Porseleinbrieven
onthullend
over werk in 4*?
het oude
China
Wat krijgen menu?
<VLeiden; ELAM B.V., Haarlemmerweg 2-4, Tel. 071-121210/143163/213341. Filiaal: Leideseweg 422,Voorschoten, Tel. 071-763854. s
KUNST LEIDSE COURANT DONDERDAG 25 NOVEMBER 1982 PAGINj^
„God geve, dat deze tem-,
pel eens gewijd zal wor
den aan de ware Hemel
koningin". Dat verzucht
op een zeker ogenblik de
Franse Jezuïetenpater
Francois Xavier d'Entre-
colles in een brief, die hij
op 1 september 1712
schrijft aan pater Orry in
Parijs, de Gevolmachtig
de voor de missie in Chi
na en Jndië. Veertfen
jaar eerder was pater
d'Entrecolles, na zijn
leertijd in Avignon te
hebben doorgebracht, als
missionaris naar het Rijk
van het Midden, China,
getrokken, waar hij tot
aan zijn (dood (in 1741)
zou blijven.
Tot op de dag van vandaag
wordt de naam van deze
Franse Jezuïetenpater ge
noemd als een van de belang
rijkste informatiebronnen be
treffende de porseleinbfabri-
cage in China ten tijde van
de regering van de keizer
K'ang Hsi (1662-1722). Deze
industrietak was in die dagen
voornamelijk gevestigd in
Ch'ing-te-Chên, dat gelegen
was aan de rivier de Ch'ang
Kiang te midden van bergen,
die de benodigde grondstof
fen als petuntse en kaolien
leverden. Gedurende de
machtwisseling van Ming- en
Ch'ing-keizers werd de stad
gedeeltelijk door brand ver
woest, maar keizer K'ang Hsi
liet de keizerlijke porselein-
manufacturen herstellen,
waardoor Ch'ing-te-Chên
grote aantrekkingskracht op
de omliggende bevolking be
gon uit te oefenen. Zo groot
was de zuigkracht van de
porseleinfabricage op de om
liggende gebieden, dat zich
ten tijde van pater d'Entre
colles niet minder dan één
miljoen mensen in de stad
bevonden, waarbij de Frans
man het aantal porseleino-
Karakteristieke dekselvaas in onderglazuurblauw, gemaakt ten
tijde van de „porselein-keizer" K'ang Hsi. (Collectie Frides La-
méris Amsterdam).
staat. Buitenlanders mogen
er niet in overnachten, zij
zijn aangewezen op schepen
in de haven, van waaruit het
porselein zijn weg vindt, naar
o.a. Europa. Overdag is het
een bedrijvig geroezemoes,
dat de stad vult: Dragers met
lange planken op hun schou
ders, met daarop het pas ge
bakken porselein roepen
voorbijgangers toe uit te kij-
AJ in de
veertiende eeuw
Overal branden de vuren
van de ovens waarin het por
selein gebakken wordt, 's
Avonds lijkt het alsof de (niet
ommuurde) stad in brand
ken. Blinden en verminkten
proberen de karige kost te
verdienen met het fijnwrij-
ven van kleurstoffen voor de
glazuren, die het porselein
zijn zo bijzondere aantrek
kingskracht verlenen. Het
hout, waarmee de ovens ge
stookt worden, wordt van el
ders aangevoerd, omdat reeds
vóór 1700 de oevers van de
Ch'ang Kiang ontbost zijn.
Want de porseleinfabricage
in Ching-te-Chên dateert
vermoedelijk al uit de veer
tiende eeuw.
Nederlandse vertaling
Ook in Nederland, dat een
grote reputatie opbouwde als
importeur van Chinees por
selein, hebben de brieven
van pater d'Entrecolles altijd
in de belangstelling gestaan.
Het is dan ook een goede ge
dachte geweest een integrale
vertaling te laten verschijnen
van de brieven van deze
Franse pater, die verhande
lingen schreef over tal van
onderwerpen. Onder de titel
„Brieven van pater d'Entre
colles" kwam onlangs bij uit
geverij Canaletto-reproduk-
ties in Alphen ad Rijn een
boek uit, dat niet alleen de
twee „porseleinbrieven" van
de Franse missionaris bevat,
maar ook van de hand
van het voormalige hoofd
van de Rijksinspectie voor
roerende monumenten D.F.
Lunsingh Scheurleer een
samenvatting van wat in de
18e eeuw reeds uit oude Eu
ropese publicaties bekend
was over de porseleinfabrica
ge in het oude China. (Daar
naast schreef Lunsingh
Scheurleer een handleiding
bij de twee Franse brieven;
behalve in het Nederlands is
het boek zowel de verta
ling als de samenvatting
ook in het Engels uitgege
ven). Bij dit alles moet be
dacht worden dat toen pater
d'Entrecolles zijn brieven uit
China verstuurde, Europa
reeds een dikke1 eeuw met
Chinees porselein „als han
delswaar" vertrouwd was,
terwijl even te vonen (in de
periode 1708-1710) de Duitse
apothekerszoon Johann Frie-
drich Böttger in Dresden-
Meissen achter de geheimen
van de samenstelling van
porselein was gekomen. De
brieven van d'Entrecolles be
vatten dan ook tal van raad
gevingen aan de Europeanen
ten aanzien van de samen
stelling van glazureen, het
opbouwen van de ovenin-
houd, de wijze van bereiding
van petuntse en kaolien en
het stoken van de vuren. Dat
hij daarbij niet helemaal zijn
missie-opdracht vergeet,
wordt geïllustreerd door een
zinsnede uit zijn eerste brief,
die hij besluit met: „Moge het
de Heer behagen meer en
meer zegeningen uit te stor
ten over deze nieuwe gelovi
gen".
Stokslagen
Mede door het feit dat in het
DEN HAAG Dat de groten der aarde sinds mens
heugenis beschikken over een uiterst gezonde eetkA
en om die reden hun zegenrijke arbeid voor volk^a
vaderland bij voorkeur verrichten aan een rijk ged^fr
tafel was reeds bekend. Ige
Maar hoe oeverlöos hun schrans- en smikkelpartijen iifor
praktijk waren, zijn en blijven wordt nu op feestelijke vf a
geopenbaard in het kostelijke kijkboek „MENUS HISTO
QUES", een uitgave van Osmar BV in Den Haag. In ditE"
lust en radeloze jaloezie opwekkende werk hebben A.L. r
bink en W.E.L. te Meij, twee uitgekookte smaakmakers iLe
vaderlandse horeca-dreven, de tafelgewoonten van illust
koningen, keizers, presidenten en industriebaronnen m[z\
tieus in kaart gebracht. Uit diverse particuliere verzameCr
gen diepten ze 132 menu's uit Frankrijk, Rusland, Engelft
Oostenrijk, België en Nederland op, die samen een even fhm
als onthullend doorkijkje geven op de buffelende burgentii
hoger sferen. De ouderdom van deze stafkaarten voor t_
lekkerland varieert van 1835 tot 1977, het jaar, waarin koin
gin Elizabeth de Tweede van Engeland een niet onverd
stelijk vorkje prikte in haar zilveren ambtsjubileum.
„MENUS HISTORIQUES" werd gisteren uiterst smaal
ten doop gehouden tijdens een lunch in het Haagse res
rant Saur. De genode gasten kregen daar voor hun sla
tussen de kostelijke gangen door een blanco menuk£
waarop zij naar eigen kennis en inzicht de herkomst der
rechten dienden te traceren. Degene, die hier naar het
deel van een inderhaast gevormde jury het best slaagde,
de slimme fijnproever Rabani, consul van Koeweit. Op
prangende vraag: „Wat krijgen menu?", gaf hij telkens w
met volle mond het enige juiste antwoord.
Acties dreigen bij Rijnland
LEIDEN Het groepsbestuur van ambtenarenvakbond Al
/Kabo heeft de directie van Energiebedrijf Rijnland (EBR
een open brief gewaarschuwd voor een „bittere stemming or
het personeel". Een bittere stemming, die is ontstaan vanw
de dreigende bevriezing van de salarissen. De bond sluit adr
niet uit. <i
Abva/Kabo is van mening, dat het personeel van het EBR
de bezuinigingen van de overheid ernstig wordt gedupeerd.
gens de bond moeten de werknemers van Rijnland per 1 jani
rekenen op een salarisvermindering van negentig gulden schp
per maand. Dit kan verstrekkende gevolgen hebben voor
kwaliteit van het werk van de ambtenaren, meent de bond.
het feit, dat de werknemers van Rijnland tussen 1984 en Vj
tien procent van hun loon moeten inleveren, zorgt ervoor dafl
stemming onder werknemers bitter is, aldus de bond.
Abva/Kabo zegt daarmee rekening te moeten houden. De bj"
beperkt zich vooralsnog tot het- schrijven van een open ba
maar sluit scherpe acties niet uit. De bond meldt, dat deze ad 1
momenteel worden voorbereid.
Renault a<Mseert mt oliën
D^Renault 4 is er vanaf f 11.995,-. Incl. B.T.W. AfleveringskosterW. 337,-. Ook kunnen wij u uitgebreid informeren over een snelle en soepele financiering en leasing via Renault Credit Nederland.wijzigingen voorbehouden.
„KLEINTJES"
071-122244
wanneer ook een regen van
stokslagen niet had geholpen
het betreffende ontwerp uit
gevoerd te krijgen om de
doodeenvoudige reden dat
het technisch onmogelijk
was).
Graven der armen
Mededogen toont de Franse
pater wanneer hij bericht
over de armen van Ching-te-
Chên, die wanneer ze
stierven in massagraven
in de bergen hun einde von
den. „Aan de voet van één
van deze bergen is een brede
groeve, omgeven door hoge
muren", schrijft d'Entrecol
les. „Daarin wierp men de li
chamen der armen, die geen
doodkist konden betalen, wat
men hier als het grootste on
geluk beschouwt. Deze plaats
heet „Ouan min kern", d.w.z.
graf voor een grote menigte.
In tijden van pest, die bijna
jaarlijks grote verwoestingen
aanricht in een zo dicht be
volkte plaats, verzwelgt zo'n
groeve heel wat lichamen,
waarop men kalk stort om
het vlees te verteren. Tegen
het einde van het jaar in de
winter kunnen de Bonzen als
daad van weldadigheid waar
zij zelf veel belang bij hebben
want er gaat een flinke in
zameling aan vooraf de
beenderen weghalen om
Elaats voor anderen te ma-
en. Zij verbranden deze
beenderen gedurende een
soort dienst, die zij houden
voor deze ongelukkige ge
storvenen. Aldus bieden de
bergen rond Ching-te-Chên
de aanblik van de aarde,
waarin zovele miljoenen
mensen zijn weergekeerd, die
het lot van alle stervelingen
hebben ondergaan.
Franse missionarissen zoals pater d'Entrecolles hebben zeker
een bepaalde Invloed gehad op de Chinese porseleinfabricage.
Zij waren o.a. betrokken bij het z.g. Kanton émail, waarvan zij
gedurende de regering van keizer K'ang Hsi voorbeelden naar
China brachten om ze daar te laten uitvoeren. Deze schilder-
De Renault 4. Nu wéér. voortreffelijk eigentijds gemaakt meteen nieuwen sierlijk I de zuinigheid blijft Evenals't hartveroverende komfort En zo blijft ze 'n prima keus, J\
dashboard. Waarin de benzinemeter nog altijd met tegenzin naar nul schuift. Die typeren- I de Renault 4, waarvoor uw geld. In 3 uitvoeringen. Die staan vooru klaar. Net als wij. w
Verstopt riool? 1
Bel Webaco 132481 vooi
1
ontstoppen en vernieuwer^
riool.
Radio of tv DEFEKT, bel 01
8523, b.g.g. 9251. wi) kom<
rekt. ook voor wasauton
en geisers, ook 's avonds.
CARAVANS
Wegens omst. heden
6 (8) pers. sta caravan
npl. met veranda, 2 bij
standpl. omgev.
t.e.a.b. Tel. 015-14096
boek ook reprodukties zijn
opgenomen van 28 Chinese
aquarellen, die betrekking
hebben op de vroegere porse
leinfabricage, is dit „brieven
boek" een uitermate interes
sant document geworden, dat
een onderdeel van de kunst
nijverheid belicht, waarvoor
in ons land altijd veel inte
resse heeft bestaan. De be
wondering, waarmee wij
thans nog het K'ang Hsi-por-
selein bekijken, beving ook
pater d'Entrecolles ten tijde
dat het gemaakt werd. „De
mandarijnen hebben, de vin
dingrijkheid der Europeanen
kennende, mij menigmaal
verzocht uit Europa nieuwe,
ongewone ontwerpen te laten
komen om de keizer iets
zeldzaams aan te bieden",
schrijft hij in zijn eerste brief.
„Het is een wrang slot van de
eerste brief van pater d'En
trecolles, die 10 jaar later op
nieuw zijn overste in Parijs
over de Chinese porseleinfa
bricage zou informeren, maar
dan veel meer in technische
zin. Het thans verschenen
boek, dat ook „reprints" van
de 18e eeuwse Franse uitgave
bevat, kwam mede tot stand
door financiële hulp van de
Nederlandse Provincie van
de Orde der Paters Jezuieten
in Den Haag en Van der Ven
en Van der Ven, Antiquairs
in Den Bosch.
„Aan de andere kant dron
gen de Christenen er zeer bij
mij op aan dergelijke voor
beelden niet te leveren, om
dat de mandarijnen zich er
niet zo gemakkelijk bij neer
legden als onze kooplieden
wanneer de pottenbakkers
hun vertelden, dat hun op
dracht onuitvoerbaar was",
voegt hij er aan toe. Deze lie
ten hun plannen pas varen,
techniek werd Jn de 16e eeuw ontwikkeld in Limoges, de ge
boorteplaats van pater d'Entrecolles. De techniek werd in China
geconcentreerd in Kanton, vandaar de naam. De drie Kanton
émail voorwerpen op de foto dateren uit de 18e eeuw. (Collectie
Morpurgo Amsterdam).
