Salariskorting
nog maar
topje van ijsberg
aan
ombuigingen
Tweede-taal-
onderwijs
Terwesten-basis
school even uniek
als kwetsbaar
ZATERDAG 15 JANUARI 1983
ONDERWIJS GAAT BEWOGEN JAAR TEGEMOET
iar Hindoestaanse jon-
klimmen op een stoel
jinelen wat in de kast.
Iff rouw geeft Turkse
les in hun eigen taal.
in andere tafel gaat de
findse leerkracht ge-
Hoor met les. Onderwijl
Kinderen door de klas,
'samen sommen en spe
lt voor elkaar. Gehurkt
vloer corrigeert een
haar rekensommen aan
d van het antwoorden-
'in de Turkse, Marokkaanse,
rnse en Hindoestaanse kin-
1 deze ordelijke chaos, laat
^iden door de bezoeker bij
[d die uitleg krijgt over
taalonderwijs van „boven-
f J- Lina (56), hoofd van de
1 en basisschool Terwesten
aagse Schilderswijk,
jar jaar terug vertelde een
jispecteur ons dat we de
riften en de regels, het
'en de officiële didactiek
j naleven", vertelt de heer
joen ben ik voor een van de
gaan staan. Zoals dat vroe-
zei ik: „Jongens en meis-
llemaal je pen in de hand".
*en. Stilte. Toen vroeg ik de
■ur: „Wat moet ik nu doen?"
jsde wat en sindsdien heb-
pem niet meer gezien".
trste
leerste Turk die nog pas
t geleden op de Terwes-
>1 kwam, werd door de
ïn op handen gedragen. Te-
jfdig zijn het juist de paar
'(Nederlandse kinderen, die
l tussen de bijna driehon-
Irlingen die uit het buiten-
hien. Die ommekeer heeft
|der slag of stoot plaatsge-
gelmatig als het aantal bui-
ie kinderen is toegenomen,
de Nederlandse ouders hun
fi van school gehaald. Daar-'
dween ook de ouderpartici-
j> de Terwestenschooldie
dere scholen tot voorbeeld
liend. Daarbij ontvluchtten
jre leerkrachten een voor
jschool, want zeker in die
aren kwam het reguliere
tjs danig in het gedrang
fissen met acht verschillen-
maliteiten en leeftijden,
was de maatschappelijk
die het contact tussen
en buitenlandse ouders
(nderhouden. Nieuw waren
eerste lichting taak- of
(krachten om de Neder-
perkracht van het taalpro-
te verlossen. Een voor de
iers, een voor de Turken,
t" de Marokkanen. Zij gaven
Pren, nog vers van de bui-,
se steppen en woestijnen,
hun moedertaal. Daarvoor
i de klassen telkens opge-
rorden, maar dat had het
1de gevolg, dat verspreid
j gebouw (in de gangen we-
■R DEETMAN
n door alle sectoren van het
l'tder wijs veld, zoals dat
vakjargon heet, gaat
Drogen jaar tegemoet, zo
rillen velen. Wie denkt
st de salariskorting van
ïbcent (die per 1 januari
3£aan) de grootste storm
is zal bedrogen uitko-
)e bewuste salariskor-
»eft onlangs de zegen
?n kamermeerderheid
?n, omdat het de enige
ii was om de onderwijs-
rig sluitend te krijgen
verlies van arbeids-
P
^rwijsbonden hebben hun
Icig verzet daartegen op
jn uitlopen. Men was ge-
i deze maatregel in elk ge-
dit jaar te slikken. Vol-
t zal de salariskorting ech-
juw worden vastgesteld en
|!ing zal door onderwijsmi-
jbeetman weer door de
Kamer moeten worden ge-
>r dik in dat dat weer met
|e „hommeles" gepaard zal
nslotte zijn vier onderwijs
wet voor niets afgelopen
jr een week lang in staking
KOV, ABOP, NGL, de
fO en ook de PCO zullen
zonder meer bij de verde
rving" van het onderwijs
jen. Nieuwe stakingsacties
^s door de bonden in het
jcht gesteld. „Het water
tot aan de lippen", zo ver-
V KOV-voorzitter Van
g de reactie van de bonden
op de bezuinigingsdrift, die zich
van dit kabinet heeft meester ge
maakt. Dit jaar moet er maar liefst
820 miljoen gulden op de onder
wijsbegroting worden bezuinigd,
oplopend tot ruim één miljard in
1985.
Tot nu toe heeft alle drukte zich
voornamelijk geconcentreerd op de
salariskorting van 1,85 procent, die
als alternatief moest dienen voor
bezuinigingsmaatregelen (die 3000
arbeidsplaatsen zouden hebben ge
kost). In feite is de maatregel nog
maar het topje van de ijsberg aan
ombuigingen, die bij de behande
ling van de onderwijsbegroting in
de Tweede Kamer (medio februari)
geheel boven water komt drijven.
Dan pas komen de maatregelen aan
de orde die het merendeel van de
800 miljoen aan bezuinigingen
moeten opleveren en die bovendien
ruim 3000 arbeidsplaatsen in het
onderwijs zullen gaan kosten. Na
aftrek van de opbrengst van de sa
lariskorting (278 miljoen) blijft er
nog 540 miljoen te bezuinigen. Uit
de toelichting op de onderwijsbe
groting '83 blijkt dat minister Deet-
man een fijne kam door alle secto
ren van het onderwijs wil halen,
teneinde dat bedrag bij elkaar te
schrapen. De bewindsman heeft
daarbij gekozen voor de aanpak
van „overal een beetje minder". In
totaal zullen er, naast de korting op
de onderwijssalarissen, nog 34 an
dere versoberingsmaatregelen in
het onderwijs moeten worden door
gevoerd. De beloofde studentende
canen voor het hbo komen er niet,
de cursus kantklossen in Wijdenes
kan subsidie verder vergeten, min
der uitbreiding van mo-opleidin-
gen, schoolbegeleidingsdiensten en
minder boventallige onderwijzers
in het kleuter- en lager onderwijs.
En zo liggen er nog 29 andere
maatregelen in het verschiet.
5000 Banen minder
Als gevolg daarvan zullen dit jaar
3.300 arbeidsplaatsen in het onder
wijs verloren gaan. Dit verlies
komt bovenop de 1900 arbeids
plaatsen die toch al verdwijnen
door vermindering van het aantal
leerlingen in alle sectoren van het
onderwijs. In totaal zal de werkge
legenheid in '83 dus met ruim vijf
duizend arbeidsplaatsen verminde
ren.
Het hele bezuinigingspakket van
Deetman kan rekenen op massale
weerstand van de onderwijsorgani
saties. De bonden stellen zich op
het standpunt dat verder kappen in
het onderwijsbos niet alleen ten
koste gaat van de werkgelegenheid
maar ook van de kwaliteit in het
onderwijs. Leraren en onderwijzers
worden enerzijds geconfronteerd
met de vernieuwingen die moeten
worden doorgevoerd (invoering ba
sisonderwijs en vernieuwingen in
het voortgezet onderwijs). Ander
zijds moet een en ander geschieden
met een steeds krappere perso
neelsbezetting. Het overleg over
het bezuinigingspakket met de on-
derwijscentrales is nog in volle
gang. Het „veld" ziet de resultaten
van dat overleg weinig hoopvol te
gemoet. Weliswaar laat deze minis
ter geen enkele gelegenheid voor
bijgaan om te zeggen dat hij te al
len tijde openstaat voor alternatie
ven, maar het moet wel „boter bij
de vis" zijn. Met andere woorden:
Vorig jaar alom in den lande de
monstraties tegen de plannen van
Deetman. Boven Delft, rechts van
boven naar beneden: Den Haag,
Amsterdam en Leiden. Bij een
verdere „afkalving" van het on
derwijs zullen de bonden zich ze
ker niet zonder meer neerleggen.
als het te bezuinigen bedrag maar
op tafel komt. Aangezien een ver
dere salariskorting onbespreekbaar
is geworden, zullen de 540 miljoen
gulden aan bezuinigingen in elk
geval hun tol aan werkgelegenheid
eisen. In de begroting kondigt
Deetman wel wat vage voornemens
aan over herverdeling van werk in
het onderwijs, maar daarvan wordt
de eerste jaren niet al te veel effect
verwacht.
Vastberaden
Minister Deetman is (anders dan
destijds minister Pais in het eerste
kabinet-Van Agt) vastberaden de
ombuigingen, waartoe hij zich in
het kabinet heeft verplicht, ook
door te voeren. De fracties van
VVD en CDA in de Tweede Kamer
zullen zich, zo wordt algemeen ver
wacht, bij de behandeling van de
onderwijsbegroting in grote lijnen
neerleggen bij de ombuigingen in
het onderwijs. Te meer daar geen
van de maatregelen echt diep
snijdt, waardoor vermindering van
de kwaliteit in het onderwijs maar
moeilijk is aan te tonen. Voor een
groot deel zijn de bezuinigingen ge
vonden in afschaffing van allerlei
extraatjes, beperking van verwor
ven rechten, verscherping van for
matieregelingen, verhoging van ei
gen bijdragen en opheffing van
„overbodige" lessen en cursussen.
De onderwijsbonden zullen in toe
nemende mate het gevoel krijgen
dat zij moeten vechten tegen de
bierkaai. Niettemin zullen zij pro
beren te redden wat er te redden
valt en dus kunnen de komende
maanden de nodige acties van die
zijde worden verwacht. Bovendien
moet dit jaar de discussie losbarsten
over de nu al beruchte HOS-nota,
waarin minister Deetman zijn plan
nen voor radicale herziening van
de salarisstructuur in het onderwijs
heeft ontvouwd. Ook daartegen
hebben de bonden al de grootst mo
gelijke bezwaren geuit. Al met al
belooft het dus een weinig plezierig
jaar te worden voor het onderwijs,
waarin inhoudelijke discussies over
bijvoorbeeld de vernieuwing van
het onderwijs dreigen te worden
overstemd door de problematiek
van de „knip op de beurs".
FRANS WEERTS
Meester
Lina: „Die
onderwijs-
inspecteur
hebben we
nooit meer
gezien".
Twee-eenheid
gens ruimtegebrek) „allerlei groep
jes eigen schooltje speelden", zoals
Lina zegt. Het totaal-overzicht was
weg; noch Lina als eerste ver
antwoordelijke voor het onderwijs
noch de leerkrachten wisten wie
wat voor les gaf.
Theorie
Kortom, de Terwestenschool moest
binnen een paar jaar tijd omscha
kelen van „gewone" Nederlandse
basisschool naar onderwijs met een
groot brok tweede-taalonderwijs.
Aan theorieën die een oplossing
konden aandragen, bestond geen
gebrek.
Beheersing van de Nederlandse
taal geeft minderheden niet direct
de garantie tegen discriminatie en
achterstelling. Het verschaft hun
wel de mógelijkheid beter voor hun
maatschappelijke belangen op te
komen. Wanneer de opzet is dat
buitenlanders zonder al te veel
moeite deel gaan uitmaken van de
samenleving, dan zullen zij zich in
elk geval niet ongelukkig moeten
voelen. Taalonderricht kan daartoe
bijdragen, zeker wanneer het sa
mengaat met het aanmoedigen van
minderheden om hun eigen taal en
cultuur, niet te verwaarlozen. Dat
voorkomt toestanden waarin min
derheden als het ware tussen twee
culturen hangen. Buitenlanders die
„verhollandsen" (het contact ver
liezen met hun eigen bevolkings
groep) of die in hun eigen milieu
geïsoleerd raken.
„Allemaal prachtig", zeggen de
leerkrachten van de Terwesten
school, „maar het zijn theorieën die
uitgaan van ideale omstandighe
den, die onze school in elk geval
niet kent". Op de Terwestenschool
is het onderwijs aan buitenlandse
kinderen ontstaan uit de praktijk
van acht jaar vallen en opstaan.
Tweede-taalonderwijs niet op de
gang, maar in de klas, gedurende
de les.
Meester Lina: „De Turkse, Suri
naamse of Marokkaanse taakleer-
kracht draait elke dag in de klassen
een paar uur mee. Met de Neder
landse leerkracht vormt hij een
soort twee-eenheid, want beiden
weten wat de ander voor les geeft,
beiden leren van elkaar. Bovendien
worden de klassen niet opgedeeld
om de helft van de leerlingen op de
gang bijles te geven. Integendeel,
de leerlingen blijven in de klas
waar ze door woord en gebaar, dat
wil zeggen even spelenderwijs als
op straat en de speelplaats, hun
nieuwe taal leren. De kinderen zijn
eikaars tolk, waarbij we het na
tuurlijke gevoel dat kinderen voor
taal hebben, uitbuiten. Buitenland
se kinderen die wat langer in Ne
derland zijn, helpen de nieuwko
mers en de Nederlandse kinderen
doen hetzelfde met de buitenlandse
kinderen die al wat Nederlands
kennen".
In deze situatie geeft de school ook
niveau-onderwijs. Daarbij krijgen
leerlingen van verschillende klas
sen samen bijvoorbeeld rekenon
derwijs, omdat ze op hetzelfde ni
veau staan. Het systeem blijkt te
werken; de praktijk leert dat de
buitenlandse kinderen zonder uit
zondering redelijk Nederlands le
ren. „Discriminatie hebben we hier
nog nooit meegemaakt. De kinde
ren accepteren elkaar volkomen.
Natuurlijk hoor je wel eens, „Vuile
nikker!", maar dat gaat onschuldig,
daar zitten niet de ideeën van dis
criminatie achter zoals dat bij oude
ren het geval kan zijn".
Ordeproblemen kent de school
evenmin. Lina vermoedt dat dat
heeft te maken met het doorbreken
van de traditionele gezagsverhou
dingen binnen de klas en doordat
er een beroep op de kinderen ge
daan wordt tijdens de les.
„We zouden ook wel gek zijn om
zo'n ongedwongen leerproces in de
klas tegen te houden. Die kinderen
moeten het natuurlijk niet hebben
van een paar uurtjes aparte bijles
van de Turkse meester. Want zeg
nou zelf, moet je hun een paar we
ken lang gedisciplineerd Neder
landse les geven? Zou jij niet gek
worden als je plotseling in een of
andere ashram wekenlang Marok
kaans moet leren?"
Onmisbaar
De taakleerkracht moet ook het
contact tussen school en ouders on
derhouden. De Terwestenschool
geeft daar de voorkeur aan boven
een maatschappelijk werker, omdat
deze al gauw geremd wordt door
beroepsgeheim. Bovendien kent de
leerkracht behalve de taal, de cul
tuur en het milieu van de ouders,
ook de situatie van de school, de
leerlingen en het team. De heer
Lina benadrukt dat het onderwijs
aan buitenlandse kinderen op de
Terwestenschool afhankelijk is van
de taakleerkrachten.
„Toch krijgen zij van de overheid
slechts het salaris van assistent-on
derwijzer. Sterker nog, de overheid
heeft het onzalige, absurde, krank-'
zinnige idee gekregen om op het
tweede-taalonderwijs, op deze men
sen dus, te gaan bezuinigen. Als dat
gebeurt kunnen we wel ophouden.
We leven al niet meer met plannen
en visies. We zien wel, we wachten
tot augustus. Is er dan geen geld
voor onze taakleerkrachten, dan
tja, dan sturen we de kinderen mis
schien wel de straat op".
Buitenlandse
kinderen op de
Terwesten-
basisschool in
de Haagse
Schilderswijk.
De school
werkt met een
uniek systeem,
„waarvan de
klassieke
leerkracht
buikpijn krijgt,
uitgeput raakt,
's nachts
gillend wakker
wordt. Het kost
overuren en
het vreet
energie", zegt
de heer Lina,
hoofd van de
school. „Het
vereist jonge
leerkrachten
die niet
hechten aan
gezag en orde,
maar die
inventief en
flexibel zijn.
Alleen dank zij
hun monniken-
geduld lukt het
kinderen, die
kort daarvoor
nog de geit
moesten
melken in de
woestijn, toch
redelijk
Nederlands bij
te brengen".
