^Europa en VS dreigen
iit elkaar te
groeien
)e grenzen van de burgerlijke ongehoorzaamheid
jfNENL AND/BUITENLAN D
CcidócGoivimit
4ERIKAANSE AMBASSADEUR DYESS WAARSCHUWT:
ZATERDAG 22 JANUARI 1983 PAGINA 7
9ROPOV
ebben er lang over ge-
Iom er achter te komen,
sinds een paar maanden
i we dankzij een aantal
pdigen dat de naam van
olse vakbondsleider Wa-
I cht moet worden uitge-
I /en als Walensa. Heeft het
I Sournaal dus tóch altijd
gehad. Als je het hele-
goed wilt doen, schijn je
lens in de buurt van die
een kleine j te moeten
oren, maar dat is alleen
fijnproevers. Ach, wat
het ook eigenlijk uit. Je
van het Nederlandse
h niet verwachten, dat
m de slavische talen en
iitspraak onder de knie
Of je nou Walesa, Wa
ff Walejnjsa zegt, ieder-
igrijpt toch wel wie je
t
%ten we dan weer met het
Andropov. De naam van
ïieuwe Russische leider
J door Jan en Alleman op
1 manieren uitgesproken:
met de klemtoon op „An" en
met de klemtoon op „dro".
Verschillende Rusland-ken
ners hebben ons onlangs ech
ter verzekerd dat de tweede
uitspraak (Andropov dus) de
enige juiste is.
Donderdag jongstleden be
zochten wij in het Tweede-Ka
mergebouw een vergadering
van de commissies voor Bui
tenlandse Zaken en Defensie.
De kamerleden uit die com
missies zouden het met minis
ter Van den Broek van buiten
landse zaken hebben over de
recente ontwapeningsvoorstel
len van Andropov, dus dat
was een goede gelegenheid om
eens na te gaan hoe men in
politieke kringen met de naam
van Ruslands hoogste baas om
springt. Het werd een teleur
stellende ervaring. De naam
Andropov viel tijdens de bij
eenkomst wel honderd keer,
maar in negentig gevallen was
de uitspraak fout. Minister van
den Broek sprak in een korte
inleiding direct al van Andro
pov met de klemtoon op „An"
en vrijwel alle aanwezige ka
merleden volgden hem daarin
slaafs, dus verre van slavisch.
Twee uitzonderingen telden
wij: CPN-afgevaardigde Gijs
Schreuders (ondanks de ver
broken banden met Moskou
toch nog goed op de hoogte) en
PPR-leidsvrouwe Ria Beckers.
Intussen besloop ons echter
een lichte twijfel aan de juist
heid van onze bronnen. Als nu
de meerderheid van de aan
wezigen en nota bene zelfs de
minister van buitenlandse za
ken in eigen persoon het ac
cent op de eerste lettergreep
legde, zou de uitspraak Andro
pov dan tóch fout zijn? Na af
loop van de commissieverga
dering dus maar even een
hoge ambtenaar van het mi
nisterie van buitenlandse za
ken, één der adviseurs van mi
nister Van den Broek, aange
schoten. „Ik zou het niet we
ten, echt niet", zei deze. „Ik
heb er trouwens nog nooit se
rieus bij stilgestaan. Bij ons op
het departement hoor ik ook
verschillende uitspraken. Ie
dereen zegt kennelijk wat het
eerst in hem opkomt. Ik moet
trouwens bekennen dat de uit
spraak Andrópov me inder
daad het meest logisch in de
oren klinkt. Maar weet u wat?
Belt u eens met de Directie
Europa van het ministerie.
Daar zitten een paar deskundi
gen die u definitief uitsluitsel
over de officiële uitspraak zul
len kunnen geven
Een poosje later hadden we
het ministerie aan de lijn. En
wat kregen we te horen? „De
heer Schreuders en mevrouw
Beckers zijn de enigen die de
naam goed hebben uitgespro
ken. Het is dus inderdaad An
drópov, met de klemtoon op
dro". Wij weer: „Wordt het
dan niet eens tijd de minister
daarover in te lichten?". Onze
zegsman: „Eh tjadat
zou geen gek idee zijn
DOKKEN
Toen wij zondagavond 16 ja
nuari vernamen dat het ge
meentebestuur van Amster
dam de met sluiting bedreigde
scheepswerf ADM wilde red
den door twee dokken aan te
kopen, zagen we in gedachten
de koppenmakers van ver
schillende kranten al zelfge
noegzaam handenwrijvend
over hun redacties lopen. Dat
zouden weer eens lekkere leu
ke krantekoppen worden, re
ken maar. Wat te denken van
„Gemeente wil dokken voor
ADM of desnoods „Amster
dam dokt voor ADM
Maar nee hoor, de volgende
dag bleek ons visioen van zon
dagavond een fata morgana te
zijn geweest. We zagen in tal
van kranten op de voorpagina
staan hoe Amsterdam betaal
de, hulp verleende, reddend
optrad en helpende handen
uitstak, maar de voor het grij
pen liggende grap met het
woord „dokken troffen wij in
geen enkele krantekop aan.
Niet te geloven, maar waar.
Beginnen de koppensnellers
het dan eindelijk te leren?,
vroegen wij ons af, want we
dreigden zo langzamerhand
echt allergisch te worden voor
het oprukkende verschijnsel
van de grappig bedoelde kran
tekop.
Houdt ons ten goede, we zijn
niet van plan azijn te gieten
over alle grappig bedoelde
krantekoppen, want dergelijke
koppen kunnen vaak écht
leuk zijn en een gulle glimlach
op het gezicht van de lezer te
weegbrengen. Maar dan moe
ten ze wel in kleine doses over
ons worden uitgestort. Voor ie
mand als ondergetekende, die
dagelijks meerdere kranten
onder ogen krijgt, worden die
doses wel eens te groot. Vooral
de koppenmakers van landelij
ke ochtendbladen als het AD
en De T. scheppen er kenne
lijk groot genoegen in, kwistig
met grappig bedoelde koppen
te strooien. En soms gaat dat
echt irriteren, temeer daar ze
af en toe druipen van melig
heid en voor-de-hand-liggend-
heid.
Enkele praktijkvoorbeelden
uit de afgelopen week. Op één
dag gebeurde toen het volgen
de. De toneelgezelschappen
Proloog en Nieuwe Komedie
kregen te horen dat ze moes
ten worden opgeheven. Wat
lazen we toen in veel kranten
bij wijze van grappig bedoelde
kop? Juist: „Doek valt voor
Nieuwe Komedie en Proloog".
Staatssecretaris Ploeg (Land
bouw) wilde werkloze jonge
ren inzetten bij het onderhoud
van onze bossen. Kop (in vijf
kranten gezien): „Staatssecre
taris Ploeg stuurt jonge werk
lozen het bos in". Het Haagse
ziekenfonds Azivo moest tóch
een knaak per recept heffen.
Ja hoor: „Azivo moet bittere
pil slikken". En tenslotte kre
gen de Deense vissers met hun
eisen geen gehoor bij de Britse
regering, met wie ze al weken
ruzie hebben. Inderdaad, dat
leverde deze kop op: „Deense
vissers vingen opnieuw bot".
De journalist H.J.A. Hofland,
die in de Haagse Post onder
het pseudoniem Kweetal een
wekelijks rubriekje over onze
taal schrijft, signaleerde vorig
jaar november ook al een in
flatie van de Grappig Bedoel
de Kop, die we vanaf heden
voor het gemak maar zullen
aanduiden als GBK. Hofland
noemde toen voorbeelden als:
„Geen schot in wapenleveran
ties", „Fruittelers pruimen mi
nister niet", „Spoorwegstaking
loopt als een trein", „Walserij
nu ook plat", „Scheepsbouw
moet op de helling" en
„Schreeuwend gebrek aan do
ventolken".
Het is eigenlijk heel makke
lijk, nietwaar? Voor degenen
die het principe van de GBK
inmiddels doorhebben, volgt
hier een kleine opgave. Stel,
de politie arresteert een zeep
fabrikant op verdenking van
fraude. De fabrikant, laten we
hem X noemen, beweert ech
ter dat hij onschuldig is. Wel
ke GBK ligt dan voor de
hand? Het heeft iets met han
den wassen te maken, maar
meer zeggen we echt niet.
DICK VAN RIETSCHOTEN
not
oto! HAAG De Ame-
kjuise ambassadeur in
e*irland, William J.
s, voorziet grote
PEjijkheden binnen de
0, wanneer de plaat-
dii van de nieuwe
otoraketten voor de
Y^lellange-afstand in
l^-Europa niet door-
in het geval dat de
_jrhandelingen in Ge-
__j mislukken. Als
h t-Europa niet langer
Irid is de lasten van de
93^0 te dragen, maar
wj van de bescherming
e 'profiteren, zullen de
enigde Staten en Eu-
i uit elkaar groeien, zo
rschuwde hij tijdens
gesprek met Neder-
se journalisten op de
r-r rikaanse ambassade
raien Haag.
A NAVO heeft in 1979 be-
de atoomraketten te
Hrniseren en tegelijkertijd
Hle Sovjet-Unie te onder-
elen. De leden van het
genootschap moeten hun
iran de lasten die daar het
jg van zijn dragen. Het
rikaanse volk is duidelijk
ÏAVO. Niets wijst er op
(aarin verandering komt.
I wat ik nu zeg doe ik
voorzichtig, maar moet
n a|d worden als het
likaanse volk het idee
dat onze Westeuropese
;enoten niet langer hun
■1 in kosten en gevaren
dragen, dan zal dat de
lurrikaanse mening veran-
jgget volgens ambassadeur
erg, als Nederland zou
hen geen nieuwe (48)
nraketten te plaatsen?
flat is het zeker. Ook Ne-
Ambassadeur Dyess: „Meeste Nederlanders dragen
Amerika een zeer warm hart toe".
derland heeft in 1979 het dub-
belbesluit onderschreven.
Frankrijk, Engeland, Italië en
West-Duitsland staan er vier
kant achter. Het is van groot
belang dat elk land van de
NAVO van zijn bondgenoten
op aan kan; zeker weet dat zij
hun taak zullen verrichten.
Ik wil niet speculeren over
wat er gebeurt als Nederland
niet meedoet. Ik heb lang gele
den geleerd geen vragen met
„als" te beantwoorden. Boven
dien geloof ik niet dat Neder
land zo'n besluit zal nemen.
Het is heel belangrijk dat de
NAVO een eensgezinde hou
ding inneemt tegenover de
Sovjet-Unie. Dat is de beste
manier om bij de ontwape
ningsgesprekken in Genève
resultaten te behalen. In 1979
zei men dat de Sovjet-Unie
nooit zou gaan onderhandelen,
als de NAVO het dubbelbesluit
aanvaardde. Het gesprek stok
te al maanden. Maar toen dui
delijk werd dat de NAVO zijn
plannen zou doorvoeren,
kwam de Sovjet-Unie weer
aan tafel zitten. Eenheid en
vastbeslotenheid: dat is de bes
te steun voor onze onderhan
delaars in Genève".
Wat vindt u van de ontwape
ningsvoorstellen die de Sovjet
leiders recentelijk hebben ge
daan?
De uitspraken van de Russi
sche leiders zijn erg vaag. Er
zijn wat aanwijzingen dat er
veranderingen komen, maar
we kunnen niet afgaan op
openbare uitspraken. Die zul
len de onderhandelingen niet
vooruit helpen. Alleen serieu
ze voorstellen aan de onder
handelingstafel kunnen ons
verder helpen.
Vergeet niet alleen dat de on
derhandelingen heel ingewik
keld zijn. We moeten de on
derhandelaars de tijd geven.
Aan Sovjet-zijde heeft men
niet te maken met een publie
ke opinie, die om snelle resul
taten vraagt. Dat maakt het
voor ons een heel stuk moeilij
ker".
Willen de VS dit jaar een dui
delijk ja of nee van Nederland
over de rakettenkwestie?
„Die kwestie zal ik aan uw re
gering voorleggen".
Vindt u dat de Nederlandse
media het verzet tegen de
kernwapens aanzwengelen?
„Nee, dat geloof ik niet. Maar
veel mensen baseren hun ver
zet op emotionele gronden.
Men heeft geen juist beeld van
de Sovjet-Unie of de aard van
de afschrikking. Overigens ge
loof ik dat er maar weinig
mensen in Nederland zijn, die
compleet met de NAVO willen
breken. Maar over de plaat
sing van de nieuwe raketten
lopen de meningen nu een
maal uiteen. Niet alleen in Ne
derland, maar in alle NAVO-
landen. Ook in de VS. Aan de
andere kant begrijp ik niet dat
er mensen zijn, die geen enkel
bezwaar tegen kernwapens
hebben. Die zijn een „bit sick".
Maar het is nu eenmaal een
feit dat die wapens er zijn. We
worden door nucleaire wapens
bedreigd en hebben ze zelf no
dig om op die dreiging een
antwoord op te kunnen geven.
Hadden wij ze niet, dan zou
den we kunnen worden ge
chanteerd. En daar moeten we
de Sovjet-Unie niet de kans
voor geven".
De Italiaanse minister van de
fensie heeft onlangs gezegd,
dat zijn land het laatste woord
heeft over het gebruik van de
op Sicilië geplaatste kruisra
ketten. Geldt dat ook voor Ne
derland?
Ik weet daar niets van. Het in
zetten van raketten is. een
zaak van de NAVO, waar ik
verder niets mee te maken
heb".
In Washington is deze week
een speciale commissie in het
leven geroepen, die in West-
Europa meer begrip moet gaan
kweken voor het beleid van
de Verenigde Staten. Is dat
nodig, op welk terrein wordt
men actief en zal de commissie
de aandacht speciaal op Ne
derland richten?
„Ik ben altijd van mening ge
weest dat de VS meer aan
„public diplomacy" moeten
doen, zich meer op de publieke
opinie moet richten. Dat is een
gevolg van het feit, dat in vrij
wel alle landen van de NAVO
de publieke opinie zich is gaan
bemoeien met de buitenlandse
en defensie politiek. Terrei
nen, die tot voor kort het do
mein waren van regeringen en
deskundigen. Ik vind dat een
juiste ontwikkeling, maar dan
moet men wel goed worden
voorgelicht. Regeringen moe
ten de bevolking het hoe en
waarom van een bepaalde po
litiek duidelijk maken, zodat
men een goed oordeel kan
vormen. De Verenigde Staten
hebben deze zaak in het verle
den laten liggen, de Sovjet-
Unie niet. Moskou heeft al
lang geleden begrepen dat de
openheid van de westerse sa
menleving, zonder strenge
controles, kan worden ge
bruikt om zijn zaak bij de
mensen in het Westen te be
pleiten. Nu is het onze beurt
om onze politiek aan het pu
bliek te verduidelijken en dan
niet alleen op het gebied van
de ontwapening. Of die com
missie zich speciaal op Neder-
De Amerikaanse ambassadeur Dyess tijdens zijn gesprek met Nederlandse journalis
ten.
land zal richten, nee dat geloof
ik niet".
Vorig jaar zijn er problemen
geweest tussen Nederland en
de VS over het Amerikaanse
Midden-Amerikabeleid. Wat
was daar de achtergrond van?
Wij hebben getracht de Neder
landse regering onze politiek
in Midden-Amerika uit te leg
gen. Uw land had tot voor
kort immers geen ambassade
in dat gebied en kreeg alle in
formatie uit de tweede hand.
We wilden duidelijk maken
wat daar gebeurde.
Duidelijk is ook dat de Neder
landse bevolking onvoldoende
over dergelijke problemen ge
ïnformeerd is. Waarschijnlijk
weet niet een op de duizend
Nederlanders hoeveel Ameri
kaanse militairen zich in El
Salvador bevinden. Velen
denken dat het er duizenden
zijn. In werkelijkheid gaat het
om tussen de dertig en vijftig
adviseurs, die zich ver van de
oorlogshandelingen moeten
houden. Hoeveel Nederlanders
weten dat?"
Bent u tevreden over het be
sluit van de Nederlandse rege
ring de Sovjet-Unie geen con
sulaat in Rotterdam toe te
staan. Zou een dergelijke di
plomatieke vestiging een groot
„Dit is natuurlijk een zaak van
de Nederlandse regering. De
Russische ambassadeur heeft
hierover bedreigingen geuit
aan het adres van Nederland,
niet aan dat van de VS. Maar
het is duidelijk dat de vesti
ging van een Russisch consu
laat in Rotterdam bepaalde ri
sico's met zich meebrengt. Na
tuurlijk is de haven voor de
NAVO van groot belang".
Wat was voor u het belang
rijkste doel van de Bicentenni
al, de viering van 200 jaar on
afgebroken diplomatieke be
trekkingen tussen uw land en
het onze?
„Tijdens de Bicentennial heb
ben we geprobeerd de nadruk
te leggen op wat de Verenigde
Staten en Nederland gemeen
hebben: het streven naar het
behoud van vrede, veiligheid
en welvaart. In het verleden
hebben we die doelen ook na
gestreefd, maar zonder succes.
Pas na de Tweede Wereldoor
log is daarin verandering ge
komen. De Verenigde Staten
zijn zich sindsdien meer met
West-Europa gaan bemoeien.
Natuurlijk zijn er verschillen
van inzicht, maar het Mars
hall-plan en de NAVO zijn
hoekstenen geworden van de
westerse samenwerking. Als
gevolg van die samenwerking
zijn de veiligheid en vrijheid
bewaard gebleven.
Heeft u gedurende de Bicen
tennial Nederland beter leren
kennen?
„Ja, dat heb ik zeker. Het af
gelopen jaar heb ik aan zo'n
honderd activiteiten meege
daan, zowel in VS als in Ne
derland. Ik ben in plaatsjes ge
komen die ik anders nooit be
zocht zou hebben en duizen
den mensen ontmoet. Overal
was de ontvangst hartverwar
mend. Ik ben ervan overtuigd
dat de meeste Nederlanders
Amerika en de Amerikanen
een warm hart toedragen.
Maar het hoogtepunt van de
Bicentennial was voor mij het
eerste bezoek van koningin
Beatrix aan de Verenigde Sta
ten. Zij was „absolutely beauti
ful", indrukwekkend, zowel
bij de ontvangst op het Witte
Huis, de unieke persconferen
tie in de persclub en tijdens
haar historische rede in het
Congres. En ook al heeft ze ze
niet uitdrukkelijk genoemd,
koningin Beatrix heeft zowel
de Amerikanen als haar eigen
landgenoten voortdurend ge
wezen op ons gezamenlijk
streven naar vrede, veiligheid
en voorspoed".
JOS TIMMERS
!0j
I HAAG „Een de-
ratische samenleving
jt deze discussie
ïr burgerlijke onge-
Ulljzaamheid kunnen
'"'{ragen. Dergelijke dis-
les kunnen er onze
i weer voor openen
het geven van regels
r de wetgever een ui-
t zorgvuldige bezig-
I moet blijven". Wie
dat gezegd hebben?
van den Berg? Joop
Uyl? Neen. De man,
deze uitspraak deed,
mr. A. A. M. va-
n Agt. Hij zei dit in 1974,
als minister van justitie,
toen dominee Abma van
de SGP hem interpelleer
de over een „frivool" in
terview met een week
blad.
Uit het citaat moge blijken dat
burgerlijke ongehoorzaamheid
veel meer aspecten heeft dan
op het eerste gezicht lijkt. Nog
niet overtuigd? Dan nog maar
een citaat, uit hetzelfde inter
pellatiedebat: „Burgerlijke on
gehoorzaamheid vindt zijn uit
sluitende rechtvaardiging daar
waar het gemeenschappelijk
besef van rechtvaardigheid
door de overheid, de wetgever
wordt miskend. In zoverre is
ik aarzel niet dat te zeg
gen de burgerlijke onge
hoorzaamheid in wezen iets
goeds, iets positiefs en als zo
danig ook positief te waarde
ren, omdat zij ertoe strekt de
als een rechtvaardig gevoelde
orde, die door de overheid
wordt gebruskeerd, te herstel
len". Spreker: KVP-woord-
voerder Van Schaik!
Aanleiding tot deze citaten is
het inmiddels beruchte besluit
van de partijraad van de PvdA
dat er een onderzoek zou moe
ten komen „naar de vormen,
mogelijkheden en perspectie
jlTENHEER
ven voor burgerlijke en be
stuurlijke ongehoorzaamheid
en maatschappelijke actie en
verzet". Dit is de reden van
alle gekrakeel, zowel binnen
als buiten de PvdA. Dat is niet
zozeer het Haagse ziekenfonds
Azivo, dat onder leiding van
het PvdA-kamerlid Toussaint
besloot de „recepten-riks" niet
af te dragen. Het was vanaf
het begin vrij zeker dat het
Azivo, nadat het flink stoom
af zou hebben geblazen, toch
onder het juk zou doorgaan;
zeker toen de Ziekenfondsraad
dreigde met zeer zware boetes.
Neen, het gaat natuurlijk om
de kwestie van de kruisraket
ten.
Want wat te doen als een ui
terste kleine meerderheid in
de Tweede Kamer besluit dat
deze wapens ook in Nederland
geplaatst moeten worden? Ge
zien de ver uiteenlopende me
ningen over dit vraagstuk ook
in de eigen partij, vindt de
partijraad van de PvdA het
gewenst daar een onderzoek
naar in te stellen.
Wat de PvdA-töp betreft is
zo'n onderzoek niet zo erg no
dig, omdat deze vindt dat een
besluit van het parlement ge
respecteerd dient te worden.
Volgens mensen als Den Uyl,
Van Thijn en mevrouw Dales
moet dus ook de PvdA zich,
als alle wettelijk toegestane
verzet tevergeefs is gebleken,
neerleggen bij de stationering
van de kruisvluchtwapens
binnen onze grenzen.
Dat wil niet zeggen dat er niet
doorgegaan zou mogen worden
met demonstreren, maar de
grens zou dienen te liggen bij
daadwerkelijke blokkades. Het
mag niet zo zijn dat mensen
bijvoorbeeld gaan proberen
met fysiek geweld of dat
nu actief of passief is het
transport van de nieuwe wa
pens te verhinderen, aldus de
PvdA-chefs.
Zelfs het feit dat de kiezers in
Nederland nu niet zo'n ontzet
tend veel invloed hebben op
de vorming van een kabinet,
vinden zij geen reden de be
sluitvorming te verleggen naar
de straat. „Dat leidt tot knok
ploegendemocratie van ex
treem links tegen extreem
rechts. Dat is een afglijden
naar de dictatuur", aldus Ed
van Thijn onlangs in een ra
dio-interview.
Anderen
Maar nogal wat andere PvdA-
'ers, meest ook aanhangers
van de vredesbeweging, zijn
dat niet met de top eens. Zij
menen dat een regering, die de
kruisraketten binnen wil ha
len, bezig is de vernietiging
van ons land te bewerkstelli
gen. Hun argument daarvoor
is onder meer dat de altijd
maar doorgaande wapenwed
loop moét eindigen mét een al
lesverwoestende kernoorlog.
Welnu, een burger is niet ge
houden mee te werken aan
zijn eigen vernietiging, zo luidt
dan de conclusie. Wat die bur
ger dan wel mag en wellicht
zelfs moét doen, dat nu wil de
partijraad juist uitgezocht zien.
Vandaar ook dat zij in de stra
tegienota van de partij liet op
nemen dat er met alle „demo
cratische" middelen voortdu
rend verzet zou worden ge
pleegd tegen een eventuele
komst van de kruisraketten.
Het bestuur had voorgesteld
dat er alleen met „parlemen
taire" middelen gestreden zou
worden.
De vraag of de PvdA ooit de
wet gaat overtreden, hangt dus
af van wat de partij onder „de
mocratische" middelen zal
verstaan. Daaronder zullen
wellicht dingen vallen, die ei
genlijk zijn verboden, maar
toch als niet zo heel erg wor
den beschouwd. De opvattin
gen daarover zijn de afgelopen
tien jaar nogal veranderd.
Werd er in 1973 schande ge
roepen over de bezetting van
het directiekantoor van
ENKA, tegenwoordig trekt
iets dergelijks nauwelijks aan
dacht. De weigering van
pomphouders mee te werken
aan de benzinedistributie in
1974, werd door de overheid
aanvaard. Datzelfde geldt voor
het ontduiken van het college
geld van duizend gulden, de il
legale abortuspraktijken en
het kraken van woningen.
Machteloos
De regering blijkt dus zelf me
nigmaal te hebben meege
werkt aan het besef bij velen
dat bepaalde vormen van on
gehoorzaamheid aan de wet
geoorloofd zijn. Laten we nog
maals minister Van Agt aan
het woord: „Wat kan de over
heid in werkelijkheid doen,
wanneer de mensen in groten
getale een wettelijk voor
schrift aan de laars lappen?
Van die situatie moet worden
gezegd dat daar geen democra
tisch kruid tegen is gewassen.
Ik heb daar raillerend (schert
send) aan toegevoegd dat je
toch moeilijk het leger op de
wetsovertreders kunt afsturen.
Ik laat nog in het midden of
het leger daartegen mentaal
zou zijn opgewassen. De
absolute gehoorzaamheid aan
alle wetten door elkeen en on
der alle omstandigheden
wordt door vrijwel niemand
bepleit. Hadden onze voor
ouders de absolute gehoor
zaamheid gepraktiseerd, dan
leefden wij misschien nu, in de
twintigste eeuw, nog onder
Spaans bewind".
Van Agt kwam in zijn betoog,
vrij naar Martin Luther King,
tot de slotsom dat gehoorzaam
heid slechts aan „rechtvaardi
ge wetten" verschuldigd is.
Met andere woorden: als grote
groepen mensen een besluit tot
stationering in ons land als on
rechtvaardig beschouwen,
hebben zij het morele recht
verzet te bieden. Maar daarbij
dienen zij, zeker als het gaat
om welke vorm er gekozen
moet worden, wel, aldus Van
Agt, te bedenken dat zoiets
„ontwrichtend kan werken op
de samenleving en daardoor
reacties oproepen die voor het
behoud van de democratie be
denkelijk zijn".
Van Agt zei dit alles, zoals ge
zegd, in 1974. Maar vorig jaar
nog gaf hij in een gesprek met
Britse journalisten als zijn me
ning dat de kruisraketten vrij
wel zeker niet in ons land zou
den komen, omdat de weer
stand in de bevolking daarte
gen veel te groot is!
RIK IN 'T HOUT
