weekpuzzel door dr. Pluizer
sterrenhemel
W1*
I p,
w
WETENSCHAPPEN
S oplossing vorige puzzel
NR. 38
OVERLAPPER
m
m
m
A
Z*JU*JU
iTirin
9 m 1:
s
A:'~n 7^-^
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 25 SEPTEM
De prijswinnaars van puzzel nr. 37 zijn:
Mevr. A. den Boef, Obrechtstraat 17, Leiden.
Th. ZandbergenZwetsloot, Tromplaan 51, 2341TJ Oegstgeest.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
Op elke rij dienen twee of drie antwoorden te worden ingevuld.
Hiervan is de laatste letter van het eerste antwoord gelijk aan de
beginletter van het tweede, terwijl - indien per regel drie antwoor
den moeten worden ingevuld - de laatste letter van het tweede ant
woord dezelfde is als de beginletter van het derde antwoord.
HORIZONTAAL:
1. soort sierhoen - schrijflijn;
2. gebrek - scheepsruimte;
3. vreemde munt - letterkunde;
4. moerasplant - terstond;
5. schoorsteenzwart - mannelijk
beroep - met tegenzin;
6. volstrekt niets - beroemde rots
aan de Rijn;
7. in hoge mate traag - vol
goedertierenheid;
8. pierement - cilindrische rol tot
geleiding van bewegende delen;
9. vrouwelijke functie - bladvezels
van verschillende agavesoorten -
livreibediende.
VERTICAAL:
1. houten wandbekleding -
vaartuig;
2. armkandelaar - spreker;
3. deel v.e. breuk - militaire
eenheid - stad in Duitsland;
4. onderscheiding op
tentoonstellingen - rivier in Italië -
reeds binnen korte tijd;
5. een licht slaapje doen -
plotselinge daling van de
waterspiegel - scheidingslijn;
6. rente opleverend - open plaats in
een bos - kort gedicht;
7. kunstprodukt - heldendicht -
soort rak aan een steng;
8. gezang v.e. vogel - persoon die
dreigt te verdrinken - glibberige
substantie.
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 38 dienen uiterlijk
woensdagmiddag in bezit te zijn van:
Leidse Courant,
Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Eigen postcodenummer s.v.p. leesbaar vermelden.
Zomertoernooi 1982
l
Een van de gevolgen van de
gigantische groei van het Ne
derlandse bridgelegioen is dat
vrijwel alle toernooien en an
dere bridge-evenementen bin
nen de kortste keren volge
boekt zijn. Voor de organisato
ren is dat een zegen, voor de
spelers houdt dat het risico in
dat ze te laat zijn met inschrij
ven, al bestaat er tegenwoor
dig meer en meer de gelegen
heid om uit te wijken naar een
ander evenement.
Er zijn diverse manieren om
een toernooi te organiseren.
Voor zover het parentoernooi-
en betreft gaat het bijvoor
beeld om de vraag wat er ge
daan moet worden met de
enorme verschillen in speel-
sterkte. Moeten rijp en groen
gewoon door elkaar spelen of
moeten de categorieën op de
een of andere manier worden
gescheiden: door plaatsing of
selectie. Steeds meer wint de
laatste opvatting veld. En niet
ten onrechte, want speciaal de
toename van het aantal rekre-
atiebridgers dwingt de organi
satoren meer en meer om in
verschillende lijnen te laten
spelen. Dat komt namelijk het
competitie-element én het
speelplezier van alle catego
rieën ten goede.
Bij het Internationale Zomer
toernooi, dat zondag 12 sep
tember in het Congresgebouw
in Den Haag plaatsvond, heeft
men deze beslissing nog niet
genomen, met als gevolg dat
het voor sterke paren prijs
schieten geblazen is. Wie tegen
de zwakkere broeders en zus
ters zeer veel punten scoort,
komt terecht op een van de
vele ereplaatsen. Dat is na
tuurlijk leuk en aardig, maar
overwinningen in homogene
wedstrijden geven veel meer
voldoening.
Computerhanden
Elly en Henk Schippers zijn
het nieuwe seizoen, met in
hun zak een aantal nationale
titels van vorig jaar, succesvol
gestart. Hopelijk vormt dit een
goede aanloop voor het we
reldkampioenschap, dat van 2
tot 16 oktober in Biarritz
wordt gehouden en waarin zij
als onderdeel van een groot
contingent landgenoten aan
alle onderdelen deelnemen: sa
men in de mixed en in het
open WK voor landenteams
om de Rosenblum Cup; Elly
met Marijke van der Pas in de
damesparen en Henk met
Roald Ramer in de open pa
ren.
Hun score in het Zomertoer
nooi van bijna 67%, waarmee
ze de combinatie SillemMet
selaar een fractie voorbleven,
was voor een niet onaanzien
lijk deel gebaseerd op een goe
de behandeling van de compu
terhanden, waar grillige ver
delingen vaak troef zijn. In
onderstaand spel uit dit toer
nooi hoort zuid - met een aan
trekkelijke kaart in handen -
een biedverloop aan zich voor
bijtrekken waar hij stil van
wordt. Zuid zit in de tweede
positie, kwetsbaar tegen niet
kwetsbaar, met:
H 7532
o B3
♦AV8632
en hij vraagt zich juist af of hij
moet openen, of op een ope
ning rechts van hem een con
ventie voor een tweekleuren
spel los moet laten, als dat al
lemaal niet meer hoeft, want
oost opent de vijandelijkheden
met 2 SA (20-22). Pas dus,
links 3 schoppen en noord
biedt (kwetsbaar!!) 5 ruiten.
Oost 5 schoppen en zuid mag
Wat zou u doen?
Zuid meent nu toch iets van
zich te moeten laten horen en
geeft een doublet. Pas van de
linkertegenstander en 6 ruiten
van partner noord! Na 6
schoppen van oost lanceert
zuid nogmaals, alhoewel min
der overtuigend dan in de vo
rige biedronde, zijn doublet:
klaver aas en harten heer zul
len toch zeker wel slagen ople
veren? Zeker nu partner aar
dig thuis is in ruiten.
4
<?1098
OA 109876542
AV
10987652 »HB3
04 N OAVB6
0_ wo {HV
*954 z «HB107
9 H 7532
O B 3
4AV8632
Tegen 6 gedoubleerde schop
pen start noord met ruitenaas
en op dit moment is het con
tract te winnen, wanneer west
de positie van hartenheer juist
taxeert. Double dummy is het
contract trouwens tegen iedere
start te maken, aangezien
noord een renonce klaver
heeft. West kan in de dummy
ruitenheer spelen en in de
hand een klavertje leggen en
later op ruitenvrouw en har
tenvrouw of -boer de laatste
twee klavers opruimen. Maar
dit is een speelwijze die je aan
tafel moeilijk vindt.
Opmerkelijk is dat noords 6
ruiten een uitstekend bod is.
Er gaan slechts twee slagen
verloren.
De scores op dit spel liepen
uiteen van 1210 vor OW (d.i.
6 schoppen gedoubleerd en ge
maakt) tot 910 voor NZ (d.i.
4 ruiten gedoubleerd met een
overslag gemaakt). De mid
denscore zat tussen 480 en 460
(3 SA +2) voor OW.
De bezwaren tegen computer
handen zijn van statistische
aard. Het aantal keren dpt zeer
grillige handen voorkomen,
ligt aanmerkelijk boven de
normale praktijk, wanneer er
gewoon geschud wordt. Een
van de voordelen ervan is ech
ter, dat de kans op een groot
aantal saaie en oninteressante
spelen nihil is, waardoor de
deelnemers - in Den Haag wa
ren dat er 500 - zeker waar
voor hun geld krijgen.
Correspondentie over deze ru
briek: p/a Leharstraat 10, 2162
AC Lisse.
Moskou
In het Interzonetoernooi te
Moskou zijn er na acht ronden
nog vijf kanshebbers over
voor de eerste twee plaatsen,
die recht geven op het kandi
datentoernooi. Buiten de vier
genoemde favorieten (Tal,
Kasparov, Beljavski en An-
dersson), is hierbij zeer verras
send de Cubaan Guillermo
Garcia. Voor hem geldt het
zelfde als, voor de zich ge
plaatste, Filippijn Torre; hij is
al enkele jaren een redelijke
grootmeester maar niet meer
dan dat. Ook hij lijkt ineens
vleugeltjes te hebben gekregen
en als hij dit nog vijf ronden
volhoudt is hij met Smyslov en
Torre de derde sensatie in het
kadidatentoernooi. Op het mo
ment dat u dit leest is al be
kend wie zich geplaatst heb
ben, ik hoop op Kasparov en
Andersson. Eerstgenoemde
omdat hij overduidelijk, met
Karpov, de beste van de we
reld is. Voor Andersson heb ik
al jaren een grote bewonde
ring, helaas heb ik weinig me
destanders, daar zijn stijl verre
van spektakulair is. Zijn tech
nische prestaties vind ik ech
ter zeker de moeite waard,
vandaar onderstaande partij.
U. AnderssonF. Gheorg-
hiu.
Moskou '82.
Drierijensysteem
1. c4 c5 2, Pf3 Pf6 3. g3 b6 4.
Lg2 Lb7 5. 0—0 e6 6. Pc3 a6 7.
b3 Le7?f Na deze zetvolgorde
komt zwart niet meer tot de
normale „drierijen"-ontwikke-
ling. Dit komt omdat zwart nu
niet zijn damepaard naar d7
kan ontwikkelen om daarmee
een eventueel La3 met Pc5 te
ontkrachten.
8. d4 cxd4 9. Dxd4 d6 10. La3!
Andersson, de grootste kenner
van het drierijensysteem ter
wereld, weet de zwarte opstel
ling in zijn zwakte te treffen;
vanwege de dreiging Tdl is
zwart nu verplicht tot de vol
gende afwikkeling.
10. Pc6 11. Df4 d5. Na 11.
Dc7 12. Tfdl Td8 13. Td2 ge
volgd door Tadl wordt de
druk op het zwarte centrum
alleen maar groter.
12. Lxe7 Pxe7 13. Tfdl Db8.
Hoewel het ook Gheorghiu be
kend is, dat Andersson niets
liever speelt dan eindspelen
met een klein voordeel, zit er
niets anders op dan af te wik
kelen.
14. Dxb8t Txb8 15. cxd5
Pfxd5. Na 15.Pexd5 verliest
zu/art de kontrole over veld
c6, wat na 16. Pxd5 Lxd5 17.
Tacl Tb7 18.Pe5 Lxg2 19.
Kxg2 00 20. Tc6 nog slechter
voor zwart is.
16. Pxd5 Lxd5 17. Tacl Tb7.
Zwart komt in grote moeilijk
heden als wit op de zevende rij
binnendringt; een voorbeeld:
17. 0—0 18. Pe5! Lxg2 19.
Kxg2 Tfc8 20. Txc8f Txc8 21.
SKI
k
X
A
3
k
a
e
A k
Si
k
A
A
L_
Td7 Kf8 22. Ta7 en zwart ver
liest al een pion.
18. Pe5 Lxg2 19. Kxg2 0—0
20. Td6.
Zie diagram
Een voor Andersson ideale
stelling; wit heeft een klein
voordeeltje en zwart geen en
kele tegenkans.
20. h6?! Het verkeerde
luchtgat. Hoewel 20. g6 er
wat „gaterig" uitziet, was dit
toch de aangewezen zet. Dit
omdat de zwarte koning op g7
beter meeverdedigt dan op h7,
nu wordt f7 een nieuw doel
wit.
21. e4. Dreigt 22. Pd7, wat nu
niet mogelijk was vanwege 21.
Pf5!
21.Tc8 22. Kf3 Ta8 23. Ke3
a5 24. Tcdl b5. Zwart moet
een pion geven, want een pas-
de
sieve verdediging
24. Te8 25. Pc4 I lj
Txd7 27. Txd7 en
grote moeilijkheden
25. Td8t Txd8 26.
27. Pxf7. De rest is
niek, in dit onderdi
spel is de Zweed v(
de beste van de we
27.Pc6 28. Tc8 P
Kg6 30. Pe5t Kf6
dreigt 32. Tf8f en
zwarte koning w
deze manoeuvres n
stige velden gedrev
31. Ke7 32. T§
Td8t Ke7 34. Tal
Txa5 Pc3 36. Kd3
Pb5 38. Pc6t Kd
Pxd4 40. Kxd4
Zwart geeft het o
zijn toreneindspele
hoorlijk lastig, m
eindspel heeft w
voordelen.
Bij het naspelen va
tij ontstaat gemakk
druk dat er niets
gebeurt, of zelfs he
kan ik ook". Toch
merkelijk, dat e
grootmeester, en
geschoven. In vei
van Andersson
het kan niet anders
te schrijven aan
Kracht" van deze s;
Zweed.
kc
Toernooiboek
Orioniden snelle en
Het kampioenschap van Ne
derland 1982 is vastgelegd in
een toernooiboek. Het was een
Drents toernooi, zodat het „lo
gisch" is dat er een Drents
toernooiboek verscheen. De
samenstellers Evert Dolle-
kamp en Hielke Hylkema heb
ben niet alleen de partijen en
analyses van het Rabobank
Damtoernooi om het kampi
oenschap van Nederland te
boek gesteld, maar zorgden te
vens voor verslagen en inter
views met spelers en officials.
Mede hierdoor werd het een
zeer lezenswaardig boekwerk
van 116 pagina's. Het toernooi
boek is verkrijgbaar bij het
Bondsbureau van de KNDB in
Dordrecht voor 11,50 plus
2,30 verzendkosten.
De heer W. Los uit Smilde,
voorzitter van de Drentse
Dambond, stelt een aantal
exemplaren beschikbaar voor
12,50 inclusief verzendkos
ten. Wie hiervoor in aanmer
king wil komen,, moet 12,50
overmaken op girorekening
818057 t.n.v. W. Los in Smilde.
Een opvallende rol in het toer
nooi was weggelegd voor Ruud
Palmer, die in 1965 jeugdkam
pioen van Nederland werd. De
speler van Huissen drong in
1966 en 1970 door tot de „gro
te" finale, maar speelde daar
na geen rol van betekenis
meer.
Zijn onverwachte terugkeer
aan de top, waardoor hij ook
een plaats veroverde in het
Nederlandse team dat vorige
week de interland speelde te
gen de Sovjet-Unie heeft velen
verrast. Een citaat uit het toer
nooiboek (interviewer is Hiel
ke Hylkema): „Als je wilt win
nen, dan moet je het van stu
die hebben, varianten, openin
gen. En daar heb je vreselijk
veel tijd voor nodig", zegt Pal
mer. „En dat doe ik niet. Ik
zie het een keer bij de centrale
training en dan hoop ik maar
dat ik het onthoud en dan ont
houd ik het ook wel, maar ja,
f 1 i a
e
Ut 1^ w
ik H a
o m o m r
j&jkm
i 1 m m a
m jm m e 1
1 Si y
•f:
üMifII
*1 I
O n
RUUD PALMER
thuis zijn er de kinderen. Je
kunt niet de hele avond gaan
zitten dammen. En overdag is
er ook geen sprake van".
De sympathieke Palmer legde
niettemin beslag op een onge
deelde derde plaats. Men kan
begrijpen dat de 34-jarige spe
ler na zijn slotpartij tegen Ron
Heusdens zijn emoties nauwe
lijks de baas kon.
Palmer is niet alleen een ster
ke speler, hij ziet vaak kans
om verrassende slagzetjes in
HANS JANSEN
de stand te vlechten. Zoals in
zijn partij tegen Rob Clerc.
In de stand van het eerste dia
gram speelde Clerc 34. 13-19
en niet 22-28? wegens 38-32
27x38 42x22 17x28 26-21 16x27
36-31 27x36 47-41 36x47 34-29
47x24 30x6!
De stand van het tweede dia
gram is een compositie van
Hans Jansen naar aanleiding
van zijn partij tegen Ben
Smeenk. Wit wint door 38-33
27x38 24-20 15x35 28-22 18x27
34-30 35x24 29x7 2x11 41-37
38x39 37-32 27x38 42x2.
Het derde diagram is een pro
bleem van C. K. Kaan uit Bei-
len, die bij het toernooi als
wedstrijdleider optrad. Met be
scheiden middelen compo
neerde de bescheiden Kaan al
in 1939 dit 46/5 probleem,
waarvan de oplossing luidt: 34-
29 39x48 29-23 49x14 23x3
14x46 gedwongen 3x5.
Voor de meteorenliefhebbers
die al tijdens de lange zomer
van dit jaar hun hart hebben
kunnen ophalen, is eind okto
ber de zwerm Orioniden te
zien, genoemd naar het ster
renbeeld Orion, waar hun
schijnbare vluchtpunt ligt. De
zwerm is mogelijk afkomstig
van de bekende komeet van
Halley, die in februari 1986
weer in de buurt van zon en
aarde wordt verwacht. De
Orioniden zijn te vergelijken
met de zwerm van de Persei
den, de snelheid is ongeveer
gelijk (66 km/sec). Ze verto
nen ook zeer fraaie lichtspo
ren, gevolg van hun botsingen
met luchtmoleculen die daar
door elektrisch geladen wor
den en oplichten. De dichtheid
van de zwerm is 25 meteoren
per uur. De Orioniden zijn
zichtbaar in de periode van 18
tm 26 oktober.
Als samenstand van de maand
is te beschouwen die tussen de
smalle maansikkel en Mercu-
rius op 15 oktober, 's ochtends
rond 5 uur. Op 21 maart volgt
een samenstand van de maan
met Mars, die kort na zonson
dergang in het Westen zicht
baar is. Voor de echte sterren-
kijkers is er een aantal interes
sante sterbedekkingen op 9
oktober, kort na middernacht.
Het gaat daarbij om een twee
tal sterren van de Tweelingen,
een boeiend schouwspel en
een goede waarneming zeker
waard.
Op 15 oktober herdenken we
de kalenderhervorming die
paus Gregorius XIII in 1582
doorvoerde. Voor die tijd werd
de Juliaanse (genoemd naar en
ingevoerd door. Caesar in 46
voor Christus) kalender ge
bruikt, maar die had in de
loop der eeuwen tien dagen
achterstand op de werkelijke
zonnestand opgelopen. Sinds
1582 zijn de eeuwjaren die niet
door 400 deelbaar zijn geen
schrikkeljaar meer. Op deze
manier zal pas na drieduizend
jaar de kalender een dag uit
koers zijn.
Groeistoffen voor vee: goeie controle kan niet
Er is nog geen sluitend contro-
leysteem op het gebruik van
kunstmatige groeistoffen voor
slachtvee. Tot nu toe is het in
veel landen verboden wegens
de mogelijke schadelijke bij
werkingen voor de consument.
Toch zijn er mensen die de
groeistoffen willen legaliseren.
Veemesters kunnen met
kunstmatige groeistoffen meer
geld verdienen. De verboden
worden dan ook nogal eens
ontdoken. Dat de bestaande
controle niet altijd betrouw
baar was kwam vorig jaar aan
het licht. De overheid blok
keerde toen in Limburg en
Gelderland de bedrijven van
een aantal boeren omdat in de
urine van hun slachtdieren
sporen van het schadelijke
hormoonpreparaat DES zou
den zijn aangetoond.
Als geneesmiddel had deze
stof al eerder opschudding
veroorzaakt vanwege zijn kan
kerverwekkende eigenschap
pen. Aan de gebruikte contro-
lemethoden mankeerde echter
wel wat. Zo werd de te onder
zoeken urine niet voorgezui-
verd, waardoor de positieve
reactie ook door andere stof
fen dan DES kon zijn >*<jroor-
zaakt. De boeren werden vrij
gesproken en het rijk draaide
op voor een schadevergoeding
van enkéle miljoenen. Nu is er
wel voorzuivering. Er is dan
ook minder kans op loos
alarm.
Vorig jaar gingen op een con
ferentie over het gebruik van
kunstmatige groeistoffen voor
het eerst stemmen op om het
gebruik van sommige hor
moonpreparaten toe te staan:
TBA (trenbolon-acetaat) en ze-
ranol. Lopend onderzoek met
proefdieren heeft tot nu toe
geen schadelijke bijwerkingen
aangetoond. Wetenschappers
zeggen dat het op één lijn staat
met geneesmiddelen, insecten
en onkruidverdelgers en
kunstmest.
Voor legalisatie pleit dat het il
legale gebruik van DES als
mestmiddel af zal nemen.
Maar mogelijk blijkt pas na ja
ren welke dramatische gevol
gen het langdurig blootstaan
aan deze stoffen kan hebben.
Het ministerie van volksge
zondheid houdt voorlopig dan
ook vast aan een verbod. Van
toelating kan pas sprake zijn
als de onschadelijkheid onom
stotelijk is bewezen en er een
waterdicht controlesysteem
bestaat.
Ook de methoden die nu in
ontwikkeling zijn en waarmee
men slachtvee zonder extra
hormonen sneller kan laten
groeien, zijn onnatuurlijk en
brengen risico's met zich mee.
Risico vermijden betekent ge
noegen nemen met de op
brengst die een natuurlijk ge
bruik van de hulpbronnen le
vert. Natuurlijke hormonen
zijn duur. De veefokker heeft
er belang bij zijn vee zo snel
mogelijk slachtrijp te krijgen.
En ingrijpen in de hormoon
huishouding is daarvoor nu
nog de meest effectieve* me
thode.
Astronomische gebeurtenissen in oktotpp
2 okt. 05h Mercurius in benedenconjunctie.
3 okt. Olh Mars 3° ten noorden van Antares.
9 okt. Olh De maan staat in het perigee.
10 okt. 13h Mercurius stationair.
15 okt. llh Mercurius 4° ten zuiden van de maan.
17 okt. 18h Mercurius grootste westelijke elongatie (der
18 okt. 15h Jupiter 3° ten zuiden van de maan.
18 okt. 21h Saturnus in conjunctie met de zon.
20 okt. Olh Uranus 3° ten zuiden van de maan.
20 okt. 14h Pluto in conjunctie met de zon.
21 okt. 17h Mars 3° ten zuiden van de maan.
21 okt. 22h Neptunus 0.2° ten noorden van de m
23 okt. 15h De maan staat in het apogee.
25 okt. 06h Mars 3° ten zuiden van Neptunus.
29 okt. 04h Mercurius 4° ten noorden van Spica.
idir
Schijngestaltes van de maan
