ncilë £c«dóc<3omcuit Farnborough doet de oorlog nog maar eens dunnetjes over Veel nieuwe vliegtuigen op een ingestorte markt Een SPA graag. De échte, geserveerd met het flesje. ZATERDAG 11 SEPTEMBER 1982 Verkcx len. Vet 77. Ter Dec. '7 a- oorlog loont, bleek deze op de internationale tvaarttentoonstelling te nborough. De stand van bjr. '75 tland-helikopters werd voortdurend plat pen. De demonstraties van ea Harriers toch al present op Uvaartshows trokken l0,~' Teltbaar hernieuwde ngstelling. De Exocet was iet en vormde daardoor in al het gesprek van de onder de militair gerichte :undigen. De Super idard, de Franse die de Argentijnen uikten om hun Exocets af uren stond wel op ïborough, maar nam niet aan de S spet [demonstraties. Ondanks kerheid op langere ijn bleek de Britse >roblee|a're luchtvaartindustrie Tei. o!n euforische toestand te eren. Hadden de Sea •76. sciliers, de Sea Kings, de [-helikopters en de rse geleide wapens het cd «oh u^tste^en(l gedaan in de SR 80 lands? Wie van de 98oi4iJurrenten kon daar op? Oorlogservaring en nog onder meestal eme, klimatologische - bj. '7![andigheden VBOROUGH - De verwarring wat de militaire acties in de itlantische Oceaan en in de vallei nu wel en niet hebben itoond zal nog wel even du- fl7fiOi o 1_ )e Britten en meer nog de Is- zijn nog erg terughoudend iet verstrekken van details. Er een paar verhalen de ronde verwarring aardig illustre- iet eèrstè verhaal wil d'at de onderzeebootjager „Shef- tenonderging aan de Britse fish-and-chips. De Excocet- afgevuurd door een Super lard zou niet in de comman- itrale terecht zijn gekomen, in de kombuis. Het was bo- een blindganger. De raket ofte dus niet. Een bizar toeval echter dat het ding nog voor Leid^ninuut brandstof had en dat de kombuis juist bezig was jrote ketels frituurvet. Raket- Istof, kokend vet en plastic 0.-. Teiilair van de aangrenzende room zetten de Sheffield in rlaaie. Het automatische [beveiligingssysteem viel uit smeltende pvc-bekleding van 502491 gen verspreidde dodelijke die het blussingswerk ern- lemoeilijkten. Ziedaar verhaal infVerhaal twee wil dat de Brit- 'eigerden de Exocet-raket toe en op de Farnborough-show. el Dassault, een trotse Franse 1 nalist en maker van de Super iard, zou daarop zijn vliegtuig e vliegshow hebben terugge en. „Ik vlieg niet met een te Etendard", zou hij boos heb- 2 [ezegd. „Met Exocets of heie niet". ins het dagelijks bulletin van ow zijn het echter de Fransen 'eweest die de Exocet achter- 2 en en de Super Etendard in fgelegen hoek van de tentoon- ng parkeerden om „Britse ge lheden op dit punt te ont- I8-12-' lijke gegevens over de Exocet schaars. Voor zover bekend en de Argentijnen er maar of zes afgevuurd. Daarvan en er drie doel getroffen en „was er wat mee". De Exo- ,th ie de Sheffield verwoestte was 2 gezegd een blindganger, het it zij vo ctiel dat de Atlantic Conveyer i linken bracht was eigenlijk het vliegkampschip Invincible luirn,el M en de raket die de Glamor- trof, ontplofte wel, maar de er bleef intact en volledig ope- ïeel. altijd is de vraag waarom de ntijnen niet meer Exocets heb- ntictpe 'n8ezet. n'et definitief beant- 3, d. Er zijn berichten geweest ,-jlritse commando's van de SAS Air Services) op het Ar- jnse vasteland geïnfiltreerd, Etendards en Exocets op hun hebben vernietigd. De SAS jigïngs:t er evenwel geen gewoonte publiekelijk rapport uit te jen over haar acties, laat staan details daarvan. m iwone bommen" week werd evenwel opnieuw ingenjsügd dat SAS- commando's het begin van het conflict in ntinië zelf hebben geopereerd, ïoesten het volledig ontbreken een lange-afstandswaarschu- ïem de Britse Task iepienje voer ajs ^et ware blind op after tr'Jdtoneel af compenseren P spionage-acties rond de vlieg- sn. Zij waren daartoe uitgerust jbare verbindingscompu- een soort elektronische koffer- jfmachines met een geheugen, de opgeslagen informatie in ies van seconden kunnen ieinen. Deze commando's ga de vliegtuigbewegingen rond 21.2 Lrgentijnse bases door aan de Force, waarop de qua vlieg- zeer beperkte Sea Harriers zo 'tief mogelijk konden worden fit. Het staat ook vast dat, dank zij deze spionage-activi- van de SAS, slechts een frac- 'an het totaal aantal uitgezon- vliegtuigen de Task-Force bereikt. - verbeteren kreeg ook het Ameri kaanse corps Mariniers belangstel ling. Samen met de Amerikanen werd een nieuwe versie ontwik keld, waarvan de mariniers er nu een paar honderd in gebruik heb ben. Thans, met de Falkland-erva- ring achter de rug, hopen de Engel sen een markt voor minstens dui zend opnieuw verbeterde Harriers te kunnen openen. De prijs van de uitzonderlijke vliegeigenschappen van de Harrier is een uitermate hoog brandstofver bruik. Daardoor bleven vliegbereik (40 tot 60 minuten) en nuttig laad vermogen (betrekkelijk geringe, maar naar gebleken is effectieve bewapening) nogal laag. Tijdens de acties in de Zuidatlanti- sche Oceaan bleek echter dat het voordeel van de unieke vliegeigen schappen ruimschoots opwoog te gen de nadelen van het geringe vliegbereik en de lichte bewape ning. Volgens de laatste officiële gege vens namen Harriers minstens 27 Argentijnse vliegtuigen voor hun rekening. Vierentwintig daarvan werden neergeschoten met Side winder-raketten, de overige drie met het 30 mm boordkanon. De modernste versie van de Side winder is toch een minstens even geducht wapen als de Exocet. In Libanon vernietigde de Israëlische luchtmacht met deze Sidewinders niet minder dan 87 Syrische straal jagers. De Israëli's verloren daarbij zelf maar twee vliegtuigen. Het verlies aan Harriers, in ge vechten met de meer ontwikkelde Mirages, Daggers en Skyhawks was echter nul komma nul, een unieke uitkomst en geheel toe te schrijven aan de vliegeigenschappen. De Harrier is namelijk de enige jager ter wereld die tijdens de vlucht ab rupt van koers kan veranderen of zelfs stilstaan. Verbijsterde Argen tijnse piloten schoten met hun veël snellere vliegtuigen onder of boven hun prooi langs om daarna een niet meer te ontwijken Sidewinder ach terna gestuurd te krijgen. Overwicht Kortom, de Harrier ontpopte zich als een vliegtuig dat, zijn beperkte eigenschappen ten spijt, uitermate geschikt is om op een beperkt strijdtoneel, zeg maar boven een vloot of troepenconcentratie, een luchtoverwicht te bevechten. Een ideale „armeluis"-jager, want hij kost aanmerkelijk minder dan een F-16, een Tornado of een Eagle. Eén conclusie trekt Farnborough nu reeds: troepen en materiaal kun je niet per geleide wapen vervoe ren en daarom is het onzin wat de leunstoelstrategen zeiden toen de Sheffield door een Exocet tot zin ken was gebracht, namelijk dat de dagen van de oppervlakte-schepen waren geteld. De Falkland-cam- pagne en de oorlog in de Libanon waren ongetwijfeld „elektronisch gevoerde" oorlogen, maar tegelij kertijd waren het grotendeels ook oorlogen, gevoerd zoals alle oorlo gen van deze eeuw. Geoefendheid, conditie en bekwaamheid van de soldaten, onderhoud en inzet van het materieel, tactisch inzicht en durf van de commandanten, dit al les bepaalde de gang van zaken in beide conflicten meer dan de chips. Om allerlei redenen konden de Ar gentijnen hun voordelen van een verdedigingspositie, overwicht in de lucht en hun formidabele lucht- schip-Exocets niet uitbuiten en wisten de Britten al improviserend het nadeel van een geheel ontbre kend „Early warning"-systeem te compenseren. „Het zijn altiid de mensen die het moeten doen bevestigt E. L. Ho- zee, publiciteitsmanager van Hol landse Signaal, welke onderneming op Farnborough stond met „Goal keeper", het verdedigingssysteem dat straks de Nederlandse marine (en naar Hollandse Signaal natuur lijk hoopt ook vele andere marines) moet beschermen tegen de Exocet- achtigen. WIM KOCK Fokker-baas Frans Swarttouw heeft nog niets van zijn flair verloren. „Als wij meedoen aan de A-320", zei hij deze week op Farnborough, „dan zijn we niet tevreden met wat blikwerk, maar dan willen we deelnemen in de hoogwaardige technologie van het vliegtuig". De A-320 is de inzet van Airbus-Industries voor een vette prijs op de op 1500 vliegtuigen geschatte markt van de korte tot middellange afstand, een markt waarop des tijds ook Fokker mikte met de MDF-100, het inmiddels mislukte Fokker McDonnell Douglas-avontuur. Flinke taal, maar Swarttouw zal ook wel geweten hebben dat Airbus-Industries de tijd gekomen acht dat liefhebbers voor deelneming in de A-320 „de kleur van hun geld laten zien", om eens een Engelse uitdrukking letterlijk te vertalen. Deelneming aan de A-320 gaat naar schatting zo'n 100 miljoen per procent kosten. Een deelname zoals Fokker blijkbaar voor ogen staat, zal toch minstens zo'n tien procent moeten bedragen. Een investering dus van 1 miljard gulden. Geld „van die kleur" kan Fokker niet laten zien. Het is de vraag of zelfs de Neder landse regering het kan of wil. Zelden is er tussen twee achtereenvolgende luchtvaartshows in zoveel veranderd als deze keer. Vorig jaar nog stond de Parijse luchtvaartshow in het teken van grote verwachtingen rond de middellange-afstandmarkt. Op de uitlatingen van Swarttouw na is daar op Farnborough nog nauwelijks iets over te horen. Sinds Parijs is de hele vliegtuigmarkt in elkaar gestort en het frappan te is dat juist nu Farnborough méér spiksplinternieuwe vliegtui gen toont dan in tientallen jaren het geval is geweest. De lucht- bussen A-31Q van Airbus en 767 van Boeing staan er te glanzen, evenals de Boeing 757. Het zijn allemaal vliegtuigen van een nieuwe generatie: met zuinige motoren die weinig lawaai meer maken. De onmiddellijke toekomst ziet er donker uit. De burgerlucht vaart bevindt zich in een diep dal. Opzienbarende faillissemen ten als die van Laker Airways en de Amerikaanse reus Braniff, hebben de luchtvaartmaatschappijen voorzichtig gemaakt en aarzelend waar het de vernieuwing van hun vloten betreft. Waar nog wel wat beweging in zit zijn de markten voor de korte afstand en de zogenaamde computer- en feederliners, wat deze beide laatste betreft in het bijzonder in de Verenigde Staten. Fokker doet het met zijn F-27 Friendship en F-28 Fellowship nog steeds uitstekend op de korte-afstandmarkt. Beide vliegtui gen, steeds weer op tijd aangepast en gemoderniseerd hebben hun economische bruikbaarheid dubbel en dwars bewezen. Be- Airbus A 310: 's werelds meest geavanceerde luchtbus. studeerd wordt de mogelijkheid om de F-27 uit te rusten met een nieuwe motor waardoor dertig procent brandstof bespaard wordt. Ook wordt bekeken of de Fokker F-28 verlengd kan worden. Voor beide projecten ontvangt Fokker steun van de •overheid met leningen. Indien beide projecten van de grond ko- i ziet Fokker helemaal geen aanleiding meer deel te nemen in een project voor een toestel van 150 plaatsen. Fokker heeft tot nu toe nog geen problemen met de orders maar wel met de afbetalingen van afnemers van toestellen. Die pro blemen zijn er vooral in Noord-Amerika. Verder poogt Fokker een voet aan de grond te krijgen op de Zuidamerikaanse markt. Men ondervindt daarbij veel nadeel van concurrentievervalsen de aanbiedingen van anderen. Door de recessie in de wereld heeft Fokker zich wel genood zaakt gezien een personeelsstop af te kondigen. Via natuurlijk verloop zijn sinds begin van dit jaar 200 mensen bij Fokker weg gegaan. Het personeelsbestand is nu 9400 mensen. Echte ontsla gen zijn volgens Fokker pas te verwachten als de recessie zich uit in een inkrimping van de eigen produktie. De Britse regering ziet intussen op de korte-afstandmarkt ook grote mogelijkheden, getuige de forse financiële injecties voor de verdere ontwikkeling van de HS-146, een directe concurrent van de Fokker F-28. „Eén ding is zeker: als de recessie in de luchtvaart eenmaal over is, dan zal er een geweldige vraag naar nieuwe vliegtuigen zijn vyoor de komende twintig jaar", liet deze week de directie van de Society of British Aerospace Companies, gastheer op deze 25e Farnborough Show, tevens de grootste ooit hier gehouden, we ten. De vraag is dus nu wie het tot het einde van de recessie kan. uitzingen. Zelfs de zeer succesvolle Airbus-Industries (508 orders voor de A-300 en de A-310) heeft moeite geld en deelnemers bij elkaar te schrapen voor het A-320-project, de 150-zitter voor de korte tot middellange afstand, vorig jaar nog het toekomstpers-^ pectief voor Fokker. Als Airbus de fondsen niet bij elkaar krijgt zal het weer Boeing zijn die er met de kluif vandoor gaat. Deze Amerikaanse reus levert zijn vernieuwde 737 (tot 130 passagiers) al terwijl de 757 (180 passagiers), die nu op Farnborough voor het eerst zijn kun sten aan het Europese publiek vertoont, vanaf december lever baar zal zijn. Een Sea-Harrier landt op het vliegdek van HMs Hermes in de Zuidatlantische Oceaan. pondenten Engeland en Europa eindelijk bereikten. Enig idee van de inzetbaarheid en veelzijdigheid van de helikopters blijkt uit de vol gende cijfers: op het hoogtepunt van de campagne, de dag van de landing in San Carlos Bay werden 136 helikopters ingezet, voor het merendeel Sea-Kings. Zij brachten troepen en materiaal aan land, eva cueerden gewonden en leidden het vuur van de scheepsartillerie, zij voerden verkenningen en red dingsoperaties uit. In het algemeen werd op de heli kopter- en Harrierbemanningen tij dens de hele campagne de zwaarste wissel getrokken. De weersomstan digheden waren doorgaans ver be neden vredeslimieten. Slecht zicht, laaghangende bewolking, ijsvor- ming en heftige stormen waren schering en inslag. Het beroep dat op de mensen en het materiaal werd gedaan was ongehoord voor vredestijd en zelfs voor oefeningen. Veertien tot achttien uur per dag waren de bemanningen en machi nes in touw. Desondanks bleef de inzetbaarheid van de helikopters nagenoeg honderd procent en van de gecompliceerde en dus kwets baardere Harriers tachtig procent. Bekaa-vallei Dat zijn verkoopargumenten die er niet om liegen en zij waren deze week dan ook in alle toonaarden te horen. Westland kreeg een voorlo pige beloning toen minister van de fensie John Nott maandag op de tentoonstelling bekend maakte dat hij 41 miljoen pond Sterling ter be schikking stelde voor de ontwikke ling van de opvolger van de Sea- King, nu nog de EH 101 geheten, een gezamenlijke onderneming van Westland en de Italiaanse helikop terbouwer Agusta. Tweeëntwintig helikopters gingen er verloren tijdens de Falkland- campagne. De helft daarvan ver ongelukte of werd neergeschoten; de andere helft ging de diepte in met de in brand geschoten Atlantic Conveyor. Op een heel andere manier vestig de de helikopter zich als eerste lijnswapen in de Bekaa-vallei in Libanon. Daar schreven ze zelfs krijgsgeschiedenis. Voor het eerst namelijk leverden helikopters slag met tanks. Volgens Amerikaanse bronnen op Farnborough vernietig den met geleide wapens uitgeruste Israëlische helikopters (Hughes-500 Defenders en Bell Cobra's) een „aanzienlijk" aantal Syrische T-72-tanks van Russische makelij. Van de dertig ingezette Defenders ging er niet een verloren. Van het onbekende aantal Cobra's werden er twee neergehaald. Dit succes, zo waarschuwden de Amerikanen, doet echter voorlopig niets af aan de kwetsbaarheid van helikopters in de eerste frontlijn. In Farnbo rough presenteerden desalniette min de Amerikanen in het spoor van het Israëlische succes een nieuwe, zeer wendbare aanvalshe likopter met een angstaanjagend uiterlijk, de AH-64 Apache, die zijn geleide wapens al van grote afstand kan afvuren. Harrier De Falkland-campagne was ten slotte ook de oorlog van de Harrier. Jarenlang was de Harrier een graag geziene gast op elke grote vliegshow. Ga maar na: een straal jager die verticaal kan opstijgen om dan, een honderd meter boven de grond gekomen, er vandoor te gaan als een echte straaljager, die verder stil in de lucht kan gaan hangen en achteruit kan vliegen. Een typisch Brits foefje vond men het: technisch razend knap, maar in de praktijk weinig bruikbaar. Alleen de Engelse luchtmacht en de marine zagen er oorspronkelijk wat in. Zij werden er in elk geval, in het kader van steun aan de na tionale industrie, mee opgezadeld. Na jarenlang experimenteren en Een opmerkelijk gegeven is in deze "geleide-wapensoorlog", want als zodanig wordt de Falkland- campagne wel degelijk beschouwd dat de grootste schade aan de Task-Force werd aangericht door piloten die voor Sea Harrier noch Sea Wolf bang waren en bij aan komst boven de vloot „gewone bommen" afwierpen. Dertien van de zestien getroffen Britse schepen werden door bommen getroffen, vaak blindgangers. „Om vier van onze schepen te torpederen hebben ze meer dan de helft van hun totale aantal gevechtsvliegtuigen verlo ren", rekende het Britse ministerie van defensie de tv-kijkers voor, kort na de beëindiging van de oor logshandelingen. Toch was het in zekere zin de „oor log van de Exocet" want nadat de Sheffield eenmaal in brand was ge schoten, beheerste de Exocet-drei- ging de tactische bewegingen van de Britse vloot. Helikopters Het was ook de oorlog van de heli- kopters en dat is op Farnborough wel heel goed te merken. De heli kopter, die zich in Vietnam al ont wikkelde tot een geducht gevechts toestel, heeft zich rond de Falk- lands, maar ook in Libanon geves tigd als een wapen van de eerste lijn. Zonder helikopters kan geen strijdmacht meer uit de voeten. Op zee, noch te land. De Fransen beschouwen zichzelf graag en niet ten onrechte als de helikopterbouwers en -exporteurs van Europa, maar het zijn de Brit ten die nu de show stelen met hun feitelijk al verouderde Sea-Kings die, evenals de andere ingezette he likopters, waaronder de ook bij de Nederlandse marine in gebruik zijnde Lynx, ongekende prestaties hebben verricht. In de zeer druk bezochte stand van Westland (de Britse helikopterbouwers) tonen dramatische filmbeelden wat men sen durven en helikopters kunnen. Filmbeelden overigens die iedere Brit al in de ziel gebrand staan, maar die Nederlandse tv-kijkers niet of nauwelijks hebben mogen zien, waarschijnlijk omdat de Falk- land-oorlog al „oud nieuws" was toen de films van de oorlogscorres- Boeing 757 en 767: een nieuwe generatie voor de jaren negentig, geluidarm en vooral zuinig. U bestelt een SPA, eis dan ook dat U een echte SPA krijgt. Uit het SPA flesje, met het 'SPA etiket erop. WaarUookbent, vraag altijd naar de echte SPA.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1982 | | pagina 15