizoen van de Ne-
derlandse omroep; tijd om de ba-
lans eens op te maken. Verslagge-
L ver René de Cocq verzorgde het
hierbij geplaatste „vergelijkend wa-
t renonderzoek" van de op de vader
landse beeldbuizen vertoonde praat-
{programma's. jtjg
ZATERDAG 19 MAART 1983
IRSUM Hoe zou het
ïn dat de meeste praat-
amma's op de televisie
ihoog scoren wat betreft
ichtheid en waardering?
p het oog is het een onlo-
constructie: praten via
beeldmedium. Dat kan
bp de radio ook wel? Wat
Jar nou aan te zien, aan
mensen? Het ver-
iel praatprogramma (in
Hilversums natuurlijk
bekend als talkshow) is
en met raadselen.
oeten natuurlijk wel uitkij-
1 it we niet alle verschijnings-
in van de talkshow op één
'egen. Immers, er zijn werel-
I in verschil tussen de aanpak
enk van der Meyden en die
d 's-Gravesande, om meteen
wee uitersten te noemen.
II alle omroepzuilen hebben
pakket een of meer talk-
En al die omroepen wrijven
ijk vergenoegd in hun han-
et de gekozen opzet. Immers,
kshows dragen in niet gerin-
te bij aan de beeldvorming
Ie desbetreffende zuil („ge-
lepalend", heet zoiets), en de
I jpenningmeesters constate-
l /reden, dat die programma's
ieen schijntje kosten van de
e bedragen, die bijvoorbeeld
dramaprodukties op tafel
komen.
ilkshow kost niet veel meer
ft honorarium van de (vaak
fine zelfstandige werkende)
tator en eventueel de gage
en optredende artiest of
rfEJn in het geval dat de pre-
r in vaste dienst is (Sonja
I, Aad van den Heuvel)
i zijn of haar salaris toch al
neerd over een aantal andere
eiten.
hnische kosten voor camera
decor, grafische verzorging,
ren van een zaaltje: dat zijn
al relatief geringe bedragen,
i n de basiskosten van de om-
d zijn verdisconteerd of door
S worden gedragen,
rschijnsel praatshow is over-
d uit de Verenigde Staten,
ivordt, op aandringen van de
jen die door middel van
Hng de kosten van de pro-
,ia's dragen, vrijwel alles in
orm gepresenteerd, tot het
toe. Ook journaal- en actua-
trubrieken zijn daar verwik-
i een felle slag om kijk- en
iringscijfers. Dat brengt met
l ee, dat ze worden gegoten in
fm van dynamische shows,
ij de nieuwslezers, verslagge-
n presentatoren de plaats in-
i van „bekende landgenoten"
i zoveel mogelijk (moeten)
ren.
n zet zich bij ons vooral dui-
af in de talkshows. Journaal
laliteitenrubrieken laten dat
|inder duidelijk zien, maar.
i Achter het Nieuws, Brand
mier en Nu, Tele vizier Maga
zine en heel duidelijk bij TROS
Aktua wordt wel hard geWerkt aan
een eigen gezicht en liefst ook aan
eigen populariteit.
Wat de door onzq omroepen uitge
zonden talkshows daarvan onder
scheidt is de vaste centrale presen
tator, het stempel dat die op de uit-
zendig drukt, de aanwezigheid
(vaak) van muzikale intermezzo's
en de aanwezigheid van klappend
en lachend publiek.
Sonia Barend
Een van de meest prominente
shows is uiteraard die van Sonja
Barend bij de VARA: Sonja op
Vrijdag. Deze kent al de genoemde
elementen: Barend voegt daaraan
toe een stukje interactie met het
aanwezige publiek en inhoudelijk
onderscheidt haar show zich van
de meeste andere, doordat er vrij
vaak snel wordt ingehaakt op de
actualiteit. Hoewel dat laatste sinds
januari wat minder is geworden
door het laten vervallen van het
vaste openings-onderwerk („de
week"), waarin voor elke dag van
de verstreken week iemand een
bijdrage „uit de nieuwe" leverde.
Sonja Barend maakt een heel be
hoorlijk seizoen door. Ze heeft ge
kozen voor een wat langademiger
benadering dan ze in het verleden
liet zien. Daarmee heeft haar pro
gramma het al te jachtige verloren
en is er iets meer tijd beschikbaar
om iets dieper in te gaan op de aan
de orde gestelde zaken.
Die zaken, dat moet Barend wor
den nagegeven, stellen in de mees
te gevallen wel iets voor. Sonja op
Vrijdag gaat vrijwel steeds ergens
over en de presentatrice deinst niet
gauw terug voor onderwerpen die
een zekere gevoeligheid meedragen
of een controversieel karakter heb
ben.
Haar sterke punten zijn haar slag
vaardigheid en haar vitaliteit, een
zwak punt is nog steeds haar voor
ingenomenheid ten opzichte van
haar gasten. Het is altijd onmiddel
lijk duidelijk of ze iemand wel of
niet mag en wat ze persoonlijk
denkt over zijn standpunten. In die
zin is Sonja op Vrijdag wel een zo
genaamde personality-show, maar
geen journalistiek programma, hoe
wel ze dat laatste vaak wel preten
deert.
Uitgesproken hinderlijk is vaak,
dat Sonja discussies aangaat met te
veelmensen of over een onder
werp met te veel facetten, waar
door zo'n eindgesprek niet kan
worden afgerond. Dan komt de af
sluitende muziek er doorheen,
wordt de kijker welterusten ge
wenst en blijft hij met de vragen
zitten.
Sonja Barend maakt, samenvat
tend, een talkshow met lef en in
houd, waar best vaak en veel op af
te dingen valt. Maar wie durft het
aan een heel uur „levend" een
open discussie aan te gaan met
mensen, die zich blijkens hun brie
ven aan de VARA uiterst kritisch
opstellen ten opzichte van jou en je
programma? Barend deed dat vori
ge week en ik zou zo gauw nie
mand van de collega's weten, die
een vergelijkbaar soort moed in
huis heeft.
Mies Bouwman
Qua verschijningsvorm had de
talkshow van Mies Bouwman (in
de eerste helft van het wintersei
zoen uitgezonden door de AVRO)
wel wat weg van die van Sonja Ba
rend. Ook een zaal met publiek,
een mevrouw in het midden, diver
se gasten met diverse onderwerp-
jes, een stukje muziek. Alleen de
afsluiting door een driehoeksge-
sprek met enkele bekende Neder
landers was een sterk afwijkend
onderdeel.
Maar inhoudelijk was het verschil
veel groter. Mies is veel afstandelij
ker, geeft zich niet bloot, gaat niet
echt in discussie, en zoekt haar on
derwerpen veel meer in de lichtere
aspecten van de samenleving.
Haar programma was ook steeds
veel overladener met gasten en on
derwerpen; het straalde dan ook
vaak van het scherm dat Mies in
tijdnood raakte en haar gasten lie
ver zo snel mogelijk zag vertrek
ken. Dan zag je haar dwingende
gebaar naar haar helpers om ma^r
gauw met de verplichte bos bloe
men te komen aandragen, waar
mee de arme gesprekspartner dan
van het podium werd weggebon-
jourd.
Natuurlijk: Mies heeft charme en
flair. Des te meer betreurenswaard,
dat ze haar talent en haar persoon
lijkheid wilde lenen voor een pro
gramma, dat meestal aan elkaar
hing van de onzin, zo nu en dan tot
in het onhebbelijke toe.
In het eerste seizoen van „Mies"
scoorde ze ongelooflijk hoge cijfers,
waarmee de AVRO trots de boer
opging. Maar daar werd dan nooit
bij verteld, dat ze toen tegenover
de EO zat op de dinsdagavond; om
roepen die dat „geluk" hebben,
trekken altijd veel meer kijkers.
Niet te loochenen valt immers dat
de Evangelische Omroep per defi
nitie een heel beperkt kijkerspu
bliek heeft en dat de meeste Neder
landers dan ook min of meer „ge
dwongen" het andere net opzoe
ken.
Hetzelfde effect doet zich nu ook
voor met de Amerikaanse serie
Dallas, die eerst ook fungeerde als
trekker op dinsdag, maar nu moet
opboksen tegen het zaterdagavond-
amusement, waarmee de meeste
andere omroepen op het andere net
de concurrentie met de AVRO aan
gaan. En tnet succes: Dallas is dra
matisch ingezakt qua kijkcijfers en
populariteit.
Henk van der Meyden
Wat aanpak betreft, staat Mies veel
dichter bij Henk van der Meyden
dan bij Sonja Barend. Van der
Meydens TV-Privé gaat alleen nog
een stapje verder: zijn onderwer
pen zijn allemaal per definitie ve
derlicht en de presentator munt uit
door zijn gasten te benaderen met
een haast wellustig te noemen
nieuwsgierigheid naar hun per
soonlijke omstandigheden. De stuk
gelopen relatie van de actrice, de
facelift van de zangeres, niets is
veilig voor zijn verlekkerde vraag
jes.
Veel mensen vinden dat aardig, ge
tuige de kijkcijfers en de verkoop
cijfers van het aanpalende week
blad. Maar het is natuurlijk qua in
houd flinterdun, een soort opge
klopte schuimtoestand, waarin
niets wezenlijks aan de orde komt.
Ook niet mag komen, want als een
gast even iets dieper dreigt te gra
ven dan wordt hij onmiddellijk te
ruggefloten.
Ivo Niehe
Van der Meyden heeft zijn aanpak
vanaf het debuut van TV-Privé
niet veranderd; ik denk dat de
TROS dat ook niet zou willen. Wel
heeft deze omroep, om op dit ge-,
bied zijn gezicht nog enigermate te
redden, zijn inmiddels voormalige
chef-amusement Ivo Niehe ingezet
met zijn TV-show.
Niet dat die nou inhoudelijk zoveel
meer voorstelt, maar Niehe ver
toont zijn kunsten op een iets intel
ligentere manier. Zijn opzet is: een
speelse benadering van het televi-
siegebeuren. Wat gemonteerde flit
sen, een gesprekje, een beschaafd
stuntje, vooral veel muziek natuur
lijk. Enige diepgang heeft het alle
maal niet, maar het heeft wel iets
amusants.
Dat gebrek aan diepgang valt aar
dig te illustreren met een onder
werpje dat Ivo Niehe in een van de
laatste afleveringen had. Hij toonde
een collage van videobeelden uit de
STER-reclame, onder het motto:
kijk eens hoeveel bloot er eigenlijk
op het scherm komt. En daar liet
hij het bij. Het zou voor de hand
hebben geleden, dat hij over dat
gegeven even van gedachten zou
wisselen met een reclamemaker of
iemand van de STER of iemand
van een consumentenorganisatie of
zelfs met iemand uit de feministi
sche hoek. Dat laatste zal hij wel
niet durven, maar ook die anderen
bleven buiten de show. Een gemis
te kans, zoals er heel wat aan te
wijzen zijn.
Aad van den Heuvel
Wat betreft het dieper ingaan op
aan de orde zijnde zaken heeft
KRO's Aad van den Heuvel zich
met zijn Alles is Anders Show een
behoorlijke reputatie opgebouwd.
Hij zoekt zijn onderwerpen in de
wereld van de media en spit die
met gesprekspartners van niveau
behoorlijk uit.
Hij durft het ook aan (evenals Son
ja Barend) mensen met verschillen
de meningen met elkaar te con
fronteren, waarbij hij dan als een
wijze bisschop minzaam glimla
chend de stormen over zich laat
heengaan. Ook hier geldt: er ge
beurt tenminste wat in zo'n show
en het gaat ergens over.
Het ligt in de rede aan te nemen,
dat Van den Heuvel eeh kijkerspu
bliek van geringe omvang heeft.
Mensen die geïnteresseerd zijn in
de zaken die in de Alles is Anders
Show aan bod komen, zijn nu een
maal niet dik gezaaid. Daarom is
het aardig om niet te zeggen moe
dig, dat de KRO de show niet al
leen heeft gehandhaafd in het lo
pende seizoen, maar die zelfs een
veertiendaagse frequentie heeft
willen geven.
En tegelijk is het een beetje onbe
grijpelijk dat Van den Heuvel nog
steeds niet is afgestapt van het
idée-fix, dat je in zo'n show ook al
tijd een artiest of groep moet laten
optreden. Dat werkt vaak heel sto
rend op het verloop van een discus
sie en dwingt de presentator in een
keurslijf van tijdsdwang.
Wat mij betreft mag Van den Heu
vel ook dat ongeïnteresseerde or
kestje van Clous van Mechelen wel
weglaten. Maar dat zal wel niet
gaan, want Clous is een vriendje
van Aad en op die manier kun je je
vriendjes natuurlijk wel aan een
schnabbel helpen.
Adriaan van Dis
Een heel aparte plaats wordt inge
nomen door de VPRO. Deze week
is begonnen met een serietje talk
shows onder aanvoering van Adri
aan van Dis. Zijn debuut als talk
showleider had afgelopen woens
dag plaats (Als bij de meeste andere
omroepen het seizoen op zijn eind
loopt, begint de VPRO, eigenzinnig
als altijd, met wat nieuws).
Ook al geen praatprogramma voor
het grote publiek natuurlijk, dat
viel ook niet te verwachten. Van
Dis is een uiterst erudiete verschij
ning die zijn zaakjes terdege had
voorbereid. Even denk je dat hij
zich zal verstrikken in een overdo
sis aan bekakte arrogantie, maar
toen de show (als je het zo mag
noemen) eenmaal op gang was, ont
popte hij zich als een persoonlijk
heid van formaat.
De gesprekken die hij voerde met
zijn gasten waren er op gericht te
Krikkelen tot ironie en spitsvondig-
eid, en ontwikkelden zich in
schijnbare onbevangenheid.
De show-elementen hadden iets
van anti-show, zoals (alweer) bij de
VPRO kon worden verwacht. De
gasten werden „verhoord", gezeten
op blauwgespoten keukenstoelen,
en moesten achter een gordijntje op
hun beurt wachten.
Dat soort grapperijen hoeft niet zo
nodig; het accent mag wel wat
meer liggen op de gesprekken zelf.
Van Dis optreden in dat opzicht
smaakt op zijn minst naar meer.
Ad 's-Gravesande
De VPRO heeft op het gebied van
discussiëren op de televisie al een
unieke reputatie verworven met
het praatprogramma Tijdsver
schijnselen.
Daarin wordt één gegeven doorge
praat door een tribune vol belang
hebbenden en deskundigen, waar
bij de discussie in banen wordt gé-
leid door Ad 's-Gravesande. Die
doet dat op haast onnavolgbare wij-
^e, met een soort afstandelijke iro
nie. Die aanpak werkt heel effec
tief: Tijdsverschijnselen is vrijwel
altijd een interessante uitzending,
welk onderwerp ook aan de orde is.
En het bewijst ook dat je de meeste
onderwerpen niet in een paar mi
nuten kunt uitpraten, zoals ook
Sonja Barend dat met enige hard
nekkigheid nog steeds probeert te
doen. want zelfs in Tijdsverschijn
selen komt het zelden of nooit tot
een afdoende afronding; dat de
meeste mensen zo'n discussie in
gaan met een vooropgezette me
ning, die door anderen niet omver-
gepraat kan worden, speelt daarbij
vanzelfsprekend een grote rol.
Maar een opluchting is in elk geval
dat de mensen op de tribune bij 's-
Gravesande niet als lach- en klap
vee worden gebruikt, maar dat ze
bij hem „een stem" hebben en krij
gen. En er hoeft niet om de tien
minuten een muzikale adempauze
te worden ingelast.
Hans Sleeuwenhoek
De NCRV heeft eigenlijk geen
talkshow in de zin zoals in dit ver
haal wordt bedoeld. Althans geen
praatshows met de zogenaamde ge
mengde doelstelling van amuseren-
annex-informeren. Wel zijn er
praatprogramma's waarin een of
ander min of meer „zwaar" onder
werp met belanghebbenden en des
kundigen wordt doorgespit, onder
leiding van mensen als Henk Mo-
chel en Hans Sleeuwenhoek.
Vaak onderwerpen in de sociale of
medische sector van de samenle
ving, die in deze opzet een zinvolle
en integere behandeling krijgen.
Maar ze zijn gespeend van enig
showeffect, zodat we ze voor het
bestek van deze vergelijking ver
der buiten beschouwing kunnen la
ten.
Ilona Visser
Tot slot Veronica, nieuwkomer als
B-omroep, met twee nieuwe talk
shows in het winterseizoen. Eerst
even die van Ilona Visser, de Hoe-
zo-Show. Er is al veel over gepraat
en geschreven, maar de verbijste
ring blijft. Visser maakte een show
die zo te zien als enig en maatge
vend uitgangspunt had: „Het moet
anders".
Dat is op zichzelf een bruikbare ge
dachte, maar de manier waarop er
vorm aan gegeven is leverde voor
namelijk televisie uit het ongerijm
de op. Gesprekken die werden
overstemd met rare geluiden, gas
ten die door uitsmijters worden af-
fevoerd, publieksstemmingen over
et al dan niet aanblijven van ge
sprekspartners (en dan niet over
allemaal, maar zo te hooi en te
gras), discussies die worden afge
broken voor variété-nummers en
in de afsluitende aflevering een
discussie die in haar geheel was ge
simuleerd, met mensen die een
„rol" speelden.
Allemaal geen touw aan vast te
knopen, een gedoe dat geheel op
„vorm" was gericht en nergens „in
houd" kreeg.
Tineke Vos
En dan Tineke Vos, die de middag
televisie op maandag een eigen ge
zicht heeft gegeven. Haar talkshow
is opgebouwd uit de klassieke ele
menten, zoals die al eerder zijn op
gesomd en bevat een mengeling
van lichte verstrooiing en een
zwakke poging tot maatschappelij
ke relevantie.
Dat werkt op zichzelf niet onaar
dig; het giechelige gestuntel van Ti
neke zelf heeft iets ontwapenends
en ze heeft wel eens een gast die
iets interessants te vertellen heeft
en die wordt dan niet meteen afge
kapt.
Heel vervelend is de bizarre koppe
ling van het televisieprogramma
met het radioprogramma op Hil
versum. 2. De kijker wordt halver
wege op non-actief gesteld met het
„vertonen" van het radionieuws
van half vijf; de luisteraar moet
maar raden waarover het gaat als
Tineke even vergeet uit te leggen
hoe dingen eruit zien die ze laat
zien. Van dat gedoe moeten ze
maar gauw afstappen; de tv-show
mag dan blijven.
Het is duidelijk: zoveel zuilen, zo
veel zinnen. Deze variant van een
oude waarheid geldt ook voor het
verschijnsel praatshow op de tele
visie. Elke omroep zingt zoals ie ge
profileerd is, of zich profileren wil.
Als je pretentieloze onzin wilt be
kijken kun je als kijker terecht bij
de TROS, de AVRO (tenminste als
Mies weer terugkomt) en Veronica;
de VPRO houdt het op een behoor
lijk zware (misschien ook als elitair'
te bestempelen) informatieve aan
pak; de KRO en de VARA probe
ren het met een op entertainment
gericht mengsel van beide elemen
ten.
Al die verschillende manieren van
talkshows maken hebben in ons
land wellicht recht en reden van
bestaan; ze zijn een voortvloeisel
van ons zuilenstelsel.
Aan het eind van dit vergelijkend
warenonderzoek kunnen we in elk
geval met enige opluchting consta
teren dat het verschijnsel talkshow
dan wel uit Amerika mag zijn
overgewaaid, maar dat we voorals
nog gespaard blijven van de recla
mespots die daar om de vijf minu
ten alle programma's onderbreken
en die duidelijk moeten maken aan
welke adverteerder we dit pro
gramma weer te dankea hebben.
RENÊ DE COCQ
