JAN
TERLOUW
(D'66):
Den Uyl
zal na de
verkiezingen
weer realist
worden
ïjVOS brengt opnieuw
.chaduwverkiezingen
KIEZEN
0PH
ELI
N HAAG Het inte-
i-kabinet heeft, wan-
•r wij D'66-lijsttrekker
•louw ontmoeten, zo-
t besloten overheidssa-
rakjssen en uitkeringen te
ent friezen „het hoeft
plaajn bevriezing te zijn als
kte prijsindex meevalt", zal
eveflouw later zeggen
en werk-
zal
gevraagd in de
brekken over het ar-
13 hetzelfde uitgangs-
pasj»t te hanteren, anders
singcht een loonmaatregel.
m<t eerste kritiek op de
e dojluiten is er ook, onder
t van PvdA-lijsttrek-
Den Uyl. Deze meent
CDA en D'66 met de
luiten de tegenstellin-
Iin de samenleving op
spits drijven, de crisis
entelen op de zwakke
en de sociale partners
ruimte ontnemen om
met voorstellen te ko-
i, zoals het inleveren
prijscompensatie voor
■k.
Terlouvv reageert koel op
;kritiek van Den Uyl. „Het
om zes punten: de koppe-
van sociale uitkeringen
het minimumloon hand-
in, de koppeling van amb-
rirensalarissen aan de lonen
de bedrijven handhaven,
•kracht niet aantasten,
loononderhandelingen,
inverlichting voor de be
ren en het terugdringen
het financieringstekort
de overheid. Dat kan niet
aal tegelijk. Ik zeg u,
Uyl zou op dezelfde keuze
uitgekomen als wij nu, en
weet hij ook. Er is geen be-
oplossing te vinden, er is
anders mogelijk. Ook
Uyl zou dit doen. Na de
iiezingen zal hij realist
•den". Terlouw gaat nog
stapje verder en stelt dat
Den Uyl zich over het re-
(rakkoord van het komende
•inet buigt, hij slechts mar
iaal iets kan veranderen in
nu genomen besluiten.
I'wlouw weerlegt ook de kri
ll als zou het kabihet nu de
•peling van sociale uitke-
;en en ambtenarensalaris-
met de lonen in de bedrij-,
h hebben laten vallen, ter-
D'66 juist tegen die ont-
•peling is. „Van ontkoppe-
is geen sprake. Als wij er
in komt er geen ontkoppe-
want de particuliere sec-
doet mee met de bevrie-
We proberen het op vrij-
iige basis, maar als dat niet
moet het kabinet zijn ei-
verantwoordelijkheid ne-
Op de vraag hoe dat
moet gebeuren zegt Ter
ne |w, na enige aarzeling: „Via
loonmaatregel of machti-
ïleiigswet, daar zijn instrumen-
ns q voor. Dat is besloten".
■de
f hiidanks deze stellingname
web Terlouw niet garanderen
tolt de ontkoppeling ook onder
volgend kabinet achterwe-
nge blijft. „Garanderen kan ik
*fets. Ik kan ook niet garande
h dat het volgende kabinet
&e cijfertjes overneemt,
er is geen andere keus.
de zes dingen hebben wij
;egej vrije loononderhandelingen
het handhaven van de
et lopkracht laten vallen. Ik
nog zien dat de PvdA niet
juist die keus zou maken.
VVD bijvoorbeeld zou kie-
voor de vrije loononder-
idelingen, maar dan wel de
prcfkeringen op afstand zetten,
ontkoppeling",
partijleider van D'66 wijst
de kritiek van de hand als
het kabinet met zijn be-
liten werkgevers en werk-
"fmers de mogelijkheid heb-
jn ontnomen zelf met voor-
h|Hen te komen voor het ar
„Als
st 't niets hadden gedaan, als
en 4 alles hadden laten zwem
en, waren we stukgereten
azefor de kritiek. Het is niet
•arti'k om te zeggen wat we zeg-
gatijn. maar het kan niet an-
egfs".
besl
'ablatiging
om vier jaar lang de prijscom
pensatie op te geven en de
koopkracht te behouden door
belastingverlaging (het door de
partij omhelsde plan Schou
ten). Terlouw geeft dit toe.
„De belastingverlaging kan
niet doorgaan in verband met
het financieringstekort, dat is
waar, maar Van der Stee en
Van Agt wilden helemaal geen
matiging over de hele linie en
die komt er nu toch. Dat is
veel belangrijker", aldus Ter
louw.
In verband met datzelfde fi
nancieringstekort ziet Terlouw
ook een plan van zijn partijge
noot Maarten Engwirda niet
zo-zitten om toch een deel van
de gelden die vrijkomen door
loonmatiging te steken in een
belastingverlaging voor de
laagste inkomens. „Dat betoog
van Engwirda zult u van mij
niet horen", aldus Terlouw,
maar tegelijk spreekt hij ge
ruchten tegen als zouden de
laagste inkomens er door het
kabinetsbesluit zeven procent
op achteruit gaan. „Zo erg
wordt het niet", zegt hijen hij
wijst er op dat het kabinet be
sloten heeft in 1983 voor hen
die van een sociale uitkering
of het mimimumloon een heel
gezin moeten onderhouden (de
echte minima), opnieuw iets te
doen om het verlies aan koop
kracht te beperken.
De bewindsman en D'66-leider
wordt naar een persconferen
tie geroepen. Dit keer met zijn
pet van minister op. Eerder
die dag heeft hij al drie uur
met de Kamer gepraat over
bedrijven in nood en vervol
gens met zijn collega Van der
Stee over geld voor één van
die bedrijven. Vervolgens nam
Terlouw deel aan een overleg
van de regering met de grote
steden alvorens dit interview
toe te staan. Na de persconfe
rentie komt uw verslaggever
weer aan bod, gevolgd door de
D'66-campagnecommissie en
een tv-optreden. „Gelukkig
heb ik geen spreekbeurt van-
avond", verzucht Terlouw. Het
komt hem goed uit wegens een
opkomende bronchitis waar
door zijn stem al behoorlijk is
aangetast. „Mijn vrouw zei mij
vanmorgen: blijf thuis, maar
dat kan niet", zegt hij. Dat zijn
privé leven en zijn hobbies er
bij inschieten neemt Terlouw
op de koop toe.
Formatie
De aanstaande kabinetsforma
tie komt aan de orde en dan
vooral de houding van Van
Agt en Nijpels tegenover de
PvdA. „Als Van Agt en Nij
pels daar geen zin in hebben,
acht ik de kans dat de PvdA
in een kabinet komt kleiner
dan vijftig procent", zegt Ter
louw. Hij voegt eraan toe dat
ook D'66 niet in een kabinet
met CDA en VVD zal gaan
zitten als de PvdA door CDA
en VVD „willens en wetens"
buiten de deur wordt gehou
den.
Zet de PvdA echter zichzelf
buiten spel door het stellen
van allerhande eisen, dan wil
Terlouw de mogelijkheid van
deelname aan een kabinet met
CDA en VVD wel open hou
den. „D'66 zal zich niet laten
leiden door de PvdA", aldus
Terlouw, die de kans reëel Elegant
acht dat D'66 met de PvdA te
rug gaat naar de oppositieban-
ken.
vanuit het CDA vooral ver
wacht van de loyalisten. „Daar
hoopt iedereen op, maar het
hangt helemaal af van hun
sterkte na de verkiezingen".
Terlouw signaleert echter ook
problemen voor CDA-leider
Van Agt, die vanuit zijn eigen
partij zouden ontstaan als hij
de PvdA buiten het kabinet
tracht te houden, door bijvoor
beeld een PvdA (in)-formateur
het werk onmogelijk te ma
ken. Daarbij gaat Terlouw er
van uit dat als de PvdA de
grootste partij wordt, de soci
aal-democraten ook het voor
touw krijgen in de (in)-forma-
tie. „Als CDA en VVD teza
men een meerderheid hebben,
kunnen ze dat binnen een dag
laten mislukken", zegt Ter
louw, die verzet daartegen
Ook een andere plan die Van
Agt heeft geopperd om de
PvdA op elegante wijze buiten
de deur te houden, krijgt com
mentaar van Terlouw. Het
gaat dan om het idee een (in)-
formateur een sociaal-econo
misch plan te laten maken (op
basis het tweede rapport van
de commissie-Wagner, waarin
ontkoppeling alsmede vrije
loononderhandelingen worden
aanbevolen) en dat plan aan
de partijen voor te leggen. Zij
die ermee instemmen kunnen
in het kabinet, zij die het af
wijzen niet. „Ik kan mij voor
stellen dat de PvdA tegen een
op die manier voorgelegd ak
koord juist in principe „ja"
zegt", aldus Terlouw. Op die
manier zou een nationaal ka
binet eraan komen, een sug
gestie van de oud VVD-leider
Wiegel. v
Het sleutelwoord voor herstel
van de economie is volgens
Terlouw: investeren. Op de
vraag waar het geld daarvoor
in de bedrijven vandaan moet
komen zegt Terlouw: „Niet
van de overheid. Van reserves,
besparingen, beleggers en uit
de bedrijven zelf, uit winsten".
Voor dat laatste is wel hulp
van de overheid nodig. Via
loonmatiging en het terugdrin
gen van de overheidstekorten
waardoor de rente daalt, moe
ten bedrijven weer winst gaan
maken. Terlouw erkent dat er
geen garantie bestaat dat de
bedrijven de vrijkomende gel
den ook voor investeringen
gaan gebruiken en dat daar
door werk ontstaat. „De be
drijven zullen de gelden eerst
gebruiken voor dekking tegen
verlies. Daar moeten we door
heen. Dan hadden we het be-
drijfsleven maar niet zo moe
ten uitmergelen".
Werkloosheid
Voorlopig geen nieuw werk
dus. Om toch iets aan de enor
me werkloosheid te doen wil
Terlouw voor de lange termijn
het accent leggen op arbeids
tijdverkorting. „het enige in
strument" om iets aan de
werkloosheid te doen. Omdat
er echter niet gewacht kan
worden totdat arbeidstijdver
korting op grote schaal moge
lijk is, wil Terlouw het beleid
nu richten op bestrijding van
jeugdwerkloosheid en de lang
durig werklozen. Arbeidstijd
verkorting zal volgens Ter
louw samen moeten gaan met
het navenant inleveren van
loon. Daarmee stelt Terlouw
dat arbeidstijdverkorting al
leen mogelijk wordt, als er
groei van de economie ont
staat. „Die groei kan dan uit
betaald worden door korter
werken", zegt hij.
Die laatste stelling brengt Ter
louw opnieuw tegenover Den
Uyl. „Den Uyl propageert nu
arbeidstijdverkorting. Dat kan
niet. Dat zal moeten komen uit
het inleveren van koopkracht,
uit extra inleveren. Den Uyl
slaat de vraag over of men dat
wel wil. Die vraag zal hij eerst
moeten beantwoorden. Dan
wil ik praten. Uit de bedrijven
kan het niet betaald worden,
dus moet het uit de koop
kracht".
Met zijn kritiek op de PvdA
wil Terlouw niet de indruk
wekken geen kritiek te heb
ben op VVD en CDA. Om met
de VVD te beginnen, zegt Ter-
louw „niet veel geloof te hech
ten" aan de plannen van die
partij de overheidsuitgaven te
saneren. „Ik had verwacht dat
het kabinet Van Agt/Wiegel
daar iets aan zou doen. De
VVD ging dat kabinet in met
de kreet „puinruimen". Het te
kort van de overheid is onder
dat kabinet verdubbeld. Bo
vendien praat de VVD mij te
gemakkelijk over ontkoppe
ling, plaatsing van kruisraket
ten en kernenergie, dat ook".
Kruisraketten
De kruisraketten, een poten
tieel struikelblok in een sa
menwerking van CDA en
PvdA. zijn boven water geko
men. Terlouw: „Het is te gek
als in de huidige economische
situatie de formatie daarop zou
mislukken, te gek dat voor dat
probleem geen oplossing ge
vonden zou kunnen worden".
De leider van D'66 toont zich
tevreden over het feit dat Van
Agt eerdere uitlatingen, dat in
1983 over de plaatsing van de
raketten in ons land beslist
moest worden, heeft ingetrok
ken en dat de vice-voorzitter
van de PvdA Peper heeft la
ten weten dat het PvdA-stand-
punt (geen raketten) ook voor
de vorming van het tweede
kabinet Van Agt geen strui
kelblok vormde. „Laten de he
ren zo doorgaan. Het is een
vraagstuk dat met grote om
zichtigheid behandeld moet
worden. Het is heel verkeerd
je vast te nagelen", aldus Ter
louw. Om die reden wil Ter
louw ook niet zeggen wanneer
er over de plaatsing van de
kernraketten in ons land be
sloten moet worden. „We moe
ten de onderhandelingen tus
sen de Sovjet-Unie en de Ver
enigde Staten een kans ge
ven".
Terug naar de kritiek op ande
ren: het CDA. Na enige aarze
ling zegt Terlouw: „Te vrijblij
vend, dan met rechts en dan
met links regeren", waarop hij
laat volgen, „In het interimka
binet hebben wij desondanks
heel goed met hen kunnen
werken".
Of D'66 voor die goede samen
werking ook bij de verkiezin
gen beloond zal worden, is de
vraag. De partij staat volgens
opiniepeilingen op verlies, van
zeventien zetels nu naar tien
of minder. Terlouw zit er ech
ter niet mee getuige zijn op
merking: „Een politieke partij
wil regeren, plannen tot beleid
maken, doen wat je nodig
acht. Electoraal verlies mag
daar niet bij meespelen".
CAREL GOSELING
>EN HAAG Een klei-
ie 40.000 landgenoten
etspngen komende woens-
ig twee keer hun stem
•t glit: zij doen namelijk mee cent".
st fian het door Bureau Into-
tepart in opdracht van de
rilefOS uitgevoerde verkie-
igsonderzoek. Een ra-
kiezingen van maart zaten we
met onze prognose gemiddeld
maar 0,2 procent naast de wer
kelijke uitslag. De grootste af
wijking bedroeg toen 0,4 pro-
In veertig zorgvuldig geselec
teerde stembureaus zullen de
kiezers gevraagd worden op
een „stembiljet" in te vullen
op welke partij ze zojuist ge-
n cndsnelle verwerking stemd hebben, op welke partij
ristan alle gegevens van ze bij de vorige kamerverkie-
3raleze „schaduwverkiezin- zingen gestemd hebben, hun
lb1en" staat er borg voor sekse en leeftijd. Daardoor
kunnen we voor 8 uur ook al
weten hoeveel de verschillen
de partijen van elkaar gewon
nen of aan elkaar verloren
hebben en hoe de diverse leef
tijdsgroepen gestemd hebben.
Het verkiezingsonderzoek, dat
komende woensdag voor de
achtste keer gehouden wordt,
wordt steeds beter", zegt staat of valt met de juiste se-
tJat we op de verkiezings
avond nog vóór 8 uur op
Vikele tienden van pro-
or tenten nauwkeurig zullen
[snoeten hoe er gestemd is.
fu
iil iDe exactheid van onze prog-
reaus moeten een zo goed mo
gelijke afspiegeling vormen
van het Nederlandse kiezers
korps. Daarvoor staat een in
1974 gemaakte steekproef ga
rant, die overigens steeds
wordt bijgeschaafd. Willems:
„Wanneer in een bepaalde
buurt opeens erg veel studen
ten komen wonen, heeft dat
natuurlijk een forse invloed op
hoe daar gestemd wordt. Dat
betekent dat we de steekproef
van die veertig stembureaus
moeten bijstellen".
Intomart-onderzoeker Willems
signaleert overigens een ver-
rechtsing onder jongeren die
voor het eerst naar de stembus
gaan. Willems: „Bij de Twee
de-Kamerverkiezingen van
1981 stemde ongeveer 40 pro
cent van deze jongeren op
CDA of VVD. Bij de Provinci-
ale-Statenverkiezingen van dit
jaar was dat al bijna 50 pro
cent".
Meeste partijen
homo- vriendelijk
DEN HAAG Er is in de
Tweede Kamer een meer
derheid te vinden voor
een homo-vriendelijk be
leid. Tot die zichzelf ver
rassende conclusie komt
het hulpverleningsbureau
voor homosexuelen, de
Schorerstichting, die de
partijprogramma 's van
CDA, PvdA, VVD. D'66,
PPR, PSP, CPN, EVP en
DS'70 naast elkaar legde.
Ook kregen deze partijen een
aantal stellingen voorgelegd
over gelijkberechtiging van
homosexuelen en maatregelen
tegen discriminatie, waar het
merendeel vrij positief op rea
geerde. In de Kamer blijkt een
duidelijke meerderheid aan
wezig voor maatregelen tegen
discriminatie van homo's en
voor de invoering van sexuele
vorming in het onderwijs en
een scherper vervolgingsbe
leid van geweld tegen homo's.
Kamer ,niet het laatste woord over kruisraketten'
HILVERSUM Premier
van Agt is afgestapt van
het idee, om tijdens de ka
binetsformatie af te spre
ken dat de regerende par
tijen zich zullen neerleg
gen bij het standpunt van
de Tweede Kamer inzake
de plaatsing van de kruis
raketten, wat dat stand
punt dan ook zal zijn. „Nu
de PvdA dit idee heeft af
gewezen, heeft het geen
zin meer", zo zei Van Agt
gisteravond in het KRO-
tv-programma „Brand
punt".
Van Agt ziet op dit moment
geen andere oplossing om het
met de PvdA over hefTcern-
wapenprobleem eens te wor
den. „Het enige constructieve
idee is resoluut van tafel ge
veegd. We gaan weer over tot
de orde van de dag", aldus
Van Agt. Hij vindt overigens
wel dat de kwestie in ieder ge
val tijdens de formatie gere
geld moet worden.
Volgens de CDA-lijsttrekker
moet Nederland in de loop van
1983 een beslissing nemen
over het plaatsen van de
kruisraketten. Hij vindt dat de
NAVO-bondgenoten er recht
op hebben, uiterlijk volgend
jaar te weten hoe Nederland
tegenover de rakettenkwestie
staat.
Ook Den Uyl waardeert opstelling CNV
UTRECHT Na premier
Van Agt heeft nu ook
PvdA-lijsttrekker Den
Uyl waarderende woor
den gesproken over de re
actie van het Christelijk
Nationaal Vakverbond
(CNV) op de plannen van
het interimkabinet van
CDA en D'66 voor vol
gend jaar. Van Agt had
zich eergisteren verheugd
getoond, dat het CNV in
elk geval bereid is met
overheid en werkgevers
te praten over het sociaal-
economisch beleid.
Den Uyl zei er gisteren in
Utrecht het volgende over:
„De CNV-voorstellen om on
der voorwaarden de prijscom
pensatie niet in hoger loon uit
te keren, maar ten dele om te
zetten in meer werk en ten
dele in lastenverlaging, sporen
in veel opzichten met het
PvdA-progranyna en verdie
nen dus steun. Het CNV houdt
evenals de PvdA vast aan drie
koppelingen: het gelijk opgaan
van lonen en uitkeringen, ge
lijke behandeling van werkne
mers in de bedrijve/» en bij de
overheid en gelijkheid tussen
de minimum-uitkeringen en
het netto-minimumloon". Vol
gens den Uyl staan de CNV-
voorstellen haaks op de beslui
ten van het interimkabinet,
om de ambtenarensalarissen
en uitkeringen per 1 januari te
bevriezen.
Stemadvies
WAGENINGEN Het feno
meen „stemadvies" mag zich
verheugen in een groeiende
populariteit. De studenten van
de Landbouwhogeschool heb
ben dit middel aangegrepen
om hun ongenoegen te uiten
tegen de aangekondigde ver
hoging van de collegegelden.
De Wageningse Studenten Or
ganisatie adviseert in het ho
geschoolblad, dat vandaag ver
schijnt, niet te stemmen op een
partij die voor die verhoging
is. Die partijen zijn volgens de
WSO: CDA, VVD. GPV. SGP
en SP.
-NNENLAND LEIDSE COURANT VRIJDAG 3 SEPTEMBER 1982 PAGINA 11
