Bereikbaarheid groot probleem
voor Rijnlands bedrijfsleven
Hollywood pro en contra de computer
Hans Croiset:
„Brinkman is
groot gevaar
voor de kunst
Vernietigende kritieken op musicalMarilyn9
LEIDEN KUNST
Cektócöouraiit
toont muzikale
rijkdom van Haydn
Nederlands Kamerorkest
Geprogrammeerde Flintstone en vraagtekens na Tron
LONDEN 'De musical „Marilyn" die don
derdag in Londen de wereldpremière beleef
de, heeft vernietigende kritieken gekregen
van de voornaamste Britse bladen. Tne Times
sprak van een „verschrikkelijke musical",
terwijl de Financial Times de omschrijving
.jammerlijk" gebruikte en The Daily Tele
graph vond dat „geen enkele melodie in het
geheugen blijft hangen". De kritiek richtte
zich zowel op de tekst als op de muziek.
tekstschrijver Jacques Wilson verweten Stephanie Lawrence, die de rol van Marilyn
wordt dat hij geprobeerd heeft in platte dialo- zowel als 15-jarige als in de zelfmoordscène
gen en verzen de psychologische diepten van geloofwaardig vertolkt. Voor de actrice die al
de blonde sexster te schilderen. als .Evita' roem oogstte, zou de musical over
Marilyn Monroe de definitieve doorbraak
De door Mort Garson geschreven muziek be- De geraffineerde regie en toneeltechniek moeten worden. Daarvoor bestaat nu niet
staat voornamelijk uit crescendo's, terwijl konden de voorstelling evenmin redden als veel kans meer.
ZATERDAG 19 MAART 1983 PAGIN
LEIDEN/REGIO De
gebrekkige bereikbaar
heid is één van de grootste
problemen van de onder
nemers in Rijnland. Dit is
gebleken uit de jaarlijkse
enquête van de Kamer
van Koophandel. 30 pro-
-cent van de Rijnlandse
ondernemers gaf te ken
nen de bereikbaarheid
van hun bedrijf als knel
punt te beschouwen. Dit
percentage ligt aanzienlijk
hoger dan in de steek
proef een jaar eerder?
Vooral in Leiden blijkt het
probleem te spelen. Hier was
48 procent van de onderne
mers niet tevreden over de be
reikbaarheid van hun bedrijf
tegen 39 procent een jaar eer
der. Opmerkelijk is dat de
Leidse ondernemers aanzien
lijk tevredener waren over de
contacten met plaatselijke en
regionale overheid. Slechts 14
procent had moeite met be
treffende besturen te commu
niceren (vorig jaar 23 procent).
Het aantal ondernemers dat
problemen heeft met huisves
ting bleef nagenoeg gelijk: 14
procent.
In Alphen viel een toename
van het aantal knelpunten te
constateren. Hier gaf 31 pro-,
cent van de ondernemers te
kennen problemen met de be
reikbaarheid te hebben, een
stijging van 7 procent. Een
kwart had problemen met de
overheid. Het aantal klachten
over huisvesting daalde dit
jaar. Daarentegen waren er
meer problemen in het contact
met de overheid.
In Rijnland en de Bollenstreek
is het aantal klachten over de
huisvesting nagenoeg gelijk, 17
en 18 procent. Over de bereik
baarbaarheid is in de Bollen
streek 17 procent en in de
Rijnstreek 30 procent ontevre
den.
Het overgrote deel (42 procent)
van de klachten ten aanzien
van de bereikbaarheid slaat op
het gebrek aan parkeermoge-
lijkheden in de omgeving. Bij
de huisvestingsproblematiek
speelt vooral dat het huidige
onderkomen te klein is. 28
procent van de ondernemers
(3 procent meer dan vorig
jaar) gaf te kennen financiële
problemen te hebben.
Hans Croiset: „Geen stupide verschraling in stand
den".
AMSTELVEEN Klaus
Mann, de zoon van Tho
mas Mann, heeft de acteur
Gustvan Grtlndgen gepro
jecteerd in de hoofdfiguur
van zijn roman „Mephis-
to". Grtlndgen was bereid
ter vervulling van zijn
ambities om zich met de
nazi's te corrumperen.
Zijn beste vriend werd
daardoor zijn grootste vij
and. Hij bracht het in
Duitsland tot intendant
van het Berlijnse Staats
theater. Grtlndgen had er
geen moeite mee om
Hamlet ten tonele te voe
ren als een Germaanse
held. Omdat hij dankzij
relaties en zijn hoge posi
tie af en toe een collega
heeft kunnen helpen,
werd hij na de oorlog
weer gerehabiliteerd.
„Mephisto" omvat de gewe
tensvraag voor elkeen, maar
in het bijzonder voor kunste
naars: tot hoever mag je je
principes geweld aandoen, om
je aan een taakstelling te kun
nen blijven wiiden? Naar de
roman is een film onder regie
van de Hongaar Istvan Szabo
gemaakt, die met een Oscar is
bekroond.
Première
Op basis van de toneel-inter
pretatie van Ariane Mnouch-
kine, artistiek leidster 'van het
Parijse Théatre du Soleil
brengt het Publiekstehater
„Mephisto" vanavond in de
Amsterdamse Stadsschouw
burg in een grote bezetting in
première. Eric Schneider heeft
de centrale rol van Mephisto.
Hans Croiset, die het stuk re
gisseert, vindt het niet riskant
nu de faam van deze film
nog steeds nagalmt, met een
toneelversie uit. te komen. „Ik
geloof, dat het alleen maar de
belangstelling voor dat thema
vergroot. En dat de toetsing
secuurder is, omdat de mensen
meer van de materie afweten.
De manier waarop wij nu
daarmee bezig zijn, is totaal
verschillend met die van de
film".
Hans Croiset vindt dat Grtlnd
gen, die tot één van de groot
ste toneelspelers van Duitsland
gerekend mag worden, onder
geen beding met de nazi's had
mogen samenwerken, omdat
juist hij zich met zijn bijzonder
talent en enorme reputatie an
deren ten voorbeeld had moe
ten stellen.
Dat nooit!
„Het uitgangspunt van de
voorstelling is: dat nooit! De
acteurs waren heel nauw be
trokken, omdat het over thea
ter gaat en de kwestie aan
concrete voorbeelden getoetst
kan worden. Hoe belangrijker
je functie is, hoe belangrijker
is het, dat je een verschuiven
de norm in de gaten hebt.
Grtlndgen's excuus was: „Ja,
wat kon ik doen. Op achthon
derd meter van mijn theater
was de Gestapo".
„Wat kun je doen? Daar niet
zijn! Dan buiten de landsgren
zen, zoals Piscator in Zwitser
land en Brecht in Amerika,
daar je werk voortzetten om
daarna onbevlekt terug te ko
men. Zijn handen waren zo
vuil, maar ook van de politie
ke machthebbers. Want de
eerste die weer in Moskou en
roaJ
een maand later op Bro;
speelde was Grtlndgen'
„Op het moment, dat er srf
is van een morele crisis!
het vertrappen van men
rechten, dan heb je stellii
nemen. Als je in het thf
alleen maar tussentinten!
zien, dan speel je Griind
Op het moment dat je
theater bereid bent om t(
rumperen voor eigen ami
dan ontken je de maatsch
lijke functie van theater.
Je kunt ook iets bereiken
der aan tv-reclame m<
doen. Of voor joker te
staan in kwis-program
Ten aanzien van mijn we
het resultaat ervan ben
twijfel zelve, maar ten aal
van mijn standpunten b<
rigoureus. Je zult mij niet
in een produktie van Joof
den Ende.
Als ik concessies moet
die mij te ver gaan - ei
gaan mij heel gauw te
dan zeg ik ajuus. Ook al z
mij daardoor nooit meer
toneel bezig kunnen hoi
Dat zou verschrikkelijk
maar je kunt mij eraan
den. Toen ik zo'n tien jaa
leden bij toneelgroep Th
wegging, ben ik bij een
gezelschap gaan werken,
dat wilde niet. Na een m
heb ik opgezegd. En ik wi
God niet, waar ik moest b
nen. De kinderen waren
klein. En ik heb een ziel
verantwoordelijkheidsgevj
Ik was er als de dood 1
maar ik ben weggegaan"..
Over het gebruik van de
sterdamse Stopera, Croiset
zie dat er minstens twe
hoop drie, gezelschappen
bespelen. Ik ga geen, omd
misschien tweehonderd s
avonden bij komen, gezels
van tachtig man maken. A
een andere -structuur li
waarin mijn gezelschapjt
zelfstandige unit function
dan is het prima. En als u
van eikaars organisator
capaciteiten gebruik zi
maken en overleg zullen
ben, allicht.
Maar een groot nationaal i
ter, waar het Publieksth
in op moet gaan, dat is
onzin. Ja, ik ken die plar
Dat is weer het maken
een theaterfabriek, dat i
dood in het toneel. Ik hel
aan den lijve ondervoi
toen ik bij de Nederlands!
medie zat. In zo'n moloch
al die naijver en ruzies.
Laat al die mensen maar
nen hebben, dat is goed,
al in jaren niet zo gewee!
ben niet op continuerifl
consolidatie uit.
Minister Brinkman is
groot gevaar voor de k
Wat hij doet, is met ecor
sche argumenten over cu
praten. Dat kan niet. De
stenaarswereld verzet ziel
niet goed. Ik vind het leu
Hollander te zijn, maar
een goed cultureel klimaj
juist in crisistijden kun i
wijzen, dat een dergelijk
maat in Holland iets bete
En niet dat een stupide
schraling dan dankbaa
stand wordt gehouden,
gelegenheid, die ik kan
gen om mijn mond daar!
open te trekken, zal ik ge
ken".
MAX SN
LEIDEN Het Nederlands Kamerorkest gaf gisteren in de
Stadsgehoorzaal het eerste van de twee concerten, die het wijdt
aan het werk van Joseph Haydn, de componist», van wie dit sei
zoen wordt herdacht dat hij 250 jaar geleden werd geboren. Dat
dit een terechte zaak is, werd gisteren overduideljk bewezen. De
uitgevoerde werken, die alle uit Haydns vroegere periode stam
men, gaven stuk voor stuk blijk van een overvloedige muzikale
inspiratie. Prachtige thema's en vaak verbluffend virtuoze door
werkingen, die door tal van onverwachte wendingen een ver
rassend afwisselend karakter droegen, konden de aandacht vast
houden. Overigens moet in dit verband direct opgemerkt wor-
denrdat Haydn in het Nederlands Kamerorkest onder leiding
van haar vaste dirigent Antonio Ros-Marba een voortreffelijk
pleitbezorger heeft gevonden.
Het kamerorkest bereikte een haast absolute eenheid, waarin de
verschillende instrumentengroepen perfect op elkaar zijn afge
stemd. Verder beschikt het over een virtuozé techniek en rijke
muzikale verbeeldingskracht, waardoor de uitvoering van de
vier werken qua aantrekkelijkheid nauwelijks voor elkaar on
derdeden. Wat muzikaal vooral sterk werkte was het vermogen
van het orkest om door middel van een wat ingehouden toon
spanning op te wekken. In de vroege en nog luchtige 14e symfo
nie was de betekenis hiervan voornamelijk beperkt tot het an-~
dante. De 49e symfonie, 'La Passione' een onstuimig 'Sturm
und Drang'- werk wordt meer in zijn geheel door spanning gete
kend, die met name in het langzame eerste deel en in de uitbun
dige finale van een adembenemend gehalte was.
Er vielen twee solowerken te beluisteren, het vioolconcert in C
en het pianoconcert in G. De sterke techniek en verzorgde ex
pressie, waardoor violist Robert Szreder opviel, werd echter
overschaduwd door een gebrek aan wat toch de basis vormt in
het vioolspel: een zuivere en volle toon. Pianist Steven Mayer
liet een lichte en sprankelende toon horen, alleen het snelle pas-
sagewerk klonk soms wat onduidelijk. De prachtig geïntoneerde
vleugel liet anderzijds een warme, meer donkere klank toe, die
het dramatische aspect in de muziek - secundair, maar toch van
belang fraai liet uitkomen.
De film „Tron" kostte
de filmmaatschappij
van wijlen Walt Dis
ney een dikke twintig
miljoen dollar, de
film deed het in de
Verenigde Staten
maar matigjes in de
bioscoop, maar toch
gelooft men bij Dis
ney: „Het was de
moeite waard, want
met „Tron" loopt Dis
ney weer voorop in
een volkomen nieuwe
trend". Die trend is
het gebruik van com
puters in films, een
heet hangijzer in Hol
lywood.
De combinatie van gespeelde
film en computertechnieken
die Disney probeerde in
„Tron" lijkt niettemin even uit
beeld te zijn. Niemand in Hol
lywood durft eenzelfde gok te
maken als Disney. Er wordt in
allerlei bedrijven (zoals in
New York bij de Mathematics
Application Group Inc., de
MAGI) gezocht naar toepas
singsmanieren van computer
techniek in film, maar in Hol
lywood staat men - na „Tron"
- op het standpunt „laat eerst
maar eens zien wat er kan,
dan zullen we wel ja of nee
zeggen". Alleen de firma Dis
ney zelf houdt nog voet bij
stuk. Misschien is de reden
daar, dat men te graag de ver
loren gegane markt van de ge
speelde kinderfilms wil op
vangen. De science fiction-
film „The black hole" was het
eerste kostbare probeersel in
die richting, „Tron" nummer
twee. Men gelooft dat men het
matige resultaat van die dure
film wel weer goedmaakt op
de internationale markt en zit
er te wachten op een volgend
project waarin computertech-
Jeff Bridges belaagd door video-wachters: Computertechnieken in speelfilm „Tron'
nieken en speelfilm gecombi
neerd kunnen worden. Ande
re maatschappijen wachten en
kijken de kat uit de boom.
Dmk-op-de-knop
Er is niettemin één onderdeel
van de filmindutrsie waar de'
computer een geaccepteerde
medewerker is. De tekenfilm.
Hanna en Barbera Produc
tions, de grootste producent
van animatie-films in de Vere
nigde Staten, is een systeem
aan het installeren waarbij een
handgetekende „cel" (de origi
nele tekening op doorzichtig
plastic) op computer wordt
overgeschreven, waarna die
tekening digitaal gekleurd
wordt en dan op video-tape
wordt gezet. In het geheugen
van de computer wordt dan
een voorraad cartoonfiguren
gestopt in allerlei houdingen,
met alle mogelijk lipbewegin-
gen en tegen diverse achter
gronden, die naar wens opge
roepen en gebruikt kunnen
worden. Druk op de knop en
je krijgt Fred Flintstone (een
van de befaamdste Hanna en
Barbera-karakters) bukkend,
springend, „Wilma"-roepend.
Taiwan
Alles voor één geld. Teken
films zullen dus op den duur
niet meer getekend, maar ge
assembleerd worden. Een te
kenfilmpje met Flintstone
wordt dus niet meer het werk
van een artiest, maar van een
computerprogrammeur.
Niet iedereen die werkzaam is
in de tekenfilmindustrie vindt
dat een ontwikkeling om toe
te juichen. Martin Rosen, kort
geleden in Nederland voor zijn
„Plague Dogs" zweert bij de
persoonlijke getekende film
die juist daardoor z'n eigen ka
rakter behoudt. En inderdaad:
Fred Flintstone uit het stenen
tijdperk beweegt zo houterig
dat de gelijkenis met een mens
een pure toevalligheid lijkt.
Niettemin zit de getekende
hoofdfilm in Amerika finan
cieel in de problemen en men
probeert er via geavanceerde
computertechnieken toch uit
te komen. De Bond van Film-
cartoonisten heeft al eerder
geklaagd over de „vlucht van
werk". Want het monniken
werk van de tekenfilm, het in
kleuren, gebeurt tegenwoordig
in Zuid-Korea, Taiwan of
Mexico. Arbeidsintensief werk
dat daar goedkoper is dan in
Amerika. Zo bracht ook onze
Rob Houwer het inkleurwerk
voor zijn Bommelfilm onder in
Japan en zo kom je bij de afti
teling van „Tron" opeens een
hele serie namen in Chinese
karakters tegen. Regisseur Lis
berger blijkt het kleur- en ink-
twerk in Taiwan besteld te
hebben. Geldbesparing, ang
stig bekeken door de heren te
kenaars. Het is op zichzelf
niets nieuws: Disney was de
eerste filmmaatschappij die
„beperkte animatie" liet ver
vaardigen via de Xerox-cel.
Een getekend beeld werd ge
fotokopieerd op een cel in
plaats van er op getekend te
worden en dat scheelt de dure
„inkters" die dat werk norma
liter met de hand moesten
doen. De tekenaarsbond
maakte al gauw een contract
clausule dat leden die daar
door zonder werk raakten el
ders in dienst genomen moes
ten worden en dat het uitge
spaarde geld geherinvesteerd
zou moeten worden in het
creatieve deel van de tekenfil
mindustrie. Computer-deskun
digen zullen mogelijk onmid
dellijk roepen dat hun werk
juist dat creatieve deel is, een
film als „Tron" bewijst echter
dat je met de techniek alleen
niet ver genoeg komt.
De discussie en het onderzoek
zijn in Amerika en in Holly
wood in het bijzonder op volle
gang. Inmiddels proberen de
grafische ontwerpers bij de
computerbedrijven zover te
komen dat ze na bewegingloze
voorwerpen nu ook zelfbewe-
gende voorwerpen kunnen
gaan programmeren. Tot nu
toe „begrijpen" computers geo
metrische vormen als conus
sen en bollen en zijn die lijn-
systemen reproduceerbaar en
activeerbaar. Maar men wil
verder. De mensen van het
New Yorkse bedrijf MAGI
proberen speelgoedvliegtuigen
na te tekenen op de computer.
Ook al weer om geld uit te
sparen. Want zou zo'n compu
ter een goed gelijkend vlieg
tuig in vlucht kunnen produ
ceren, dan zouden peperdure
stüdio-vluchtsimulaties met
miniatuurmodellen overbodig
worden. En dan zouden films
als „Firefox" en „Star wars"
met hun lucht- en ruimtege
vechten stukken goedkoper
worden om te maken. Wil nog
iemand ontkennen dat film
géén industrie is?
BERT JANSMA
Burgemeester bij 2500ste
De gemeente Zevenhoven heeft een heugelijke grens bereikt: die
van 2500 inwoners. Burgemeester J. Huigsloot bracht gisteren
met zijn vrouw een bezoek aan die 2500ste inwoner, de op 17
maart geboren Simone Bos. Zij is de tweede dochter van Jan
Bos en Lydia van der Heyden, die aan de Dorpsstraat wonen. De
burgemeester schonk de jonge inwoonster een spaarbankboekje
en de moeder een fruitmand. De andere dochter van het gezin,
de bijna 2-jarige Mariska, mocht ook in de feestvreugde delen.
