„Wie de ondergang
van de wereld
wil versnellen moet
de automatisering
tegenhouden"
BURROUGHS' TOPMAN
HARRIE BARTELS:
OVEREET
NEDERLAND
ZICH
AAN DE
CHIPS?
ZATERDAG 7 AUGUSTUS Z
Enige wanden in rijn aol
ÏSS werkkamer heefl Harrie Bai
verraat met kunatwerken,
voor gebruik ia gemaakt vanl>(
derdelen van computers. „Ik
die machinea jarenlang zeil u.
kocht", legt hij uil, „en ik kar.'
nog ateeda lyriach over worj'
Neem alleen zo'n schrijfkop, i
een plaat met gegevens alt.
Als je een haar van een men
twintig delen splitst krijg jd
afstand, die er ia tussen de pis
en de kop. Zulke details fasci
ren me mateloos".
AMSTELVEEN Het jaar 1984 werpt zijn alles en iedereen controleren
de slagschaduwen steeds dreigender op onze aarde. Nog krap zeventien
maanden scheiden de mensheid van de drempel, waarop de oppermachti
ge robot zichzelf zal kronen tot souverein van deze wereld. Vanaf dat
moment zal hij als een onderbelichte despoot gedachten en daden van
miljarden mensen, koel registrerend, bijsturen in de richting van zijn ei
gen eindconclusies. Dan zal ook blijken, dat Gods oogappelen niet langer
geschapen zijn naar beeld en gelijkenis van hun Schepper, maar al gerui
me tijd de efficiënte vormen hebben aangenomen van Big Brother, die
hun vrije wil heeft ingeruild voor zijn dodelijke omarming van de wieg
tot aan het graf.
Nog 510 nachtjes slapen, 12.240 uur
respijt en dan is het moment geko
men waarop de profetieën van
schrijver George Orwell in vervul
ling moeten gaan. Dan staat te ge
beuren wat in zijn bedrukte nacht
merrie voorspeld wordt en zal in
de bries van de airconditioning, die
binnenskamers de vier jaargetijden
onder één noemer heeft gebracht,
nog slechts het zacht gezoem hoor
baar zijn van computers: bijen in de
nazomer van een kapseizende ge
meenschap.
Is het een realiteit, die op pantof
fels naderbij sluipt? Of slechts een
boze droom, waarop tijdig een be
vrijdend ontwaken zal volgen? Het
is een hamvraag, die pas goed be
nauwt als je aandachtig om je heen
kijkt en ziet waar de robot zijn
macht reeds botviert In allerlei
vermommingen is hij present: als
Piet Ponskaart registreert hij alle
denkbare tobberijen waarover de
mens zich het hoofd pijnigt, als
Steye van de Statistiek brengt hij
lijn in een baaierd van activiteiten,
als Straaljager Johnny laat hij zijn
Excocet-raketten feilloos over ijs
koude golven naar vijandelijke
doelwitten scheren. Registrerend,
recapitulerend en remplacerend
houdt hij zo de vinger aan de pols
en neemt hij zijn beslissingen, die
bindend zijn.
Ondertussen is de robot ook hard
op weg om de menselijke geest
vroegtijdig de vut in te duwen. En
waar dat tot nog toe niet gelukt is
heeft hij wel vast kans gezien om
talloze breinen een deeltijdbaan
aan te praten. De rest van het
denkwerk laat hij voortaan uitvoe
ren door zijn chips. Deze eigentijd
se hersenschors in gestolde vorm
reageert blindelings en pijlsnel op
zijn hartkloppingen, heeft geen last
van maandagochtendziekte en
«oopt ook niet om de haverklap
naar de vakbond. Een hele verade
ming.
Waarom dus nog langer gerekend,
met de punt van de tong tussen de
tanden optellen en delen, wortel
trekken en vermenigvuldigen, cal
culeren en registreren als de chip
dat monnikenwerk zonder gemor
en gemier van je wil overnemen?
Waarom geestdodend werk accep
teren het tegoed van Boze Buur
man uitplussen; de voorraad knol
rapen in het magazijn tellen als
je weet dat een pocketcalculator ter
grootte van een pakje sigaretten die
taak feilloos kan uitvoeren en er
niet meer voor terug vraagt dan
eens per half jaar twee nieuwe bat
terijen?
Tot de groep inmiddels bekeerden,
die de onstuitbare opmars van de
computer van harte toejuichen be
hoort sinds jaar en dag ook Harrie
Bartels. „Kunst", roepen subiet de
mensen, die hem kennen. Want zij
weten immers, dat hij als presi
dent-directeur van Burroughs Ne
derland sinds 1956 het vuur uit zijn
sloffen loopt om zijn robotleger een
strategische plaats te bezorgen in
het Nederlandse bedrijfsleven.
En dat lukt hem waarachtig nog
wonderwel ook. Zijn toko vol tech
nische hoogstanden behoort met
550 medewerk(st)ers in 21 kantoren
weliswaar tot de kleine vestigingen
van het multi-nationale moederbe
drijf, dat 56000 employés op de pay-
rol heeft en vanuit 54 fabrieken in
alle delen van de wereld een con
stante stroom van hoogwaardig
vernuft naar 128 landen stuurt,
maar toch heeft deze lilliputter
kans gezien om zijn omzet over de
laatste tien jaar twaalf maal te ver
dubbelen en een winst te boeken,
die dertien maal een dubbele salto
maakte. Dit tot intense vreugde
van de Nederlandse belastingin
specteurs, voor wie Burroughs Ne
derland de nieuwe Klaziena 13, de
melkkoe met de gouden hoorns is.
Deze spectaculaire groei krijgt nog
extra reliëf als men er de groeicij
fers van de rest van Burroughs
naast legt. In dezelfde periode,
waarin Bartels met zijn hoog ge
kwalificeerde staf zijn verkoopsuc
cessen behaalde, steeg de omzet
van Burroughs' Corporation van
759 miljoen naar 2.831 miljoen dol
lar. Een groei derhalve van nog
geen vier maal.
Zegen voor mensheid
Geen wonder dus dat Harrie Bar
tels niet moe wordt de onmisbaar
heid van de computer in onze sa
menleving met verve en volzinnen
te verdedigen. Zijn laaiend enthou
siasme kan immers gemakkelijk
gerubriceerd worden onder de be-
d el pre ken voor eigen parochie. De
vos bestijgt de kansel en pepert de
goedgelovigen zijn eigen apocrieve
waarheden in. Wat hij beweert kan
dus gevoeglijk naar het rijk der
dierenfabels worden verwezen.
Zo eenvoudig kom je echter niet
van Harrie Bartels af. Want ook hij
heeft terdege nagedacht over de
problemen waaraan de computer
volgens velen debet is. Nadat hij de
voor- en nadelen op een rij had ge
zet inderdaad gebruikte hij daar
voor een van zijn eigen machines;
u mag nooit meer raden kwam
hij tot de conclusie, dat de compu
ter een zegen voor de mensheid is.
„We zijn nu op een punt gekomen",
meent hij zelfs, „waarop je met spijt
kunt vaststellen: Het is verduveld
jammer, dat de computer niet in
tensiever benut wordt; dat hij zich
niet dieper genesteld heeft in onze
samenleving".
„Ik ben er namelijk van over
tuigd", licht hij zijn visie toe, „dat
niet alleen het bedrijfsleven, maar
de hele wereld dan beter af zou
zijn. Wat is er immers aan de hand?
Door de explosieve en razendsnelle
industrialisatie zijn er krachten op
geroepen, die je met ouderwetse
middelen nooit en te nimmer meer
onder controle krijgt. De tove
naarsleerling heeft de geest uit de
fles laten ontsnappen. En nu zoekt
hij radeloos naar bezwerende for
mules om hem er weer in te krij
gen".
„Ondertussen wordt de chaos al
maar groter en kookt de pan met
problemen steeds vaker over. Je
hoeft maar om je heen te kijken en
je ziet de ellende, die wij met zijn
allen gecreëerd hebben. We hebben
enorme stukken van onze bodem
verziekt en onze lucht voor een be
langrijk deel verontreinigd. We
hebben een auto-industrie uit de
grond gestampt, die mensen ver
slindt en een consumptiemaat
schappij gebouwd, waarin de een
voudigste zaken niet meer op el
kaar zijn afgestemd".
„In het bedrijfsleven ontdek je mo
menteel hetzelfde fenomeen als in
het gehele maatschappelijke leven:
het wordt steeds moeilijker om si
tuaties te beoordelen en zó bij te
sturen, dat iedereen er profijt van
kan hebben. Anders gezegd: dat zo
weinig mogelijk mensen er de dupe
van worden".
Kernprobleem
„Het kernprobleem op deze nog al
tijd fascinerende aardbol is, dat er
wel degelijk voldoende potentieel is
om iedereen een menswaardig be
staan te garanderen. Wat echter
hopeloos hapert is de verdeling van
aardse goederen. Dat is naar mijn
stellige overtuiging de reden, waar
om we in een adderkluwen terecht
zijn gekomen. Negen van de tien
economen en politici gebruiken nog
slechts gimmicks om anderen van
hun gelijk te overtuigen. Het zijn
de Indianenkreten, waarmëe ze de
tribune op hun hand proberen te
krijgen".
„Als je met zo'n patstelling gaat
roepen: „De computer pikt het ge
luk van de mensen af", spreek je
onduldbare wartaal. De computer
pikt namelijk niks af. Nee, ook
geen werk. De werkloosheid waar
momenteel grote delen van de we
reld diep onder gebukt gaan, is
voornamelijk een organisatorisch
probleem, dat niet kan worden op
gelost met goedkope lapmiddelen
en gechargeerde noodoplossingen.
Op zo'n moment, als het op de klok
vijf voor twaalven is, zullen we al
les op alles moeten zetten om sa
men te kunnen overleven".
„Dan gaat het ook niet meer om de
dropfabriek Gilda, die zijn poorten
sluit. Hoe verschrikkelijk dat ook is
voor de mensen, die er jaren ge
werkt hebben. Het is namelijk een
teken aan de wand: het zoveelste
bewijs, dat produktie en vraag
weer eens niet op elkaar waren af
gestemd".
„Als daar dan kennelijk niet de op
lossing ligt voor gegarandeerde ar
beid zullen we het ergens anders
moeten zoeken. En daarbij kan de
computer ons onschatbare diensten
bewijzen. Met die computer kun
nen organisatieproblemen sneller
dan ooit worden opgelost en is men
in staat om de beschikbare goede
ren en diensten beter te verdelen".
Wiggen drijven
„We moeten ook eens ophouden
met het drijven van wiggen tussen
de werkenden en de niet-werken-
den. Daarmee hebben we langzaam
maar zeker conflictsituaties gescha
pen, waarin honderdduizenden de
smaak van het geluk voorgoed ver
loren hebben. Met die gestimuleer
de animositeit tussen de werken
den en de werklozen bewijs je bei
de kampen alleen maar een heel
slechte dienst".
„Veel zinvoller is het de beschikba
re vrije tijd eerlijker te verdelen.
En dat kan onder meer als mensen
bereid zijn de ontelbare klusjes, die
ze nu naast hun normale werk op
knappen, over te laten aan ande
ren. In de tertiaire sector zijn mo
menteel 450.000 manjaren te verge
ven. En zolang die niet bezet zijn
kun je je afvragen: „Waarom pra
ten we alleen over werkloosheid?.
En blijven we ondertussen verzui
men te analyseren waar de schoen
wringt, waarom er een heilloze
kloof gaapt tussen vraag en aanbod;
hoe het komt, dat er op een en het
zelfde moment geschreeuwd wordt
om arbeidskrachten en mensen de
ww worden ingejaagd".
„Als je op tijd nog een antwoord op
die vragen wilt krijgen kun je de
computer niet negeren. Integen
deel, je zult hem steeds vaker nodig
hebben om juiste maatregelen te
kunnen nemen, om kaf van koren
te kunnen scheiden en te bepalen
waar behoefte behoefte creëert".
„In feite staat de computer nog
steeds in wat groot uitgevallen kin
derschoenen en wordt hij nog lang
niet optimaal gebruikt. Wat er tot
nog toe mee gedaan is kun je hoog
uit verdienstelijk noemen. Dat wa
ren schermutselingen in de loop
graven. Maar nu staan we aan de
vooravond van een offensief, dat
ons mogelijkerwijs de overwinning
bezorgt en in elk geval oplossingen
aandraagt voor vele problemen, die
ons momenteel wurgen. Onze toe
komst zal versneld worden afge
draaid als een film, die voortdu
rend choqueert. En om de beelden
te kunnen bijbenen zullen we
steeds vaker een beroep moeten
doen op de computer, die een lo
Burrought' topman Harrie Bartels: „Wie het hart op de juiste plaats heeft zal zich nimmer overeten aan de chips".
gisch verlengstuk is van het le
van vandaag en morgen. We zii
dan ook ontdekken, dat angst t
de robot misplaatst is. Als
computer goed gebruikt en
juiste plaatsen inzet is hij een L
naar uit duizenden, die de menj
ke contouren niet verdoezelt, i
juist aanscherpt".
Weerlicht
f
nilde Lim^n
eerlicht van
•hter zijn Lg
Harrie Bartels, een milde
ger met een attent weerlicht
durend in reserve achter
leglazen, laat zijn eigen visie o£
moderne samenleving regeln^€
op het thuisfront in Amstelveen
ken door zijn drie zoons Eric, f
do en Victor. „Ze zijn in de ti
tig", licht hij met gepaste trotsl
„en op die leeftijd heb je nogfj,
gezond stuk rancune tegen d<
menleving. En ben je gauw gei
om „ex cathedra" vast te stellei
de ouderen er een puinhoop
hebben gemaakt".
„Mij wordt bijvoorbeeld verw<
dat ik me met huid en haar
kocht heb aan een verfoeij
Amerikaanse multinational
als inmiddels overbekend is
een mens geen afschuwelijk
doodzonde op zijn geweten l|
ben". )n
„Op zulke momenten vecht ikj,
een leeuw terug. Want ik blijL
van overtuigd, dat ik een uiternj
goede zaak dien, waar de same^'
ving nog een hoop plezier van i
hebben. En tijdens zulke familiqj
tes denk ik dan aan Churchill*,
eens heeft gezegd: „Als je vóqn
twintigste geen communist lty(
heb je geen gevoel. En als je heka
je dertigste nog steeds bent he z
geen verstand". Daar troost ik
dan mee".
Managersziekte
Waar hij ook troost in vindt
bevrijdende gedachte, dat bij
de kans op een managersziekt
verwaarlozen is. Vanuit
geboortestad Maastricht heeft
indertijd een royale hamsterv
raad levenslust meegenomen,
hij met de gulzigheid, een Bourj
diër eigen, voortdurend aanspret^
Mensen, die hij zakelijk of p
ontmoet en zijn uitnodiging
een goed glas en een nobele hap
slaan, worden door hem langde
gewantrouwd. Want wie zich
tijd niet gunt voor een maajt
heeft hem zo goed als zeker
interessants te vertellen.
Toen hij vijf jaar geleden voor j"
eerst in zijn leven een tennisrai
ter hand nam heeft hij wel ontd
dat hij nog steeds een fanati
aanvaller is, die zijn tegenstan^
met huid en haar opvreet en
rust, voordat hij gewonnen hee
Dat trekje sierde hem ook rt
toen hij nog als verkoper door
derland pelgrimeerde en regel
tig vette orders vóór de poorlj'
van de hel wegsleepte.
Nu hij als president-directeur
zijn hoge troon zit krijgt hij ti
wens nog herhaaldelijk de n
vechting om er op uit te trekker
een klant met te veel babbels
Uiteraard zou dat dan weer gel
ren op de relativerende, 1 J
mousserende wijze, waar hij si j,
jaar en dag patent op heeft.
„Voor Amerikanen", heeft hij
gelijk geconstateerd, „is zaken
een religie waar ze desnoods
leven voor willen opofferen.
mii blijft het een spel met vei
kelijke kanten, waarbij ik n
honger naar de knikkers geen
ment verraad".
Dat een zakenman, die succes
boeken, de vechtmentaliteit n
hebben van iemand, die met
sport bezig is houdt hem onder
sen tot aan de koffie met de ge
ge havanna-sigaar duchtig bezij
Zich voorober buigend besluit
dan ook hoofdschuddend: „Als j 'r
werkelijk op uit bent om de onc^
gang van de wereld te versne
moet je het automatiseringsprr
tegenhouden".
Als hem even later de reker I
nige voldoening, dat bij het bei
nen van de schade gebruik is
maakt van een computer.
Deze dag kan voor hem niet rr\
kapot gaan.
LEO THURI
