Kakelen
Noo tje
Pim en
als een kip
mét kop
sfeertje
van Mieke
&„e°bs-
op d<
|de tai
ernsti,
PIET SNOEÏ
ZATERDAG 9 OKTOBER 198
AMSTERDAM Nu de her
nieuwde opkomst van het fas
cisme, zichtbaar gemaakt door
de kamerzetel van Janmaat,
allerwegen zorgen baart,
neemt het gesprek met prof.
dr. Egbert Boeker plotseling
een akelig actuele wending.
Over wenselijke ontwikkelin
gen bij het natuurkunde-on-
derwijs zou gepraat worden
(Boeker is hoogleraar in de
theoretische natuurkunde aan
de Vrije Universiteit te Am
sterdam), maar waar hij per
saldo op uitkomt, is dit: „Leer
lingen krijgen niet bijgebracht
hoe ze de losse stukjes kennis
die ze opdoen, met elkaar in
verband moeten brengen. Ze
leren nauwelijks denken in
samenhangen. Daardoor zijn
ze in hun verdere leven vat
baar voor manipulatie. Ze lo
pen het gevaar, dat ze emotio
neel gaan reageren op wat er
vanuit de maatschappij op hen
afkomt, want verstandelijk
weten ze er geen weg mee. Ze
zullen de neiging hebben om
door te draven, naar rechts of
naar links".
In extreme gevallen kan dat leiden
tot fascisme, denkt prof. Boeken,
om zich heen kijkend. Een proces
dat kruipt waar het niet gaan kan.
„Als ik nu de anti-kernwapen-be
weging neem waarmee ik zelf veel
betrokkenheid voelJe vindt er
een groot aantal mensen, die hun
verzet baseren op verstandelijke
gronden. Maar daarnaast tref je er
een onderstroom aan van in wezen
zeer rechtse, behoudende mensen
die handelen uit onberedeneerde
gevoelens van onvrede, van natio
nalisme, van romantiek, van heim
wee naar de goeie oiiwe tijd. Het
komt- mede omdat ze in hokjes heb
ben leren denken. De kennisover
dracht op onze scholen is veel te
verbrokkeld geworden; De leerlin
gen houden er geen samenhangen
de visie aan over".
Aanleiding voor het interview was
de beslissing van de minister van
onderwijs en wetenschappen om
het vak „natuurkunde in de sa
menleving" met ingang van dit
schooljaar toe te laten als keuze-on
derwerp bij het eindexamen na
tuurkunde vwo (voorbereidend we
tenschappelijk onderwijs, zeg maar:
atheneum en gymnasium). Een af
getekende overwinning voor prof.
Boeker en de zijnen. Sinds 1978
Ceulemans:
gretige
fabrikant
NATUURKUNDE IN DE
SAMENLEVING
„Ik wilde vooral duidelijk mak(ven>
dat ik in de markt ben voor bepa irs
de commerciële doeleinden", r< an 1
geert Pim Jacobs. „Op deze man
maak ik misschien de kans iets g:
ter dat er een produkt op me
komt, waar ik een zekere affinit>en
mee heb. Ik wilde dan ook absoli iar
niet, dat die advertentie in andcndel
media zou komen te staan. Allet de
in dat reclamevakblad"
„De advertentie is echt wel nodi
verduidelijkt Jacobs, want hij is
lesbehalve een strooppot voor g
tige reclamevliegen. „De Nederl;
ders zijn een beetje schuchter v idsb'
dat betreft. Ze denken: Die Jac<h0uc
daar hoeven we toch niet bij aan
komen. Het is goed dat de reclan
mensen nu weten, dat er artiest^
zijn, die zich voor reclameeampidrei^
nes beschikbaar stellen". idse
Wat vindt Jacobs van de zinsm
i de advertentie „Ook dit naj;
zal Pim Jacobs weer veelvuldig f Y°°
radio en tv verschijnen fhjks
„Ja, daar ben ik eigenlijk minifj? r
gelukkig mee. Die formuleringf^har
niet van mij, maar van Karei HijPaarr
Ik vind, je moet de reclame en 'F
dio- en televisiewerk scherp
scheiden houden. Maar ja, het stj.en
er nu eenmaal". r.ert
BAS MARTEtlgde
|rd ui
de
Jonde
militaire en internationale aspecfl on
die ermee samenhangen". aamt
Ie) slu
-preigc
Legpuzzel
Doel van het onderwijs dient te bben
dat de leerling op school een ovaalt
zicht krijgt van de totale werkeliven 1
heid waarin hij leeft. De praktijk var
echter dat in een groot aantal vl met
ken steeds slechts één kant vai
werkelijkheid behandeld wo
„Net stukjes uit een legpuzzel dï
zelf maar in elkaar moet passi
vergelijkt' prof. Boeker. „Wij d;
entegen willen vanuit het vak
tuurkunde lijnen trekken naar
totale maatschappelijke werkel
heid. Wij willen bereiken dat]
leerling begrijpt hoe de natuurkj
de deel uitmaakt van de wereli
de cultuur waarih we leven,
geven voorbeelden van maatsc!
pelijke probleemvelden waarin
tuurkunde en meer in het at het
meen wetenschap en techniek bben
belangrijke rol spelen. We lorden
zien hoe natuurkundige kei
door leerlingen gebruikt kan a
den om zelf tot een verstandi
oordeel te komen tot een gel1
anceerd oordeel ook, want we leien, c
de scholier gelijktijdig hoe nooih Hi
kelijk het is om allerlei sociale,Ln
litieke en economische aspecterl j
een probleemstelling te betrekf
Het geloof in eenduidige antwfe®
den moet worden afgeleerd, hetfjid
wegen van Verschillende argums uit
ten aangeleerd". rken
Wat vinden de betrokkenen er
van? Aan het experiment hel
de afgelopen jaren alles bij ell
zo'n 8.000 leerlingen deelgenor
Dus durft prof. Boeker op enigfldst
zicht bogen. Met gretigheid citm te
hij uitspraken als deze: „De stch doe
interessanter dan de gewone
tuurkunde. Het leest fijn, net all
krant. Het gaat over dagelijkse lIj" j
gen. Dat herken je. Vroeger wL® j
de enige praktische dingen L
proeven en die werden d'kv'|ebore'
niet eens voorgedaan, maar alt,
in het boek besproken. Nu
tenminste gestimuleerd om watL
natuurkunde te gaan doen. Der*,,
wone natuurkunde bestaat uit h
ter formules leren. Nu leer je t
banden. De theorie ben je f
weer zo vergeten. MaatschappeL
zaken onthoud je veel beter. Hts
nieuw, anders, maar niet zoals ajj
het vak maatschappijleer. l|v
wordt als een kip zonder kop g(Kmsi J
keld. Hier weet je precies waardv
het gaat. Je krijgt argumenten j_
en tegen. Je overziet het heleL t
Foto: CEES VERKERK
hebben ze ervoor geijverd, maar
verder dan een experiment op der
tig scholen mochten ze tot dusver
niet gaan. Nu de doorbraak: „Met
veel vijven en zessen, dat wel",
grinnikt Boeker bevrijd.
„Het hoofdstuk wapens stuitte bij
het ministerie op grote moeilijkhe
den. We dachten dat we problemen
zouden krijgen met het hoofdstuk
energie. Maar nee, het feit dat je bij
natuurkunde over wapens wilde
praten, over de dreiging, over on
derhandelen, dat wierp een smet
op het onbevlekte blazoen van de
natuurkunde. Dat gaf een te nega
tief beeld. Toch hebben we het er
op een enigszins verdoezelde ma
nier in weten te krijgen".
Volwassenheid
Daarmee heeft natuurkunde in de
samenleving als keuzevak bij het
voorbereidend wetenschappelijk
onderwijs de fase van volwassen
heid bereikt. Elke school mag het
op zijn rooster nemen. „Sterker",
glorieert prof. Boeker. „Iedere leer
ling die het wenst te kiezen, zal het
voortaan moeten krijgen ook. Hij
heeft er recht op. En ik denk dat
het zich als een inktvlek zal uit
breiden. Voortgezet basisonderwijs.
Mavo, havo. Het is een begrip aan
het worden in heel de onderwijs
wereld. Het idee dat natuur, tech
niek en samenleving als een onlos
makelijke drieëenheid opgevat en
behandeld dienen te worden, sijpelt
overal door. Je krijgt het niet meer
weg".
Het batig saldo zal zijn dat de scho
len straks een nieuwe generatie
van meer bewuste leerlingen gaan
afleveren, voorspelt Boeker. „Ik
bedoel daarmee leerlingen die in
staat zijn op eigen kracht, met ge
bruikmaking van de samenhangen,
de verbanden die ze hebben leren
zien, een maatschappelijk stand
punt in te nemen. Want dat is de
mocratie. Ze zullen een eigen, door
dachte visie hebben en dus minder
vatbaar zijn voor manipulatie door
links, door rechts, door welke club
dan ook. Ze zullen een kritisch
electoraat gaan vormen. Dat is don
ders vervelend voor de politici, ze
ker, maar uiterst gunstig voor de
samenleving".
Het project „natuurkunde in de sa
menleving" door Boeker en de zij
nen aan de Vrije Universiteit opge
zet, betekent een wereldprimeur.
Ook buiten de grenzen is men wak
ker geschud. „We krijgen veel in
ternationale belangstelling, met
name uit Duitsland en Engeland.
Er blijken opeens overal progres
sieve natuurkundigen te zitten die
vinden: We hebben het vak nogal
wereldvreemd op de leerlingen
overgebracht. Het inzicht breekt
baan dat je scholieren moet leren:
Als je in de maatschappij ergens
voor of tegen bent, probeer dat dan
op een verstandelijke, logische,
duurzame manier te zijn".
Bewuste keuze
Onwrikbaar uitgangspunt van prof.
Boeker is dat het onderwijs recht
dient te doen aan de verschillende
visies die er leven in de maatschap
pij. Leerlingen moeten zoveel mo
gelijk zelf tot een bewuste keuze
kunnen komen. Door een dergelijk
keuzeproces te bevorderen, levert
het onderwijs een belangrijke bij
drage aan de vorming van leerlin
gen. „Helaas", stelt Boeker vast,
„overheerst de, neiging te denken
dat dit kan worden overgelaten aan
de meer maatschappij-gerichte
vakken. Onjuist. De westerse de
mocratie stoelt op het beginsel dat
de bevolking een doorslaggevende
stem heeft bij de inrichting van zijn
eigen maatschappij. Maar juist na
tuurwetenschap en techniek bepa
len heel sterk het gezicht van de
samenleving. Daarom dienen voor
al ontwikkelingen op dat gebied
onderwerp van democratische be
sluitvorming te zijn. Natuurweten
schap en techniek leiden geen ei
gen leven. Het zijn ook maar men
selijke activiteiten, met alle onge
wisheid van dien".
Hoe betrekkelijk nieuw dit inzicht
is, illustreert prof. Boeker aan de
hand van de wereldtentoonstelling,
die in 1933 in Chicago gehouden
werd. Het motto luidde: „De we
tenschap ontdekt, de industrie past
toe en de mens past zich aan". Ach
terhaald? „Ik kom nog steeds ele
menten tegen van die gedachten-
gang. Om bij het onderwijs te blij
ven: op de scholen waar we ons ex
periment met natuurkunde in de
samenleving hebben gedaan, bleek
het voor de leerlingen iets heel
nieuws te zijn dat ze tijdens de na
tuurkundeles een eigen mening
konden ontwikkelen. Ze waren ge
wend alle informatie uit het boek
of van de leraar als zoete koek te
slikken. Het ging immers over fysi
sche wetten en die zijn niet aan dis
cussie onderhevig".
Het vak „natuurkunde in de sa
menleving" staat discussies wel de
gelijk toe en moedigt ze zelfs aan.
„We brengen de vraagtekens syste
matisch bij de leerlingen", zegt
prof. Boeker. „Neem de kernreac
tor. In de natuurkundeprogram-
ma's van havo en vwo heeft dit on
derwerp een vaste plaats. Maar de
behandeling blijft in de regel be
perkt tot het bespreken van de na
tuurkundige principes waarop de
werking berust en van een paar be
langrijke technische onderdelen.
Onvoldoende natuurlijk. In de
maatschappij komen leerlingen de
kernreactor niet tegen als een knap
bedacht apparaat, maar als middel
punt van felle tegenstellingen.
Daar moet je aansluiting bij zoeken.
Die tegenstellingen moet de leer
ling kunnen begrijpen. En dat leer
je hem door hem niet alleen te la
ten kijken naar de werking van
zo'n reactor, maar ook naar econo
mise^, sociale, politieke, ethische.
Jacobs heeft wel gezegd: „Ik doe
alleen datgene waar ik achter sta,
waardoor ik geloofwaardig blijf".
Vooral op muziekgebied zal hij erg
selectief zijn. Hij zal bijvoorbeeld
geen reclame gaan maken voor de
groep Normaal. Dat gelooft natuur
lijk niemand. De uiteindelijke be
slissing ligt bij hem".
Wat moeten we verstaan onder
„exclusiviteitsbasis"?
„Als Jacobs bijvoorbeeld reclame
maakt voor schrijfmachines be
perkt hij zich tot dat produkt. An
ders zou hij een malloot zijn. Een
zakkenvuller. Ik denk zelfs dat tus
sen twee reclamecampagnes een
bepaalde afkoelingsperiode moet
zitten. Je moet de man er voor hoe
den, dat ie ongeloofwaardig over
komt. Ik denk, dat het er in de
praktijk op neerkomt, dat Pim
nooit meer dan twee campagnes
per jaar zal doen".
Enorme bedragen
Inmiddels hebben al twee bedrij
ven gereageerd. Een grammofoon
platenfirma en een grootwinkelbe
drijf vechten om Jacobs' gunsten.
„Een van die twee zal afvallen. Je
moet niet vergeten, het gaat na
tuurlijk om enorme bedragen", al
dus Hille. Over de kosten van een
Pim-Jacobscampagne wil hij niet
meer kwijt dan dat „de tarieven in
overleg worden vastgesteld".
Hille is best bereid te verklaren,
dat hij de eerste in Nederland is,
die de zaken op deze wijze aanpakt.
„Maar", zegt hij, „ik vind het niet
zo uniek. Ik denk dat wij het liit
Karei Hille: „We laten zien dat een
een mens is".
het verdomhoekje hebben gehaald
We laten zien dat een artiest of
presentator ook maar een mens is.
Niets bijzonders. Dat hij als hij een
baantje zoekt ook een advertentie
plaatst".
Problemen met de omroep, waar
aan vooral Leontien Ceulemans en
Pim Jacobs hun bekendheid ontle
nen heeft Hille niet. Naar eigen
zeggen heeft hij „een prima contact
met de omroep". De AVRO heeft
er geen enkel probleem mee. Zoals
het nu gaat doe ik niets, wat niet is
toegestaan. Ik heb ook niet het ge
voel, dat ik op de rand van het mes
balanceer. Ik maak gewoon ge
bruik van de bekendheid van die
mensen".
„Ik denk wel dat het niet juist is als
we bijvoorbeeld direct zouden in
haken op een programma dat Pim
presenteert. Ik wil geen ruzie met
de omroep. Het is volmaakt on
denkbaar, dat Pim reclame maakt
voor het spelletjesbureau van de
makers van Babbelonië".
Overigens, ook al zouden de om
roepen niet zo gelukkig zijn met
deze manier van adverteren, veel
kunnen zij niet doen. Zowel Pim
Jacobs als Leontien Ceulemans
werken freelance. En hoewel een
zegsman van de NCRV verklaarde
„nog van niets te weten", is er geen
enkele bepaling in het contract van
beiden, die dergelijke nevenactivi
teiten verbiedt.
Zoals gezegd, Pim Jacobs zullen we
dit najaar behalve op radio, tv en
in Babbelonië ook terugzien in een
advertentiecampagne ofwel voor
„de grammofoonplatenfirma, dan
wel voor het grootwinkelbedrijf.
Voor Mieke Telkamp ziet Hille rui
me mogelijkheden in de eau-de-co-
Prof. Boeker: „Er blijken opeens overal progressieve natuurkundigen te zitten".
ontdekt 0'le
HILVERSUM Pim Jacobs
heeft een fantastisch nieuw
nootje ontdekt. Deze schok
kende mededeling was enige
tijd terug te vinden in een pa
ginagrote advertentie in het
reclamevakblad Adformatie.
Op deze pagina een glunde
rende Jacobs, die zich zelf
blijkens de begeleidende tekst
maar al te graag wil verhuren.
„Stel u voor - nog dit najaar
een reclamecampagne met
Pim Jacobs. Op exclusiviteits
basis uiteraard. Een idee voor
u?", roept bemiddelaar Uto
pia-Promotions ons toe. En
„snaaks" daaronder: „Ook dit
najaar zal Pim Jacobs weer
veelvuldig op radio en tv ver
schijnen
Het brein achter deze voor Neder
land unieke manier van aanprijzen
is Karei Hille, directeur van Utopia
Promotions BV in Hilversum.
Naast Jacobs hoopt hij al gauw Le
ontien Ceulemans, Mieke Telkamp
en Doris D. op de markt te kunnen
gooien. Hille is zeker van zijn suc-
„Als ik een bepaald produkt zou
hebben, zou ik dat altijd laten in
troduceren door een bekende Ne
derlander. Dat geeft een extra at-
tentiewaarde. De aandacht wordt
er meteen op gevestigd. Als je iets1
wilt brengen moet je proberen uit
de grijze massa te komen".
Niet iedereen zal tegen betaling de
beschikking over Jacobs' diensten
kunnen krijgen. Karei Hille: „Pim
artiest of een presentator ook ma
lognesfeer. Doris D. verwacht hij
de reclame voor kleding. Voor I
ontien Ceulemans heeft hij m(
moeite wat passends te vind(
Maar ook voor haar zal ongetw
feld een gretige fabrikant te vind
In de markt
