Armenië:
troetelkind
van de
revolutie
Computer regelt snelverkeer met kruis en pijl
ZATERDAG 27 NOVEMBER 1982
Een praatje maken, de nieuwste moppen uitwisselen.
Verslaggever Leo van Vlijmen, al eens onderschei
den voor een serie artikelen over Rusland, reisde in
verband met het feit, dat 65 jaar geleden daar de
Oktoberrevolutie uitbrak en inmiddels de Sovjetstaat
160 jaar bestaat, wederom oostwaarts. Opnieuw
schreef hij een serie, ditmaal bestaande uit vijf arti
kelen, waarvan het vierde vandaag wordt gepubli
ceerd. De drie eerste artikelen werden gepubliceerd
op de zaterdagen 6, 13 en 20 november.
ERIWAN Er bevinden zich
in de Sovjet-Unie momenteel
ongeveer 10.000 zogenaamd
vrije markten, waar de kol-
choze-arbeiders de opbrengst
van hun kleine stukjes parti
culiere grond aan de man
ftjjbrengen. Bijna twee derde
■van de totale aardappeloogst,
ruim een derde van alle
groente en fruit, meer dan de
helft van de eieren en veertig
procent van het vlees en de
melk zijn afkomstig van het
,0^ particuliere initiatief. Onge
veer 25 miljoen boeren en
boerinnen storten zich na ge-
dane arbeid in de kolchoze in
?7Jhun eigen tuintje dat ze koes-
opteren als een dierbaar kind.
la Op gezette tijden trekken ze
naar de steden waar ze hun
waar slijten tegen het drie- of
viervoudige van de prijs die je
in de staatswinkels moet beta
len. Maar de kwaliteit van de
|/2i particuliere produkten is dan
...ook vele malen beter.
De aardigste kolchozemarkt be
vindt zich op de Leninprospekt in
de Armeense hoofdstad Eriwan.
Het is een overdekte markt waar
het van 's ochtends zeven tot 's a-
vonds negen uur krioelt van de
mensen. Nergens in de Sovjet-Unie
is er zo'n groot aanbod van fruit,
groente, kruiden, eieren, kippen,
Ui vlees en vis. Bovendien lijkt het
kapitalisme hier met forse hand
toegeslagen te hebben, want op
,n deze kolchozemarkt valt niets te
bespeuren van de ongeïnteres
seerdheid waarmee je door het per-
soneel van de staatswinkels wordt
bij bediend of liever: niet bediend.
fcOok van de afwachtende houding
73 van de particuliere verkopers en
verkoopsters die in andere Sovjet-
steden zo opvalt is hier geen spra-
ke. Bebaarde mannen rukken je
1 aan je jas en nodigen je uit om een
f J paar granaatappelpitten te proeven,
kolchozeboerinnen roepen je toe
dat je best een druif mag nemen,
„jj oude vrouwtjes duwen je hun an
jers, rozen of hibiscustakken onder
de neus. Kortom: dit lijkt de enige
plek in de Soviet-Unie waar nog
gehandeld wordt, waar bieden en
loven aan de orde van de dag is.
Loyaal aan Moskou
Er valt nog iets op in Eriwan. De
bediening in de restaurants ver
schilt hemelsbreed van die in de
rest van de Sovjet-Unie, waar de
kelner die je wenkt je doorgaans
sloom, maar onverbiddelijk naar
zijn collega verwijstdie overi
gens ook niet komt. Hier in Eriwan
zorgt de gerant onmiddellijk, dat de
bestellingen worden opgenomen,
het personeel is vriendelijk, maakt
glimlachende buigingen en weet
bovendien dat dames het eerst be
diend moeten worden. De proleta
rische cultuur lijkt aan de Arme
niërs voorbijgegaan te zijn.
Eriwan moet je niet vanuit de
lucht, doch vanaf de weg benade
ren. Een redelijke, zij het smalle
autoweg verbindt de Armeense
hoofdstad over 268 km met Tbilisi.
Een groot deel van de route gaat
over Azerbeidzjaans gebied. Onze
chauffeur is een Armeniër die op
Georgische en Azerbeidzjaanse bo
dem alle snelheidsbeperkingen
overtreedt en tegen de veelvuldig
aanwezige en vertwijfeld met hun
knuppels zwaaiende verkeersagen
ten een lange neus trekt. Het
„Tsiort vas vozmi" (De duivel hale
je) ligt hem in de mond bestorven.
Zodra hij echter Armeens gebied is
binnengereden houdt hij zich keu
rig aan de regels, en niet zonder re
den, want de Armeense politie
staat bekend om haar strenge cor
rectheid. In Armenië heerst orde
en elke overtreding wordt beleefd,
doch effectief afgestraft. Op het
Leninplein in Eriwan zag ik een
agent ijverig de nummerborden af
schroeven van drie foutief gepar
keerde wagens en een jongeman
die tien meter buiten het zebrapad
de straat overstak werd langdurig
en tot grote hilariteit van de voor
bijgangers via de luidspreker van
een politiewagen toegesproken, ui
teraard in het Armeens, want Rus
sisch is in deze kleine zuidelijkste
Sovjetrepubliek even ongebruike-
Het Leninstandbeeld op het Leninplein in Eriwan, een van de weinige
tekenen dat Armenië tot de Sovjet-Unie behoort.
Schoolkinderen met hun onder
wijzeressen herdenken de massa
moord in april en mei 1915 op
twee miljoen mensen.
lijk als impopulair, alhoewel de Ar
meniërs onmiskenbaar de troetel
kinderen van Moskou zijn. En zij,
van hun kant, zijn in zoverre loya
le Sovjetburgers dat zij al zestig jaar
lang ook niet de geringste poging
hebben ondernomen om uit het
Sovjetimperium uit te breken. Ze
zouden ook wel gek zijn, want voor
het eerst sinds eeuwen hebben de
Armeniërs door de aangrenzen
de Turken en Perzen eeuwenlang
vervolgd een vaderland, waar ze
hun godsdienst en cultuur, hun
handelsgeest en hun humor vrij
kunnen ontplooien. Armenië is dan
ook de enige Sovjetrepubliek waar
jaarlijks nog gemiddeld duizend
immigranten binnenkomen, uit Sy
rië en Libanon, van Cyprus en ook
wel van het Westen. Onze Ar
meense chauffeur stamt eigenlijk
uit Griekenland, kwam tien jaar
geleden naar Eriwan en spreekt
nog steeds beter Grieks dan Ar
meens, terwijl zijn Russisch zelfs
zeer ondermaats is, behalve dan
„Tsjort vas vozmi!"
Massamoord
Rosa, die de Westberlijner en mij
de stad laat zien, brengt ons eerst
naar het indrukwekkende monu
ment ter nagedachtenis van de
twee miljoen Armeniërs die in 1915
door de Jongturken zijn vermoord,
een misdaad tegen de mensheid
waarover niemand meer spreekt,
maar die slechts met de maatstaven
van Auschwitz, Theresienstadt en
Bergen-Belsen gemeten kan wor
den.
Tijdens de rondrit door de stad ver
telt Rosa hartstochtelijk over het
volk zonder vaderland dat einde
lijk in de Sovjet-Unie een thuis ge
vonden heeft: er wonen nu drie
miljoen Armeniërs van wie één
miljoen in Eriwan. Ongeveer nog
s zoveel zijn er verspreid over
de hele wereld. Niet zonder trots
vermeldt ze, dat Armenië het eers
te land ter wereld is geweest, dat
het christendom als staatsgods
dienst aannam, in het jaar 301,
twaalf jaar voordat keizer Constan-
tijn in Rome zich liet dopen. En
dan valt me op, dat het stadsbeeld
van Eriwan op een enkel Lenin
standbeeld na niet bepaald
wordt door propaganda, zoals de
metershoge rode borden met leuzen
die je overal elders in de Sovjet-
Unie tegenkomt: „Roem aan de
communistische partij van de Sov
iet-Unie", „Lenin is het licht van
het nieuwe tijdperk", „Onder het
vaandel van Lenin op weg naar
nieuwe overwinningen". Hier niets
van dat alles. Eriwan is een norma
le vriendelijke stad, zeer zuidelijk,
dus met vooral door mannen bezet
te volle terrasjes, met open kerken
waar mensen even binnenwippen
om te bidden: niet alleen oude
vrouwtjes, maar ook jongens en
meisjes, boeren en boerinnetjes, op
weg van de kolchozemarkt naar
het station (of het vliegtuig, want
de vliegtickets zijn in de Sovjet-
Unie zo goedkoop dat het de moeite
loont om met een handel van der
tig kilo tomaten enkele honderden
kilometers te vliegen), studenten,
goedgeklede heren en zelfs militai
ren.
's Ochtends vanuit mijn hotelka
mer is de berg Ararat te zien. Vol
gens de overlevering zou hier de
ark van Noë na de zondvloed ge
strand zijn. De Ararat is zestig kilo
meter van Eriwan verwijderd en
bevindt zich op Turks gebied.
„Maar het is onze heilige berg,"
heeft Rosa de vorige dag gezegd.
„Heilige berg? Hoe denken ze daar
in Moskou over?" Rosa: „Precies
zoals wij. In het begin van de jaren
twintig heeft de Turkse regering
zich in Moskou erover beklaagd dat
wij de berg Ararat in ons repu
bliekswapen hebben. De toenmali
ge minister van buitenlandse zaken
Livinov heeft toen aan de Arme
niërs gevraagd wat hij moest ant
woorden. Ze hebben gezegd: zeg
maar dat zij de maan in hun vlag
hebben en die is, zoals bekend, ook
geen Turks eigendom". De heilige
berg Ararat is trouwens ook de
„beschermheilige" van de gelijkna
mige voetbalclub in Eriwan die het
in de nationale competitie door
gaans uitstekend doet.
Trots op cultuur
Wie de Armeniërs wil begrijpen
moet de Matenadaran en Etsjmija-
din bezoeken. Rosa brengt ons er
naar toe.
De Matenadaran is een tempelach
tig bouwwerk aan het einde van de
Leninprospekt. De Armeniërs be
schouwen het ook als een heilig
dom want hier ligt hun erfgoed:
Armeense manuscripten van vijf
tien eeuwen; het grootste exem
plaar is een 28 kilo zware foliant
van 680 bladzijden uit 1202 waar
voor even zovele jonge kalveren
met hun huid het perkament heb
ben moeten leveren; het kleinste
expositiestuk is een kerkelijke ka
lender uit 1434, drie bij vier centi
meter groot en met een gewicht
van achttien gram. Rosa wijst ons
echter ook op een groep toeristen
die met betraande ogen deze cultu
rele pracht bekijken: „Armeniërs
uit Canada, al onze mensen worden
ontroerd wanneer ze hier onze Ar
meense cultuur kunnen bewonde
ren".
Op weg van de Matenadaran naar
Etsjmijadin passeren we het ge
bouw waar radio-Eriwan is geves
tigd, de echte radio-Eriwan en niet
de legendarische die verantwoorde
lijk is voor zoveel anekdotes over
Oost-Europa. Rosa vertelt een paar
zeer onschuldige grappen: „Vraag
aan radio-Eriwan: Wat moet je
doen om geen kinderen te krijgen?
Antwoord: in principe niets", en
„Vraag aan radio-Eriwan: Kan een
Zjiguli (Sovjet-Volkswagen) van
Moskou naar Leningrad rijden?
Antwoord: in principe ja, doch
slechts één keer". En dan een ge
waagde: „Kunnen de kapitalisten
het socialisme opbouwen? Ant
woord: in principe ja, maar waarom
zouden ze?"
Etsmijadin ligt 25 kilometer buiten
Eriwan: het is het eigenlijke cen
trum van Armenië want hier be
vindt zich het paleis van de Katho-
likos (paus) van de Armeense kerk.
De huidige Katholikos, Wasgen I,
staat al ruim een kwart eeuw aan
het hoofd van de Armeense ge
loofsgemeenschap. Hij is afkomstig
uit Roemenië. De Armeense kerk is
over de hele wereld verspreid en
Wasgen I is dan ook de enige ker
kelijke hoogwaardigheid die de
Sovjet-Unie vrijelijk mag in- en
uitreizen. Zou hem daarbij ook
maar een enkele strohalm in de
weg gelegd worden, dan kan Mos
kou rekenen op de wraak van drie
miljoen Sovjet-Armeniërs, want of
ficieel mogen ze dan al loyaal zijn
aan Moskou, hun eigenlijke leider
is Wasgen I.
Op Sovjetbodem
In de kathedraal van Etsjmijadin
vertelt Rosa niet zonder trots, dat
de Armeniërs zeven eeuwen eerder
dan de Russen christenen werden,
zes eeuwen eerder een alfabet be
zaten en vijf eeuwen eerder de iko-
nenschilderkunst onder de knie
hadden. En ze voegt er braaf aan
toe: „Wij zijn zeer dankbaar, dat we
dit erfgoed op Sovjetbodem kunnen
behouden". Ze toont ook het altaar
tje dat volgens haar staat op de
plek waar zich het centrum van
het christendom bevindt. Jezus
Christus zou hier in het jaar 301
met een gouden hamer in de hand
op aarde zijn gekomen en wilde dat
op deze plaats een kerk zou worden
gebouwd. Dat verklaart de naam
Etsjmaijadin: de Eniggeborene is
hier neergedaald. Rosa vertelt het
met een overtuiging alsof ze over
de Oktoberrevolutie praat. Dat
geeft me de moed haar te vragen
wat het toch is dat die Armeniërs,
zo verspreid over de hele wereld
(tot een Armeense gemeenschap
van tweeduizend zielen in China
toe) bijeenhoudt. Het is kennelijk
een domme vraag, want ze ant
woordt nogal verongelijkt: „Onze
kerk natuurlijk!" En dan voegt ze
er de zakelijke mededeling aan toe,
dat Armeense priesterstudenten uit
de hele wereld naar het seminarie
in Etsjmijadin komen om daar te
studeren en dan weer terugkeren
naar hun eigen gemeentes. En van
Asnavour moet ze niet veel heb
ben, want hij, Armeniër van ge
boorte, kent zijn eigen taal niet
eens!
Dat Armeniërs behalve vrome
christenen ook harde zakenlui zijn,
hoor ik 's avonds in het hotel.
Twee Amerikanen die een handel
tje in Armeense cognac hadden
willen sluiten zullen de volgende
dag tevergeefs naar huis terugke
ren. De een zegt laconiek: „Waar
een Armeniër geweest is heeft een
jood niets meer te zoeken. Er
schijnt wat te zitten in dat gezeg
de". De ander lacht hartelijk. Hij
heeft zich tevoren voorgesteld als
Charles Levinson.
Na een voortreffelijk diner met de
Westberlijner, die deze keer nog
geen kritisch woord heeft laten
vallen, merk ik op, dat Armenië ei
genlijk het paradijs lijkt te zijn dat
Lenin beloofd heeft. Hij kijkt me
opgewekt aan: „Paradijs, dat klopt,
maar het heeft niets met Lenin te
maken; het zijn hier gewoon chris
tenen, zonder ideologische flauwe
kul". De Westberlijner heeft zijn
eerste punt gescoord en ik bedenk
een variant op Rosa's laatste anek
dote: „Vraag aan radio-Eriwan:
kunnen de Armeniërs het socialis
me opbouwen? Antwoord: in prin
cipe ja, maar waarom zouden ze?"
LEO VAN VLIJMEN
Tijdwinst
Systemen BV in Den Haag: „Hoe
wel de resultaten met dit systeem
alleszins bemoedigend waren, bleek
deze versie vooral voor de opera
tors enige nadelen te hebben. Die
hadden vooral betrekking op het
bedieningscomfort van het systeem
en op het niet beschikbaar zijn van
enkele noodzakelijke automatische
functies. De tweede versie, die in
Utrecht operationeel is geworden,
is op deze punten aanzienlijk ver
beterd".
Ondanks de tekortkomingen is het
proeftraject op de A-13 toch zo in
teressant, dat het is aangewezen als
Europees demonstratieproject. In
de loop van volgend jaar zal een
groot aantal buitenlandse geïnte
resseerden het systeem in de prak
tijk gaan bekijken.
De verwachting is inmiddels uitge
sproken dat het nu ingevoerde sig
naleringssysteem voor autosnelwe
gen te zijner tijd even onmisbaar
zal blijken te zijn als nu de vang
rail.
Een ander voordeel wordt gevormd
door de tijdwinst bij het opzetten
en weghalen van afzettingen voor
onderhoudswerkzaamheden op de
snelwegen. Die tijdwinst, zo is ge
bleken, bedraagt één uur per
wegafzetting. Dat vermindert de
hinder voor het verkeer nogal
drastisch.
Wat het systeem tussen Delft en
Rotterdam niet heeft, maar wat wel
is ingebouwd in de Utrechtse va
riant, is dat de computer op basis
van een tevoren vastgelegd aantal
regels meer beslissingen neemt
zonder tussenkomst van de opera
tor. Volgens Beukers liggen de
voordelen hiervan voor de hand.
„Omdat de computer veel meer
problemen tegelijkertijd kan be
handelen en bovendien geen pa
niektoestanden kent zoals de mens,
kunnen aanmerkelijk meer moei
lijkheden op hetzelfde moment
worden behandeld. Niet bij Rotter
dam, wel hier in Utrecht".
Uitbreiding
Kinderziekten
Dat het rijkswaterstaat ernst is met
beveiliging van snelwegen via
computers moge blijken uit spoedi
ge uitbreidingen van het systeem
bij Utrecht Voor de jaarwisseling
wordt het aangebracht op de A-13
tussen Ouderijn en Driebergen en
tussen Ouderijn en De Lek in de
rijksweg 27. Volgend jaar gaat het
systeem ook werken op het stuk
van de A-12 tussen De Meern en
Ouderijn.
Op het ogenblik bewaken de com
puters van rijkswaterstaat negentig
kilometer autosnelweg. De investe
ring tot nog toe: negentig miljoen
gulden.
KLAAS SNIJDER
Met zoveel woorden wordt het niet
gezegd, maar diverse betrokkenen
geven toe dat de signalering op de
A-13 niet naar verwachting func
tioneert
Luijten: „Inderdaad, dat systeem
worstelt nog met kinderziekten.
Dat komt omdat daar de eerste ver
sie van het door Philips ontwikkel
de soft-wafepakket is ingevoerd.
De tekortkomingen zijn geëva
lueerd en op basis daarvan is een
verbeterd pakket in Utrecht toege
past".
Directeur H. van Bree van Philips
Telecommunicatie en Informatie
De kathedraal van de Katholikos aller Armeniërs in Etsjmijadin.
UTRECHT Nog een paar
jaar en dan zullen alle auto
's snelwegen in de Randstad be-
sai waakt worden door compu-
w| ters. Dit betekent, dat het ver-
aC keer op zo'n zeshonderd kilo-
tel meter autosnelweg via moni-
tors in de gaten wordt gehou-
i den en dat detectielussen in
[3 het wegdek om de vier secon-
je den elke ongeregeldheid aan
m| computers rapporteren. Onge-
g regeldheden als mist, glad-
heid, filevorming, ongelukken
1 en lading die van vrachtwa-
*2 gens is gevallen. Door middel
van kruisen, dwangpijlen en
J adviessnelheden wordt de
verkeersstroom dan zodanig
beïnvloed, dat (verdere) onge-
l0( lukken uitblijven en de door
eb stroming van het verkeer op
t« gang blijft.
Op 19 november vorig jaar werd
;1| begonnen met een praktijkproef op
e£j het gedeelte van rijksweg 13 tussen
oj Delft en Rotterdam. De resultaten
is waren zodanig, dat begin oktober
I. van dit jaar een verbeterde versie
l® van het toen geïntroduceerde
systeem bij Utrecht in gebruik is
[al genomen.
ii.
Rijkswaterstaat en ook de algeme-
oj ne verkeersdienst van de rijkspoli-
''J tie zijn enthousiast over het ge-
d bruik van deze elektronica bij de
Bl verkeersgeleiding. Automobilisten
aJ houden zich weliswaar niet aan de
ol geadviseerde maximum-snelheden,
11 maar wanneer de dwangpijlen op
dichten kiezen de bestuurders wel
prompt de naastgelegen rijbaan. Dit
heeft er onder meer toe geleid, dat
Door middel van kruisen, dwangpijlen en adviessnelheden wordt de
verkeersstroom zodanig beïnvloed, dat (verdere) ongelukken uitblijven
en de doorstroming van het verkeer op gang blijft.
het aantal kop-staartbotsingen aan
het einde van files flink is gedaald.
Aan banden
Het invoeren van een dergelijk sig
naleringssysteem was om een aan
tal redenen nodig. De aanleg van
nieuwe autosnelwegen is in ons
land aan banden gelegd en onge
breidelde uitbouw van het wegen
net past niet langer in het over
heidsbeleid, dat zich de laatste ja
ren steeds meer richt op bevorde
ring van het openbaar vervoer en
selectief gebruik van de auto.
Dit heeft wel tot gevolg, dat de
ruimte op het bestaande autowe
gennet zo goed mogelijk benut
moet worden zonder de verkeers
veiligheid in het gedrang te laten
komen. Gebleken was al eerder,
dat de veiligheid van het verkeer
gediend is bij een zo snel mogelijke
signalering van werkzaamheden,
ongevallen en obstakels; zeker op
belangrijke doorgaande routes.
Aan terminals in een gebouw van de dienstkring autosnelwegen van
rijkswaterstaat in Utrecht, gesitueerd in een van de lussen op „Oude
rijn", worden de waarschuwingen voor de matrixborden ingetikt.
Ir. J. J. M. Luijten, hoofd van de
afdeling planstudies bij rijkswater
staat in Utrecht: „Omdat er elke
vier seconden een AID (automatic
incident detection) aan de compu
ter wordt doorgegeven die ook
zichtbaar is op de monitor is het nu
mogelijk om binnen een halve mi
nuut de staart van een file te mar
keren en dus te beveiligen".
De hoofdingenieur-directeur van
de dienst verkeerskunde van rijks
waterstaat, ir. B. Beukers, wees
hier ook op bij de ingebruikneming
van het systeem bij Utrecht begin
oktober. Volgens hem verwacht
rijkswaterstaat door het inschake
len van de matrixborden rond 25
procent van het aantal ongelukken
op druk belaste autosnelwegen te
kunnen voorkomen, voornamelijk
bij filevorming en slechte weers
omstandigheden.
Beukers: „Voor beide projecten, dat
op de A-13 en dat bij Utrecht, bete
kent dit bijna vierhonderd onge
vallen per jaar".
