Anesthesist Jim Bovill van
het Amsterdamse W.G.
deed in Ierland ervaring
op bij IRA-slachtoffers
Prettige vakantie
in Duitsland
T>S
Miljoenen Nederlanders ontdekten
(mede dank zij dr. Kettelhake)
Duitsland weer als vakantieland
■ugdigi
Haa:
ren le|
:leden
nijn 1
k hebi
i en i|
looit ai
Tenzij:
vrag(
emakty
eer da?
ZATERDAG 12 FEBRUARI 1983
vendien is Nederland een heel
mooi vakantieland, waarbij ik me
trouwens afvraag waarom in 's he
melsnaam het Nederlands Bureau
voor Toerisme alleen maar de kust
streek verkoopt".
Kettelhake zegt dat in de beginja
ren vijftig ook andere Europese
landen in meer of mindere mate
afwijzend reageerden op Duitse po
gingen de Bondsrepubliek als va
kantieland weer aantrekkelijk te
maken. „In Denemarken en Noor
wegen was het net zo moeilijk als
in Nederland. De mensen déar heb
ben ongeveer dezelfde ervaringen
met de oorlog als de Nederlanders.
Alleen is het hier zoveel erger ge
weest met deportaties van de joden.
In Denemarken konden vele joden
naar Zweden vluchten. Van vluch
ten was hier geen sprake. Ik heb
veel over deze dingen gesproken
met mijn collega in Kopenhagen,
die zelf van joodse afkomst is en
gedurende de Tweede Wereldoor
log moest onderduiken. Maar ik ge
loof dat de situatie nu toch weer
enigermate is genormaliseerd".
Drempel
Op de vraag of en zo ja hij een be
paald punt kan aaftwijzen, waarop
het tij ten goede is gekeerd voor
wat betreft het vakantie houden
van Nederlanders in de Bondsrepu
bliek, wijst Kettelhake op een toe
spraak van prins Bernhard in 1955.
„De prins zei toen tot het Neder
landse volk dat we de oorlog welis
waar niet zouden kunnen vergeten,
maar dat we moesen trachten op
nieuw te beginnen met onze ooster
buren. Bij ons gaf die toespraak een
directe stijging in het aantal aan
vragen om inlichtingen en over
nachtingen in Duitsland te zien. Er
was kennelijk een drempel geno
men".
Op de vraag waar de Nederlanders
het meest naar toe trekken in
Duitsland noemt Kettelhake zon
der aarzelen de Rijn en zijn zijda
len, het Zwartewoud, Sauerland en
de Beierse Alpen. Van Nederlan
ders als vervelende vakantiegasten
wil hij niet horen. Ook niet als ze
in groepen hun aanwezigheid luid
ruchtig kenbaar maken. (Kettel
hake: „Alle volkeren zijn dat Als
Nederlanders op een wijnfeest in
het Rijnland luidruchtig zijn. stoort
dat niet: Duitsers zijn dat ook").
Alles bij elkaar genomen zegt hij
toch wel met pijn in het hart af
scheid te nemen van ons land, dat
hij overigens beter kent dan meni
ge Nederlander. Om er snel aan toe
te voegen: „Maar ik kom zeker te
rug als vakantiegast. Al was het al
leen maar om hier haring te kun
nen eten".
KLAAS GOÏNGA
training die het beste te vergelijken is
met opereren onder oorlogsomstandig
heden.
Levensgevaarlijk letsel, schotwonden,
afgerukte ledematen door bomexplosies,
borstwonden en ernstig bloedverlies
leerde het team in recordtijd te behan
delen. Een vakkennis waardoor talloze
levens konden worden gered, die in ons
land waar men op deze situaties niet
is ingesteld waarschijnlijk verloren
zouden zijn gegaan.
Jim Bovill nam deze kennis mee naar
ons land en wijdt zich in het Amster
damse ziekenhuis aan de narcose tijdens
hartchirurgie. Onze verslaggeefster Cor-
ry Vis had een gesprek met hem.
De opleiding die anesthesist Jim Bovill
(van het Wilhelmina Gasthuis in Am
sterdam) heeft genoten, verschilt aan
merkelijk van die van zijn collega's. Na
zijn studie medicijnen aan de Queen
University in Belfast volgde deze
Noordierse arts zijn specialistentraining
in verscheidene ziekenhuizen van Bel
fast en Londonderry. In een turbulente
tijd, want juist in die jaren (1968-1977)
werd Noord-Ierland geteisterd door
bomaanslagen en sluipschutters.
Met tientallen tegelijk werden de
slachtoffers van het IRA-terrorisme de
ziekenhuizen binnengedragen. Het art
senteam waar Jim Bovill deel van uit
maakte, kreeg hierdoor een soort extra
uiteindelijk hetzelfde, of Je nu hier zit
Hoewel Jim Bovill in zijn geboorte
land alle mogelijke operaties bege
leidde, legt hij zich in Amsterdam
voor 95 procent toe op de hartchi
rurgie. Bij deze ingewikkelde en
riskante operaties is een heel bij
zonder soort narcose een vereiste.
Door zijn enorme ervaring met
werken onder moeilijke omstandig
heden kan hij snel ingrijpen als er
iets fout loopt tijdens zo'n operatie.
Het toedienen van narcose lijkt
misschien eenvoudig, maar het is
niet voor niets een artsenspecialis
me. De anesthesist bewaakt de le
vensfuncties van de patiënt. Hij
moet de operatie uiterst waakzaam
van seconde tot seconde volgen,
omdat de chirurg snel en ongehin
derd moet kunnen doorwerken.
„Je moet op onverwachte dingen
voorbereid zijn", legt dokter Bovill
uit. „Dat betekent, dat je niet alleen
moet weten wat er aan de gang is,
maar ook dat je op de dingen voor
uit moet lopen en tijdig moet kun
nen corrigeren".
Van een operatie kun je zeggen dat
hij eenvoudig of ingewikkeld is,
maar volgens de anesthesist is het
toedienen van narcose nooit een
voudig.
Veelzijdig
ms,'< f. .-.Til n iiii'fnT
Prettige vakantie in Duitsland: een wens die dr. Kettelhake met succes
dertig jaar lang almaar herhaald heeft. Met als resultaat, dat de Nederlan
ders met 7,7 miljoen overnachtingen per Jaar de eerste plaats innemen
onder de buitenlandse toeristen.
Er worden jaarlijks zo'n 5,5 miljoen
overnachtingen van Nederlanders
in hotels en pensions geregistreerd,
waar nog eens 2,2 miljoen over
nachtingen op Duitse campings bij
komen.
Er ligt een enorm gat tussen num
mer één en twee. de Amerikanen.
„Slechts" 2,5 miljoen Amerikaanse
overnachtingen registreert de Duit
se toeristencentrale in Frankfort
jaarlijks. Ten aanzien van de bin
nengebrachte deviezen scoren de
Amerikanen echter hoger dan de
Nederlanders. Zij brengen jaarlijks
2 miljard D. Mark in het laatje, ter
wijl de Nederlanders met in totaal
7,7 miljoen overnachtingen op 1,9
miljard D. Mark blijven steken.
Na de Amerikanen komen de Brit
ten als meest frequente Duitsland-
bezoekers, gevolgd door de Fran
sen, De Belgen en de Denen. De
laatsten zijn goed voor ongeveer
rond één miljoen overnachtingen
per jaar. Bij dit alles komt dat het
bezoek aan de Bondsrepubliek vrij
constant is. Hebben specifieke zon
landen als Spanje en Joegoslavië de
laatste jaren nogal wat moeten „in
leveren", Duitsland wist de terug
gang tot 5 procent te beperken, ter
wijl de noodzaak tot kortere (en
minder kostbare) vakanties de
Duitsers bovendien ook in de kaart
zal spelen. Overigens beseft Kettel
hake maar al te goed dat „de men
sen niet vanzelf komen".
Uitdaging
Terugkomend op de beginjaren
zegt Kettelhake nooit de verzuch
ting te hebben geslaakt: „Ik wou
dat ik ergens anders had gezeten".
„Ik heb de opdracht hier altijd ge
zien als een uitdaging. Vergeet u
niet, ik was tweeëndertig en wilde
meehelpen de wonden, die de oor
log had geslagen, te genezen. Per
soonlijk ben ik nooit onprettig beje
gend. Soms wel vanaf een zekere
afstand, maar daar kon ik tegen.
De Nederlanders zijn een prettig
volk om mee te werken. En het is
ook heel prettig hier te wonen. Bo-
houdip
ictie bivill: „De basis van het werk is
„Toentrland".
;erde
rikt«'ERDAM Jim Bovil]
dwon]on^er weerbarstig haar,
>onmo<lige wenkbrauwen en
n Haatrriendelijke uitstraling,
ïkend mjn of meer bij toeval
te land terecht. „Ik had in
>rd Gaa verschillende redenen
n ven* Noord-Ierland weg te
kind", zo begint hij zijn ver-
t heugwaarbij hij in zijn en-
gestelfasme herhaaldelijk hal-
eerst jge een zjn overstapt op
;eV£mTioedertaal. wilde
op jeering omdat ik voort-
ook d te kampen had met de
tig var bureaucratie van de Na
laten. Health Service. Ik wil-
datamlr vasteland, maar ik
orgez£en bepaalde voorkeur,
ïanciën gaven uiteinde-
2 doorslag: het verschil
iris is werkelijk enorm".
ziekenhuizen stage te lopen. De
meeste IRA-slachtoffers vielen in
1972 in Londonderry. Jim Bovill
herinnert zich dagen dat er twintig
tot vijftig personen met alle mo
gelijke verwondingen tegelijk
werden binnengedragen. „Er wa
ren heel gevaarlijke operaties bij.
Je moest in een paar seconden be
oordelen welke verwondingen er
waren, hoeveel het bloedverlies
was en waar dat verlies vandaan
kwam. Je moest voortdurend be
dacht zijn op onzichtbaar letsel. En
toch moest je snel opereren. De
narcose moest vaak heel voorzich
tig gegeven worden en verschilde
van patiënt tot patiënt. Het allerbe
langrijkste in zo'n situatie was het
teamwork".
In de moeilijke jaren die volgden
bouwden de Noordierse ziekenhui
zen een schat aan ervaring op wat
kritische situaties betreft. Er wer
den hersenoperaties verricht, waar
men in ons land niet eens aan zou
beginnen. Juist door de enorme
snelheid van werken konden men
sen gered worden die hier het lood
je zouden hebben gelegd. Jim Bo
vill haast zich deze situatie te rela
tiveren. „Het is maar gelukkig dat
die vakkennis hier niet nodig is.
Hier komen niet zoveel schotwon
den en slachtoffers van bomexplo
sies binnen. Maar je zou de toe
stand kunnen vergelijken met die
van een treinramp".
Snel herkennen en snel opereren,
dat zijn volgens de narcose-arts de
voorwaarden voor een levensred
dende wondbehandeling. „In feite
de les die elke oorlog geeft", voegt
hij er aan toe. „Steeds weer zie je
dat die les naderhand weer verge
ten wordt. Nieuwe generaties moe
ten het steeds opnieuw leren. Want
met minder ervaring red je het
niet".
Vastgestelde taken
In Noord-Ierland is men er op in
gesteld. Bovill legt uit hoe het daar
werkt. „Er is een soort schema dat
al vóór de slachtoffers worden bin
nengebracht, in werking treedt.
Van de telefoniste tot de chirurg
heeft iedereen een vastgestelde
taak. Zodra wordt gemeld dat er
binnen twintig minuten dertig
slachtoffers worden binnenge
bracht, wordt iedereen opgetrom
meld. In de eerste-hulpafdeling be
kijken een arts en een anesthesist
hoe ernstig de wonden zijn. Het
opereren begint meteen bij de
zwaarst gewonden. De bloedtrans
fusiedienst heeft het vaak het
moeilijkst, want niet zelden moet
er vijf tot tien liter bloed per pa
tiënt worden gegeven".
„Toch heeft dat zelden problemen
opgeleverd, zelfs niet bij zeldzame
bioedsoorten. We hadden continu
een grote groep jongeren, vaak sol
daten, bij de hand en dat heeft heel
wat levens gered, hoewel er na-
aar zertze^e moment dat men in de
in mrep^liek West-Duitsland in de ja-
ieed je)50-'51 begon met het opbouwen
niet b(e nationale hotellerie kwam dr.
doktor<Kettelhake als correspondent van
vroeguits Persbureau naar Nederland,
de he
it je je e jaren daarna werd hij aangesteld
et alleecteur van het Duits reis- en inf or
als z(^ureau dat zich vestigde in een
iter" v'P Nieuwezijds Voorburgwal in
verdam. Aan dr. Kettelhake toen de
oest ii^me taak Nederlanders er toe over
en meïn hun vakantie weer in Duitsland
:r of e<e brengen, een Duitsland dat zich
Se do?^ W*St C*°°r m*n meer vÜandig
redene^^AM „Ik had er des-
ren zef begrip voor dat er in Ne
rf zijn" een afwijzende houding
JME S1 ten aanzieri van het hou-
vakantie in Duitsland. Ik
me ook heel goed dat dit
demaal verdwenen is. Er
ouwens altijd tegenstellin
gen bestaan tussen Neder-
en Duitsers, tussen land en
lleen moet dat niet ontaar-
hatelijkheden en discrimi-
|Dr. Hans Kettelhake (64)
en adem alvorens verder te
ij kijkt als scheidend direc-
i het Duits reis- en infor-
•eau in Amsterdam terug
periode van ruim dertig
irin hij in ons land woonde
;te. Aanvankelijk als jour-
iter als bevorderaar van het
naar de Bondsrepubliek.
gezinde landen als gevolg van vijf jaar
naziterreur.
Dit jaar gaat dr. Kettelhake met pensi
oen en terug naar de Bondsrepubliek,
waar hij samen met zijn vrouw (Suri
naamse van geboorte) in het Beierse
Schöngau de rest van zijn leven wil
doorbrengen, omdat „we dan dichter bij
onze kinderen en kleinkinderen zitten".
In die tussenliggende 30 jaar is de
Bondsrepubliek samen met Frankrijk
(vooral campinggasten) voor Nederland
vakantieland nummer één geworden
met in totaal 7,7 miljoen overnachtingen
per jaar. Weliswaar was er een lichte te
ruggang in 1981 (5 procent) als gevolg
van de economische crisis, maar West-
Duitsland is voor Nederlanders toch hét
land voor onder meer kortere vakanties
gebleven.
Dr. Kettelhake is voor zijn verdiensten
onlangs onderscheiden met een Duitse
onderscheiding, die hij op de Utrechtse
„vakantiebeurs" kreeg uitgereikt door
de Westduitse ambassadeur. Verslagge
ver Klaas Goïnga had een gesprek met
hem, onder meer over de beginperiode
van zijn werk toen Kettelhake moest op
tornen tegen een uitgesproken anti-Duit
se gezindheid, die overigens nog lang
niet overal is verdwenen.
■pacers
£>>n,
M i:
&$hé
(ter praat hij over wat hij
jonge Nederlandse journa-
vooral rond 5 en 10 mei
[esproken anti-Duitse arti-
mensen aan „vroeger"
en. Op een manier, die
die geprobeerd heeft de
jingen tussen Nederlanders
:rs te verbeteren, te nor-
een klap in het gezicht
Ik heb er eens met de
van onze ambassade in
ig over gesproken. Die zei
[men ooit een gesprek had
iet deze journalisten en dat
'oord op de vraag van het
simpelweg luidde: het ver
goed".
:oopt zo goed De woor-
ken lang na in het sober
vertrekje, van waaruit
die dagelijks opereert. „Ik
ook eens een brief ge-
naar een journalist, die
'igrerend artikel geschre-
waarin alle Duitsers mis-
'noemd werden", gaat hij
„Dat was in de periode
huwelijk van prinses Bea-
prins Claus. Ik heb nooit
irusdef11 gekregen. Maar dat gene
es verv1 beel vervelend".
Hoewel hij misschien een ander
woord in gedachten had, gebruikt
Kettelhake het veel toedekkende
„vervelend". Want hij is en blijft
hoffelijk en zo hij zelf zegt
bescheiden. Deze houding heeft hij
altijd aangenomen bij zijn pogingen
de Bondsrepubliek voor Nederlan
ders als vakantieland weer aan
trekkelijk te maken. Een „job"
waarvoor hij onlangs door de Duit
se ambassadeur werd onderschei
den met het grootkruis van ver
dienste (Kettelhake: „Voor mij een
volledige verrassing").
Hij praat over 1951 als over een
jaar, waarin met name Westneder
landse reisorganisaties en tourope
rators er niet over peinsden dagjes-
reizen naar Duitsland te maken.
Dertigjaar
op de bres
voor
bevordering
van toerisme
naar
Bondsrepubliek
Dr. Hans Kettelhake: „Ik
kom zeker terug, al was
het alleen maar om hier
een harinkje te kunnen
eten".
„Nog niet; u begrijpt wel waar
om was het commentaar dat
Kettelhake kreeg wanneer hij in
formeerde naar de mogelijkheden.
„Daarop heb ik geprobeerd in
Oost-Nederland de zaak van de
grond te krijgen", gaat hij verder.
„Ik ben onder meer naar Enschede
gegaan. Naar Ferry Fransen die
toen nog maar een heel klein kan
toortje had. Hij en ook de TAD
hebben toen dagjesreizen naar on
der meer Königswinter georgani
seerd. Dat was trouwens niet zo
heel erg eenvoudig, want in die tijd
moest je nog een visum hebben
voor een bezoek aan de Bondsrepu
bliek, zij het dat een groepsvisum
voldoende was".
„Maar ik ben nooit de deur gewe
zen in Nederland. Ook niet wan
neer ik te maken kreeg met ambte
lijke instanties. Het gebeurde zelfs
dat ik een kopje koffie aangeboden
kreeg toen ik een ambtenaar van
de rijksvreemdelingendienst, bij
wie ik moest zijn voor verlenging
van mijn verblijfsvergunning, in
het Nederlands begroette Overi
gens, na tien jaar kreeg ik van een
touroperator in Den Haag te horen
dat hij ook geïnteresseerd was".
Eerste plaats
De huidige situatie overziend, is de
conclusie gerechtvaardigd dat het
werk van Kettelhake niet zonder
resultaat is gebleven. De Nederlan
ders nemen in aantal veruit de eer
ste plaats ïn onder het buitenlands
toerisme naar de Bondsrepubliek.
jj^ig zag Bovill vlak voordat
maand in een Deventer zie-
rs. ~5 zou waarnemen, een vaca-
r is ij krant staan. Hij belde
nooit Lj van je afdeling anesthe-
de h; het Wilhelmina Gasthuis op
;n ied^ieek een Engelse arts te zijn.
sn, datjjgje hem uit een kijkje te
>at dee nemen. „Ik zag de facilitei-
- van ór en ik besloot de duik te
ten vo' Een stap waar de Noord-
^b^njecialist nooit spijt van heeft
ïlijk bgindsdien woont hij met zijn
/am ten kinderen in Uithoorn,
heid e
De specialistentraining is er in
Noord-Ierland op gericht een veel
zijdige ervaring op te doen. Daar
om is het verplicht in meerdere
Elke operatie
is een kwestie
van teamwork
tuurlijk vaak toch mensen stier
ven". Jim Bovill heeft in die jaren
gemerkt dat de Noord-Ieren heel
hulpvaardig zijn. Vaak werd al
voor de ambulances arriveerden
hartmassage toegepast. „Gelukkig
zijn er tegenwoordig veel minder
bomexplosies daar", verzucht de
arts, die er nog heel wat familie
heeft wonen.
De opleiding onder die omstandig
heden heeft van hem een soort su
perspecialist op narcosegebied ge
maakt. In het Wilhelmina Gasthuis
beschikt hij dan ook over eon com
puter om onderzoek naar narcose
te verrichten. Want er zijn talloze
combinaties, afhankelijk van de
conditie van de patiënt en de aard
van zijn ziekte. Bij hartoperaties
wordt een heel andere narcose ge
bruikt dan bij bijvoorbeeld her
senoperaties. Deopiumnarcose is
nog betrekkelijk nieuw en nog
worden er voortdurend nieuwe
middelen gevonden. Het resultaat
van een narcose leest de anesthesist
af aan de hersengolven van de pa
tiënt.
Voor Jim Bovill is geen enkele pa
tiënt -een routinegeval. Met waak
zame groene ogen volgt hij elke
ademtocht, elk lijntje op de monitor
en elke beweging van de chirurg.
„Want", zo zegt Jim Bovill, „de ba
sis van het werk is uiteindelijk het
zelfde, of je nou hier zit of daar".
CORRY VIS
