Omwegen
Generaties vonden heil en
roost in Tien eeuwen
geestelijke gezondheidszorg
ko
roots programma festiviteiten
)0 jaar marktrechten Voorschoten
Ludieke klassementen
houden de moed er in
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 22IULI1982 PAGINA 5
ÏEL TIEN VAN HUTSPOT. HARING EN WITTEBROOD: RELIGIE IN LEIDEN
r-
'e
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen JgH
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071 IBwv
- 12 22 44 op toestel 10. door Ton Pieten-
pSCHOTEN Het com-
frogramma van het feest
t jchoten, 700 jaar mark-
tejn" is nu helemaal be-
I geworden. Onlangs
het Comité tot In-
puding van de Voor-
eise Paardenmarkt al be
odat dit jubileum op
e wijze gevierd gaat
ejSedere „paardegek" of
feestvierder uit Voor
op en wijde omgeving is
Jen overzicht van het
?rbgramma.
Jp* 24 juli:
Uur: Officiële opening
_J tentoonstelling „Paar-
rkt en Voorschoten,
sn naar heden" in de
I Deynootschool aan de
raat door een van de le-
in B en W. De tentoon-
is dagelijks van 10.00
K) uur geopend en zater-
i juli (de laatste dag) tot
iulur- 15.00 uur: Officiële
g van de festiviteiten in
,e/érf" met de traditione-
p^taties en een rondgang
iJe kermis. 09.00 uur:
utë vermaakcentrum op
.efarkeerterrein bij de
inM ..de Vlietschors". Za-
24 en zaterdag 31 juli
tot 23.30 uur geopend. Alle an
dere dagen van 09.00 tot 24.00
uur. 14.00-17.00 uur: Ritten
met de nostalgische paarden
tram. Opstappen bij de dorps
pomp in de Voorstraat. Kosten
één gulden.
Zondag 25 juli:
15.00 uur: Herdenkingsbijeen
komst in de dorpskerk met
een toespraak van prof.dr.
H.P.H. Jansen uit Leiden over
de historie van de paarden
markt. Muzikale medeweking'
van Reinate Heemskerk (alt),
Piet Struik (piano), Henk Wal-
vaart (orgel), Rob Balfort
(trompet).
Maandag 26 juli:
14.00 uur Kortebaandraverij
om het Nationaal Kampioen
schap op de Prins Bernhard-
laan. Brugemeester Cannegie-
ter reikt direct na de strijd de
„gouden zweep" uit aan de
winnaar. 19.30 uur Disco
avond in het Cultureel Cen
trum aan de Prinses Marijke-
laan. 21.00-22.00 uur Demon
stratie van het oudst bekende
duikerspak in zwembad 't
Wedde door de onderwater-
sportvereniging Palmare.
Dinsdag 27 juli:
20.00 uur Show van antieke
aanspanningen op de Voor
straat door de vereniging „In
't Gareel" uit Rijnsburg met
ongeveer 25 rijtuigen.
Woensdag 28 juli:
Paardenmarkt (Voorstraat):
05.00-10.00: Aanvoer van de
paarden, veulens en pony's,
10.00 uur: Opening door bur
gemeester Cannegieter, 10.15
uur Plaatsing van het markt-
kruis op de marktpaal. 10.00-
16.00 uur Ritten met de nos
talgische paardentram. Op
stappen op het Treubplein bij
de Oranjeboomstraat. 09.00-
14.00 uur Standwerkerscon
cours om het kampioenschap
van Zuid-Holland. 14.30 en
19.00 uur Poppenkastvoorstel
lingen bij de Gevers Deynoot-'
school door poppenkasttheater
PANTIJN. 11.00-12.30 uur:
Koekslaan bij het Baljuw- en
Ambachtshuis. Kosten één
gulden. 10.30-12.30 uur Toren
beklimming en loop-in-concert
in de dorpskerk. 19.00-21.00
uur Volksdansen en muziek
op de Voorstraat m.m.v. The
Horse-town Jazzband.
Donderdag 29 juli:
19.30: Polsstokverspringen op
het terrein aan het Roerdom-
perf. 19.00 uur Minivoetbal-
toernooi met Uljee, SVLV, Ei-
geman en S.V. Voorschoten.
19.00-19.30 uur: Start bij het
Cultureel Centrum voor een
recreatieve fietstocht over 25
kilometer. 18.00-19.00 uur
Start Familiepuzzel tocht bij
het Cultureel Centrum. 19.00-
21.00 uur: Zwembadevene
ment in 't Wedde voor jong en
oud.
Vrijdag 30 juli:
De gebruikelijke weekmarkt
staat ook in het teken van 700
jaar marktrechten. 21.00 uur
Popconcert door Tower met in
het voorprogramma Ypsilon
op het ijsbaanterrein aan de
Anth. van Leeuwenhoekkade.
Zaterdag 31 juli:
14.00-17.00 uur: Ritten met de
nostalgische paardentram. Op
stappen bij de dorpspomp in de
Voorstraat. 14.00 uur Ruiter-
demonstratie op het weiland
van Rodenburg langs de Nas-
saukade/Charlotte de Bour
bonlaan. de Boerendansgroep
Voorschoten voert een klom
pendans uit. 17.00 uur Voet
balwedstrijd SVL V-Randstad
Sport. 22.30 uur Groot vuur
werk aan de Vliet tegenover
het Frans Halsplantsoen.
Voorafgaand: concert door de
Horse-town Jazzband.
ZOETERWOUDE De Zoe-
terwoudse wielerequipe op
weg naar het weeshuis Casa
Materna in het Italiaanse Na
pels overschrijdt vandaag de
Duits-Zwitserse grens. Van de
2.250 kilometer die de vijftien
man tellende formatie moet
afleggen zijn er inmiddels
1.012 volbracht. Toch moet het
zwaarste werk de bergen
nog komen. Behalve een se
rieus accent heeft de promotie-
wielertour ook ludieke aspec
ten. Zo is er een drager van de
„balletjes-trui" en wordt ook
dagelijks de „gaatjes-trui" uit
gereikt.
Truien
De „balletjes-trui" wordt uit
gereikt aan degene die een
„stommiteit" begaat en met al
lure mocht Johan Batelaan
voor de eerste maal deze trui
aantrekken nadat hij tijdens
het fietsen de temperatuur van
zijn voorband wil opnemen en
prompt met zijn vingers tussen
de spaken kwam. De trotse be
zitter van de „gaatjes-trui" is
John van Wieringen omdat hij
de meeste lekke banden achter
zijn naam heeft staan. Hoewel
een lekke band in principe
niet wordt toegejuicht zijn er
toch sponsors die voor iedere
lekke band een bepaald be
drag storten voor Casa Mater
na zodat „lek rijden" toch ook
nog een positieve kant heeft.
De stemming in de groep is
nog altijd prima. Wel beginnen
zich de eerste lichamelijke
probleempjes voor te doen.
Door pijn in de bovenbenen
CASA MA TERNA-FIETSERS BEREIDEN ZICH VOOR
OP ZWARE BERGETAPPE
krijgt Lex Olsthoorn de trap
pers niet meer zo soepel rond;
Alex van Kampen is al twee
dagen niet geheel fit en eet
daarom wat minder hetgeen
weer tot gevolg heeft dat hij
niet optimaal aan de start ver
schijnt. Hij heeft echter goede
hoop dat het ongemak morgen
weer over is. Tenslotte heeft
Dennis van den Berg een blaar
op het zitvlak en dat is voor
een fietser natuurlijk verre
van ideaal. Van opgeven wil
Van den Berg echter niet ho
ren. Het belang vah een goede
begeleiding is inmiddels dui
delijk onderstreept. Het besluit
genomen op het allerlaatste
moment om in het begelei
dingsteam een fysiotherapeute
op te nemen, blijkt uiterst zin
vol. Annette Bikker heeft ten
minste al heel wat 'consulten'
achter de rug.
Maaltijd
In de plaatsen waar een tus
senstop wordt gemaakt óf de
nacht wordt doorgebracht
blijkt de correspondentie die
van te voren is gevoerd een
prima uitwerking te hebben
In het Duitse .Pforzheim was
een warme ontvangst. Nadat
een Zoeterwoudse formatie
een drankje werd aangeboden
ging men zich eerst opfrissen,
om vervolgens op uitnodiging
van de burgemeester en het
hoofd van de plaatselijke VVV
deel te nemen aan een
"Schwartzwalder Festebrot-
maaltijd" met bier, wijn, ge
rookt spek en knoflook. In
Freudenstadt werden de Casa
Materna-gangers door de bur
gemeester opgewacht en wer
den veel ervaringen uitgewis
seld. Het werk van de begelei
dingsgroep. zo meldde ons gis
teravond Ronald de Hoop van
uit het Duitse Furtwangen,
mag zeker niet worden onder
schat. „We hebben het er in
derdaad dagelijks vrij druk
mee. Voor 25 mensen moet
voedsel worden ingeslagen,
voordat we vertrekken moet
de plaats waar we hebben ge
slapen schoongemaakt wor
den, er dienen diverse contac
ten te worden gelegd. Een auto
gaat de renners vooruit om in
die plaatsen waar we een tus
senstop hebben of overnachten
aan te kondigen hoe laat we
daar arriveren. Al met al is
dat precies een hele dagtaak"
aldus Ronald de Hoop.
Route
Gisteren hebben de renners
voor de eerste maal kennis ge
maakt met de 'bergen'. Er
moest, zeker voor Hollandse
begrippen, flink geklommen
worden met stijgingen tot 9%.
Men klom tot een hoogte van
1.000 meter. De zwaarste etap
pe wordt zaterdag verreden
van het Zwitserse Thusis naar
het Italiaanse Lecco over 140
kilometer. Direct na de start al
wacht de equipe een klim van
25 kilometer met een stijgings
percentage tot 12%. De wegen
zijn zeer smal met veel gevaar
lijke haarspeldbochten. Op een
hoogte van 2.113 meter wordt
Italië binnengereden. Vervol
gens wacht de meute een ge
vaarlijke afdaling over circa
30 kilometer met smalle tun
nels, tegenliggers en opnieuw
veel haarspeldbochten. Na 70
kilometer is "al die ellende"
voorbij en zijn de resterende
70 kilometer verhoudingsge
wijs een 'makkie'. Zaterdag zal
van renners en begeleiders dus
het uiterste worden gevergd.
H
?*prs door de vakanties
n loopt Leiden te
p met z'n ziel en za-
leid. Er zijn zelfs lie-
I die er hun leven veil
»jr hebben gehad. Niet:
dt in Leiden, maar:
d\ in Leiden. Er zijn
^Jen in den lande ge
bist waar nog harder
e die ziel getrokken is.
/-ttemin ligt vóór ons
e-1 10 van de succes
sies „Hutspot, Haring
\'t Wittebrood", zijnde
serie prettig leesbare
royaal geïllustreerde
handelingen over tien
wen Leiden en zijn
ironers.
-aflevering is ditmaal dus
nijd aan de religieuze as-
>-en van de Sleutelstad
ni Oude en Nieuwe Rijn.
/-je voorgangers hierbij zijn
/Archief-prominenten B.N.
nerland en R.C.J. van
nmen, met vaak pikante
•eragen van D.E.H. de
nr. J. Donkers, H.J. de
?-ge, W.H. Kuipers en H.D.
r-sma, ook bonzen waar
de historie betreft.
~\dswapen
je Leiden wil beschou-
in het licht van een
dienstig reilen en zeilen,
het eigenlijk van het be-
af al niet misgaan, im-
s vanouds toont het
swapen de gekruiste sleu-
van de prins der aposte-
visser annex mensen-
ger: Simon Petrus. Paulus
'er aanvankelijk ook bij,
r die is met z'n zwaard
iddels allang uit het
sbeeld verdwenen.
;rt christelijke geloofs-
tondigers het evangelie
in deze streken brachten,
Ïlroge plekken temidden
moerassen, en daar als
ionarissen hun eerste
jcjes lieten bouwen, sinds-
ji koesterden ook de
ijpgste „stedelingen" en ge
sties later zich gekoesterd
lie gloedvolle warmte van
■roomse bakoven die de
**£n klaarstoofde voor het
;%els gastmaal. Totdat re-
- Usance en kerkhervor-
geestelijk verandering
i spijs brachten. De zielen
I3ren zielen en de hemel
ïf wenken, maar het
nu werd aangepast aan
anderde denkbeelden.
A verloor, bij het mense-
overschakelen naar de
**uwe leer". Zijn lieve hei-
n, maar voorlopig bleven
Leidse contouren dezelf-
overal prikten de torens
torentjes van kerken en
ellen nog van je welste in
lucht. Een ziel kun je be-
'ken, maar een stenen sta
De oude St. Petruskerk aan de Langebrug, rond 1860.
Interieur van de Lutherse kerk.
zijn heldere verstand en
hoofd in Münster. Binnen de
troebelen van een losgesla
gen geloofszin; als „Koning
van het Nieuwe Sion". Had-
ie maar naar de paus moeten
luisteren. Maar nee, dat deed
Jantje niet, net zomin als
vele anderen. En dat was
maar goed ook; anders had
den we nu de oecumene niet
gehad...
Roomse smetten
Aan opnieuw beginnen wa
ren onze voorzaten nog niet
toe. Ook in het tolerante Lei
den, met ketters en inquisi
teurs en de contra-inquisitie
en onverdraagzaamheid,
werd verder gewroet aan het
welzijn van ziel en zaligheid.
Calvinisten kregen er de ker
ken in handen, gedoogden
nog enige tijd nonnetjes en
begijnen als onschuldig goed
binnen de nieuwe structuur.
Er werd even nog wat ge
moord, over en weer, maar
streng en sober ging Leiden
de nieuwe, van roomse smet
ten gezuiverde, tijd binnen.
Nederduits gereformeerden,
Doopsgezinden, Luthersen,
Remonstranten en Contra-
Remonstranten (kijk naar de
kerkruimten die er ontston
den, en in deze aflevering
staan opgeketend). Walen,
met hun Frans, kwamen er
bij bosjes bij. Het nog niet be
staande België was toen al
niet veilig meer, maar de re
fugees konden tijdens inkeer
en gebed beschikken over de
Begijnhofkerk en later over
de (Lieve) Vrouwekerk. En
de Walen waren sterk in hun
overtuiging en clanvorming.
Ontucht, dronkenschap en
bedelarij was in hun ogen
even erg als het oor lenen
aan Dopersen of Roomsen.
Aflevering 10 laat veel zien,
en lezen. De „kapel op zol
der", van de papisten; de af-
gèzworenen met het vergane
heft in handen; de Arminia-
nenjacht een rumoerig re
formatorisch onderonsje tij
dens het Twaalfjarig Bestand
en ongeveer 1702 de pijn
van de Katholijcken met hun
toestand rond een al dan niet
wettige bisschop van Utrecht.
Rome nee; Holland ja. En
laat „Petrus" maar barsten,
zou je kunnen zeggën; bin
nen je roomse hiërarchische
bestand. Tijden van gewe
tensnood. Dat waren het. En
zo zal het nog „heel lang"
blijven. Alleen „de stenen"
van gisteren en vandaag blij
ven nog een tijd overeind. De
tijd van „vrijheid blijheid".
Het lijkt op een kermis; maar
geslachten hebben dat „keer
op keer" beleefd. Ook in Lei
den.
Kerkelijke schatten
Overigens geeft deel 10 pri
ma beelden te zien van het
tijdperk van de „Mon Père",
de Hartebrug, de oude St. Pe
truskerk aan de Langebrug,
met kerkelijke schatten her
en der verspreid. Maar ach,
Leiden is geen Maastricht; al
benaderen die twee, zo goed
als gelijkwaardige, „zwak-so-
ciale", steden elkaar dicht in
bevolkingsopbouw. Maar het
wordt steeds „kouder", moet
u maar denken. En dan kun
je Maastricht niet meer slaan.
Wat, overigens, het christe
lijk geloven in Leiden bege
leidt, kunt u vinden in de
nieuwe Merenwijk: Onder de
Regenboog. Ver weg van een
„Onder de Bogen" achter de
St. Servaas. Religieuze ont
wikkeling (wildgroei, mag ik
helemaal niet zeggen) in Lei-
den-Noord; „in een stroom
versnelling". Levend onder
een symbool: nieuw gebouw,
maar geen kerkgenootschap.
Zegt deze aflevering. Men
heeft daar de „nieuwe mens"
aangedaan. Wellicht wordt
dat nog eens een traditie.
Wie het vatte kan. vatte het.
„Zeven verschillende kleu
ren aan de hemel, maar teza
men wit licht". Ook voor
Leiden. Men zoekt het samen
maar uit
9H
Altaar uit de voormalige Oud-katholieke kerk aan de Hooigracht.
kregen eigen begeleiding op
andermans grond. Men
„beet" elkaar, tot en met
vanen, „aankleding en gla
mour", met kanunniken en
heren van de Duitse Orde.
„Kerkelijke schoonheid, uit
twist geboren", zegt de afle
vering. Maar men raakte er
aan gewend. Het geld was op,
en de voltooiing van de grote
Leidse kerken zeker die
van St. Pancras bleef
voorgoed uit.
„Arm van geest
De middeleeuwse Leidenaars
waren arm of rijk. En aan de
rijken hebben wij, als nage
slacht, veel „historie" te dan
ken. En omdat het grootste
gemene veelvoud „arm van
geest" was, niet kon schrij
ven of lezen, hielden we er
een middeleeuwse, gehaven
de, schat aan gedenkwaardigs
aan over. Niet te veel; want
de paupers, de brooddronken
straatbendes, de mensen die
veel te kort kwamen, het
„gemeen", dat alles vergreep
zich rond 1566 aan de rijk
dom en het mystieke van een
tijdperk dat bijna voorbij
was. De misstanden werden
in een reactie afgestraft, en
God de Heer had weereens te
maken met schapen die over
een andere dam kwamen.
De nieuwe kerkorde nam
van de roomsen over wat
noodzakelijk of bruikbaar
was: armenzorg op de eerste
plaats. En de plaatselijke
overheid had de handen vol
aan al wat ,,'t boekje te bui
ten ging". Deugd tegenover
ondeugd. Daar kun je boek
delen mee vullen. Maar in
Leiden groeide van alles; ook
Jantje. Jantje van Leyden,
Beukelszoon geheten, verloor
tus quo moet je afbreken of
maar laten staan.
Torens
Leiden was en is zo'n stad
met torens. Het had de hoog
ste toren van de noordelijke
Nederlanden kunnen heb
ben. met die spits van de Pie
terskerk, ruim 120 meter
hoog, maar die donderde al
dik vóór de l^peldenstorm in
elkaar. Maar het bleef tot ver
in de 16e eeuw al godshuis
wat de klok sloeg. Op gelovig
terrein bestreden de heer
schappen elkander. De eerste
St. Pieter (door grafelijke be
langstelling al uitgedijd)
kreeg concurrentie van „die
van Leiderdorp", die de St.
Pancras „voor de bakker"
kregen, met medewerking
van paapse vooraanstaanden
die op jacht naar prebenden
waren. En de Vrouwekapel,
die voor de Oegstgeesters
was, werd de Vrouwekerk
van Maredorp. Processies
mijdden elkanders gebied, of
De Pieterskerk omstreeks 1500: de toren was
toen nog niet „afgevallen".
