Ja dag terug naar de koudekerkse bakerma t
™Ar oud hollands geslacht
UIT
honderd vanPoelgeesten
el grimeren om hun 1000-
urige naam hoog te houden
UITBAGGEREN EN VISUITZETTING
d)orschotenaren kunnen weer vis
Beren in vijvers Berkhoutpark
The Soldier: eenzame
strijd tegen het terrorisme
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 24 SEPTEMBER 1982 PAGINA S;
et je
on,
26 ze ter bedevaart
zullen meer dan
»rd dragers van de
Ihtsnaam Van Poel-
of Poelgeest, op
10 oktober hun
jyTe n richten naar
ian, eerbiedwaardige
iekerk aan den Rijn.
ea|was ooit een der
n "tepunten van hun
ovie gevestiêd- De
dragers. allemaal
Besten losjes onder
r, zijn van plan er
interessante en
chijnlijk opgewekte
.wekkende dag van
c^iken, waarbij ook
foien teevee een kijk-
Fnen nemen, zeggen
Me Poelgeesten zul-
het cultureel cen-
aDe Ridderhof, een
eestse tentoonstel-
>p een ruim vijftig
lange wand be-
eren; het gemeen-
;oejuur krijgt een
t of.ige reproduktie-
ra <nen van het schil-
J „Kasteel Groot
y^est" aangeboden,
prnt een dia-show
end jaar Poelgeest",
itcursie langs, onder
Huize Toll, de
lijfselen van Groot-
dein Poelgeest en
iude mooie boerderijen
rin/de Lage Waardsche
*eJMen gaat, al dan
^Jevoot, kijken naar
^Bven van adellijke
Ja^esten, benevens de
gesneden adelsban-
in de Ned. Herv.
aldaar. En zowat
k is muziek bij: mid-
uwse en orgelmu-
r Ivoor een deel ook
pyjgeestse muziek",
|"*jMaarten van Poel-
Rotterdam heeft
•chfnet zijn ensemble
rntöialiseerd in de mu-
5. i^an middeleeuwen
renaissance. Dat
een gegarandeerd
11e omlijsting op
sleeuws gerecon-
Irde instrumenten.
lag)
<ofc
:aa\ voor de aardigheid,
ërenet, jawel, Aleid van
eilitst uit Hoofddorp (die
reejretariaat runt van de
- big „Poelgeest" i.o.). Ze
zeer verre achternicht
jonkvrouwe Aleid, die
VV OUD T* O KI, QKK ST aftrrwn.mmn J* I.étdtrA*
Oud Poelgeest, „van agteren, aan de Leidsche Trekvaart, 1738".
tijdens de onbetamelijke
Hoekse en Kabeljauwse twis
ten laaghartig door, haar vij
andige, edellieden werd ver
moord. Praat ook eens met
fotografisch begaafde en on
derlegde Fred van Poelgeest
uit Hoorn, en een wereld
gaat open voor de belangstel
lende buitenstaander, maar
ook de binnenstaande Poel
geesten kunnen nog heel wat
van Fred en zijn neven, nich
ten en magen binnen de
stichting leren.
Het is in een vrij duister ver
leden allemaal begonnen op
de grens tussen de veenwate-
ren (poelen) en geestgronden
van de oude strandwal bij
Oegstgeest. Daar stond een
sterkte een stevige boerde
rij of een eenvoudige burcht,
wie zal het zeggen? die
ruim duizend jaar geleden als
Polgest werd ingeschreven
op de groeiende lijst van be
zittingen van de bisschop van
Utrecht, die nog wel wat an
ders te doen had dan alleen
maar de hoogmis zingen.
Daar moeten dus al die Poel
geesten (de naam is geogra
fisch gebonden) vandaan ko
men. De eerste Poelgeesten
de laatste niet te na ge
sproken waren jongens (en
meisjes ook) die vaak adellij
ke takken ontwikkelden en
zich onmiskenbaar mengden
in het openbare en politieke
leven in Holland. Ze wisten
vooral ook het water te be
heersen, via het Hoogheem
raadschap van Rijnland.
Het zwaard, evenwel, zat bij
hen niet al te los in de sche
de. Dat viel best mee, voor
zo'n gotisch geslacht. Maar de
arme Aleid van Poelgeest
kwam allerakeligst aan haar
einde, toen ze op het Haagse
Buitenhof toch al niet zo'n
beste omgeving doorsto
ken werd door gerenom
meerde andersgezinde bloed
dorstige ridders. Maar als de
Poelgeesten een ogenblik
rustig in huiselijke kring,
met de vrouw aan het spin
newiel en de dochters (op
een florissante uitzondering
na) weggeschoven ter voor
bereiding op hun kloosterlij
ke staat, bij het open haard
vuur zaten en de kruiken
aanspraken, wel, dan was dat
meestal op het kasteel Groot
Poelgeest in Koudekerk. Dan
was het even intiem feest
met enige verstrooiing, maar
evengoed kon de alarmklok
meteen weer klinken.
Een lange geschiedenis, die je
nauwelijks kort kunt weerge
ven. Belegeringen en ver
woestingen werden hun deel;
bijna van dag op dag. Veel
Poelgeesten bleven hun oude
geloof der vaderen trouw en
stonden als katholieke pala
dijnen naast Willem van
Oranje (Gerrit van Poelgeest,
bijvoorbeeld, liep in 1584 in
getogen en wellicht ontroerd,
gekozen naar z'n stand, ach
ter de baar waarop de grote
Zwijger naar zijn laatste
Delftse rustplaats werd ge
dragen. Anderen van die oer-
Hollandse adellijke familie,
en veel jongeren ook, bekeer
den zich tot de nieuwe leer.
Wat het best uitkwam, was
het ook in die dagen.
Inmiddels waren de (van)
Poelgeesten vanuit hun Oud
Poelgeest dat nog steeds in
Oegstgeest overeind staat, zij
het in „gewijzigde" vorm
sinds de 14e eeuw al begon
nen hun families onder te
brengen in een reeks van
kastelen in het kleine Kou
dekerk langs de „Lutteke
Rijn": Klein Poelgeest, Groot
Poelgeest, het Huys te Toll
en het Huys Foreest. Over
waterbeheersing gesproken:
het waren Poelgeestse ruiter
lijke figuren die, en eêuw of
wat eerder, in dienst van de
Hollandse en Westfriese
graaf Willem II, rooms ko
ning en dus toekomstig Duits
keizer, de stad Aken tot
overgave dwongen door de
bedding van een riviertje om
te leggen. Typisch graafwerk.
Ja, die van Poelgeest wisten
wat water was; als zij er niet
waren geweest, had Holland
nog veel meer watersnood
rampen gekend. Fred houdt
me voor: „Het was een strijd
met dijken en keren, met be
malingen en polders. Poel
geesten streden tegen een
overheid die de aankoop van
wapens en het aantrekken
van huurlingen dikwijls be
langrijker vond dan dijkon-
derhoud".
„Burchten vergingen en ook
de adel is vergaan, maar de
Poelgeesten zijn immer blij
ven bestaan". Zo zou een lijf
lied kunnen beginnen als de
verre nazaten van die oude
leenmannen het op 10 okto
ber a.s. zouden zingen. Vol
gens Fred van Poelgeest zijn
er nog minstens 3500 met die
naam over de hele wereld te
vinden: „Erg veel hier in
Holland (Leiden!) natuurlijk,
maar ook in Canada, Austra
lië, de Ver. Staten. Vooral die
in Amerika hebben grote
sommen" (Fred heeft 't over
Mormonen) „besteed om ach
ter hun herkomst te komen.
Een van hen die veel Cana
dese dollars aan hun speur
werk spendeerden was Harm
van Poelgeest, die nu met
zijn vrouw over komt vliegen
naar Koudekerk. Ook een
Duitse tak zal op 10 oktober
vertegenwoordigd zijn".
Contacten
„Juist daar gaat het ons om
met die op te richten stich
ting", vertelt Fred van Poel
geest: „We willen contacten
bevorderen en onderhouden,
proberen in het slop geraakte
relaties te herstellen. Het is
toch te dwaas om veel geld
uit te geven zoals die
Amerikanen doen om achter
hun „thuis" te kunnen ko
men als het eenvoudiger
en gecombineerder kan. Nou,
we willen communiceren
met geemigreerde naamgeno
ten en hun nazaten. Daar is
veel belangstelling voor. Het
gaat ook om het stimuleren
van zelfwerkzaamheid en
hulp bij het historisch en ge
nealogisch onderzoek. Een en
ander moet uiteindelijk kun
nen leiden tot een volledige
inventarisatie van alle dra
gers van die naam Poelgeest
in hun historische en sociale
context. Naast een al be
staand kwartaalblad, zal mid
den of eind 1983 een boek
verschijnen waarin het groot
ste deel van de ruim 3500 ge
gevens zijn opgetekend, met
een verwijzing naar waar de
stukken te vinden zijn".
Om nog even terug te komen
op die waterhuishouding van
de Poelgeesten: op de lange
tentoonstellingswand in De
Ridderhof zal daar straks iets
van terug te vinden zijn. Een
stukje geschiedenis van Rijn
land op een Poelgeestse ex
positie, die Kabeljouwse
Aleid postuum eer brengt.
Trouwens, er staat al een
huis en in Den Haag geeft
een blauwe steen in het weg
dek nog steeds de plaats aan
waar een bende Hoekse „ede-
lingen" hun laffe daad vol
trokken. Aleid liet ook een
andere faam achter: haar
rijkdom was zo'n onuitroei-
Op mijn omwegen door. stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
XXXI Dipl.III.
MOOR)) VAN JONO VWO WK M.KIJ) VAN PO K I.O K X .ST.
De moord op Aleid van Poelgeest in Den Haag.
bare familielegende, dat nog
geen 150 jaar geleden een
„Van Poelgeesten-vereni-
ging" een advocaat in de arm
nam om alsnog een gedeelte
van die fabelachtige erfenis
op te sporen. Maar louw loe-
ne natuurlijk.
Volgens mensen als Fred en
Aleid (de jongere en er
zijn bij de Poelgeesten nu nog
heel wat Aleids) van Poel
geest zou over de rijke ge
schiedenis die aan hun ge
slachtsnaam kleeft een span
nende t.v.-serie gemaakt
kunnen worden. De tentoon
stelling laat slechts het bo
venste stukje van de Poel
geest-ijsberg zien: een selectie
uit ruim 3500 gegevens die in
Hoorn liggen opgeslagen en
nu voor het eerst aan Poel
geesten en verwanten zullen
worden getoond. Daar is ook
bij een 3 bij 4 meter grote
studie-maquette die een
beeld geeft van een der
mooiste en interessantste kas
telen die ons land ooit heeft
gekend. Van Groot Poelgeest
rest nog slechts een ingang
storentje. „alleen en uitslui
tend omdat men daar zo vei
lig de gevangenen van de ge
meente in kon opbergen", al
dus Fred van Poelgeest.
Hoogtepunt van de expositie
op 10 oktober zal zijn de re-
produktie van het schilderij
van Groot Poelgeest in volle
glorie, rond 1620 door de
Amsterdamse schilder A. van
Beerstraten op het doek ge
zet. Tot voor kort was er in
ons land slechts een zwart
wit reproduktie van aanwe
zig en gevreesd werd dat het
schilderijtje van ca. 24 x 30
cm verloren was gegaan. In
tensief speurwerk leidde ten
slotte Fred van Poelgeest
naar Polen, waar het schilde
rij in het Nationaal Museum
in Warschau bleek te han
gen: „Afbeeldingen waren
niet voorhanden en slechts
dankzij de hulp van een
Poolse fotograaf kon een goe
de kleurenreproduktie naar
Nederland worden gesmok
keld". Het Koudekerks ge
meentebestuur krijgt het,
netjes ingelijst, aangeboden.
Dia-show
De dia-show toont Duizend
jaar Poelgeest in ruim 250
dia's, via een „overvloeisys-
teem", mondelinge toelich
ting en een achtergrondmu
ziekje. De show heeft al eer
der een groepje Poelgeesten
enthousiast gemaakt voor
hun boeiende familiegeschie
denis. Tenslotte is er een ex
cursie van vele niet meer
Koudekerkse Poelgeesten
door de omgeving van hun
voorvaderen. Het gémeente-
wapen toont drie opvliegende
leeuweriken op een blauw
veld. Ze zijn inderdaad, in de
loop der eeuwen, opgevlogen;
samen met hun leeuwinneri-
ken doorgaans. Het is het
„heerlijke" wapen ook van
de katholieke ambachtsheren
van Koudekerk en Hoogma-
de in een „andersdenkende"
omgeving. „Maar in honder
den jaren van een goede ver
standhouding. Die vriend
schap willen de huidige Van
Poelgeesten nog eens graag
komen onderstrepen op 10
oktober", zegt Fred van Poel
geest.
In de prachtige dorpskerk
kunnen de toegestroomde
Poelgeesten van vandaag de
oneffen,afgesleten grafstenen
van heel oude, tot stof verga
ne, Poelgeesten zien. En ter
wijl het orgel zachtjes, medi
tatief en tot schreiens toe
speelt (niet met die harde
volwerk psalmbegeleiding),
zullen ze de beheerst-Hol
lands pralende bank bewon
deren waarin eens, her
vormd, jong of oud, jichtig
krom en der dagen zat, de
„fine fleur" van het dorp
kerkte en naar de verkondi
ging luisterde, een eind ver
wijderd van het gewone
volk. Je zult toch maar Poel
geest heten omdat je van
Poelgeest komt, en nu, geni
velleerd, beseffen, dat je
even terug in je oude heer
lijkheid eigenlijk toch van
heel beste kom-af bent! En
oud hè. Zelfs de Oranjes kun
nen daar niet aan tippen.
Maar die hebben het wel
lang volgehouden op hun
plaats: koninklijk goedge
keurd.
ICO
L.CSCHOTEN De
Ptejin het burgemees-
*n<tkhoutpark (achter
l*Jdhuis) worden uit-
Brd en Jaap Teske
:ijn5amenwerking met
as (delijke organisatie-
e fj O.V.B. (Organisa-
^Mrbetering Binnen
in zorgen voor een
■pejvisbezetting in de
ged Jaap Teske, in
hoten bekend als
-ioneerd kapper en
teer, schreef in fe-
van dit jaar een
aan de gemeente
Qhoten, waarin hij
ft de vijvers in het
Jieester Berkhout-
ie (rug te brengen tot
et il zoals dat in zijn
zalïring leeft: „Gezon-
legteterpartijen met
to'een gezonde visbe-
■l .T Op 11 mei ont-
hi$ een brief terug
h^arin de toezegging
eeide komende win-
en t>de de vijvers zul
tenden uitgebaggerd
ag%ndien dat zijn me-
Jjf fing zeer op prijs
zal worden bij het
uitzetten van vis.
Jaap Teske en vele oudere
Voorschotenaren herinneren
zich nog de tijd dat het heel
gebruikelijk was om niet al
leen de eendjes te voeren in
het park maar ook de zeer
grote karperachtige vissen,
die loom hun kop boven het
water uitstaken en graag het
brood aannamen. Er waren
er zelfs bij die uit de hand
aten. Die tijd is voorbij. Het
park werd aangelegd in 1937
en het aanwezige water plus
de gegraven vijvers waren
een geliefkoosd oord voor
karpers. In de oorlog heeft
menig Voorschotenaar een
karper op zijn bord gehad.
Na de oorlog was de visstand
al weer snel op peil, maar op
een zeker moment harmo
nieerde het niet meer in de
vijvers, de grote vissen stier
ven af en de bezoekers aan
het park konden alleen nog
maar de eendjes voeren.
Gemeenteambtenaar Cees
Kortleever, chef afdeling
sportzaken, staat volkomen
achter het initiatief van Jaap
Teske. Ook de Beplantings-
dienst komt het idee van
Teske goed van pas. De vij
vers waren zo ongeveer „aan
snee" en een idee van een
burger kan nu mooi opge
pakt worden. Omdat het uit
baggeren zeer omzichtig en
voorzichtig moet geschieden
in verband met de structuur
van de vijvers is daarvoor de
winterperiode zeer gunstig.
Oudst
Het Burgemeester Berkhout
park is het oudst aangelegde
park in Voorschoten. In het
landelijke Voorschoten ont
wikkelde burgemeester Ber
khout tijdens de crisisperiode
een plan om de werklozen
een park te laten aanleggen.
Het plan werd uitgevoerd en
zo had Voorschoten in 1937
een groot park dat liep vanaf
de Elstlaan tot aan de Wijn
gaardenlaan. Het kostte
Voorschoten vrijwel niets en
tientallen werklozen hadden
nuttige arbeid, zoals dat in
die dagen nog heette, ver
richt. Het park was alleen in
de weekeinden goed bezet.
De laatste tien jaren wordt
het park dagelijks druk be
zocht want inmiddels is
Voorschoten zodanig verste
delijkt dat rustig wandelen
vrijwel alleen nog in het
park kan.
Het vele bezoek en helaas
ook het vandalisme vragen
extra onderhoud. Daarnaast
zijn ook sommige vaste be
woners ware slopers. Zwa
nen vinden het bijvoorbeeld
een aardige bezigheid om de
kanten af te kalven. Meeu
wen hebben allang ontdekt
dat het goed vissen is in de
zeer ondiepe vijvers en ook
de reigers, die „uitgestoten'
worden en solitair door het
leven gaan, hebben meege
holpen aan de vissenmoord.
Om gelijke kansen te schep
pen voor vogels en vissen
moeten de vijvers uitgediept
worden, van groen voorzien,
waardoor het ook voor
meeuw en reiger een sport
blijft om te vissen. Voor
mensen blijft het vissen ver
boden.
Jaap Teske wil een goede
visbezetting en zal de burge
rij opwekken om mee te hel
pen goede vis uit te zetten.
Dat alles in samenwerking
met de Organisatie Verbete
ring Binnenvisserij. Experts
zijn ervan overtuigd dat bin
nen enige jaren de vijvers
weer vol kunnen zitten met
grote karperachtige vissen,
die niet om te vangen maar
wel om te voederen zijn.
Geweld is
troef in „The
soldier" van
James Gliec-
kenhaus.
UDO I: The soldier. Met Ken Wehl
en Klaus Kinski. Regie: James Glic-
kenhaus. (10 jaar, première).
James Glickenhaus boek
te twee jaar geleden een
onverwacht kassucces met
zijn „The exterminator"
waarin een enkeling het
opnam tegen de onderwe
reld van New York met
een vlammenwerper. De
film sloeg bij het op ge
weld beluste publiek zo
enorm aan, dat Glicken
haus er een eigen produc
tie-maatschappij aan over
hield, die hem in staat
stelde om een even eenzij
dige film als „The soldier"
te maken, waarin terreur
en dit keer op interna
tionaal niveau weer de
hoofdrol speelt.
Glickenhaus werd geinspri-
reerd door John McPhee's
boek „The curve of binding
energy". waarin duidelijk
werd gemaakt hoe eenvoudig
het was om plutonium te ver
voeren en hoe onzorgvuldig er
eigenlijk mee werd omge
sprongen.
In „The soldier" wordt zo'n
transport door de Russen on
derschept, waarna ze onder
hel mom terroristen te zijn
de lading, genoeg voor een fik
se atoomexplosie, in Saoudi
Arabië plaatsen en dreigen
vijftig procent van de energie
voorziening van de wereld te
vernietigen Niemand schijnt
het in de gaten te hebben, be
halve „The soldier", een ver
beten ijzervreter, die er zijn
zinnen op heeft gezet het
evenwicht in de wereld te her
stellen en daarom ook door
zijn eigen Amerikaanse CIA
wordt gewantrouwd.
Glickenhaus had beter dichter
bij huis kunnen blijven. Al dat
internationale gekonkel is
nauwelijks interessant en zon
der de nodige grondige achter
grondinformatie ook vrij zin
loos. Ken Wahl is de eenzame
vechter voor het behoud van
onze maatschappij, Klaus
Kinski de sinistere figuur ach
ter de schermen. Maar opwin
dend is het ondanks de vele
opnamen ter plaatse beslist
niet geworden.
Er is het nodige geweld in de
film, maar het doet je in feite
niets en je vraagt je af of dit
soort onheilsfantasieën wel
enige zin hebben. Geen ons
dan maar de eenvoudige
recht-op-en-neer gangsterfilm
MILO
