Meneer ieKapper. owekantis eeneeknipt medium rooru! TAFEL „Paus in oorlog dwangarbeider onder financieel adviseur Heilige Stoel" £eidócSotvtar" ■.I.Vi IRAS gunt blik in kraamkamer én sterfbed van het heelal Si Katholieke wederhelft van Britse vorst(in) moet kunnen KORTE METTEN kerk wereld Bouterse geïsoleerd zeepost ACHTERGROND ÊeidoeSoutant woensdag 12 januari1983 pa( De Westduitse bankier, Hermann Abs, die zitting heeft genomen in een fi nanciële adviesraad van de Heilige Stoel, welke duidelijkheid moet schep pen in de situatie van d$ omstreden Vaticaanse bank, was directeur van de firma die een steen groeve beheerde waarin paus Johannes Paulus II onder de Duitse bezetting van Polen stenen moest kappen. Dit zegt het Simon Wiesent- hal Center, een joodse re search organisatie in Los An geles, die zoals eerder gemeld, pogingen onderneemt de ban kier als financieel raadsman van het Vaticaan weg te krij- De Westduitse bankier Hermann Joseph Abs. gen. Het heeft deze week een schriftelijk verslag laten zien van een hoorzitting, in 1945 gehouden door een subcom missie van de commissie voor militaire aangelegenheden van de Amerikaanse senaat. In dit rapport staat, dat Abs lid was van de directie van Deutsche Solvay-Werke A. G. een Belgisch concern, dat in feite na de overgave van Bel gië in 1940 in Duitse handen overging. In een levensbe schrijving uit 1979 over de paus („John Paul II, a Pictori al Biography"), gepubliceerd door McGraw-Hill, staat, dat de paus als Karol Wojtyla in de tweede wereldoorlog ge dwongen werd te werken in een steengroeve geassocieerd met de chemische industrie Solvay. De nu 81-jarige Abs was van 1940 tot 1944 president van de Deutsche Bank. Hij was ech ter geen lid van de NSDAP en werd nooit ter verant woording geroepen. Hij was hoofddirecteur van een doch teronderneming van Solvay voor mijnontginning, aldus het senaatsrapport. Het is niet zeker of de paus werkte voor precies deze firma, aldus het Center, maar de groeve werd beheerd door de moederfirma, waarvan Abs mededirecteur was. Het Simon Wiesenthal Center probeert het Vaticaan ertoe te bewegen de aanstelling van Abs ongedaan te maken, om dat hij een van de financiële breinen van het Derde Rijk was die persoonlijk profiteer de van de onteigening van joods en Pools bezit. Volgens rabbijn Marvin Hier, direc teur van het Center zal de re latie tussen Abs en de dwan garbeid van de paus onder de nazi's, de Heilige Stoel dwin gen handelend op te treden. Het Vaticaan deelde het Cen ter vorige week mee dat het een onderzoek instelde naar de beschuldiging, dat Abs de nazizaak diende. Volgens rabbijn Hier was de paus niet op de hoogte van het verleden van de West duitse bankier, toen hij hem in de financiële adviesraad benoemde. Hier vroeg zich af of „zo'n man, die mede-direc teur was van een firma die profiteerde van slavenarbeid in bezette landen, geschikt was om in dienst te zijn van de geestelijk leider van zeven honderd miljoen katholieken. In de biografie, die een voor woord bevat van de aartsbis schop van Philadelphia, kar dinaal John Krol, staat dat de paus „acht uur per dag, buiten en zelfs in de bitterste kou", stenen kapte in de Solvay- mijn, ook toen hij student the ologie werd op een onder gronds priesterseminarie. Vele anglicaanse geestelijken willen, dat tijdens de algemene synode van de anglicaanse kerk in Groot-Brittannie over de huwelijksvoorschriften voor het koningshuis wordt gespro ken. In het bijzonder streven zij naar een verandering in de strafmaatregelen bij een huwelijk tussen een lid van het ko ningshuis en een rooms-katholiek. Momenteel wordt iemand die tot de rij van troonopvolgers behoort, bij een dergelijk hu welijk dood verklaard en aldus van de troonopvolging uitge sloten. Naar de mening van een commissie van onderzoek van de anglicaanse kerk is de huidige wetgeving een belediging voor katholieken, omdat het leden van het koningshuis niet verbo den is met niet-christenen te trouwen. Zij wil evenwel niet tornen aan de eis, dat de monarch tot de anglicaanse kerk moet behoren. Momenteel is één lid van het koninklijk huis dood verklaard. Het betreft een neef van de koningin, prins Michael van Kent, de achtentwintigste in de rij van troonop volgers. Hij is met een katholieke vrouw getrouwd. De kwestie werd actueel, toen het erop leek, dat prins Char les wilde trouwen met een prinses uit een der vorstenhuizen op het Europese vasteland. De huwbare prinsessen uit Euro pese vorstenhuizen zijn bijna allen katholiek. Zijn werkzaamheid als assis tent-arts op een missiepost heeft de jonge katholieke Ja panner Kiyoshi Takei in Gha na de hoedanigheid van op perhoofd bezorgd. Zijn vrij willigerswerk was de inwo ners van het dorpje Achowa in Ghana zo welkom, dat zij Kiyoshi Takei unaniem tot stamhoofd kozen. Hij willigde het dringend verzoek in en werd tijdens een plechtigheid volgens traditioneel ceremo nieel in zijn ambt als eerste verantwoordelijke van de kleine gemeenschap beves tigd. De directeur-generaal van de Fillipijnse „Radio Veritas", prelaat Theodore Buhain, is door paus Johannes Paulus II benoemd tot hulpbisschop van de aartsbisschop van Manila, kardinaal Jaime Sin. Paus Johannes Paulus II heeft de Nederlander mgr. P. C. van Lierde, vicaris-gene raal van Vaticaanstad, in au diëntie ontvangen. Mgr. Van Lierde heeft in april vorig jaar ontslag gevraagd uit zijn functie wegens het bereiken van de daarvoor geldende leeftijdsgrens. Tot nu toe heeft de paus het verzoek niet ingewilligd. Het vorstenhuis van Nepal heeft voor de derde keer ge weigerd de zustercongregatie „Missionaries of Charity" van moeder Teresa te erkennen. Al in 1980 heeft moeder Tere sa, wier congregatie in twee ënvijftig landen werkzaam is om de koninklijke erkenning gevraagd. De koning van Ne pal, Birendra Bir Bikram Shah Deva, behoort tot een twee eeuwen oude dynastie. Moeder Teresa heeft ook de regering van Bangladesj om steun gevraagd in de vorm van geschikte gebouwen voor haar werk. Het kapittel van de Zusters van Liefde van Schijndel heeft, onder voorzitterschap van de Bossche bisschoppelijk gedelegeerde voor de religieu zen zuster Francée Sleegers, voor de komende zes jaren een nieuw algemeen bestuur gekozen. Het zijn de zusters Florentina van Calsteren, al gemeen overste, Aloysa van Amersfoort, Magda van der Heijden, Electa Peters en Mi randa van Kleef. Het nieuwe bestuur zal per 1 april begin nen. Op 1 januari 1982 telde de congregatie 778 leden, van wie 674 in Nederland. De ove rigen zijn werkzaam in Indo nesië, Zambia, Chili, Curasao, de Filippijnen, België en Duitsland. Deze maand is opgericht „De Vereniging van broeder Frans". Doel is het samen brengen van mensen, die zich voelen aangesproken door Franciscus van Assisi en hen in contact brengen met men sen die hun leven al in dat te ken hebben gesteld. De laatste jaren hebben nogal wat perso nen en groepen uit de francis caanse familie allerlei activi teiten georganiseerd, zoals voettochten, oriëntatiedagen en -weekends. Daarbij bleek steeds, dat Franciscus vooral voor jonge mensen aantrek kelijk is als gids bij hun ver dere uitgroei. Voor hen is mede de vereniging bedoeld, die domicilie heeft gekozen aan de Oude Gracht 23, 3511 AB Utrecht. Meerderheid Ierse katholieken voor echtscheiding en anti-conceptie Slechts een minderheid van de Ierse rooms-katholieken is het volledig eens met het ver bod van echtscheiding en an ti-conceptie, volgens de hoog leraar in de sociologie, pater Liam Ryan. In het Ierse ka tholieke maandblad „The Furrow" geeft hij een analyse van een aantal onderzoekin gen onder Ierse katholieken. Ierland is nog altijd een over wegend godsdienstig land, al dus Ryan. Van de katholieken gaat negentig procent eens per week naar de kerk en 65 procent eens per maand te communie. Voorts gelooft 95 procent, dat God bestaat en negentig procent in de tegen woordigheid van Christus in de eucharistie. Maar uit deze cijfers mag, vol gens Ryan, niet worden ge concludeerd, dat de meerder heid van de Ierse rooms-ka- tholieken orthodox in de leer is. Ofschoon bijna iedereen in God gelooft, is 25 procent er niet zeker van, om wat voor God het gaat. Voorts is 35 pro cent niet overtuigd van een leven na de dood en gelooft bijna de helft niet in de hel of de duivel. Slechts 53 procent van de katholieken met een universitaire of gelijkwaardi ge opleiding staat volledig achter de onfeilbaarheid van de paus en slechts 35 procent van hen is tegen het toestaan van echtscheiding. Volgens pater Ryan vindt het christe lijk ideaal het meeste weer klank op terreinen waar geen sprake is van directe invloed op het leven van alledag: 92 procent aanvaardt de Tenhe melopneming van Maria en 94 procent gelooft in de H. Drieëenheid. 'Pater Ryan meent, dat er in Ierland een nieuwe opvatting is ontstaan over wat een ka tholiek is: iemand die van de kerk de bediening van de sa cramenten verwacht, maar de regels kan negeren als zij hem onredelijk of onpraktisch voorkomen of als zij ingaan tegen zijn of haar belangen. de machtspositie van de Surinaamse sterke man Desfcil terse blijkt zwakker te zijn dan werd aangenomen na der zijn leiding uitgevoerde moordpartij onder tegenst«ieI van zijn bewind. Een aantal van degenen die tot de horen van de revolutionaire militairen die bijna drie jaB leden een einde maakten aan het Surinaamse parlemeya stelsel, hebben zich openlijk of in het geheim van hun kr Bouterse afgekeerd. t1 NT n IN A de bloedige afrekeningen van vorige maand is het baar onmogelijk geworden nog op enigerlei wijze cont^ onderhouden met een leider die zich heeft ontpopt alt ordinaire machtswellusteling en die daardoor terecht l Surinaamse bevolking alle respect heeft verloren. Het gi is dat Bouterse nog slechts omringd wordt door een gr stromannen. Hun trouw zal de komende tijd nog wel z"- op de proef worden gesteld. Want de prijs die zij voor aanhankelijkheid aan Bouterse moeten betalen, moet in kleine gemeenschap als de Surinaamse wel erg hoog zi "j De kans dat Bouterse de komende tijd van het toneel dwijnt dient daarom ook niet al te laag worden aangesl^ De problemen zullen voor Bouterse nijpend worden, neer het effect van het wegvallen van de Nederlandse |ei merkbaar wordt. Hierbij komt dan ook nog het internatjss le isolement, waar de Surinaamse legerleider zich in bev^ Mede omdat een aantal van zijn naaste vertrouwelingerE hebben laten afweten, heeft Bouterse nul op het rekesjg, kregen bij zijn pogingen steun te verwerven van enig rey tionair gezind regime in Latijns Amerika. Die landeng meestal zelf arm en hebben Bouterse waarschijnlijk k meer te bieden dan een nr.t de mond beleden solidarity1 Varkensvlees zuurkoolschotel met aardappelpuree chocolade- gembervla Als u met z'n beiden bent dan heeft u het volgende nodig: 1 grote ui, 25 g margarine, 150 g varkenslap, 2 dl wa ter, 1 bouillonblokje, papri kapoeder, 400 g zuurkool, peper; Vs tot 1 kg aardappelen, 10 g margarine, melk, zout, peper, nootmuskaat; Vt 1 melk, 20 g cacao, 45 g sui ker, 25 g maizena, paar bol letjes gember. Fruit de grofgesneden ui goudgeel in de margarine. Snijd onderwijl de varkens lap in flinke dobbelstenen. Bak het vlees al omschep pende mee met de ui tot het lichtbruin begint te worden. Doe er het water bij met het bouillonblokje en flink wat paprikapoeder en laat het vlees een kwartier op een kleine pit sudderen. Doe er dan de zuurkool bij en laat alles nog ongeveer een half uur zacht koken. Maak de schotel af met peper en pa prikapoeder. Zout is waar-' schijnlijk helemaal niet no dig, omdat het bouillonblokje en de zuurkool pittig genoeg zijn. Kook de aardappelen gaar, giet ze af, stamp ze fijn en roer er de margarine door en zoveel melk dat het een vrij stevige puree wordt. Roer nog een paar minuten door, dan wordt de puree mooi luchtig. Breng haar op smaak met zout, peper en nootmus kaat. Zet de helft van de melk op, meng de cacao met de suiker, maizena en iets koude melk tot een glad papje, schenk daar wat van de inmiddels kokende melk bij, doe dit in de pan en laat het steeds roe rende even doorkoken. Zet de pan af en voeg de rest van de koude melk toe. Koel de vla onder af en toe roeren af en meng er naar smaak klei ne stukjes gember door met iets van de siroop. JEANNE WERELDPRIMEUR VAN NEDERLANDSE KUNSTMAAN (Van onze redacteur ruimte vaart) VANDENBERG Op de Amerikaanse luchtmacht basis Vandenberg in Cali- fornië vinden momenteel de laatste voorbereidingen plaats voor de lancering van Nederlands tweede (en voorlopig ook laatste) kunstmaan, de voor infra- rood-observaties in het heelal bestemde IRAS (In- fra-Rood Astronomische Satelliet). Met deze 1.020 kg wegende kunstmaan zal voor het eerst worden getracht een complete inventarisatie te maken van bronnen in het heelal, die vrij wel uitsluitend infrarood-stra- ling uitzenden, terwijl de bij het project betrokken weten schappers er daarnaast nog een aantal meer gedetailleerde waarnemingen mee willen doen. De IRAS kan in principe als een regelrechte „wereldpri meur" worden beschouwd, omdat zijn instrumentarium de infrarood-sterrenhemel zó volledig zal aftasten, dat na een periode van circa een half jaar nagenoeg alle infrarood- stralingsbronnen in het heelal zullen zijn gelokaliseerd en in kaart gebracht. Voor een der gelijke opdracht is een instru ment als IRAS nodig, omdat verreweg het grootste deel van de uit de ruimte komende in frarood-straling door de aardse dampkring wordt tegengehou den en dus ook niet door ob servatoria kan worden geme ten. Eén van de uitzonderin gen in dit opzicht is een hoog gelegen berg-observatorium op Hawaï. Ontstaan van sterren Ook vanuit stratosfeerballon- nen en speciaal uitgeruste vliegtuigen zijn de afgelopen jaren wel bepaalde waarne mingen gedaan. Met name de ballon-experimenten van Gro ningse sterrenkundigen heb ben al iets van de geheimen van de infrarood-sterrenhemel onthuld, maar het wachten is toch duidelijk op IRAS, die naar wordt aangenomen ongeveer tienduizend infra- rood-bronnen per dag zal vin den, terwijl er tot dusver in to taal nog maar zo'n tweedui zend bekend zijn... Astronomen schatten dat een groot deel, misschien zelfs wel de helft, van de in het heelal aanwezige energie in de vorm van infrarood-straling wordt uitgezonden. Dat gebeurt met name tijdens de geboorte van sterren en, na verloop van vaak miljarden jaren, aan het einde van hun bestaan. Het ontstaan van sterren is nog steeds een gebeuren dat zich voornamelijk in het ver borgene afspeelt. Maar men weet intussen wel dat ze wor den gevormd door samentrek king van materie (ijle gas- en stofwolken), waarin de kern' steeds dichter wordt en de temperatuur geleidelijk begint op te lopen. Als die tempera tuur eenmaal een waarde van zo'n tien miljoen graden Celsi us heeft bereikt, komt er een thermonucleaire reactie op gang en wordt er ook licht uit gestraald. Het probleem is ech ter dat er van dat licht nauwe lijks iets te zien is omdat het wordt afgeschermd door de zich dan nog steeds rond de jonge ster bevindende stof- en gaswolken. Er wordt dan wèl, als logisch gevolg van de verhitting, in frarood-straling uitgezonden. Die straling gaat door de enor me stofdeken heen en het is die straling, die door het ui terst gevoelige instrumentari um van IRAS moet worden opgespoord en geregistreerd. Hetzelfde proces vindt trou wens plaats als een ster, aan het eind van zijn bestaan ge komen, opnieuw door dichte wolken gas en stof wordt om geven. Met andere woorden: IRAS zal, als eerste instrument van aardse makelij, zowel in de kraamkamer als in het sterfbed van het universum kunnen kijken. Inventarisatie Als astronomische waarnemin gen in een nieuw gebied van het heelal eenmaal mogelijk zijn geworden, is op de eerste plaats een complete inventari satie van belang. Befaamde voorbeelden van dergelijke in ventarisaties, die de weg open den naar nieuwe onderzoe kingsterreinen, zijn de „Natio nal Geographic Society Palo mar Sky Survey" voor het op tisch gebied, de Cambridge Catalogues voor radiobronnen en het Uhuru-waarnemings- project voor de inventarisatie van röntgenstralingsbronnen in het heelal. De IRAS-missie zal een soortgelijke baanbre kende rol kunnen spelen in het infrarode gebied van het spectrum en daarmee het startpunt zijn van belangwek kende toekomstige onderzoe kingen. Dit verklaart ook de grote internationale belang stelling voor het project. Het eerste IRAS-ontwerp da teert uit 1973. Nederlands eer ste kunstmaan, de (eveneens op astronomisch onderzoek ge richte) ANS, was toen nog niet eens gelanceerd, maar in Ne derland zag men het grote be lang in van een nieuw project dat de nationale inspanningen op ruimtevaartgebied zou kun nen continueren. Samenwerking De tijdens de ontwikkeling van ANS tot stand gekomen contacten met het Amerikaan se bureau voor lucht- en ruim tevaart (NASA) leidden al vrij snel tot overleg over een geza menlijke Nederlands-Ameri kaanse infrarood-missie, waar aan, zij het in veel geringer mate, ook Groot-Brittannië ging deelnemen. Bij de tot standkoming van die samen werking werd een belangrijke rol gespeeld door het feit, dat zowel in de Verenigde Staten als in Nederland studie werd gemaakt van een kunstmaan voor infrarood-observaties. De daarbij betrokken wetenschap pers kwamen al gauw tot de conclusie dat men veel beter een efficiënt samenwerkings verband zou kunnen aangaan, waarmee doublures konden worden voorkomen. In 1977 werd tenslotte de „werkverdeling" geregeld. De Verenigde Staten namen de ontwikkeling van het teles coopsysteem, de lancering en de uiteindelijke verwerking van de meetresultaten voor hun rekening; Nederland be lastte zich met het ontwerp en de bouw (Fokker en Philips- Signaal) van het eigenlijke sa tellietgedeelte en de samen- bouw van de complete kunst maan, terwijl Groot-Brittannië verantwoordelijk is voor het IRAS-grondstation en -vlucht- leidingscentrum, dat is onder gebracht in het Rutherford Appleton Laboratory bij Ox ford. De oorspronkelijke Britse bijdrage, financiële deelne ming in het project voor een bedrag van circa tien miljoen gulden, ging om bezuinigings redenen niet door. Nederland en de Verenigde Staten heb ben nu elk ongeveer 150 mil joen gulden in het project ge stoken. Vertraging Volgens de oorspronkelijke plannen zou IRAS al in het vroege voorjaar van 1981 ge lanceerd moeten worden, maar er ontstonden bij de bouw van het toestel nogal wat technische problemen, die tot aanzienlijke vertragingen leidden. Bij de ontwikkeling van het Nederlandse deel van het project kon het officiële tijdschema weliswaar redelijk goed worden gehandhaafd, maar in de Verenigde Staten ging het drastisch mis. De combinatie van een met super vloeibaar helium werkend koelsysteem en uiterst gevoeli ge detectoren in het instru mentengedeelte bleek veel ge compliceerder dan de zelfver zekerde Amerikaanse experts hadden vermoed. „Je mag rus tig zeggen dat onze partners aan de andere kant van de Oceaan hun IRAS-aandeel be hoorlijk hebben onderschat", aldus Nederlandse IRAS-ex- Als gevolg van die problemen zal er vermoedelijk ook min der zuivere waarnemingstijd voor de satelliet beschikbaar zijn dan in eerste instantie de IRAS In zijn baan om de aarde. bedoeling was. Gehoopt was op een actieve levensduur van anderhalf jaar, maar de kans is nu groot dat het met driehon derd dagen wel bekeken zal zijn. Helium Die reductie van waarne mingstijd houdt ten nauwste verband met de „verdamping" van de onontbeerlijke vloeiba re helium. Koeling van het te- lescoopdeel van de satelliet tot dicht bij het absolute nulpunt is noodzakelijk om te voorko men, dat het instrumentarium zijn éigen warmte registreert. Een telescoop met een tempe ratuur van om en nabij de twintig graden Celsius geeft nog altijd tien miljoen maal meer warmtestraling af dan de helderste infrarood-bron aan de sterrenhemel. IRAS wordt in staat geacht om het (bran dende) achterlichtje van een fiets op een afstand van drie duizend kilometer te registre- Behalve de Amerikaanse tele scoop bevat het instrumentari um van IRAS ook nog een Ne derlands instrument (ontwik keld door het Laboratorium voor Ruimteonderzoek van de Rijksuniversiteit te Gronin gen), dat wordt gevormd door een spectrometer en twee foto meters. Met de spectrometer zal voor de krachtiger infra- rood-bronnen het spectrum worden bepaald, waardoor al lerlei extra informatie wordt verkregen. Met de fotometers zullen onder meer kleine ge bieden aan de hemel nauw keurig in kaart worden ge bracht.' Zo kan een zo gedetail leerd mogelijk beeld worden geproduceerd van regionen met een grote sterdichtheid. De lancering van IRAS vindt, als alles goed, op 25 januari plaats met een Delta 3910-ra- ket, die de 3,6 meter hoge kunstmaan in een vrijwel po laire baan zal moeten brengen op een hoogte van 900 kilome ter. Regen en sneeuwbuien DE BILT Aan het zat weer komt een einde, grens tussen de zeer zat lucht van de laatste dager koudere lucht wordt gevot door een regengebied da: vannacht en op morgen! tend ons land passeert. Dat komt er af en toe wat maar er kunnen ook bi vallen, en later op de dag 1 nen daarbij sneeuwbuien Het wordt morgen ongevel graden. Vrijdag en tijdens: weekeinde wordt het nog' kouder, 's middags rond 5 den, maar de kans op x overdag blijft voorlopig heel klein. W eerrapporten van vanmorgen 01 (12/1-S3) Wmt Mai Min I tamp tamp iw. 10 5 0 (l iw. 10 5 0 l\ Doelen Eelde Eindhoven Den Helder Vlisslngen onbew. 13 onbew. 12 -5 - r Stockholm geh.bew. Wenen mist Zurich mist Casablanca zw bew. Istanbul mist Las Paknas zw.bew. Tel Avlv Tunis l.beüT 16 0 0 i ZEEPOST: Met de volgende sch kan zeepost worden verzonden data, waarop de correspondent! terlijk ter post moet zijn bezi staan achter de naam van het i vermeld. Australië, ms „Kangourou" 19 ji rl, Canada, wekelijkse afvaart, I ms „Contshlp Asia" 21 Januari, li ms „Neerlandia" 20 januari. Jc ms „Kurama Maru". 21 januari, Antillen, ms ,.N11"Korea (Philipst 18 januari. Nieuw-Zeeland ms gourou", 19 Januari, Suriname „N11 Korea", 18 januari, Ver. Si van Amerika, ms „Atlantic Span' Januari.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1983 | | pagina 2