Leidse neringdoenden vroegen
in 1782 om steun voor de handel
met Amerikaanse rebellen
Mooi
mccgcno
la
CDA en VVD gaan uit
van handhaving gemeente
Bloemenkweker mag
geen slib meer
laten storten
REGIO
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 8 DECEMBER 1982 PAGINA 5
TIJDENS DE 4e ENGELSE OORLOG ZAT DE HELE REPUBLIEK OMHOOG
Vandaag een stukje va
derlandse geschiedenis
met een Leids kleurtje.
Misschien ook wel aardig
met het oog op de „bi
centennial", de tweehon
derd jaar oude vriend
schap tussen de Verenig
de Staten van Noord-
Amerika en wat we sinds
de Belgische afscheiding
Nederland noemen. We
schrijven 1982 en gaan
nu twee eeuwen terug,
naar 1782, toen niet al
leen Leiden maar de
hele Verenigde Repu
bliek in last was. Midden
in de (vierde) Engelse
oorlog. Het werd duide
lijk, dat de Republiek
eens zo machtig niet
meer tot de grote Euro
pese mogendheden be
hoorde. In de voorgaan
de Engelse oorlogen (alle
eerdere drie binnen drie
decennia, honderd jaar
eerder) hadden de vere
nigde provincies van
deze republiek nog flink
wat ip de melk te brok
kelen gehad. Een enkele
keer kreeg de oorlogs
vloot die ook nog een
kolossale koopvaardij
vloot had te beschermen
van de Britten op d'r
donder, maar vaker
deelden onze vlootvoog
den, zoals Tromp en De
Ruyter, rake en vernede
rende klappen aan de
Engelsen uit: „Holland"
sprak een woordje mee;
soms te land maar vooral
ter zee.
Zo rond 1782 konden we
dat wel allemaal vergeten.
En wilden onze voorouders,
die de roem zagen tanen,
nog een beetje het gevoel
van glorie hebben, dan gre
pen ze terug, naar 1648-49.
Toen ontstond de Repu
bliek der Verenigde Neder
landen, na „deszelfs duur-
gekogte Vryheid". Immers,
„in de vereenigde gevoe
lens van Overheid en Bur
gers" had men de „nodige
kragten gevonden om een-
en magtigen (Spaanse) On
derdrukker te wederstaan,
een glorieryke taak, onder
steund door de stemme van
het best gedeelte des
Volks".
In 1782 was er óok nog zo'n
„best gedeelte des Volks",
maar er waren ook andere
stemmen. De Republiek zat
tegen het plafond, onder de
vastgewortelde regering
van Regenten: Hun Edele
Groot-Mogenden, die geen
poot meer konden verzet
ten sinds „het Britsche Mi-
nistery" de vaart op zee lam
legde. Daar kwam nog bij, o
ellende, dat de stadhouder,
destijds bleke Willem V,
onverholen sympathie voor
de Engelsen toonde, dewijl
hij een Engelse moeder had.
Republikeinse Regenten en
de „bovenlaag", tegen „die
van Oranje" met aanhang
onder de burgerij. „Het per
fide Albion", het trouwelo
ze Britse Verenigd Konink
rijk, kon van alle achtbare,
machteloze, verenigde pro
vincie-Heren opvliegen.
Krankzinnig: die Engelsen
hadden ooit zelfs geëist, dat
Hollandse schepen op zee
de Britten het eerst met de
vlag moesten groeten! En
dan had je de Acte van Na
vigatie: geen buitenlands
schip mocht goederen naar
de Britse eilanden vervoe
ren. Laat staan de Hollan
ders. Een marteling voor
ons, als de „Chinezen van
Europa".
Kolonisten
Nee, dan lag er meer toe
komst aan de overzijde van
de Atlantische Oceaan. Dui
zenden kilometers verder.
Daar waren Britse kolo
niën, langs de oostkust van
Amerika, om allerlei rede
nen in opstand gekomen te
gen Zijne Britse Majesteit.
Het leek er zelfs op, dat die
kolonisten (overigens met
steun van Pruisische „advi
seurs" en geestdriftige
Franse „republikeinen
avant la lettre", zoals La
fayette), de strijd in hun
voordeel gingen beslechten.
Daar zat voor de Republiek
vol Hollanders brood in.
Hun Edele Groot-Mogen-
den begonnen zich in de
handen te wrijven en ban
den aan te knopen met de
rebellerende jongens van
Washington en Jefferson en
Adams en Franklin, die de
Roodjassen van koning
George bevochten.
Nu kon je een zonneklaar
vrijheidslievend streven,
het ploeteren van anderen
naar onafhankelijkheid,
best wel ondersteunen,
maar dan moest er toch
eerst brood op de plank van
de uitdrogende Hollanders
komen: handel met „Het
Vereenigd-Noord-
America". De Hollandse
kooplieden zaten te pope
len. De opperste Regenten
hadden, vooruitziend, al ei
eren voor hun geld geko
zen, maar de machtige ste
den in de provincies, met
netzogoed regenten in hun
„regering" (en daar was
nog steeds de Stad Leyden
bij), hadden een zware stem
in het besturend landelijk
kapittel. Die steden moes
ten erachter staan: als één
front opereren! En daar
heette het bestuur, onder de
John Quincy Adams, eens student in Leiden en Amerikaan
se gezant in ons land. Van 1825 tot 1829 was hij de zesde
president van Amerika.
één noemer: de "Edele
Groot-Achtbaarheden, die
van de Groote-Vroed
schap", in het onderhavige
geval die „der Stad Ley
den". De H.H.Burgemeeste-
ren op regentenbasis.
De markt was verkend, in
tussen, en de verenigde
voorlopers van de Kamer
van Koophandel waren pa
raat. Daarom verscheen,
halverwege 1782, een „Re-
queste van Fabriqueurs,
Kooplieden en Trafiquan-
ten der Stad Leyden". On
dertekend door bijna hon
derd neringdoende sympa
thisanten, die „Uw Ed-
.Gr.Achtb." benaderden
met „eene eerbiedige Bede,
omme te obtineeren het
aangaan van Commercieele
Verbintenissen met het
Vereenigd-Noord-
America". Of de Burge-
meesteren de Resolutie vi
Hun Ed.Groot-Mog." zoi
den willen ondersteunen t
het „daar heen te dirigeren,
en daarop ten sterksten te
insteeren, dat de Heer
Adams als Gezant van
Vereenigde-Staaten a
America ten spoedigsten bij
Hun Hoog-Mog. mogte wor
den geadmitteerd en er
kend".
Gezant
John Quincy Adams werd,
wat later, inderdaad de
eerste „Amerikaanse" ge
zant in Holland, en a
1825 tot 1829 was hij de 2
de niet geheel succesvol
le president der V.S. Stu
deerde eerder, onder ande
re, in Leiden. Gedenken we
hem bij deze „bicentenni
al", die het merendeel der
Amerikanen en Nederlan
ders vrijwel koud laat. Het
is zolang geleden. Je zou
moe van worden. De Ame
rikanen, als onze vrienden
en bevrijders in het jaar
1945, zijn ook alweer verge
ten. Europeeërs hebben er
schijnbaar graag „vijanden"
bij, als de wind uit een an
dere politieke richting
waait.-
Maar goed, de „Supplian
ten" „samen met alle
regt-geaarde Ingezetenen,
die het jegenwoordig tydge-
wricht beschouwen als een
der roemryksten in de Ge
schiedenissen van ons lieve
Vaderland" van 1782
Leiden huilden, met hun
intenties en koopwaar bijna
op de loopplank van het
schip naar de Nieuwe We
reld, bij de Burgemeesteren
(die buiten de stadhouder
rekenden en daarbij nog ge
noeg kwaad van de prins
wisten) eens goed uit. Ze
wilden slechts het „dadelyk
De vismarkt in vroeger jaren toen de Hoog Achtbare Heren van de Groote Vroedschap al met „Amerika" te maken kregen.
genot van den Handel met
het Vereenigd-Noord-Ame-
rica te verzorgen".
Echter Brittannië, ,,'t Hof
van Londen", zat ertussen,
even buitengaats al. Met
vervaarlijke oorlogsbodems,
die de afkalvende Repu
bliek in het ootje namen en
gaten sloegen in de VOC,
de Verenigde Oostindische
Compagnie. De Leidse
kooplieden briesten hon
derd uit: „geroofde bezittin
gen van de Staat; schade
loos-stelling der onmeet-
baare verliesen, door den
onverwagten en trouwloose
aanval van Engeland aan
de Hollandsche Natie in 't
gemeen, aan de Supplianten
in 't byzonder, veroorzaakt;
Ons Gemeenebest, over-
heersching van Engeland
(een steeds groter wordend
„Common wealth") over de
andere Zeevaarende Vol
ken; verbreeking eindelyk
van het juk, 't .welk Groot-
Britannien onze Vlag heeft
willen opleggen om de
haare op de Noordzee, als
den zetel haares Gebieds, te
eerbiedigen; moedwil van 't
Hof van Lond,en zelve...."
Het request ging, in alle
eerbied, verschuldigd aan
„Uw Ed.Groot-Achtb.", zes
lange pagina's A4 door; met
het gereken van de boek
houders op de achtergrond.
En met in het achterhoofd
de „engagementen, nu eerst
met het Hof van Vrankryk
aangegaan, en die door onze
Republyck, de heiligheid
haarer Verbintenissen ken
nende en eerbiedigende,
niet geschonden zullen
worden...." Maar dan moest
ook wel de Alleen-Heerse
res van Rusland, „die Vor
stinne" (zou het Catharina
zijn geweest?..., wie het
weet, mag het zeggen), even
overtuigd worden van het
venijn van 't Hof van Lon
den.
Enfin: het was aandringen
op een „Commercie-Trac-
taat" met die Mogend
heid" in spe het onaf
hankelijke Noord-Amerika.
Ze verbeten zich luide, de
voorlopers van de Chambre
de Commerce en Hollande:
„de bittere vrugten ge
smaakt hebbende van den
staat van weerloosheid,
waarin de Hollandsche
Vlag zig bij aanhoudend
heid heeft bevonden;... ge
volgen van den onvoorzie-
nen vyandelyken aanval
van 't Britsche Ryk op het
smertelykst zyn ontwaar
worden en nog
voelen. Stremming der'
Commercie, als aan de roof-
zugt van een plonderzieken
Vyand geheel overgelaaten
en van alle bescherming
hoegenaamd beroofd".
Leiden
Hoe dan ook; het was alle
maal veel erger dan een
ontregelde Leidse binnen
stad anno 1982. Dat meende
men althans. Terecht. Daar
om meenden circa honderd
fabricerende en manufactu-
rerende en sympathise
rende Leidenaars („com-
merceerende Imgezete-
nen") van de regenten ge
daan te krijgen, dat mister
Adams gezant zou worden,
en dat „de activiteit van 's
Lands Marine en de be
scherming van den Koop
handel en Zeevaert, als alle
verdere maatregelen ten al-
gemeenen nutte dienstig
zullen zyn tot voorspoed
van het lieve Vaderland,
mitsgaders tot bescherming
van deszelfs duur-gekogte
Vryheid. ,,'t Welk doende,
enz.... en was geteekend..."
door ongeveer honderd
Leidse verontrusten (dié
misschien ook de Franse re
volutie al zagen aankomen)
en Amerikaans gezinden.
Ik noem er een paar: De
Wed.Nic. van Peene en
Zoon, Abraham Musketier
en Zoonen, Simon Prins,
Jan Sandra en Zoon, Paulus
Clos en Leembruggen,
Joannes de Poorter, Tilburg
Bucaille en Comp., Jacob
Meerburg, Karei de La
Leyne, Jan de Kruyff, Pie-
ter en Joost van Poot, C.
van Staveren en Zoon, Ja
cob en Abm Le Poole, Dirk
Keun. Joh. la Lau, Jan Pro-
voo, Adriaen de Poorter, A.
Hemerik, Jacobus van Al
kemade, J.M.Petiet, Chr.
Fr. Ruppe, Paulus du Rieu
en Zoon, en Aarnout Par-
mentier, e.v.a. Mede aan
hen, hebben we nu die „Bi-
centertnial" te danken.
Toch een keerpunt in de
geschiedenis: niet meer de
Hollanders, maar de Britten
„roeiden" de golven. Onge
veer tot aan 1945. Ook
daarna ging een „empire",
een keizerrijk, ten gronde.
Maar ze teren er nog steeds
op. Ondanks „verontrusten
de" berichten van buiten
landse correspondenten.
Vertel mij wat; over die
(dubieuze, maar nog steeds
glorieuze) „verarmde" ba
kermat van een bescha
ving... Britten krijg je nooit
klein. Never.
S HERINDELING ZOETERWOUDE
ZOETERWOUDE Zo
wel CDA als VVD gaan
uit van het behoud van
Zoeterwoude in huidige
vorm en samenstelling.
De delegatie van Progres
sief Zoeterwoude zit voor
een belangrijk deel ook op
die lijn, maar ziet een sa
menvoeging met Stomp-
wijk wèl dichterbij dan de
christen-democraten en
de liberalen. Op 15 de
cember zal de gemeente
raad een voorlopig stand
punt moeten innemen ten
aanzien van de herinde
ling. Alle partijen zijn het
het er wèl over eens dat
dan getracht zal moeten
worden tot een eenslui
dende beslissing te komen
die wordt gesteund door
de gehele gemeenteraad.
Het is nog altijd niet duidelijk
of alle gemeenten na herinde
ling minimaal 10.000 inwoners
moeten tellen. Volgens de
VVD is het getal slechts een
klein stukie in de gehele puz
zel die de gemeentelijke herin
deling is. De liberalen bena
drukken de functie van Zoe-
tèrwoude als bewaker van de
groene buffer tussen Zoeter-
meer en Leiden.
Volgens het CDA heeft Zoe
terwoude geen behoefte heeft
aan een herindeling. De herin
deling past volgens de chris
ten-democraten niet in de
kleinschaligheid die wordt na
gestreefd. Volgens het CDA
verkeren de gebieden waar
men de gehele procedure ach
ter de rug heeft veelal in een
weinig rooskleurige positie.
Volgens Progressief Zoeter
woude staat behoud van de
huidige kleinschaligheid en
het karakter van een groene
gemeente alsmede de handha
ving van de historische band
tussen dorp en Rijndijk voor
op. De progressieven houden
er echter rekening mee dat
straks de hogere overheden op
politieke gronden uiteindelijk
anders zullen beslissen dan de
gemeenten willen.
Optimisme
Voleens burgemeester A. Hou-
dijk is het criterium van 10.000
inwoners niet meer dan een
beginsel. In het provinciale be
leidsplan 1982-1986 wordt de
grens van 10.000 inwoners niet
genoemd, terwijl tevens het
hoofd van de Directie Binnen
lands Bestuur van het ministe
rie van Binnenlandse Zaken
heeft gemeld dat de veelbe
sproken grens slechts als een
uitgangspunt moet worden ge
zien. Volgens wethouder Van
der Heijden is er echter geen
reden tot optimisme ten aan
zien van het getalscriterium.
Bij alle partijen overheerst de
angst voor een aantasting van
de financiële positie van Zoe
terwoude. Volgens burgemees
ter Houdijk mag Zoeterwoude
er niet op achteruit gaan. Hoe
dan ook moet getracht worden
te voorkomen dat Zoeterwou
de een zogenaamde artikel 12
gemeente wordt, onder curate
le van het Rijk komt en dan
als het ware door Den Haag
wordt bestuurd. Ook moet
worden vermeden dat Zoeter
woude wordt gedwongen de
belastingen tot een onaan
vaardbaar niveau op te schroe
ven, aldus Houdijk.
LEIDEN Ondertrouwd: J. P van
Oosterhoud en M. E. Sjardijn; M. Ph.
Keesom en E Langenberg; A. N. den
Os en H. W. Kromhout; N. van den
Eijkel en D. A. F. Idenbui
■rWeijden; R.
van der Linden en J. I. Moes; P. R.
Ladru en E. Lambrechts.
Geboren: Leyla d.v. B. El Bonne en
G. M. Brand; Hendrik Johannes z.v.
H. Brugman en J.M. Sierat; Laura
Michelle d.v. F. Du Prie en W. Haas
noot; Daniëlle d.v. C. M. Guijt en J.
Elisabeth d.v. A. H«
Hara Heieen d.v. P. J. van Amers
foort en E. C. M. Dijkerman; Marjan
d.v. C Berkheij en J. van Duijn; Ire
ne Maria Elisabeth d.v. J. C. van
Buuren en C. Ouwerkerk; Richard
z.v. T. de Leef en M. C. van Zeist;
Ralph Thurstan z.v. G. L. Buijs en
M. A. Home; Chantal Leoni d.v. L.
van Beelen en L. E. Houwaart; Ri
chard Gerardus Simon z.v. J. W. D.
Boelee en C. W. de Roo; Bianca d.v.
A. G. van Asten en M. Plesman; Mar-
tine Marieke d.v. F.J. Teuling en
T. A. M. Op den Kelder; Nathalie d.v.
C. van Keeken van M. de Boer; Vera
d.v. H. C. Batelaan en J. L. M. Olst-
hoorn; Hella Johanna d.v. J. M.
Hooftman en W. J. Bruins; Peter Bas-
tiaan z.v. C. F. A. Sier en C. Heek;
Cornelis Jacob z.v. J. Korbee en J. P.
Smit; Josien d.v. H. Hogewoning en
J. Veldman; IJsbrand z.v. J. Guijt en
en G. I.
d.v. R. de Jon en
Miranda Briggita
De kleine moeite van het opgeven
van een nieuwe abonnee wordt
graag beloond met deze 24
karaats vergulde miniatuur
balpen, die gehangen is aanl
een sierlijk kettinkje.
van de Leidse Courant
Postcode/Plaats
Betaald wordtper maand (met automatische afschrijving)
per kwartaal
Stuur een miniatuur balpen naar:
Naam
Plaats/Postcode.
Telefoon
Stuur deze bon in open envelop - geen postzegel plakken -
naar: Leidse Courant, Antwoordnummer 10070,
2300 VB Leiden.
VOORSCHOTEN De provincie en de gemeente Voorschoten
willen dat de bloemenkweker J.C. Hendriks geen slib meer laat
storten op het weiland achter het plantencentrum en kwekerij
aan de Rouwkooplaan in Voorschoten. Provincie en gemeente
hebben daar niet dezelfde argumenten voor. De provincie heeft
te maken met de nieuwe afvalstoffenverordening, die bepaalt
dat slib niet zomaar meer op stukken grond kan worden opge
slagen. Dit in verband met mogelijke verontreinigingen die zich
in het slib bevinden. De gemeente Voorschoten, die overigens
verder weinig te zeggen heeft in deze zaak vindt dat er al meer
dan genoeg slib op het weiland ligt. Dit met het oog op de toe
komstige woningbouwplannen in de wijk Starrenburg, waar
voor de grond eventueel zal worden aangekocht.
De heer Hendriks heeft zijn terrein tegen vergoeding beschik
baar gesteld aan een aannemer, die het slib uit de Haagse grach
ten baggert. Ongeveer 10 jaar geleden heeft hij in het kader van
de verordening bescherming landschap en bodem een vergun
ning gekregen om slib op zijn terrein te laten storten. Provincie
noch gêmeente zijn echter niet bereid om deze vergunning te
verlengen. De heer Hendriks is daartegen in beroep begaan.
Vandaag werd het beroep door de Tweede Kamer uit de com
missie Arob (Landschapszaken) behandeld.
Als de commissie het beroep verwerpt de uitspraak hierover
zal nog enige tijd op zich laten wachten zal de eigenaar er
voor moeten zorgen dat het terrein, waar nu bergen slib liggen
wordt geëgaliseerd, afgevlakt en eventueel afgedekt. Eventueel
moet het slib worden verbrand als mocht blijken dat er zich
schadelijke stoffen in bevinden. Dat zal binnen een jaar na de
provinciale beslissing moeten gebeuren. De gemeente Voorscho
ten heeft de grond voorlopig nog niet nodig. Op deze plaats is de
tweede fase van de woningbouw in Starrenburg gepland. De
eerste fase van dat plan zal aan pas bod komen als de wijken
Bijdorn en Noord Hofland ziin voleebouwd.
