yRsIe
Wakker blijven medicijn
tegen zware depressies
Rijks Munt poetst muntenkabinet op
Lente begint ook nu weer in Bovenkarspel
ZATERDAG 12 FEBRUARI 1983
BOVENKARSPEL West-
Friesland, die grote, boven
Amsterdam gelegen sier- en
moestuin met zoveel oude
stadjes en dorpen die het
waard zijn om nader bekeken
te worden, gaat een gedenk
waardig jaar tegemoet. Zoals
gewoonlijk begint hier de len
te met een expositie, waarop
alles wat groeit en bloeit altijd
zo fraai wordt gearrangeerd,
dat er in 1982 ruim 140.000 be
zoekers op afkwamen.
Deze „Westfriese Flora" wordt nu
voor de vijftigste keer gehouden en
draagt derhalve van 18 tot en met
27 februari een gouden kroon. Het
dorpje Bovenkarspel ontleent een
niet geringe vermaardheid aan dit
evenement, begonnen als een klei
ne vaktentoonstelling, waarop de
kwekers eikaars prestaties in ogen
schouw kwamen nemen.
Nu is deze flora de grootste over
dekte bloemententoonstelling ter
wereld, zo berichten de organisato
ren. Ontwerper Johan Weisz zal dit
jaar met zijn thema „Tuin van Hol
land" wellicht alle verwachtingen
overtreffen.
In de verwarmde veilinghallen zal
op 18 februari een bolbloemena-
reaal van 4000 vierkante meter in
kleurenpracht wedijveren met
bloeiende heesters en andere ge
wassen. Zoals gewoonlijk leveren
ook de Noordhollandse boeren een
aandeel in dit gebeuren door hun
mooiste stamboekvee en pril klein
vee aan den volke te tonen. Een
mechanisatietentoonstelling omvat
de nieuwste technische snufjes voor
vaklieden in de tuinbouw.
Jaarmarkt
Bezoekers die nog andere wensen
hebben kunnen terecht op de be
kende Westfriese jaarmarkt, met
een grote variatie aan kramen en
stands, vertier en informatie. Men
vindt dit alles dus in Bovenkarspel,
aan de weg Hoorn-Enkhuizen, in
clusief terreinen waarop gratis ge
parkeerd kan worden, waarna een
pendelbus, ook gratis, de bezoekers
naar de expositie brengt. Treinrei
zigers kunnen gebruik maken van
de eigen Flora-halte. Op de NS-sta-
tions zijn TT-biljetten verkrijgbaar.
De normale entreeprijs is acht gul
den, 65-plussers betalen 6,50, kin
deren tot 14 jaar 4,- en een door
lopend toegangsbewijs (pasfoto ver
plicht) komt op 20,-. Openingstij
den: 18 februari van 14 tot 19 uur,
19 tot en met 21 februari van 9 tot
19 uur, 22 en 23 februari van 9 tot
21 uur, 24 tot en met 26 februari
van 9 tot 19 uur en op 27 februari
van 9 tot 18 uur.
Het Zuiderzeemuseum te Enkhui
zen haakt in op dit fleurige voor-
jaarsfeest door ook op 18 februari
de deuren te openen. Vanaf die da
tum zijn de gebouwen, waarin de
binnen-expositie wordt gehouden,
weer toegankelijk van 10 tot 17 uur
en zondags van 12 tot 17 uur. Het
buitenmuseum, dat al zoveel stof
heeft doen opwaaien, zal dit jaar nu
echt bezichtigd kunnen worden, zij
het pas vanaf medio mei en dan tot
16 oktober. De juiste datum moet
nog vastgesteld worden.
Ook zal nog moeten blijken of ko
ningin Beatrix zich alsnog zal kwij
ten van de taak dit openluchtmu
seum officieel in gebruik te stellen.
Vorig jaar was deze vorstelijke
handeling al aangekondigd, maar
toen bleek dat er geen geld be
schikbaar was om het museum in
1982 al van het nodige personeel te
voorzien.
Ontvangst gebouw
Aan het piekeren over de invasies
die Enkhuizen te wachten staan
(men verwacht hier op den duur
jaarlijks twee miljoen bezoekers) is
nu ook een einde gekomen. Men
heeft een groot parkeerterrein aan
gelegd bij de sluizen in de dijk
Enkhuizen-Lelystad en daar een
ontvangstgebouw-restaurant opge
trokken. Vandaar vertrekt elk
kwartier een veerboot naar het
buitenmuseum. Ook treinreizigers
worden van het station eerst naar
het ontvangstgebouw gebracht. Het
kan daar dus een heel gedrang
worden.
Toeloop
De entreeprijzen omvatten straks
toegang tot binnen- en buitenmu
seum, het parkeren en de bootreis,
een pakket dat vrij goedkoop wordt
aangeboden, namelijk voor 7,50
(kinderen en 65-plussers 6,-, spe
ciale tarieven voor gezinnen en
groepen). Het ligt voor de hand, dat
de stad Enkhuizen en heel West-
Friesland duchtig kunnen gaan
profiteren van de toeloop naar het
museumcomplex, straks de top-be-
zienswaardigheid van ons land,
waar ook veel vreemdelingen ver
wacht worden.
Wie zich wil voorbereiden op een
wat langdurig bezoek aan stad en
ommelanden kan documentatie
aanvragen bij de Streek-VVV
West-Friesland, Postbus 65, 1670
AB Medemblik. tel. 02274-2852.
b.g.g. 02274-1777. Men kan ook
naar het gebied reizen via dagtoch
tenprogramma's van de NS, bij
voorbeeld om deel te nemen aan de
bekende rit per stoomtram door de
„Gouden Eeuw Driehoek" en een
bootreisje, dit alles tussen Enkhui
zen, Medemblik en Hoorn.
De Gids voor Vakantie en Vrije
Tijd is, gelet op de omvang, wat
duur uitgevallen (vorig jaar 2,-
voor 18 pagina's), maar geeft veel
informatie. Diverse brochures (on
der meer „Recreatief West-Fries
land) zijn gratis verkrijgbaar.
WARNSVELD „Kijk eens naar
een groepje verpleegsters dat net
uit de nachtdienst komt. Ze zijn
uitgelaten als een troep jonge hon
den. Ze reageren giechelend, vro
lijk en lacherig. Werk zelf maar
eens een nacht door zonder alcohol
te gebruiken. De volgende ochtend
maak je je nergens zorgen over en
denk je dat je alles kunt". Psychia
ter A. Naaijkens en psycholoog P.
Schouten tonen zich enthousiast,
maar eigenlijk niet verbaasd, over
de resultaten van een slaaponthou-
dingstherapie in het psychiatrisch
centrum Het Groot Graffel te
Warnsveld. Maar een verklaring
voor het gunstige effect dat gere
geld een-nachtje-slaap-overslaan
kan hebben, blijven ze schuldig.
Van voorjaar 1981 tot heden werden
drie verschillende groepen van
zwaar depressieve Groot-Graffel-
patiënten onderworpen aan een ex
periment met slaaponthouding. Een
therapie die volgens een anekdote
zijn oorsprong zou hebben gevon
den in de toevallige ervaringen van
een Duitse hoogleraar. Een zwaar
depressieve patiënt van hem bleek
plotseling zienderogen opgeknapt.
Navraag leerde, dat de man zijn
bed een nachtje onbeslapen had ge
laten en in het duister een fiets
tocht was gaan maken.
Dat idee leidde tot de slaaponthou-
dingstherapie. „Een behandeling
die op zich simpel is", vertellen
Naaijkens en Schouten. „De thera
pie duurt een week of tien. Eén
nacht per week zorg je ervoor dat
de deelnemers niet slapen. Beter
nog: je zorgt dat ze zesendertig uur
aan één stuk actief zijn. Voor die
wekelijkse nacht was dan altijd een
speciaal programma samengesteld:
de patiënten gingen 's nachts wan
delen, koken, eten, sporten, geza
menlijk praten of dingen voor zich
zelf doen. De deelnemers, zes tot
tien per groep, bevonden zich daar
bij in een gemeenschappelijke
ruimte met twee begeleiders".
Duidelijke winst
Hoewel rond de therapie nog vele
vraagtekens bestaan is er op Het
Groot Graffel al duidelijke winst
mee geboekt: voor een aantal pa
tiënten dat met de traditionele be
handelingsmethoden niet verder
kwam, bleek de slaaponthouding
het ei van Columbus. Terwijl het
erop leek dat ze een groot deel van
hun verdere leven in een psychia
trisch centrum moesten slijten,
konden ze al kort na het experi
ment Het Groot Graffel vaarwel
zeggen en terugkeren in de „gewo
ne" maatschappij. Voor anderen
vormde de therapie een laatste po
sitief zetje in de rug met hetzelfde
resultaat: een come-back in het le
ven buiten de inrichting.
Successen werden vooral bereikt
bij mensen die deel uitmaakten van
twee proefgroepen met vaste bewo
ners van Het Groot Graffel: patiën
ten die leden aan zware depressivi
teit, vaak met onbegrijpelijke oor
zaak en nauwelijks te beïnvloeden
door uitwendige factoren als een
goede opvang of opbeurend bedoel
de gesprekken. Patiënten met een
vorm van depressiviteit ook die het
lichamelijk functioneren sterk be
ïnvloedt. Zo'n patiënt handelt heel
traag, eet slecht en lijkt alle levens
lust verloren te hebben. Emotie is
niet meer aanwezig: een star voor
zich uit staren heeft de plaats inge
nomen van de huilbuien die lichte
re vormen van neerslachtigheid be
geleiden.
De traditionele behandelingsme
thoden medicijnen en bezig
heidstherapie leverden bij die
mensen geen blijvende verbetering
meer op. Bij de eerste van die twee
groepen patiënten had de slaapont
houding een succespercentage van
60 k 75. De tweede keer was dat
minder, maar was er toch altijd nog
bij de helft van de deelnemers
sprake van een duidelijke verbete
ring, dank zij het geregeld over
slaan van een nachtje slaap. De
deelnemers bleken vaak spraakza
mer, beter te activeren, het aantal
spanningsklachten verminderde, ze
toonden meer initiatief en de som
bere kijk op de toekomst en daar
mee de depressiviteit verdwenen in
diverse gevallen.
Minder goede resultaten werden
bereikt met een groep poliklinische
patiënten. Ook zij leden aan de
pressiviteit, met dit verschil dat ze
naast hun bezoeken aan de dagbe
handeling van Het Groot Graffel
een normaal leven kunnen blijven
leiden in hun gezin. Bijna de helft
van die groep maakte de therapie
echter niet af. Bij een aantal deel
nemers tekende zich aanvankelijk
een verbetering af, maar die bleek
later van tijdelijke aard.
Vaste bewoners
De slaaponthoudingstherapie lijkt
dan ook meer toekomst te hebben
voor de behandeling van zware en
langdurig depressieven, die vaste
bewoners van Het Groot Graffel
zijn. Een speciale commissie op Het
Groot Graffel houdt zich nu bezig
met de vraag of en op welke mo
menten van de behandeling van
depressieven deze therapie moet
worden toegepast. Bijkomend voor
deel van de behandeling bleek, dat
de patiënten op de dag na de nacht
zonder slaap emotioneel meer open
waren, wat het makkelijker maak
te om over hun problemen te pra
ten.
Dat het voor sommige zwaar de
pressieven heel effectief kan zijn
om aan de slaaponttrekking deel te
nemen, staat voor psychiater Naaij
kens en klinisch psycholoog Schou
ten als een paal boven water.
Waaróm het een goed medicijn te
gen depressiviteit is om een nachtje
minder onder zeil te gaan, kunnen
ze echter niet verklaren. Sommige
onderzoekers achten het mogelijk
dat de slaaponthouding zorgt voor
herstel van een verstoord 24-uurs-
ritme. Dat ritme zou dan in een
eerder stadium verstoord zijn door
invloeden als hormonale verschui
vingen, allerlei lichamelijke ziek
ten en ingrijpende psychosociale
gebeurtenissen. Bewezen is dat ech
ter niet.
Of het in het algemeen goed voor
mensen is om af en toe de nacht
rust te laten schieten weten de bei
de artsen van Het Groot Graffel
niet. „De behandelingsmethode
geld} duidelijk voor mensen met
klinische depressies. Het is beslist
geen manier om je baaldagen op te
lossen. Maar je kunt wel zeggen dat
het geen kwaad kan om een nach
tje op te blijven. Het is een patiënt
vriendelijke methode, zonder medi
cijnen. Daarom voelden we ons ook
verplicht het eens te proberen".
PETER SCHRUIJER
neri
pa
CCHT Steeds meer
Icool rlanders leggen een
5nverzameling aan. Ons
igenl'telt inmiddels ruim een
niljoen verzamelaars die
1 geld over hebben voor
'e' uobby. De markt is nog
kte: verzadigd vandaar ook
"i Rijks Munt er toe is
commerciële acti-
;n te ontplooien, 's Rijks
der iwil zich wat nadrukke-
vogaan presenteren en in
'jkder wordt dit jaar het
en Penningkabinet, het
van nationale
iormibriek. danig opgepoetst.
rfuseum wordt verbouwd
r melgebreid, er is een con-
me gor aangesteld, er komen
had penningententoonstel-
en dank zij bewegende
foege5n js het straks voor nie-
>arkelmeer êebeim hoe onze
jark&n worden geslagen.
toe, t
Jam^moment c*e na8ruk nog
'instati r*jke muntenverzameling
trheic museum- Aan het eind van
zeer i' wanneer de deuren van de
hoofdingang voor het publiek
openzwaaien, zal er dus veel veran
derd zijn. Wie op werkdagen van
's middags twee tot vier de moeite
neemt een kijkje te nemen in het
museum komt ook nu niet bedro
gen uit. Daarvoor is de collectie te
interessant. Aan de hand van het
tentoongestelde materiaal krijgt de
bezoeker een uitmuntende indruk
van de geschiedenis van de munt.
Met de komst van de Romeinen
komt er niet alleen een einde aan
onze prehistorie. Ook de munt doet
zijn intrede in het handelsverkeer
hoewel de ruilhandel van goederen
nog steeds een belangrijke plaats
blijft innemen. Toch doet de Ro
meinse munt het goed hetgeen
blijkt uit het feit dat men er eeu
wenlang gebruik van blijft maken.
In Dorestad (het latere Wijk bij
Duurstede) en Maastricht worden
zo rondom de zevende eeuw voor
het eerst in de Lage Landen mun
ten geslagen. Het muntrecht berust
vooralsnog bij koningen en keizers
maar naarmate het feodale stelsel
zich ontwikkelt krijgen ook andere
vorsten een vinger in de pap. De
bisschop van Utrecht, de recht
streekse vertegenwoordiger van de
Roomse Kéizer mag in 936 munten
laten slaan. Een paar eeuwen later
verkrijgen belangrijke heren in
Holland, Gelre en Brabant hetzelf
de recht. Aangezien de vorsten
geld nodig hebben verkopen ze het
muntrecht ook aan lagere edelen
en steden. Dit alles heeft tot gevolg
dat er steeds meer lokale en regio
nale munten worden geslagen.
Privileges
De diversiteit van munten komt in
het geheel niet overeen met de
eenheidsprincipes die de Bourgon
diërs en Habsburgers hanteren. In
de eenheidsstaat streven deze
machtige vorsten naar het vaststel
len van een munteenheid met de
zelfde waarde en vormen in de ge
bieden van hun rijk. Men introdu
ceert guldens en stuivers als reken
eenheid en kleinere landheren
mogen in hun munthuizen niet lan
ger munten laten slaan. In de een
heidsstaat passen immers geen pri
vileges.
Niettemin blijven gewesten en ste
den munten uitgeven, zich beroe
pend op het muntrecht dat de Duit
se Keizers hun hebben verleend.
Kort na de opstand tegen Spanje
ten tijde van de Republiek der Ver
enigde Nederlanden doet graaf van
Leicester een vergeefse poging
orde te scheppen in het muntwe
zen. Pas in 1606 krijgen de Staten-
Generaal enige greep op de mun-
tenbrij. Weliswaar blijven de ge
westelijke en zes stedelijke munt
huizen bestaan maar de overheid
houdt een oogje in het zeil bij het
controleren van het gewicht en het
gehalte van de munten. Aan het
einde van de zeventiende eeuw
gaan de stedelijke munthuizen
dicht. De Staten-Generaal moeten
daarvoor betalen. Een eeuw later
stoppen ook de gewestelijke munt
huizen van Groningen, Friesland,
Overijssel, Zeeland en Gelderland
hun produktie.
Vergoeding
Holland, West-Friesland en
Utrecht gaan nog even door. Lode-
wijk Napoleon is het daar niet mee
eens. Zijn koninklijk besluit van
1806 bepaalt dat vanaf 1 januari
1807 in Amsterdam een Rijks Munt
zal worden gevestigd maar dat
Munt in Utrecht in bedrijf mag
blijven. Van zijn plannen om de
muntinrichting van Utrecht naar
Amsterdam over te brengen komt
niets terecht.
Niet Amsterdam maar Utrecht is
sinds 1806 de enige stad in Neder
land met een muntbedrijf. Een
eeuw later in 1902 krijgt het minis
terie van financiën de supervisie
over het staatsmuntbedrijf. De
muntmeester en het overige perso
neel komen in dienst van de staat.
Aan het systeem van aanbesteding
der muntwerkzaamheden aan de
munstmeester komt dan een defini
tief einde. Niet langer betaalt de
muntmeester voor het gebruik van
de muntinrichting een vergoeding
aan het Rijk en niet langer betaalt
de opdrachtgever hem een vastge
steld muntloon, zoals het daarvoor
eeuwenlang gebruik was.
Het Muntkabinet in Utrecht ziet
het levenslicht wanneer een alge
hele hermunting plaatsvindt ten
gevolge van een wijziging in het
muntstelsel. Tussen 1845 en 1849
worden alle oudere munten gelei
delijk buiten omloop gesteld. De in
getrokken munten vormen de basis
voor het Muntkabinet.
Er vindt een selectie plaats van
muntstukken die belangrijk zijn
voor de geschiedenis van het munt
wezen. Men vult de verzameling
aan door ruiling en door verkoop
's Rijks Munt in Utrecht.
van overtollige munten is er geld
om tot belangrijke aankopen over
te gaan. De huidige collectie bevat
munten die sinds de zevende eeuw
op het grondgebied van het tegen
woordige Nederland zijn geslagen,
munten van overzeese rijksdelen
en diverse buitenlandse munten.
Bovendien zijn in de museumruim
te historische gewichten opgesteld,
alsmede apparatuur ter bepaling
van het zilvergehalte.
Voor de liefhebber een waar eldo
rado dat straks een uitbreiding
krijgt waardoor het Muntkabinet
ook voor het grote publiek interes
sant wordt. Omdat een rondleiding
door het bedrijf niet tot de moge
lijkheden behoort, vertoont men
vanaf het eind van dit jaar een film
over de werkzaamheden binnen
's Rijks Munt. De toegang is en
blijft gratis al zal men wel moeten
betalen als men zelf tot het slaan
van een munt wil overgaan. Dat is
dan de keerzijde van de medaille.
DAVID LEVIE
ikarspel. Vorig jaar noteerde men 140.000 bezoekers.
/oei me de laatste
p toch zo down en
ploos. Ik heb
lelijk nergens fut
'Een kreet die we
J 7j allemaal wel eens
Jrn. Moeheid,
loosheid,
ideiijBssiviteit, iedereen
ien t er wel eens last van
kortere of langere
er geTien tegen één dat
dat] dergelijke gevallen
ii'/nV" rekenen op een
Nedéemeend advies:
één k jij vanavond en de
ensjan week maar
estau.op tijdje bed in.
chtijo) eens goed uit en je
i dest vast z'enderogen
7 de
ret is fg zal diegene
ehtean!oof 00gsten die
•en pi te stellen dat het
ngstijteens goed zou
id"rien ziin regelmatig
hij ililtje minder te
de Apen. Toch kunnen
ffijige mensen er baat
zo napbben geregeld een
itstortje uit de slaap
'"jjden te worden. In
isdieiiychiatrie wordt al
er va tien jaar
'vj°herimen teerd met
oek pnthouding als
r. midie tegen zware
>r 'jj^ssiviteit.
okbrjn het psychiatrisch
is. dieum Het Groot
fel in Warnsveld zijn
ezegjgelopen twee jaar
?n vVen gedaan met de
f ffyn thoudings-
hieüpie. De resultaten
■oholcsn hoopgevend.
'°°r %en beroven van hun
'is irfrust kan soms een
ook tkend medicijn zijn,
"het^jkt wt het verhaal
woon?sychiater A.
tieuvikens en klinisch
."A&oloog P. Schouten
rke'Jflet Groot Graffel.
'go
Een nachtje minder onder zeil gaan kan zeer effectief zijn...
