Fokker gaat experimenteren met supersterke koolstof vezel Europese Commissie stuurt aan op prijzenslag in sigarettenkartel Amerikaanse boycot maakt tien Airbussen voor Libië vleugellam NIEUWE FABRIEK IN HOOGEVEEN VOORDELIGE AFSPRAKEN FORS BEBOET Beurs van Amsterdam ECONOMIE LEIDSE COURA ZATERDAG 7 AUGUSTUS 1982 PAGINA 8 TOULOUSE Niet alleen de Europe se fabrikanten van materiaal voor de gasleiding van Siberië naar West-Euro pa zijn het slachtoffer van de opvattin gen van president Reagan over de ex port naar landen waar hij niets mee op heeft, ook airbus Industrie, het Europe se consortium van vliegtuigfabrieken, moet het ontgelden. Reagan heeft Amerikaanse bedrijven alsmede hun dochterondernemingen en licentiehouders in het buitenland ver boden mee te werken aan de levering van hoogwaardige technologische appa ratuur, niet alleen aan de Sovjet-Unie maar ook aan andere landen die het met het buitenlandse beleid van Was hington niet eens zijn. Daartoe behoort Libië. Airbus Industrie beschikt over een be stelling van Libyan Arab Airlines voor tien vliegtuigen, zes van het type A-300 en vier A-310's. De Libische lucht vaartmaatschappij heeft de vliegtuigen al gedeeltelijk betaald, de financiering van de rest van het bedrag is geregeld maar de eerste Airbussen voor LAA die uit de assemblagehal in Toulouse zijn gekomen kunnen niet naar Libië worden overgevlogen. De vliegtuigen zijn voorzien van straal motoren van de Amerikaanse fabrie ken General Electric of Pratt and Whitney. En straalmotoren van Ameri kaanse makelij mogen „van Reagan niet aan landen als Libië worden geleverd. De vliegtuigen staan nu in Toulouse geld te kosten. Airbus heeft ze voor alle zekerheid maar egaal wit laten spuiten in plaats van in de kleuren van de Li bische luchtvaartmaatschappij. Bij Airbus acht men het volstrekt on mogelijk om de motoren van General Electric en Pratt and Whitney te ver vangen door motoren, van de Britse fa briek Rolls-Royce. Zelfs als het tech nisch mogelijk zou zijn, zouden de kos ten van de gedeeltelijke verbouwing van de vliegtuigen en van het pro gramma van nieuwe proefvluchten dat zeker twee jaar in beslag zou ne men dermate oplopen dat er eenvou dig niet aan te denken valt, zo zegt men bij Airbus. In Toulouse heeft men nog niet alle. hoop verloren. De verkoopleider van Airbus, Pierre Pailleret, tevens oudste vice-president van Airbus Industrie, liet zich dezer dagen betrekkelijk opti mistisch uit: „We hopen dat er de ko mende maanden enige verbetering in de situatie komt. We geloven nog steeds dat er een praktische oplossing kan worden gevonden en dat president Reagan zal inzien welke kwalijke ge volgen zijn beleid voor de Europese vliegtuigfabrikanten heeft". HOOGEVEEN Het Fokker-concern opent be gin volgende maand een nieuwe fabriekshal in Hoogeveen, waar ultra- lichte maar supersterke onderdelen voor de vlieg tuigindustrie gemaakt ^gaan worden. Als grond stof gebruikt de fabriek een revolutionaire vezel: koolstof-fiber. De eigen schappen van dit materi aal doen sterk denken aan de veelbelovende „won- dervezel" van het Enka- Fokker lanceerde zijn plannen voor de fabriek in Drente al medio vorig jaar. Het project kreeg toen hoegenaamd geen aandacht, omdat de samen- wérking met McDonnell-Dou glas in de bouw van het nied- we MDF-100 passagiersvlieg tuig was afgesprongen. Dat was wereldnieuws. Toch is het kunstvezelproject niet minder spectaculair. De koolstofplaten zijn evenals de Arenka-vezel van Enka sterker dan staal en lichter dan aluminium. Een Fokker-woord voerder: „Het materiaal is inmiddels in en kele vliegtuigen uitgetest en wij zijn er zeer tevreden over. Ik verwacht dat over enkele decennia vliegtuigen voor vijf tig procent van koolstof ge maakt zullen worden". Toepassingen De toepassingsmogelijkheden van koolstof-fiber zijn legio en enkele mogelijkheden worden al benut. Zo zijn er al perper- dure golfclubs van koolstof-fi ber en tennissen topsporters met even kostbare rackets. Slijtageproeven hebben uitge wezen dat een koolstof-tennis racket 30 keer langer meegaat dan een houten exemplaar. Ten Cate Glas in Nijverdal heeft al ervaring opgedaan met de verwerking van kool stof-fiber in hengels en skis- tokken. Sinds een jaar maakt Ten Cate van het materiaal ook supersterke garens. Er zijn voorts vergevorderde plannen om halffabrikaten (geweven en met hars geïmpregneerde koolstofmattën) voor de vlieg tuigindustrie te gaan produce ren. De fabricage van koolstof-on derdelen is een ingewikkeld en geavanceerd proces. In de VS, Japan en Engeland wordt de grondstof gemaakt door speciale plastics extreem te verhitten. De koolstofdraden die dan ontstaan worden op verschillende plaatsen in de wereld, ook bij Ten Cate Glas, tot matten geweven. Vervol gens worden de matten in hars gedrenkt, opdat ze de nodige vormvastheid en stijfheid ver krijgen. Hetzelfde principe wordt toegepast bij de ver vaardiging van polyester; ie dereen die wel eens een roest- gat in zijn auto heeft bijge werkt weet dat. In de Fokker fabriek tenslotte, worden van deze matten onder hoge druk en temperatuur onverwoestba re platen geperst. De Fokker-woordvoerder: „Bij dit fabricageproces moest een groot aantal technische proble men overwonnen worden. Koolstof onderdelen maken is heel wat anders dan een ploy- ester kanootje bouwen in je achtertuin. Maar nu is dan toch een soort doorbraak tot stand gebracht. Wij zijn zover dat we de onderdelen op com merciële schaal kunnen pro duceren". Een bijkomend voordeel is dat de grondstof de laatste jaren sterk in prijs is gedaald. Rond 1975 kostte een busseltje koolstofdraad van een kilo circa 720 gulden. Nu moet voor dezelfde hoeveel heid nog geen 140 gulden wor den neergeteld. Prijsverschil Bij Fokker en Ten Cate Glas verwacht men dat het prijs verschil tussen koolstof-plaat en het alternatief: hoogwaar dig aluminium, steeds kleiner wordt en uiteindelijk geen rol van betekenis meer zal spelen. Nu wordt het fiber in de vlieg tuigindustrie nog maar zeer mondjesmaat toegepast. De modernste vliegtuigen bestaan voor niet meer dan 2 procent uit het materiaal. Theoretisch kan een vliegtuig voor 100 procent uit koolstof worden gemaakt en wat zal de vlieg tuigbouwers gebrand op lichtgewicht materialen daarvan weerhouden als de kosten flink dalen? Een kleine Amerikaanse vliegtuigbouwer, Lear Fan, heeft zijn eerste koolstof-zakenvliegtuig al klaar. Door zijn zeer lage ge wicht is dit proefvliegtuig bij» na gierig met brandstof. Voor de vliegtuigbouwers is het te rugdringen van de brandstof kosten overigens de belang rijkste reden om fiber toe te passen. De Fokker-fabriek in Hooge veen, die 16 miljoen gulden heeft gekost, zal in de toe komst vooral onderdelen gaan leveren voor de F-16 straalja ger (met name het achterroer) en het nieuwe Airbus-toestel A-310 (deuren voor de bagage ruimte). „Maar in principe kan het materiaal in alle Fokker- projecten toegepast worden, ook voor de ruimtevaart", zo meldt de woordvoerder. „Te gen het eind van de eeuw kan de fabriek in Hoogeveen wel eens uitgegroeid zijn tot een heel groot complex". De half- produkten worden dan wel licht aangeleverd door Ten Cate Glas, dat nu al in samen werking met Fokker koolstof- matten levert voor communi catie-satellieten. Enka hoeft overigens niet di rect te vrezen voor concurren tie van de koolstofvezel. De ei genschappen van Enka's won- dervezel en koolstof-fiber ver schillen daarvoor te veel. Zo is Arenka flexibel en bijzonder slagvast. Arenka kan bijvoor beeld verwerkt worden in ko gelvrije vesten en rubberen transportbanden. Koolstof-fi ber vermengd met hars al thans is stug en zou zeker geen bescherming bieden te gen fluitende kogels. In zijn ruwe vorm is Arenka ook duurzamer. Onbewerkt kan de koolstof-fiber slechts achttien maanden op de plank blijven liggen. Als de markt voor koolstof-fi ber zich zo stormachtig ont wikkelt als Fokker verwacht, dan kan het personeelsbestand van de fabriek in Hoogeveen binnen enkele jaren vertien voudigen tot ruim honderd vijftig mensen. Dat betekent een aardige impuls voor de werkgelegenheid in het noor den van het land en tevens een innovatieproject om trots op te zijn. PAUL KOOPMAN DEN HAAG De door braak op de Nederlandse sigarettenmarkt is begon nen. Voor het eerst wor- dens sigaretten duurder zonder dat een bepaalde datum is afgesproken door de fabrikanten. Hierdoor kan een concurrentieslag op gang komen tussen de „grote zes". De doorbraak komt slechts en kele weken nadat de Europese Commissie, het dagelijks be stuur van de Europese Ge meenschap, een forse boete heeft opgelegd aan de zes in ons land actieve fabrikanten. In totaal moet 3,8 miljoen gul den worden betaald ondat de fabrikanten „ongeoorloofde"' prijsafspraken hebben ge maakt. De Commissie treedt daarmee voor het eerst krachtdadig op tegen het sigaretttenkartel, dat sinds het begin van de jaren zeventig de Nederlandse siga rettenmarkt beheerst. De meeste fabrikanten en impor teurs plus hun beroepsvereni gingen nemen deel aan dit kartel. Samen weten ze te voorkomen dat de concurren tie uit de hand loopt en ge vochten moet worden om dis tributie via de speciaalzaken. Ook heeft de Commissie de bonusregeling voor de speci aalzaken verboden, alsmede collectief overleg tussen de in dustrie en de groot- en klein handel. De Commissie stelt: „De col lectieve onderhandelingen per bedrijfstak vormen een hin derpaal voor ondernemingen om in volle vrijheid en zelf standigheid met hun leveran ciers of afnemers winstmarges te bepalen. De Commissie kan niet aanvaarden dat de betrok ken fabrikanten maatregelen treffen om een zeker aantal verkooppunten in stand te houden. Het komt in de eerste plaats aan de consumenten toe om uit te maken waar zij hun sigaretten wensen te kopen". De sigarettenwinkeliers in ons land voelen zich bedreigd in hun bestaan nu de bonusrege ling verboden is. Volgens voorzitter H.J. Hulsman van de Nederlandse Sigarenwinke liersorganisaties maken deze bonussen gemiddeld tien pro cent van de bruto-omzet uit. „De verkoopprijs van duizend sigaretten is 130 gulden. De winstmarge daarop is zo'n ne gen procent en de bonus be draagt voor de gemiddelde winkelier 1,25 per duizend sigaretten. Zonder deze bonus verliest de winkelier een fors deel van zijn toch al magere inkomsten". De winkeliers willen in Brus sel gaan demonstreren tegen de Europese maatregel, hun organisatie is van plan een be-' roepsprocedure te starten bij het Europese Hof van Justitie. „Als dat niet helpt en de win keliers gaan over tot actie, dan kan ik er ook niets meer aan doen", dreigt Hulsman. Dezer dagen gaf minister Ter louw (Economische Zaken) de sigarettenfabrikanten toestem ming de prijs per pakje met 25 cent te verhogen. Naar ver wachting zal Turmac (o.a. Pe ter Stuyvesant, Pall Mall en Rothmans) het voortouw ne men, waarna de andere volgen binnen twee weken. Het is evenwel mogelijk dat niet alle fabrikanten tot prijsverhoging overgaan, waardoor een prij- De sigarettenboer mag geen bonus meer ontvangen, dat scheelt behoorlijk in de inkomsten. zenslag kan ontstaan. De wins- (grossier) strijkt één procent tmarges komen dan ernstig in op, de winkelier 9 procent en gevaar: de verhoging met 25 de rest, circa 17,5 procent, cent wordt noodzakelijk ge- komt terecht bij de fabrikant, acht in verband met gestegen Van een pakje van 3,25 be- grondstoffenprijzen, loonkos- landt dus ongeveer 0,57 bij ten en dergelijke. Overigens: de accijns (belas ting) op sigaretten bedraagt maar liefst 72,6 procent van de verkoopprijs. De tussenhandel de fabrikant, die er grondstof fen en loonkosten van moet betalen en er winst van moet zien over te houden. SENT WIERDA Damrak houdt zich redelijk AMSTERDAM Een rustig Damrak heeft giste ren vrij kleine koersver- schuivingen te zien gege ven. Gezien de ontwikke lingen in Wall Street, waar de Dow Jones-index beneden de belangrijke psychologische grens van 800 kwam, lag de Amster damse beurs er niet eens zo slecht bij. Van de internationals ging Unilever 0,80 voor uit naar ƒ150,60 en Ko ninklijke Olie ƒ0,30 naar f 82,30. KLM was rond het middaguur bijna 1 duur der geworden op 82,50 en ook Philips en Hoogo vens lagen prijshoudend in de markt. Akzo was een dubbeltje lager op f 25,10. De banken en de hypotheek banken bewogen dicht in de buurt van de slotkoersen van donderdag. Van de verzeke raars deed Amev het weer eens vrij goed met een voor uitgang van 0,80 op 87,30. Uitgevers en aannemers, als mede scheep vaart waarden, maakten nagenoeg pas op de plaats. De staatsfondsenmarkt was fractioneel beter. Ook op de tamelijk verlaten lokale markt was er sprake van koersdruk over een breed front, maar ook hier bleef de schade meestal erg beperkt. De Telegraaf verloor 2 op f 80,50. Wat grotere verliezen deden zich voor bij IHC en de industriële maatschappijen. Holec lag wel redelijk goed in de markt met een vooruitgang van ƒ1,70 op 32,70. Voor Schuttersveld werd tevergeefs f 1,50 meer geboden op ƒ8. Op de actieve markt zorgde enige vraag naar Westland-U- trecht voor een biedkoers van f 66, 1,20 boven de laatste koers van donderdag. Ook FGH trok wat aan. De rest van de fondsen weken maar weinig meer af. Schuttersveld woensdag failliet ENSCHEDE Werkne- mers van Schuttersveld in Enschede hebben een plan gemaakt, dat voorziet in de opzet van een nieuw textielbedrijf met 101 werknemers. Voor de overige 470 werknemers van Schuttersveld moet een sociaal plan worden opgesteld, zo blijkt uit het gisteren gepresenteerde rapport „Schuttersveld moet blijven". Tegelijker tijd werd echter bekend dat woensdag het faillisse ment over de textielon derneming wordt uitge sproken. Volgens bewindvoerder Kes- ler, die vandaag een gesprek met de banken heeft gehad, zal voorlopig voor iets meer dan 80 mensen werk blijven. De overigen zullen met ingang van woensdag worden ontsla gen. De banken hebben een nieuw, beperkt boedelkrediet beschikbaar gesteld voor deze opzet. Het vandaag door de werkne mers gepubliceerde rapport „Schuttersveld moet blijven" noemde Kesler „een lijvig boekwerk en een interessante weekendlectuur. Ik heb me er verder nog niet voldoende in kunnen verdiepen. Ook de banken hebben het stuk mee genomen voor nadere studie". In het rapport is een bedrijf voorzien dat zich met name richt op de produktie van stof fen voor bedrijfskleding en traditionele herenkleding. De bedrijfsmiddelen zouden uit de failliete boedel gehaald kun nen worden. Volgens de werk nemers is een kapitaal van 20 min gulden voldoende om aan de slag te gaan. Nieuw-Zeeland handelt weer met Chili SANTIAGO Het verbond van vakverenigingen in Nieuw-Zeeland staats zijn le den vanaf eind september weer toe mee te werken aan de goederenhandel met Chili. Het verbond boycotte de han del met het Zuidamerikaanse land acht iaar geleden in ver band met het optreden van de regering Pinochet tegen de vakbonden in Chili. In handelskringen in Nieuw- -Zeeland is herhaaldelijk hef tig tegen de boycot geprotes teerd omdat Chili een belang rijke afnemer van Nieuwzee- landse goederen was. Hervat ting van de export naar Chili kan volgens Nieuwzeelandse exporteurs dertien miljard dol lar per jaar in het laatje bren gen. hoofdfondsen l 05-08 88.00 25.20 Boskalis Westm Dordlsche petr Dordtsche pr Gist Brocades 41.90« 37.70 75.00 74.00 153.00 126.00 33.001 78.00 65,00 60.00 73.000 14.90 81,60 Stot- 'koers 6-8 88.20 25.20 i 269.00 87,30 41,600 Nedlloyd Gr. NMB v. Ommeren Pakhoed Holding Pakh. Hold, een Philips Robeco Rodamco Unilever 106.00 101,00 22,00 37.70 37.30 35.00 1 23.70 overige aandelen Anl. Brouw. Anl. Verf Ass Si. R'dam Audet Aul. Ind. Rt Ballast-N Batenburg Bellndo Berk el P Blydenst C Caland Hold Calve D eert ld 6 pel eert CSM CSM ert Ceteco ld een Chamotte Cindu-Key Econosto EMBA Eriks Fokker Gel. Delft c Gerofabr Goudsmit Hoek s Mach HALL Trust. Holl. Kloos Holl. Sea Search 320.00 193.00 56.20 77.00 551.00 62.50 24.60 332.00 77.50 105.00 59.00 326.50 21.60 735.00 76.00 55,50 98.00 78.00 75.20 159.00 160.00 12.50 11.70 43.30 75,00 42.00 52.50 71.00 24.70 59.00 136.00 31.00 215.00 130.00 57.50 65.00 71,50 80.00 108.50 18.00 60.00 215.00 53.00e 20,10 16.70 135.00 315.00 193.00 58.50 76.50 550.00 63.00 24.60 331.00 77.00 105.00 59.00 326.50 22.00 720,000 76.00 151.50 33.80 27.50 159.80 12,60 11.50 325.00 70.00 43.30 75,00 41,50 83.00 55,00 109.00 52.50 71.00 24.50 58.00 136,00 215,00 53.20 19.50 95.00 99.00 92.00 Meneba MHV Adam Moeara Fn Haarden Naeff NBM-Souw Nedap Ned. Credlel NEFIT Ned. Scheep Ned. Springs!. Nijverdal Orensteln Porcel. Flea Proost Br Rademakers Ravast Reesink RIVA ld eert Rohte Jisk Rommenholl. Rijn-Schelde Sanders Schlumberger Slavenb. Bank Smit Internat. 75£L70 56.00 Vihamlj Bult VRG Gem. Be Wegener Alg. Fondsenb. Blnn. Bell. VG B.OG Goldmines Holland F Tokyo PH(S) Tokyo PH Uni-lnves! 29,70 70.00 145.00 48.00 25.50 159.50 136,10 109.50 133.50 98Ï50 91.00 50.80 119.50 125.00 23.70 61.50 I 67.00 k 510.00 r 56.50 93,00b 150,00 30,20 71.00 100.00 113.60 98,00 158.00 135.30 109.50 136,00 259.00 73,50 43,00 136,00 183,00 obligaties 12.75 Ned. 81-91 12.50 ld 81-91 112.60 108,90 11240 109.00 7.00 ld 661-91 7.00 id 66II 8.80 1240 ld 81-91 10640 10640 6.75 ld 78-98 3 1175 ld 81-91 10340 10440 6l50 Id 68II 3 1140 ld 81-91 10440 IOMO 645 ld 66-91 3 1140 ld 82-92 11.25 ld 82-92 10-L60 103.20 104160 103.30 6l0O ld 67-92 5.75 ld 651-90 3 1140 ld 81-88 11.00 ld 82 10.75 ld 80 10240 102.60 101.80 102180 102.70 102.00 545 k) 641-89 5.25 ld 6411 5.00 ld 64-94 0 0 3.00 10lS0 ld 74 10.50 ld 80 10140 101.20 10140 101.20 4.50 ld 59-89 4.50 ld 601-85 150 0 1045 ld 80-90 10.25 ld 80-87 KML60 101.00 100150 101.00 440 ld 63-93 445 ld 59-84 0 10I00 ld 80 10.00 ld 82 9.75 ld 74 9940 99.00 97.60 99ls0 9770 445 ld 61-91 4.25 ld 631 4.25 id 6311 0 0 .00 9S0 ld 76-2 9.50 ld 80-95 9.25 ld 79-89 9740 96,40 96,40 9740 96,50 96.50 440 ld 62-92 3.75 ld 53-93 3.50 ld st.47 5l40 0 0 9.00 ld 75 9.00 ld 79-94 8.75 ld 75 94.10 94,10 95.80 94.10 94.20 96.10 3.50 ld 53-83 0 8.75 ld 75-2 8.75 ld 76-96 8.75 ld 79-94 95.80 93.40 94.00 96.10 93.50 94,10 3.50 ld 56-86 3.25 ld 48-98 3.25 ld 50-90 92.50 78.70 86.60 8.75 ld 79-89 6.50 ld 75 94.50 94.80 94.70 94.80 3.25 ld 54-94 3.25 ld 55-95 81.70 80.20 8^50 ld 78-93 92! 10 92ll0 340 ld Grb 46 9940 8*50 ld 79-89 9540 95160 1140 ld 74-84 10240 845 ld 77-92 9340 9340 9l50 ld 74-99 9670 845 ld 79-89 93180 9340 9.50 ld 76-01 96.00 840 ld 70-95 9040 9040 8.75 ld 70-90 9640 840 Id 70I 9840 98160 8.75 ld 75-00 91,80 840 Id 70III 9770 9740 840 ld 70-85 9740 B OO ld 77-97 89.30 89150 8I5O ld 73-98 91.50 8.00 ld 78-88 7.75 ld 71-96 9340 88.60 9340 8.25 ld 70-96 8.25 ld 76-01 9040 7.75 ld 73-98 7.75 ld 77-97 87.00 eq.40 8740 88.50 8.00 ld 69-94 8.00 ld 71-96 9070 89.10 7l50 ld 69-94 8840 8840 8 00 ld 73-79 99.90 7l50 ld 72-97 8740 87ll0 7.60 ld 73-98 8640 7.50 ld 78-88 9240 92leO 745 ld 73-98 8540 740 ld 72-97 Böloo 8640 7l00 ld 66-11 K beurs van New York All. Corp. Am. Brands Am. Motors Bethl. Steel Boeing Can. Pac Chrysler 27 1/8 3 178 50 3/4 21 1/4 4 7/8 27 7/8 Cons. Edison 37 3/8 Ou Pont 35 1/4 Eastm. Kodak 74 3/8 Exxon 261/8 Ford 215/8 Gen. Electric 64 1/2 Gen. Motors 411/2 Goodyear 215/8 ICI. Central 30 1/8 Inco Ltd. 111/6 IBM 63 5/8 22 1/2 15 18 7/8 17 1/4 25 3/8 20 S/8 ITT 25 1/8 KLM 38 1/2 Mc.D. Douglas 36 7/8 Merck Co. 74 3/4 Mobil 21 5/8 Nabisco Brands 34 1/8 16 7/8 30 3/8 71 3/4 26 1/8 40 3/8 22 1/8 25 1/2 33 7/8 15 7/8 19 1/2 35 5/8 S. Fe Sears R. Shell Oil South. Pac. Standard Oil 34 5/8 Texaco 29 7/8 Unilever U.S. Steel 22 3/8 Uniroyai 7 7/8 Un. Brands 10 1/2 Un. Teehn. 38 3/4 Westinghouse 25 3/4 Woolworth 17 5/8 buitenlands geld Belgische Ir (100) c'29 Duitse mark 100) 108 50 "al ure <10 000) uw Portugese esc (100 2 90 Canadese dollar 2 15 Franse Ir (100) 3845 Zwitserse fr. (100) 127.75 2,80 Zweedse kroon (100) 4 85 Noorse kroon (100) 5,59 Deense kroon (100) 111.50 Oostenr. sch (100) 21.50 Spaanse pes (100) drachm. 2,25 Finse mark (100) 41.25 Joegosl. dinar (100) 130.75 Pond

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1982 | | pagina 8