N EN OM HET HUIS
Als het dagelijkse
leven realiteit is,
is de Sovjet Unie een
verrassend gewoon land
^Thee de
rank van de
9Ïielderheid
Wintermode: klaar voor de cape
Lange
paar de
staart...
50,
INNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 29 SEPTEMBER 1982 PAGINA
onmacht van het bureaucrati
sche systeem dat de Sovjet-
Unie eigen is, maar zeker ook
nog steeds als gevolg van de
gigantische schade, die het
land in de Tweede Wereldoor
log heeft opgelopen en een
grote bevolkingsgroei in de
eerste tientallen jaren na die
oorlog (een probleem dat ook
in het Westen niet onbekend
is). Om zoveel mogelijk men
sen zo snel en goedkoop moge
lijk onderdak te bieden, zijn de
laatste jaren enorme woonwij
ken uit de grond gestampt,
waar in één woning vaak drie
of vier generaties en twee of
drie gezinnen wonen. Uiter
aard roept dat frustraties op.
Bovendien bestaat er, zoals
ook Trifonov constateert, een
bloeiende zwarte ruilmarkt,
waarop soms transacties voor
komen, waarbij wel zo'n twin
tig gezinnen betrokken zijn
(dat Trifonov hierover trou
wens een min of meer cynisch
toneelstuk kon schrijven dat
bovendien een succes kon
worden in theaterminnend
Rusland, geeft aan dat een be
paalde vorm van kritiek op
het systeem best mogelijk is).
Drank
De frustraties die de woning
nood oproept, werken door in
de rest van het dagelijkse le
ven. Een ander probleem is
bijvoorbeeld het welhaast on
voorstelbaar grote drankge
bruik: de Rus besteedt gemid
deld 14,5 procent van zijn in
komen aan alcohol (voorname
lijk wodka, met een alcohol
percentage van boven de 40
procent). Dat is ontzettend
veel, vooral als je bedenkt dat
het gemiddelde maandloon
van een arbeider 140 tot 150
roebel bedraagt (de koers is
nogal wisselvallig, maar dat
zal zo rond de 250 tot 300 gul
den zijn), en dat praktisch elk
gezin meer dan één inkomen
uit te geven heeft (arbeiders
behoren trouwens tot de „be
terbetaalden": artsen en lera
ren verdienen niet veel meer
dan 120 roebel per maand; de
meeste artsen en leerkrachten
zijn dan ook vrouwen, die
daarmee een aanvulling ver
dienen op het inkomen van de
man). Zo'n 60 procent van alle
ongelukken met dodelijke af
loop in de Sovjet-Unie zijn te
wijten aan drankmisbruik, de
helft van alle moorden (hoe
veel dat er zijn is overigens
niet bekend) wordt begaan on
der invloed van alcohol, 70 tot
95 procent van alle scholieren
zou alcohol gebruiken, 70 pro
cent van alle vrouwen die een
aanvraag voor echtscheiding
hebben ingediend, deden dat
vanwege het drankgebruik
van de man. Een anecdote:
„Neue Zürcher"-correspon-
dent Reinhard Meier viel het
kort na zijn aankomst in Mos
kou op, dat de doppen op fles
sen met sterke drank van een
belabberde kwaliteit zijn. „Je
kunt een fles niet eens meer
fatsoenlijk afsluiten", en aan
een Rus vroeg hij, of dat altijd
zo was. Het antwoord: „In
Rusland worden flessen die
eenmaal open zijn gemaakt,
niet meer afgesloten".
Gevolgen
De autoriteiten zitten met het
probleem wel degelijk in hun
maag (de drinkende Sovjet
burger waarschijnlijk 's mor
gens vroeg ook wel eens),
maar laat het bij symptoombe
strijding. In campagnes wordt
gewezen op de schadelijke ge
volgen, voornamelijk het ver
lies aan arbeidsproduktiviteit,
maar de verkoop van drank
wordt niet echt tegengegaan
(sterke drank mag alleen niet
worden verkocht in de buurt
van scholen en fabrieken),
waarschijnlijk omdat het zo'n
fantastische bron van inkom
sten is. Terwijl sommige offi
ciële stemmen ook beweren
dat het niet zo erg is: laat de
mensen maar even vluchten
uit de werkelijkheid. Boven
dien heeft het Russische volk
op het gebied van alcohol een
eeuwenlange traditie. Reeds
1000 jaar geleden schreef Wla-
dimir de Heilige: „Het drinken
is een Russisch genot: we kun
nen het niet laten!" en in 1865
zorgden de „accijnzen" op
drank voor maar liefst 38 pro
cent van de totale inkomsten
van het Tsarenrijk.
Dsjinsi's
Een weer heel ander probleem
is de beperktheid van voorra
den levensmiddelen, kleding
en luxe artikelen. Er gaat geen
dag voorbij of je ziet in de stra
ten van de steden (op het plat
teland schijnt de situatie wat
beter te zijn) wel lange rijen
mensen bij allerlei winkels. De
oorzaak moet enerzijds weder
om gezocht worden in het bu
reaucratische karakter van het
Sovjet-systeem, maar ander
zijds zeker ook in een vrij om
vangrijke onderproduktie.
Daarnaast bestaat een veel
grotere vraag naar buitenland
se artikelen dan het aanbod
kan verwerken. Buitenlandse
artikelen worden door de
doorgaans zelfbewuste Russi
sche „consument" wat kwali
teit betreft hoger ingeschat
dan de Russische. Een voor
beeld daarvan zijn de jeans, de
„wonderbroek" waarover zelfs
in de officiële pers uitgebreide
discussies worden gevoerd:
met name onder de veelal zeer
modebewuste jongeren is daar
een grote vraag naar. Omdat
deze broeken in de Sovjet-
Unie nauwelijks gefabriceerd
werden (en waren), ontstond
er al snel een bloeiende zwarte
markt in buitenlandse „dsjin
si's", zodat voor Westerse jeans
grif 200 roebel betaald werd.
moraal dan die. welke wij
kennen ..Er wordt in ons be
drijf alleen maar op gelet, of je
's morgens op tijd aanwezig
bent. de rest van de dag kun je
doen wat je zelf wilt", zegt een
secretaresse bij wijze van on
getwijfeld overdreven voor
beeld. Een belangrijke oorzaak
van die lossere moraal is het
chronisch tekort aan arbeids
krachten: een bedrijf kan niet
zomaar medewerkers ontslaan,
want er zijn nauwelijks nieu
we te vinden (hetgeen de wer
kende in de Sovjet Unie bo
vendien zijn praktisch enige
pressiemiddel geeft, staken is
immers verboden).
Emigratie
Het is niet een uitsluitend ne
gatief verslag geworden, dat
Reinhard en Kathrin Meier
hebben gegeven, ondanks bo
venstaande voorbeelden, die
de indruk zouden kunnen
wekken dat het inderdaad
geen pretje is om in de Sovjet
Unie te leven. Er zijn welis
waar talrijke Sovjet burgers,
die met de gedachte aan emi
gratie spelen (daartoe vooral
aangespoord door de westerse
propaganda-zenders), maar va
ker gaat het daarbij om de mo
gelijkheid althans in gedach
ten een alternatief te hebben
voor de relatief armoedige le
vensomstandigheden, dan dat
men werkelijk van plan is de
stap te wagen een uitreisvisum
aan te vragen. Dat de Sovjet
regering in ieder geval een
grote mate van legitimiteit
heeft ontleend aan het feit dat
ze 65 jaar het land bestuurd
heeft moge duidelijk zijn. Mei
er is ook optimistisch over de
levenskansen van de socialisti
sche (en uiteindelijk commu
nistische) staat: „De Sovjet
Unie haalt het jaar 2000 wel",
stelt hij in antwoord op wijlen
de Russische dissident Andrej
Amalriks vraag: „Haalt de
Sovjet Unie 1984?".
„Sovjetrealitat der siebziger
Jahre" is vooral een boeiend"
beeld van het normale dage
lijkse leven in het grootste'
land ter wereld. Wellicht kan
dit soort boeken een bijdrage'
leveren aan het wegwerken
van het aangeleerde „vijand
beeld", dat wij in het westen
ten opzichte van de Sovjet
Unie koesteren. Het wachten
is dan op het moment, dat ook
in de Sovjet Unie een dergelijk
boek over het westen kan
worden uitgegeven. Maar wie
weet: misschien levert ook
daartoe een boek als dat van
Reinhard Meier en Kathrin
Meier-Rust wel een aanzet.
JOS OUDE HOLTKAMP
Reinhard en Kathrin Meier-
Rust: „Sovjetrealitat der
siebziger Jahre. Szenen und
Analysen". Uitgeverij: Ver
lag Neue Ziiricher Zeitung,
Postfach. CH-8021 Zürich.
Kapper Christiaan, de grote
man achter de covers van
dure Amerikaanse modetijd
schriften, die alleen maar
kapsels ontwerpt, nauwelijks
zelf meer de schaar hanteert
voor de klanten, behalve als
het koninklijke hoogheden,
echtgenoten van super-indus
triëlen of beroemdheden van
film en toneel zijn. voorspelt
de terugkeer van de lange
paardestaart of vlecht
De coiffure ziet eruit of er da
nig aan gerommeld is. maar
in werkelijkheid is het uitge
kiend knipwerk, waarmee de
gelukkige weken lang door
wind en regen kan lopen zon
der dat de „coupe" eruit is.
Christiaan laat het haar knip
pen zoals het van nature valt.
Hij leidt de voornaamste coif
feurs van zijn salons (Amster
dam: twee: Den Haag: één;
Parijs enkele, Amerika vele)
zelf op, trekt dan zijn „gouden
handen" van hen af en be
zoekt de salons die zijn naam
dragen eens per jaar per
vliegtuig. Christiaan is van
origine een Hollandse jongen
uit de provincie, die het „ge
maakt" heeft in den vreemde.
TINY FRANCIS
der te willen generali-
in, kan gesteld wor-
dat het beeld dat
l mensen in het Wes-
hebben van de Sovjet-
e, een vertekend beeld
Het wordt vaak be
rst door de gedachte
wij in een politiek
E> maatschappij leven,
)ijl de dagelijkse ge-
rtenissen in de Sovjet-
e van onderdrukking
elkaar zouden han-
Neem je dan twee
de journalisten van
kwaliteitskrant (in dit
al Reinhard Meier en
vrouw Kathrin Meier-
t van de Neue Zürcher
ung), die jarenlang in
>ovjet-Unie hebben ge
kt en je laat hen een
ik schrijven over hun
iringen, dan kan het
a niet anders, of je
jt een uitermate boei-
I ja zelfs verrassend
ilag: dat is wat hun
k „Sowjetrealitat der
ziger Jahre" gewor-
is.
;tor Dimitrijev bewoont
zijn vrouw Lena en een
leerplichtige dochter één
er in een „meergezinswo-
in Moskou. Zij proberen
leze bedrukkende ruimte
te komen, een „apart"
te vinden. In een ander
van de stad bezit Viktors
kanker lijdende moeder
ns één kamer. Als zij
vervalt haar kamer au-
ich aan de staat. Lena
haar man daarom het
tilde voorstel: hij moet
noeder zover zien te krij-
haar kamer in een geza-
.ijke „ruilhandel" ter be-
;king te stellen. Op die
per zouden de Dimitrijevs
twee éénkamerwoningen
ruilen tegen een apar-
'oning, of tenminste twee
Ikaar liggende kamers. De
(met wie Lena zeer
it op kan schieten), zou bij
komen wonen, maar na
dood. zouden ze dan ein
de verlangde grotere
ing voor zichzelf hebben".
echte „Sovjet-realiteit":
jaat hier. om een hande-
uit een succesvol toneel
van de schrijver Juri Tri-
Het is wel kenmerkend
een stuk van de grootste
lemen, waarmee de Sov-
'nie op dit moment te ma-
heeft: een onvoorstelbaar
woningnood.
122.'vijf jaar na de Okto-
tvolutie van 1917, werd al
grondwet vastgelegd, dat
vjet-burger recht heeft
[negen vierkante meter
.ruimte. Een streven dat
de dag van vandaag niet
izenlijkt is, deels door
Passage in het beroemde warenhuis Gum te Moskou
Na jarenlang intensief onder
zoek en probeersels, is uitein
delijk een Russische textielfa
briek erin geslaagd een kwali
tatief hoogstaande jeanssoort
op de markt te brengen, onder
de Russische naam Orbita.
Ook daar is nauwelijks vraag
naar: het blijkt dat vooral
Westerse merknamen als Le
vi's, Lee Cooper of Super Rifle
een magische aantrekkings
kracht uitoefenen op de jonge
Rus en Russin. Gevolg: het
ontstaan van een bloeiende
markt in deze op de goedkope
Orbita-jeans te naaien merkte
kens. Ze zijn weliswaar goed
koper dan de zwarte-markt-
jeans, maar schijnen nog altijd
evenveel te kosten als een
paar schoenen.
Op zijn minst enige verbazing
wekt overigens het feit, dat de
Russische burger met een
schijnbaar onuitputbaar ge
duld zijn inkopen doet en er
praktisch geen moeite mee
schijnt te hebben dat hij uren
in de rij moet staan voor een
paar levensmiddelen. Een vol
gende anecdote: Reinhard
Meier heeft wat rondgeneusd
in het beroemde warenhuis
Gum op het Rode Plein in
Moskou en stuit bij het verla
ten daarvan op een gigantische
rij mensen, die ergens op de
eerste verdieping zijn begin
moet hebben en zich uitstrekt
via de trap, over een groot
deel van de begane grond tot
buiten het gebouw. „Daar
moet wel iets heel bijzonders
verkocht worden", denkt Mei
er en hij probeert bij mensen
die in de rij staan te achterha
len wat die bijzondere waar is.
Niemand kan het hem echter
vertellen: de* meesten van hen
staan slechts in de rij omdat er
al zo lange rij was: die staat
daar niet voor niets.
Dat de Rus het geduld kan op
brengen om uren in de rij te
staan, zal wel' te maken heb
ben met het feit dat hij ge
wend is aan tekorten, hij heeft
nooit anders gekend. Boven
dien hebben de mensen die de
inkopen doen er de tijd voor
bijvoorbeeld de Babusjka's, de
befaamde Russische grootmoe
ders. Bovendien schijnt er in
de Sovjet Unie sprake te zijn
van een wat lossere arbeids-
acht koppen). Deze thee
schenkt men uit in grove aar
dewerk mokken (hoewel een
theekopje over het algemeen
van dun porselein moet zijn),
waarvan de bodem bedekt is
met whisky, die wordt aange
vuld met suiker en thee. Om
roeren en de warme drank
een kroontje van koude slag
room geven, waarop (heel
weinig) nootmuskaat wordt
gestrooid.
Indische theepunch is te ma
ken van 12 theelepels Darjeel-
ing thee. 1 liter water. 200
grarti kandijsuiker, 1 fles
Spaanse rode wijn, halve fles
witte rum (Martinique) en 2
uitgeperste sinaasappelen.
Goed voor achttien glazen en
misschien een drankje voor
de komende langer wordende
herfst-winteravonden als er
ook bij gasten, een warm
nieuw drankje wel ingaat..
Vijf gouden
theeregels
Theepot voorverwarmen
met heet water (nooit zeep ge
bruiken bij het afwassen)
Per kop rekenen op een af
gestreken maatschepje in de
pot (tussen de 8 en 10 gram
per liter dus)
Vers water gebruiken,
waarvan niet meer dan voor
het te zetten aantal koppen
Als het water „hard" is het
water drie tot vijf minuten la
ten doorkoken en dan pas op
gieten.
Vijf tot zeven minuten laten
trekken, al naar voorschrift
van het soort (staat op de ver
pakking, anders vragen bij
bijzondere soorten in Reform
huis of delicatessenzaak).
Theezakjes gemiddeld zes mi
nuten.
Voor het inschenken omroe
ren (suiker en melk voor geur
en milde smaak naar keuze
toevoegen).
TINY FRANCIS
en maakt een goede kans
kampioen-toeleveraar van de
toekomst te worden.
Per dag worden er over de
hele wereld miljarden kopjes
thee gedronken, afkomstig
van de Camelia Sinensis, de
„aangepaste" broer van de
wilde camelia, die zich tot ne
gen meter hoogte kan opwer
ken, maar op de theeplantages
tot zo'n 90 cm wordt terugge
snoeid.
In Nederland drinkt men veel
Ceylon thee, fijn en licht af
trekkend voor een kopje geu
rige en opwekkende drank.
In Soho (Londen) wordt bij
Chinese gerechten eerst een
groene pepermuntthee ge
dronken, een groene gunpow-
ing field, was Acting'Secretary of the Pytchley Hunt,
begon op 31-jarige leeftijd zelf
thee te verkopen door „Mas
ter of Tom-Coffee-House",
Devereux Court aan de wel
bekende Strand te worden en
zodoende het Huis Twining (e
stichten.
Tot op de huidige dag is de
deftige behuizing aan de
Strand 216, honderd meter
van de Theems verwijderd,
een bezoek waard. In een
prachtige galerij kijken alle
Twining-voorvaderen. ver
eeuwigd door beroemde schil
ders, op de bezoekers neer. Ze
hebben het, zoals dit hdët.
„gemaakt"...
Achttien
uitstekende
van
over wol; links
i cape van Flags-
>-Barcadoro met
iaronder een
edtrui van Gael-
jrras en een panta-
van Marianne
id. Rechts een
2 en jas van
fjress with Joy"
grijze tweed
l leerafwerking
de schoudèrs.
aronder een lan-
b, over de heupen
Wlende trui van (al-
er) Gaeltarras en
broek van Ro-
Hoge laarzen
I de musketierstijl.
Nieuw als zodanig is de cape
niet; we hebben er al enige ja
ren mee opgetrokken; boven
matig gegroeid echter is ze
wel! Ze omhult het hele li
chaam, een ideale dracht voor
de laag-over-laag-trend. Deze
stijl drukt krachtig door, want
ook de groep vrouwen die
voor de cape durft uit te ko
men, groeit.
Wol
Wol is een van de meest ge
liefde stoffen voor dit volumi
neuze kledingstuk omdat in
wollen stoffen zoveel prachti
ge kleurcombinaties zijn te
bedenken en wol zoveel des
sins verdraagt. Er zijn aange-
ruwde shetlands voorradig,
die lijken op dekens, maar
ook verfijnde tweeds in hand-
weeflook, naast de meer spor
tieve tweeds van de Engelse
countrywoman (of -man).
Klassieke materialen als ga
bardine, serge en uniflanel
doen het ook goed en in de
capes zullen we veel gebreide
stoffen aantreffen met een
voorliefde voor de soepele
lamswol.
Koningin van de lightweights
is Merino Extra Fine. uit de
familie van de zuivere scheer
wollen. De wolkleuren zijn zo
diep en rijk, dat ze zo uit het
herfstbos bijeen lijken ge
harkt. Samen met blouses en
bonneterie in pastelkleuren
maken ze van de vrouw die
zich weet te presenteren een
indrukwekkende figuur. Met
opvallende kleren moet je wel
elegant kunnen omspringen.
U weet. het waarschijnlijk al,
maar deze winter is zwart met
wit en grijs en wit al bijzon
der in the picture. Deze rusti
ge tinten geven ruimte aan
felle toetsen als rood, geel, ko
baltblauw als accessoires.
|ijn drink je om losjes weg te
koffie om duf-
weg te werken en thee
kalm te worden en het li-
te „restaureren" van
Thee is goed
de zenuwen. Hij bevat
oliën, vitamine B en
meer dan 4 calorieën per
Twining, handelaar in koffie en thee, een begrip in Engeland.
der, bestoven met pepermunt
olie en zeer aromatisch van
smaak.
Er is verder de fijne gefer
menteerde Keemunthee uit
China, waarbij alleen de bo
venste twee blaadjes van de
knop worden geplukt; er is
tenslotte de Laicheethee met
de merkwaardige smaak van
de Chinese Lai-Chee vrucht
en de sterk gevarieerde Twi
ning, een Engels merk dat er
steeds meer in komt met bij
voorbeeld de hoogfijne me
lange Earl Grey, die wordt
gewonnen uit de schillen van
de citrus Bergamia.
Twining
Rond 1700 was Engeland nog
de grootste koffieverbruiken-
de natie in de wereld. Onbe
grijpelijk als je ziet hoe de
Britten nu verknocht zijn aan
hun thee, terwijl de koffie die
ze zetten nauwelijks te drin
ken is. Grote naam in de En
gelse thee is die van de Twi-
ning-familie, die zich al 250
jaar bezighoudt met deze
drank. Stichter van de dynas
tie was Thomas Twining
(1675-1741).
Thomas Twining werd in
1675 geboren in Painswick, 60
mijl van Gloucester, geduren
de de regering van koning
Charles II. Zijn vader was
wever. Het ging niet best in
de wol, zodat de oude heer
omstreeks 1684 naar Londen
trok. Thomas kreeg in 1701
een baantje bij Thomas
D'Aeth of St. Giles Cripple
Gate, een welvarende koop
man die zaken deed in Oost-
India. De jongeman bleef hier
werken tot ongeveer 1706 en
Twinings thee kent vele ge
zichten. Er zijn wel achttien
soorten. Voor het ontbijt is de
Earl Grey (met daarin Berga
mot-olie) zeer stimulerend; er
is Groene thee, een mix met
Ceylon, vruchtenthee en As-
sany Darjeeling, Orange Spi
ced en men kan de thee ook
koud drinken (ijsthee). Deze
thee is niet te vergelijken met
„koude thee", die een half uur
gestaan heeft. Een glas ijsthee
is bereid uit éénderde zeer
sterk gezette thee en tweeder
de ijsblokjes. Door de wissel
werking van het ijs en de zeer
hete sterke thee komen de
aroma's vrij, die tot de heerlij
ke smaak bijdragen. Men kan
deze ijsthee drinken met sui
ker of kandij, met citroen of
sinaasappelschijfjes, met een
„tic" (gin) erin of gemixed
met vruchtensap.
Pionieren
Er is met thee heel wat te pio
nieren. Bijzonder lekker is
ook een recept van twaalf
theelepels thee, 1 liter water,
scheut whisky, slagroom en
een snufje nootmuskaat (circa
de hele wereld wordt
ïrbouwd. De soorten
die de drank groot
kwamen uit India.
Sri Lanka (Ceylon),
produceert Afrika 12
van de wereldoogst
Dit seizoen zal één kleding
stuk met kop en schouders
boven de „nieuwe" garderobe
uitsteken, de cape of poncho,
die over alle poffende en wij
de toestanden in japonnen,
rokken, blouses, broeken en
mantelpakken heen gaat als
een warme „dekmantel", die
silhouet-bepalend is.
De cape (of in sommige geval
len een grote, tot enorm grote,
doek, majestueus om de
schouders gedrapeerd) is vaak
gemaakt van diverse stoffen,
met banen of randen, afge
biesd met leer en in diverse
dessins.
