overlei
TAFEL
STIBA dient aanklacht in tegen
De Bazuin wegens anti-semitisme
CeidóeSoma
BTTïïTl
Bankwezen is Achilleshiel van economie
ACHTERGROND
EeidóeGou/iant
Amerikaanse aandeelhouders tegen
kernwapens en chemische wapens
Guatemalaanse ambassadeur bij Heilige Stoel ontslagen
kerk
wereld
Doorbraak in „metaal" De
EEN NIEUWE KRACH NA 24 OKTOBTER 1929?
zeepos
WOENSDAG 16 MAART 1983 Pj}D
Hervormde diakonie
Rotterdam helpt
minima
De diakonie van de Hervormde Ge
meente Rotterdam-centrum heeft beslo
ten aan lidmaten, die een eenmalige
rijksbijdrage voor „echte minima" heb
ben ontvangen, een extra eenmalige bij-1
drage te geven van 65 gulden. Een hoge
re bijdrage is niet mogelijk, omdat de so
ciale dienst van de burgerlijke gemeente
dan dat hogere bedrag op de uitkering
zou korten, terwijl de belastingdienst het
bij het inkomen zou tellen. Voor de extra
bijdrage komen in aanmerking alle be
trokkenen die lidmaat zijn van de Her
vormde Gemeente en die wonen op het
grondgebied van de Hervormde Ge
meente Rotterdam-centrum.
Koffie voor de preek
op Funen
Om het kerkbezoek te stimuleren past
de kerkeraad van de Evangelisch-Lu-
therse Kerk op het Deense eiland Fu
nen (in het Deens: Fyn) sinds begin
januari een nieuwe methode toe. Een
uur voordat klokgelui de mensen op
roept ter kerke te gaan. staat een goed
ontbijt met koffie en broodjes te
wachten in een bijgebouw van de
kerk. Naar de mening van de kerke
raad kunnen de lidmaten nu wat lan
ger uitslapen op zondag en toch de
kerkdienst bijwonen, daar ze zelf geen
ontbijt meer behoeven klaar te ma
ken.
Rond 115 kerkelijke instellingen en tot een
kerkelijke gemeente behorende particulie
ren hebben 19 Amerikaanse concerns, die
zijn betrokken bij de produktie van kernwa
pens en chemische wapens, aangespoord
daarmee op te houden. De aandeelhouders
hebben samen meer dan 850.000 aandelen in
bezit met een totale waarde van 42 miljoen
dollar, ruim 110 miljoen gulden.
De acties van de aandeelhouders worden gecoördi
neerd door het „Interconfessioneel centrum voor
verantwoord ondernemerschap", dat verbonden is
met de Nationale Raad van Kerken in de Verenigde
Staten.' De rooms-katholieke kerk is daarbij niet
aangesloten.
De belangrijkste concerns, die bij de aandeelhouders
in een kwade reuk staan, zijn: American Telephone
and Telegraph, General Electric en Du Pont de Ne
mours, voor zover het om kernwapens gaat, waarbij
dan nog vier ondernemingen uit de chemische bran
che worden betrokken.
De concernleiding wordt in elk geval opgeroepen,
ethische, sociale en economische criteria vast te stel
len voor toekomstige contracten in de militaire
sfeer.
De vrouwelijke directeur van het Centrum, Valerie
Heinonen, verklaart dat nog nimmer tevoren zoveel
aandeelhouders die met de kerk van doen hebben,
bereid zijn gevonden aan zo'n campagne deel te ne
men. Voor de eerste maal doen thans ook mee de
Amerikaanse Lutherse Kerk, de Anglicaanse Kerk
en de rooms-katholieke trappistenabdij New Melle-
ray.
De Stichting Bestrijding Anti-
-semitisme (STIBA) heeft bij
de officier van justitie in Arn
hem een aanklacht ingediend
tegen het r.-k opinieweekblad
„De Bazuin". Volgens de STI
BA heeft het blad in een arti
kelenserie van juni tot en met
september 1982 artikel 137, lid
c en e van het Wetboek van
Strafrecht overtreden. Deze
artikelen stellen belediging en
het aanzetten tot haat tegen
een groep mensen wegens
hun ras, godsdienst of levens
overtuiging en het in voor
raad hebben en verspreiden
van publikaties die tot haat
aanzetten, strafbaar. De arti
kelen in De Bazuin, van de
hand van de pater Augustijn
L.van Gelder en de pater Do
minicaan L.Grollenberg, zijn
geschreven naar aanleiding
van de oorlog in Libanon. De
STIBA noemt het in een lijvig
memorandum, dat aan de of
ficier van Justitie is overhan
digd. hoogst bedenkelijk, dat
bij de beschrijving van die
oorlog Israels confrontatie
met de PLO wordt gezien in
een godsdienstig licht, terwijl
bijvoorbeeld de oorlog tussen
Irak en Iran en die om de
Falklands/Malvinas niet in
een Islamitisch respectievelijk
christelijk kader wordt ge
plaatst. De STIBA vindt het
onaanvaardbaar, dat kritiek
op Israël wordt uitgeoefend
door het optreden van de
joodse staat met dat van de
nazi's te vergelijken. De Ba
zuin wil door citaten uit de
Talmoed, de basis van de
joodse godsdienst, uit hun
verband te rukken aantonen,
dat de joden het leven van
niet-joden van even weinig
belang achten als dat van een
dier, aldus de STIBA in het
memorandum.
„De Bazuin" toont bij elk con
flict belangstelling voor de
godsdienstige achtergronden.
In hetzelfde nummer
prof. Shahak, die zich verzet
tegen de invloed van ortho
doxe joden in Israël, zijn visie
op de oorlog in Libanon geeft,
staat ook een beschouwing
over de Argentijnse r.-k kerk
en het nationalisme, aldus Jan
van Hooydonk van De Ba
zuin. In Libanon spelen gods
dienstige achtergronden een
rol. De regering-Begin legiti
meert haar beleid meer dan
eens op godsdienstige gron
den, aldus Van Hooydonk.
Wij beschouwen het stellen
van vragen aan de regering
van Israël, het aan het woord
laten van kritische Israeli's en
het in herinnering brengen
van de achtergronden van de
zionistische beweging niet al
leen als geoorloofd, maar zelfs
als dringend noodzakelijk
voor een juist verstaan van
wat er onder meer in Libanon
gaande is, aldus Van Hooy
donk.
De STIBA is in 1980 opgericht
door de concertpianist Ri
chard Stein. De organisatie
heeft al eerder haar beklag
over artikelen in „De Bazuin"
gedaan. In een brief die 26
juli 1982 onder anderen werd
gestuurd naar kardinaal Wil-
lebrands, werd het blad van
anti-semitisme beschuldigd.
De STIBA wees erop, dat in
„De Bazuin" de „grofste ver
dachtmakingen voorkomen,
tenderend naar „joodse in
vloed in de media", waarbij
met een beroep op een slecht
geïnformeerde joodse au
teur de Talmoed verdacht
gemaakt wordt en gesugge
reerd wordt, dat Israëli's door
rabbijnen wordt bijgebracht,
dat alleen joden mensen zijn
en niet-joden honden".
Vorig jaar diende de STIBA
bij de Raad voor de Journalis
tiek vier klachten tegen het
Nieuw Israëlitisch Weekblad
(NIW) in. De STIBA had kri
tiek op de berichtgeving in
hét NIW omdat dit blad, dat
de spreekbuis van de Joodse
gemeenschap in Nederland
wil zijn, het werk van de STI
BA schadelijk vindt. De Raad
voor de Journalistiek heeft
drie van de vier klachten on
gegrond en de vierde niet 'ont
vankelijk verklaard. Volgens
het NIW wekt de STIBA de
indruk namens de joodse ge
meenschap te spreken, maar
wordt haar werk door geen
enkele joodse instantie gecon
troleerd. Het NIW is van oor
deel, dat de STIBA de naar
aantal en intensiteit verwaar
loosbare antisemitische inci
denten in Nederland opblaast
tot wanstaltige proporties.
Daardoor wordt het kritisch
vermogen bij veel joden aan
getast en heeft men geen oog
meer voor werkelijke geval
len van anti-semitisme.
De Guatemalaanse regering
heeft besloten haar ambassa
deur bij de Heilige Stoel, Luis
Valladares Y Aycinena, met
ingang van 1 april uit zijn
functie te ontheffen. Dit heeft
de diplomaat gisteren meege
deeld.
De ambassadeur ontving afge
lopen vrijdag twee meedede-
lingen van het ministerie van
buitenlandse zaken van Gua
temala. In de ene werd hem
verweten dat hij het verzoek
van de paus om gratie voor
zes ter dood veroordeelden
Guatemalanen te laat aan zijn
regering heeft doorgegeven.
De zes werden enkele dagen
voor het bezoek van de paus
aan Guatemala terechtgesteld.
De andere boodschap bevatte
de mededeling dat de ambas
sadeur met ingang van 1 april
uit zijn functie wordt onthe
ven.
De ambassadeur sprak tegen
dat hij het gratieverzoek te
laat had doorgegegeven. Hij
beschuldigde de minister van
buitenlandse zaken ervan
hem een slechte naam te heb
ben bezorgd. De ambassadeur
heeft besloten een aanklacht
tegen de minister* in te die
nen.
De ambassadeur vertelde dat
hij op 21 februari een brief
aan minister Castillo Arriola
had geschreven, waarin hij
hem op de hoogte had gesteld
van het gratieverzoek. Via
zijn kinderen in Guatemala
was hij të weten gekomen dat
de minister hem op 2 maart,
een dag voor de executies, Edgar Sarceno, was al 24 fe-
had gekregen. De onderminis- bruari telefonisch van het
ter van buitenlandse zaken, verzoek op de hoogte gesteld.
Nieuwe
opperrabijnen
in Israël
benoemd
In Israël zijn gisteren de rab
bijnen Avraham Shapira (60)
en Mordechai Eliahu (52) ge
kozen tot opperrabijnen. Ze
volgen Shlomo Goren en
Ovadio Yosef op die samen
deze hoogste post binnen de
joodse gemeenschaop in Is
raël tien jaar hebben bekleed
en wier ambtstermijn niet
kon worden verlengd.
De nieuwe opperrabbijnen
vertegenwoordigen per tradi
tie de Ashkenazi (Europese)
joden en de Sefardische
(Noordafrikaanse) joden. Bei
den zijn lid van de Nationale
Religieuze Partij (PNR) die
deel uit maakt van de coali
tieregering van premier Me-
nachem Begin en die zes ze
tels in het parlement heeft.
De opperrabijnen hebben in
Israël grote invloed op ker
kelijke en wereldlijke zaken.
Ze hebben het laatste woord
in huwelijken en scheidin
gen, bij kwesties als rites ter
zuivering van voedsel en bij
de benoeming van rabbijnen.
Rabbijn Shapira is op het
ogenblik hoofd van van het
Mercaz Harav seminarie dat
de religieuze thuisbasis is
voor ultranationalistische jo
den op de westelijke Jor-
daanoever.
Rabbijn Eliahu geldt als be
schermeling van Israëls eer
ste sefardische rabbijn, Yitz
hak Nissim. Hun verkiezing
lag in handen van een kies
college van 150 joodse reli
gieuzen.
kiert
Yi of
(fges
TT
xlET principe-akkoord dat delegaties van werkgejde
werknemersorganisaties in de metaal- en elektrotec?rea
industrie gisteren hebben gesloten mag rustig een d£ee"'
genoemd worden. Wekenlang heerste in deze sectc|aar
daarbuiten grote scepsis over de haalbaarheid van fcet
akkoord dat tot arbeidstijdverkorting en nieuwe barn,
leiden, maar nu ligt het stuk dan toch op tafel. Nierv
moet eerst afgewacht worden of de leden van de bj11 1
organisaties hun fiat aan het principe-akkoord gev,ris
dat betreft gaf de bouwsector enige tijd geleden nietl
moedigend voorbeeld), maar er is gegronde hoop dat
teren bereikte resultaat de eindstreep zal halen. r
rt
r» m
DE metaal- en elektrotechnische-industrie met h(
250.000 werknemers speelt al vele jaren een voortrehj
op cao-gebied. Als daar een doorbraak plaatsvindt ji)m
dat heel wat voor andere sectoren. Terecht zei CNV{ w
der Terpstra gisteravond dat dit resultaat politiek Dver
duidelijk vertrouwen in de vakbeweging zal geven.|et
Het nu in de metaal bereikte akkoord is een vooi"
uit de befaamde aanbeveling die de voorzitters vanr
verscentrales en vakbeweging in november opsteldy'
compensatie inleveren ten behoeve van arbeidstijdveji
en schepping van nieuwe arbeidsplaatsen. Dat „stidjs
koord" was toen eeji grote gebeurtenis op sociaal-ecop
gebied. Maar bij de uitwerking in de diverse sectorel
de scepsis omdat de stichtingsaanbeveling in de jdi*
moeilijk uitvoerbaar leek. Bovendien was er sprakej,
verse interpretaties en accenten, waarbij creatie van'va
banen en rendementsherstel de boventoon voerde, fro
ONDERHANDELINGEN in de bedrijfstakken verltng
afgelopen maanden zo moeizaam dat premier Lubbeif
nister De Koning op een gegeven moment verih
woorden in de richting van de sociale partners i
moeten uitspreken, die bij die partners slecht vie£,
daarom is het gisteren in Zoetermeer bereikte akkoofer
langrijk. Het kan ook voor de andere sectoren ricinj
vend worden.
ADVERTENTIE.
De nieuwe Arbowet is er. Een stuk "gereedschap"om
veiliger, gezonder en prettiger te werken.
Hoe? Vraag de Arbo-folder aan. Stuur 'n briefkaart
aan: Arbowet, Postbus 51,2500 RR Den Haag.
De Arbowet.
Goed gereedschap om mee te wd
m Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Macaroni met ham
en kaas, witlof-
wortelsalade
gele vla met
rozijnen
Nodig voor twee personen:
250 g macaroni, zout, 1 le
pel olie, 25 g margarine, 1
plak ham van 75 g, 75 g
grofgeraspte kaas, peper,
paar lepels tomatenket
chup, worcestersaus, aro
ma;
1 kleine struik witlof, 200
g winterwortel, 2 lepels
yoghurt, 1 lepel slasaus, 1
lepel azijn, uitje, zout, pe
per, suiker, peterselie;
0,5 liter melk, 25 g custard,
30 g suiker, 1 lepel rozij
nen, 1 lepel citroensap.
Breng een ruime pan halfvol
water met zout en olie aan de
kook. Strooi er al roerende de
macaroni in, roer tot het water
weer kookt, sluit de pan en
laat het zacht doorkoken. De
kooktijd staat op het pakzo
niet, reken dan een kwartier.
Giet de pan met gare macaroni
leeg in een vergiet dat in de
gootsteen staat. Schud het wa
ter eruit en doe de macaroni
terug in de pan. Schep er de
margarine door met kleine
blokjes ham en de kaas. Breng
de macaroni op smaak met
zout, peper, tomatenketchup,
worcestersaus en aroma.
Dit gerecht wordt wat steviger
als het wordt afgewerkt met
een korstje. Doe de margarine
er dan niet door, maar vul een
ovenschaal met de macaroni,
strooi er weinig paneermeel
over en leg daarop de margari
ne. Schuif de schaal even on
der een hete grill of wat lan
ger in een oven, die op 7 of 250
staat.
Meng een salade van fijnge
sneden witlof, grofgeraspte
wortel, yoghurt, slasaus, azijn,
zeer fijngesneden ui, zout, pe
per en suiker. Strooi er fijnge
knipte peterselie over.
Zet de helft van de melk op.
Meng de custard, suiker en
weinig koude melk, schenk bij
dit papje wat hete melk, doe
het in de pan en laat de vla
even koken. Voeg van het
vuur de rest koude melk toe,
laat de vla koud worden, meng
er de apart gekookte rozijnen
en het citroensap door.
JEANNE
Vanaf 2 mei begint het centraal schriftelijk eindexamen
voor de middelbare scholen. Het Grote Moment voor veel
leerlingen, een tijd van spanning en zenuwen ook. Hoewel
de kandidaten dan al het eerste deel van het eindexamen
achter de rug hebben: het schoolonderzoek. Schoolonder
zoek en het centrale examen leveren een cijfer op dat 'de
leerling als resultaat van zijn schooltijd meekrijgt. In een
serie artikelen wijden we aandacht aan het komende eind
examen en de vakken waarvan de vergaarde kennis wordt
getoetst. Vandaag: economie.
Er schijnt zich die 24ste
oktober 1929 een beurs
makelaar te hebben ver
dronken in de Hudson
en een menigte moet
zich hebben vergaapt
aan de wanhopige zweef-
duik van een dame die
met het verlies van haar
aandelenrijkdom niet
verder wilde leven.
De nuchtere statistieken
spreken echter tegen dat
platzakke bankiers en make
laars in die crisisdagen van
de Amerikaanse effecten
beurs van hoge toppen neer
dwarrelden als natte herfst
bladeren. En de receptionist
die beweerde dat hij de ho
telgasten maar liever vroeg
of ze een kamer wilden om te
logeren of om uit het raam te
stappen, ligt zelf inmiddels
op het kerkhof.
Toch blijft De Beurskrach
van 1929 in New York, met
zo veel onlogica en opschud
ding in dat berekende hart
van de financiële wereld, tot
de verbeelding spreken. En
nu het in die wereld opnieuw
kraakt, ligt een vergelijking
voor de hand.
Dat de effectenhandel in de
V.S. in de herfst van 1929 in
klapte, had veel te maken
met de manier waarop er
toen (nog) handel mocht
worden gedreven. Je had
weinig geld nodig om een he
leboel aandelen te kopen. De
banken leenden de speculan
ten miljarden gulden op on
derpand van aandelen, die
eigenlijk al lang overgewaar
deerd waren. Het was je rein
ste windhandel.
Volgens de Amerikaanse eco
noom John Kenneth Gal-
braith (auteur van „The great
crash 1929") hadden de ban
ken en de makelaars op die
manier ongeveer 6,5 miljard
dollar uitgeleend aan specu
lanten en kwam er elke
maand een klein half miljard
bij. Toen die keten van mis
plaatst vertrouwen tenslotte
brak, was de krach onstuit
baar.
Economen hebben later het
verband tussen die hectische
gebeurtenissen in Wall Street
en de grote depressie van de
jaren dertig enigszins gerela
tiveerd. De zwakte van de
economie zat veel dieper.
Buiten beeld
Nu in de jaren tachtig de we
reldeconomie opnieuw door
zoiets als een crisis wordt be
zocht, blijft de effectenbeurs
vrijwel buiten beeld. Des te
meer komt het internationale
bankwezen ter sprake als de
achilleshiel van de werelde
conomie. Als „1929" voor
herhaling vatbaar is (en de
economen hebben tenslotte
nog steeds geen kreukvrije
economie kunnen ontwer
pen) zal het balletje daar, bij
de banken, gaan rollen.
Als een land failliet kon
gaan, dan was dat vorig jaar
al enkele malen gebeurd. Ie
mand die zijn hypotheek niet
meer kan opbrengen, loopt
de kans dat zijn huis door de
bank wordt verkocht. Maar
als Polen, Mexico, Brazilië of
Nigeria hun schulden niet
meer kunnen dragen, hebben
de banken eigenlijk geen
keuze. Je kunt een land niet
veilen. En dus hebben die
landen respijt gekregen voor
het betalen van rente en af-
Uit die bizarre lotsverbon
denheid van geldschieter en
schuldenaar moet de wereld
het vertrouwen putten dat de
financiële perikelen van een
groeiend aantal ontwikke
lingslanden zullen worden
opgelost.
Kettingreactie
Onthutsend genoeg bestaat er
internationaal nog niet zoiets
als een Bureau Krediet Re
gistratie, dat in Nederland bij
het verstrekken van een sim
pele persoonlijke lening wèl
wordt geraadpleegd. Door de
nood gedwongen wordt er nu
gewerkt aan een betere we
reldwijde uitwisseling van
informatie en een tijdiger
signalering van betalingspro
blemen. Toenemende natio
nale en internationale sa
menwerking moet voorko
men dat afzonderlijke ban
ken daardoor in moeilijkhe
den komen en zo een ket
tingreactie van wantrouwen
en paniek op gang brengen.
Het Internationale Mo
netaire Fonds heeft nu
de armslag gekregen om
aan dit tere proces van
sanering leiding te ge
ven. Het strenge regime
dat bijvoorbeeld een
land als Mexico daarbij
moet accepteren, roept
weer heel andere zorgen
op. Als een armlastige
regering haar volk prak
tisch op water en brood
moet zetten om uit de
schuld te komen, houdt
dat politieke risico's in,
die weer tot heel andere
crises kunnen leiden.
Denk maar aan Europa,
een halve eeuw geleden.
LOUIS VAN DE GEIJN
Af en toe re@<
DE BILT-KNMI
zorgde een zwakke
hoge luchtdruk voor?1
perioden. Boven de k
echter is de depressie-S
toegenomen en is ga1!
een westelijke luchtf1
ontstaan. Hiermee )e
wolkenvelden en M
vergezeld gaande re£]
ons land gevoerd worff
Voor morgen moet da*1
veel bewolking en af*
regen gerekend work
temperatuur blijft n.c
waarde van circa 10
normaal voor de tijd
iaar-
tempt
Amsterdam mist
De Bilt mist
Deelen mist
Eelde geh.bew.
Frankfort
Genève
Casablanca l.bew.
Istanbul mist
Las Palmas h.bew.
Beiroet h.bew.
Tunis regenb.
Met de volgende schepen kj
worden verzonden. De daU
de correspondentie uiterliu
moet zijn bezorgd, staan J
naam van het schip vermei
Australië ms. „Columbus I
ry" 24 maart
Canada wekelijkse afvaart
India ms. „Nil Everest" 22
Israël ms. „Raqefet" 21 mal
Japan ms. „Frankfurt Exj
Kenya, Oeganda,
Tanzanië ms. „Tabora" 24 tl
Ned. Antillen ms. „Baam",
burg) 25 maart
Nieuw-Zeeland ms. „New
Pacific" 25 maart
Suriname ms. „Baam" 25 D
Ver. Staten van
Amerika ms. „Atlantic
maart
Zuid Afrika (Rep.) ms. „S.A
berg" 22 maart
