Andropov: harde en bekwame allrounder 1 reemde passagiers op de treeplank ELLE GROEI SPEELT VVD PARTEN Politiek Partij Parlement NENLAND LEIDSE COURANT ZATERDAG 13 NOVEMBER 1982 PAGINA 7 '.ELF f kon het niet Uitgere- op de elfde van de elfde elfde uur van de dag be- Nederland de ontkno- van een politiek drama begonnen was als een rhandaaltje en dat ein- j een kleinschalige imi- W de Amerikaanse Wa f-affaire. Opkomst en tang van de legergroene ,Jet Schwiet sch waait uren die Charl Schwie- 'VD, oftewel Voorheen Iefensie) als staatssecre- heeft doorgebracht, wa- yor hem niet bepaald de ■ste uit zijn leven. „Ik de week na mijn benoe- tot staatssecretaris niet <êlachen gaf hij na zijn >n in een interview toe. \aad was datgene wat de yen week rond zijn per- s gebeurd enkel om te I, maar daar heeft hij het ok zelf naar gemaakt. Het begon allemaal al op de dag dat Ed Nijpels Charl als staatssecretaris presenteerde. Ten overstaan van iedereen hield Schwietert toen vol dat hij reeds twee jaar lid van de VVD was. Het VVD-partijbu- reau wist echter wel beter en verklaarde dat Charls lidmaat schap dateert van eind juni dit jaar. Overigens had de nieuw bakken staatssecretaris on langs nog in een interview met het blad Partnergezegd, bij geen enkele politieke partij te zijn aangesloten. Deze capriolen waren echter nog maar een stormpje in een glas water in vergelijking met wat er later aan de knikker bleek. We hadden nu nog van doen met het verhaal van stoute Jantje die een appel heeft gepikt bii de groenteboer en beweert dat hij het niet heeft gedaan. Als de waarheid toch aan het licht komt, spreekt het hele dorp erover, maar de groenteboer en moe der zijn niet boos, doch slechts verdrietig. DRS. En toen werd het dinsdag, de dag na Charls beëdiging tot staatssecretaris. Op die morgen publiceerde dagblad Trouw dat Schwietert zich ten on rechte de titel van doctorandus had toegeëigend. Iemand die op een dergelijke slordige ma nier met de titulatuur om springt, kan gestraft worden met een boete van maximaal 300 gulden, zo was bij navraag gebleken. Voor Schwietert een kruimelbedrag 1 overigens, maar dat was een bijzaak. Vanaf dat moment was het hek van de dam. Als de nieu we staatssecretaris geen docto randus was (maar slechts „de el arandus", zoals Vrij Neder land meldde), wat zou er dan waar wezen van zijn overige beweringen omtrent zijn ver leden? Het antwoord op die vraag bleef niet lang uit en al spoedig gonsde het aan het Binnenhof van de geruchten. „Het is allemaal nog. veel er ger", riepen vorsende journa listen elkaar met de regelmaat van de klok toe. En het was ook allemaal nog veel erger. Op het ministerie van Defen sie zocht men naarstig in de archieven naar Schwieterts militaire verleden. Daar kwam aan het licht, dat Schwietert als dienstplichtige niet verder was gekomen dan de rang van korporaal en dat hij het dus niet had geschopt tot tweede luitenant, zoals hijzelf alom had beweerd, zelfs ten over staan van vijf miljoen kijkers die Schwietert zaterdagavond glunderend in het programma van Mies Bouwman hadden zien optreden. „Toen duidelijk werd dat hij geen luitenant was geweest, sloegen op het ministerie zowat alle stoppen door", zei een ambtenaar van Defensie later. Dat uitgere kend de staatssecretaris die de belangen van het defensieper soneel onder zijn beheer heeft, in het hol van de leeuw had gepronkt met veren die hij nooit had bezeten, was vele militairen een gruwel. Hier en daar werd zelfs gesproken van majesteitsschennis, omdat offi cieren de eed van trouw aan de koningin moeten afleggen, hetgeen Schwietert dus niet had gedaan. KANDIDAATS Maar er kwam nog meer bo ven water. De staatssecretaris had meermalen openlijk ver klaard dat hij aan de universi teit van Amsterdam met goed gevolg kandidaatsexamen poli ticologie had afgelegd. Daarna zou hij aan de universiteit van Berkeley in het Amerikaanse Californië eveneens een graad in de politieke wetenschappen hebben behaald. Ook deze twee gegevens bleken niet waar te zijn. Door naarstig speurwerk, niet alleen in jour nalistieke kring maar ook op het ministerie van Defensie, werd de waarheid boven wa ter gehaald: Schwietert is in dertijd gezakt voor zijn kandi daatsexamen en heeft in de Verenigde Staten geen enkele graad behaald. Net toen wij ons donderdagmorgen begon nen af te vragen, of Schwie tert zelf eigenlijk wel bestond, kondigde hij zijn aftreden aan. Woensdagmiddag had hij in een gesprek met „zijn" minis ter Job de Ruiter en een aantal topambtenaren al te horen ge kregen „dat het zo echt niet langer kon Vóór die tijd had Schwietert nog een gesprek fevoerd met oud-premier )ries van Agt, met wie hij zeer goede maatjes is. En ook Dries had hem aangeraden de pijp maar aan Maarten te ge ven. Toen Charl aan het eind van de woensdagmiddag in de Tweede Kamer zijn opwach ting maakte bij Albert-Jan Evenhuis, vice-voorzitter van de VVD-fractie (Ed Niipels is met vakantie in Israël, maar werd wel voortdurend vanuit Den Haag op de hoogte gehou den) stond zijn besluit al vast. „Ik kap ermee. Ik neem ont slag", zei hij tegen Evenhuis. De aangesprokene reageerde in eerste instantie ongelovig. Mijn eerste reactie was: je bent gek", vertelde Albert-Jan ons, toen alles al achter de rug was. Hoe, na een diepgaand gesprek met Schwietert, zijn tweede conclusie luidde, is niet moeilijk te raden. „Het is in derdaad maar beter dat je gaat", kreeg Charl van de waarnemend fractieleider te horen. CHARL-AT AN Donderdagmiddag organiseer de het ministerie van Defensie voor journalisten een kennis makingsbijeenkomst met de nieuwe bewindslieden, minis ter Job de Ruiter en de staats secretaris voor materieelza- ken, Jan van Houwelingen. In het zaaltje hing vanzelfspre kend een wat lacherige sfeer, goed voor een geanimeerde bijeenkomst. Grappen en grol len over de zojuist afgetreden bewindsman gingen van mond tot mond. De naam Charl-atan (een vondst van de redactie van NRC-Handelsblad) was onmiskenbaar de beste. Maar ruim gelachen werd er ook om de imitatie van een televisie journalist die met de micro foon in de hand de kijkers toe spreekt met de woorden: „We staan hier voor de kleuter school, waarvan Charl Schwietert heeft beweerd dat hij er twee jaar op heeft geze ten en we praten met het voormalige schoolhoofd me vrouw Govers, thans woon achtig in bejaardentehuis Schaamrood". Intussen zat Charl, zonder be roep, alweer thuis, waar tot zijn verrassing Dries van Agt nog aan de deur kwam om een troostend woord te spreken en een goed glas wijn te drinken. Diezelfde avond nog vertrok Schwietert met zijn vrouw naar hun tweede huis in Zuid- Frankrijk om even op adem te komen. Maar Schwietert wil zo snel mogelijk weer aan de slag, het liefst weer als journa list. Mocht dat niet direct luk ken, dan raden wij hem aan, de tijd te doden met een po ging tot afstuderen. DICK VAN RIETSCHOTEN Andropov, de man verrassend snel na nev's overlijden tot fje secretaris-gene- van de Sovjetrussi- communistische par- [ekozen, staat be- s een uiterst intel- te, zeer kundige, ook meedogenloze idiger van recht en in socialistische ver- lendste wapenfeiten van u 68-jarige streng-ortho- partij-ideoloog, zijn het i om de Hongaarse op- in 1956 met geweld neer lan (Andropov was toen ssadeur in Boedapest), de reorganisatie van de de politieke politie, en rijwel volledige vernieti- van de intellectuele oppo- in de Sovjet-Unie. opov, die een flat be- it op de Koetoezovskij ekt 26 en derhalve al ja- ng een buur van de iievs is, wordt door dege- ie hem beter kennen, ge- teriseerd als een zeer txe figuur. De man met terlijk van een bedacht- hoogleraar in de filosofie zo zeggen waarnemers, zijn omgeving vaak zeer zijn. Hij is een enorme etter, hetgeen onder blijkt uit zijn succesvolle ère, maar hij heeft daarbij zoals de meesten van voorgangers en collega's ver de ruggen van ande zijn doel bereikt. Voor jeldt slechts prestatie als tot succes. Deze harde, eerlijke partijfunctiona- jdt zich in zijn vrije tijd noderne kunst, aan het van literaire en politieke uur en naar sommi nenen te weten aan brijven van gedichten. etsleider Vladimirovitzj Andro-» werd in 1914 in een ko- tndorp in de noordelijke asus geboren. Zijn vader te bij de spoorwegen. Zelf Joerij Andropov als psmaat op een Volga- vervolgens werd hij te- ist en tenslotte studeerde als binnenscheepvaart- undige. Dat gebeurde in het jaar waarin Stalin rote zuiveringen begon, -jarige Andropov, reeds actief lid van de commu- che jeugdbeweging, kon de plaats innemen van een weggezuiverde Komsomol-se- cretaris op een scheepswerf aan de Volga. Een jaar later werd hij Komsomol-voorzitter in Jaroslavl en in 1939 trad hij toe tot de partij die hem een Komsomol-voorzitterschap in het aan Finland grenzende en dus labiele Karelië toever trouwde. Ook tijdens de Finse bezetting, van 1941 tot 1944, bleef Andropov in Karelië, waar hij een van de belang rijkste verzetsleiders werd. Na de oorlog werd hij voor zijn strijd beloond met een be noeming tot partijsecretaris in de Karelische hoofdstad Petro zavodsk en in de nadagen van de Stalin-periode haalde men hem naar Moskou, waar hij de niet onbelangrijke taak kreeg van inspecteur van het Cen trale Comité: hij moest de gan gen van dit illustere gezel schap nagaan. Na Stalins dood, in maart 1953, werd de functie echter afge schaft en Andropov kwam nu, zonder enige ervaring, op het ministerie van buitenlandse zaken terecht en nog wel als leider van de vierde Europese afdeling, waaronder beide Boedapest Na een jaar voelden zijn supe rieuren dat Andropov enige ervaring in het buitenland moest opdoen. Hij ging als am bassade-secretaris naar Boeda pest en werkte zich daar zo snel in, dat hij spoedig deskun diger bleek dan de ambassa deur zelf. Toen deze in 1955 werd teruggeroepen, werd An dropov ambassadeur. Dat was op dat moment een van de zwaarste posten die het Krem lin in het buitenland te verge ven had. want in Hongarije begon het al te gisten. De 42-jarige Andropov bewees echter voor het Kremlin zijn grote klasse: niet alleen liet hij Sovjetrussische tanks komen om de opstand plat te walsen, hij koos ook Janos Kadar uit als degene die op de puinho pen van het oude regime een nieuw socialistisch Hongarije moest opbouwen. Tot op de dag van vandaag heeft Andro pov Kadar altijd de hand bo ven het hoofd gehouden, zelfs in die mate, dat hij bepaalde zeer on-Marxistische economi sche hervormingen die Kadar met goed gevolg heeft doorge voerd, ook voor de Sovjet- -Unie aanbevelenswaardig vindt. KGB-leider Toen in 1967 Stalins dochter Svetlana haar compromiteren- de herinneringen praktisch onder de ogen van de KGB het land uit had gesmokkeld en kort daarop ook zelf naar het westen verdween, werd de leider van de politieke politie, Semitsjastnyj, door Brezjnev op staande voet ontslagen. De KGB bleek onder Semitsjast- nuj danig verloederd te zijn en er was dus behoefte aan een man die deze Augiasstal kon reinigen en die van de politie ke politie weer een efficiënt apparaat zou maken. Brezjnevs oog viel op de succesvolle Joe rij Andropov, die vrijwel op de dag van zijn aanstelling al met een reorganisatieplan kon starten. Onder Andropov werd de KGB weer een goed geöliede machine met een leger ambte naren en naar schatting zeven honderdduizend „medewer kers", die letterlijk overal Andropov Van de nieu we Russische partijleider zijn in het Westen nog maar weinig recente fo to's In om loop. Op deze foto. twee jaar ge leden geno men bij een stemming in de Opperste Sovjet, is An dropov te zien op de achtergrond. Rechts voor aan Brezjnev en links de ook al over leden voor malige par tijideoloog i Soeslov. rondsnuffelen: in elke kazer ne, in alle kantoren, in alle studentenhuizen, in alle ker ken, in elke file voor de staats winkels. Andropov reorgani seerde ook het informatiesy steem, richtte in het Sovjetle- ger bijzondere afdelingen op en had trouwens ook de lei ding over de driehonderddui zend militairen, die de Sovjet russische grenzen bewaken en over het Kremlin-detache- ment, een soort lijfgarde van de Sovjetrussische leiders. Daarnaast had Andropov de beschikking over een eigen nieuwsagentschap, Novosti, en een eigen radiozender, Radio Vrede en Vooruitgang. Onder Andropov werd de KGB weer een apparaat waar op de partij vertrouwen kon, maar ook een apparaat waar voor zelfs de hoogste partijle den schrik hadden. Andropov heeft dit machtigste instituut in de Sovjet-Unie echter nooit gebruikt om tegenstanders of rivalen uit te schakelen. Als man van recht en orde heeft hij de KGB slechts ingezet om de Sovjetrussische verworven heden veilig te stellen. Meedogenloos trad hij met name de laatste twee jaar op tegen dissidenten. Vlak voor zijn afscheid van de KGB kon hij dan ook tevreden zeggen: „Het dissidentenprobleem is opgelost". Hij startte tevens een campagne tegen de ker ken en tegen de steeds meer om zich heen grijpende cor ruptie. Hoewel zelf een minnaar van schone kunsten, heeft hij de afgelopen jaren ook beeldende kunstenaars en schrijvers met harde hand in het socialisti sche gareel geduwd, experi menten zijn weer uit den boze. Partijsecretaris Joerij "Andropovs opstap tot de functie die hij sinds gisteren bekleedt, was zijn benoeming tot partijsecretaris in mei jongstleden. Kort daarop legde hij zijn functie bij de KGB neer en sindsdien liet hij niets na om „de lucht van de gehei me dienst" die nog steeds rond hem hing, kwijt te raken. De afgelopen maanden heeft hij zich geprofileerd als een politi cus, ideoloog en staatsman en omdat hij in feite ook een ech te allrounder is, kan men zijn benoeming op de hoogste post die er in de Sovjet-Unie be staat, niet als verbazingwek kend beschouwen. Peking Een nadeel voor Andropov is, dat hij nooit of te nimmer een „kapitalistisch" land heeft be zocht, zelfs nooit een politicus uit het westen heeft ontmoet. Andropov is z'n hele commu nistische leven lang ingespon nen geweest in het Moskouse web. En tegen Andropov spreekt ook, dat uitgerekend hij in 1963, samen met de in ja nuari overleden Soeslov, met de Chinezen de laatste onaan gename gesprekken heeft ge voerd, voordat Peking het door Moskou geleide socialisti sche kamp verliet. Op 22 april van dit jaar mocht Andropov de feestrede houden naar aanleiding Van Lenins veijaardag. Hij kondigde in zijn toespraak aan, dat in het jaar 2000 „het ontwikkelde so cialisme" in de Sovjet-Unie voltooid zal zijn. Chroetsiov had die belofte al voor 1980 gedaan en Brezjnev heeft in de nieuwe grondwet van 1977 reeds laten vastleggen, dat het „ontwikkelde socialisme" al bereikt is. Of het Andropov zal lukken, is een grote vraag, maar zeker is: de man is uit zonderlijk bekwaam. LEO VAN VLIJMEN HAAG Menig lid '""zal een „Aha-Er- s" gehad hebben, hij deze week de ten las. Het is immers niet zo lang geleden de voorpagina's dage- nieuwe schandalen Iden over vooraan- ïde Democraten. Ze ien in de gevangenis ten, ze hadden hun huis in brand gesto- Nu was het dan de die iets dergelijks kwam. Drie affaires n week: Van Aarden- ichwietert en Metz. igt dus voor de hand dat partijen een factor ge- fichappelijk hebben. Wel- e factor is er ook, al zijn niet alle schandelen mee rklaren. Net als D'66 vo- ar, maakte de VVD dit een razendsnelle groei Suoces trekt mensen aan; merika noemt men dit hijnsel het „bandwaggon- effect". De mannen aan het stuur hebben het meestal zo druk, dat zij er niet toe komen een nadere blik te werpen op de meerijders. Ook de VVD heeft nu moeten ervaren dat dit een blunder van de eerste orde is. De passagiers op de treeplank zijn meestal niet van het hoogste allooi, ook al we ten zij dat goed te verbergen. Charl Nemen we allereerst Charl Schwietert. Op het Binnenhof is het een publiek geheim dat hij als politiek redacteur van het NOS-journaal een bijzon dere band had met de CDA- ministers Van Agt en Van der Stee. Voor laatstgenoemde trad Schwietert, samen met zijn NOS-collega Hans Hillen, de laatste tijd zelfs op als tekst schrijver. Politiek Den Haag was dan ook niet zp erg ver baasd, toen bekend werd dat Schwietert per 1 januari direc teur voorlichting op het depar tement van Financiën zou worden. Ironisch genoeg was het een speech van Schwietert, die Van der Stee de politieke nek brak. Tijdens de verkiezings campagne had hij- de minister „kotsmisselijk" laten worden van de houding van de vakbe weging. Dat was nog in de tijd dat Van Agt, zelf geen groot vriend van de vakbonden, po litiek leider was van het CDA. Zijn opvolger Ruud Lubbers zag zich door de uitlating van Van der Stee gesterkt in zijn overtuiging dat beter iemand anders de schatkist zou kun nen gaan beheren. Terug naar Charl Schwietert. Hij is getrouwd met Dieudon- née ten Berge, medewerkster van Elseviers Magazine en TROS-Aktua (tv). Deze beide periodieken plegen innige banden te onderhouden met de „inner circle" van de VVD. Nadat Schwietert had gemerkt dat Elsevier-hoofdredacteur Ferry Hoogendijk een goede kans maakte voor de VVD in het kabinet te komen, ging er bij Schwietert een lampje branden. Directeur Voorlich ting was één ding, maar minis ter of staatssecretaris iets ge heel andersDus liet hij aan Ed Nijpels merken dat hij ook de beginselen der liberalen een zeer warm hart toedroeg. De jeugdige VVD-leider be ging de fout te denken dat dit wel een mooi stuntje zou zijn. Hij zag de koppen in de kran ten al voor zich. Sympathisant van CDA blijkt overgelopen naar VVD. Daarmee zou eens te meer bewezen zijn dat deze partij ook aan christenen een heel goed onderdak biedt. Bo vendien was Schwietert een bekende Nederlander, doordat hij elke avond in zo'n vier mil joen gezi'nnen op de buis kwam, en straalde hij vanwe ge zijn werk een zekere poli tieke deskundigheid uit. Charl werd dus bijgeschreven op het lijstje van toekomstige VVD- staatssecretarissen. Geen BVD „We zijn niet van plan een BVD-achtig onderzoek te ver richten naar het verleden van elk van onze kandidaten", zei VVD-voorzitter Jan Kammin- ga nadat Schwietert was afge treden. Partijgenoten van hem mompelden in de wandelgan gen van de Tweede Kamer: „Hadden we het maar wèl ge daan". Op die manier zou in elk geval ontdekt zijn, dat Schwietert zich ten onrechte ook op z'n eigen briefpa pier uitgaf voor doctoran dus, terwijl hij nog niet eens zijn kandidaatsexamen had ge haald. Als „drs" had hij zich ook voorgedaan bij zijn sollici tatie op Financiën. Met die wetenschap is het niet te ver wonderen dat Schwietert, een maal aan de macht, zichzelf als ware hij de voormalige Oegan- dese dictator Idi Ami Dada, pijlsnel bevorderde. De korpo raal was in één dag luitenant geworden. Het meest triest is nog dat Schwietert het de ambtenaren van Defensie hoogst kwalijk neemt dat ze hem in die leu gen niet gedekt hebben. „Ik heb me vergist in wat ik daar zou aantreffen: een departe ment waar rechtlijnigheid en traditie zeer belangrijk zijn", zegt hij in een afscheidsinter- view. Op Verkeer en Water staat, waarvoor de VVD hem oorspronkelijk bestemd had, „zou me niet zijn overkomen wat nu is gebeurd". Het is te hopen dat de ambtenaren van V W protest aantekenen te gen deze wel zeer infame aan tijging. Metz En dan is er nog Jaap Metz, verslaggever van het dagblad De Telegraaf, die als 46e op de kandidatenlijst stond, waar mee de VVD de verkiezingen inging. Ook in zijn geval geldt dat met een grondig onderzoek een hoop narigheid zou zijn voorkomen. In Amsterdam was aan veel mensen bekend dat Metz nauwe contacten had onderhouden met de makelaar Ton Fagel (F S Properties BV), die verdacht wordt van miljoenenfraude. Nu heeft het maar een haartje gescheeld of hij zou deze week beëdigd zijn als lid van de Tweede Kamer. Het was de zaak-Schwietert, die de VVD er op het laatste moment toe bracht Metz nog maar even op een zijspoor te rangeren, totdat er dan wel een onderzoek zou zijn afge rond. Veel keus hadden de li beralen in dit geval overigens niet meer, omdat enkele dag bladen al driftig aan het spit ten waren in het verleden van Metz. Van Aardenne Gijs van Aardenne, de minis ter van Economische Zaken, is van een andere categorie dan de Schwieterts en de Metzen. Het treeplankstadium is voor hem al heel lang geleden; hij zit al jaren in de cabine van de bestuurders, momenteel zelfs als instructeur voor de nieuwe eerste chauffeur, Ed Nijpels. Wellicht is dat de reden, dat de VVD zijn affaire op andere wijze behandelt. Want de publiciteit rond de bovengenoemde parvenu's moge dit aan het gezicht heb ben onttrokken, ook met deze arrivé in de VVD is er wel de gelijk iets aan de hand. Van Aardenne heeft tenminste de schijn op zich geladen dat hij op „handige" wijze een kor ting op zijn wachtgeld als mi nister (in het eerste kabinet- Van Agt) wilde voorkomen. Doordat het bedrijf Holland Sea Search hem pas na 1985 na afloop van de wachtgeld periode zou betalen voor zijn werkzaamheden als presi dent-commissaris, zou hij dit geld niet van zijn pensioen als ambtsdrager behoeven af te trekken. De minister van Binnenlandse Zaken, de VVD'er Rietkerk, zegt te hebben vastgesteld dat Van Aardenne dit commissari aat wèl heeft opgegeven, toen hij bij de overheid een pensi oenaanvraag indiende. Ook zou zijn collega en partijgenoot hebben gesteld dat hij „thans" geen betaling van HSS ont ving. Volgens Rietkerk is daarmee de kous af, temeer omdat maatregelen zijn geno men om Van Aardenne het geld voor het ene jaartje, dat hij HSS-commissaris was, te laten inleveren. Maar daarmee is natuurlijk niét het laatste woord gespro ken. Het zou de VVD sieren als zij het lid Van Aardenne exact zo zou behandelen als de leden Schwietert en Metz. RIK IN T HOUT

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1982 | | pagina 7