Jan Pelleboer
de bestseller
van de Wereldomroep
f
Ook zenders
op Bonaire er
Madagascar
Wereldomroe]
verovert
sinds 1947
de wereld
ZATERDAG 17 JULI 1!
De Wereldomroep heeft
Nederland een zenderpark
nu nog Lopik, straks Flev
land en in het buitenlat
twee relay-stations. Het bi
nenlandse station bestaat i
een zender van 10 kW, vi
zenders van 100 kW en
kortegolf-antennes. De rela
stations hebben elk twee ze
ders van 300 kW. Het zendc
park op Bonaire in het Car;
bisch gebied bedient
hoofdzaak Noord- en Zui
Amerika, Nieuw-Zeelar
Australië en West-Afril
Het relay-station op Madagc
car richt de uitzendingen i
Afrika, het Midden-Oost
en Azië.
De relay-stations werken v<
gens de methode van de
rekte relay; zij ontvangen e
programma via een specie
breedband-telefoonlijn
Nederland en zenden dat o
middellijk uit. De telefoo
verbinding loopt via een s
teiliet.
De geschiedenis van de N&
landse kortegolf-omroep bej
hoe kan het ook anders, in E
hoven. Na enkele geslaagde e;
rimenten startte Philips in d(
ren twintig via de Phoni
lips Omroep Holland Indië
met uitzendingen voor de t<
malige overzeese kolonieën.
solute topper in die periode
het door de inmiddels legend
sche Edward Startz gepresent
de „Happy Station", een groe
programma waarin de fam
banden met Oost en West vi;
ether stevig werden aangehó
NCRV en KRO volgden k
tijd later dit voorbeeld, ec
met wereldgodsdienstuitzen
gen.
In feite waren dit de voorlo
van de Stichting Radio Ne
land Wereldomroep, die in 1
na het verdwijnen van R
Herrijzend Nederland, werd
gericht en die momenteel
honderd werknemers van
er tachtig in het buiten:
werkzaam zijn in dienst h<
De uitzendingen van de Wei
omroep geschieden (nog) via
zenderpark in Lopik, terwijl
tevens de beschikking heeft
twee zogenaamde relay-stat
op Bonaire en in Madagascar,
deze stations heeft men een
reldwijd bereik. Van Alaska
Vuurland, van West-Afrika
China, van Uddel tot Torren
nos. Voor emigrant, overwi
raar en vakantieganger, r
ook voor de autochtone bewi
van welk land dan ook. Naas
Nederlandstalige program
verzorgt de Wereldomroep
uitzendingen in het En
Spaans, Portugees, Arab
Frans, Indonesisch, Papiam
en Sranan Tongo, het vroe
Taki-Taki (neger-Engels). IS
deze directe uitzendingen pr
ceert de Wereldomroep per
150.000 programma's op ban*
plaat, die naar buitenlandse
tions worden verzonden voor
zending ter plaatse.
Opleidingscentrum
Tenslotte is in Hilversum ook
het Opleidingscentrum van F
Nederland gevestigd, dat twee
per jaar een cursus geeft voor
vijftigtal programmamakers
radio- en televisiestations in E
Wereldlanden. De Wereldon;
wordt sinds kort weer gefi
cieerd uit de omroepmiddele
opbrengsten van luister- en
gelden en STER-reclame. Da
worden, met uitzondering var
door het ministerie van ontwi
lingshulp gefinancieerde c
dingscentrum, alle activiteiter
taald.
Het zenderpark van Lopik vo
al lang niet meer aan de techn
eisen. Daarom werd begin 198
het overwinnen van tijdrov
milieuproblemen horizonve
ling gestart met de werkzaa
den voor de nieuwbouw in F
land. Met een extra subsidie
CRM. De daar te vestigen ultré
derne zender hoopt de Werel
roep in september 1984 in gel
te kunnen nemen.
De wereld telt op dit moment
tweehonderd kortegolf-station:
in totaal ruim 1.700 zenders ii
bruik hebben. Het aantal korte
ontvangers wordt op ongevee
miljoen geschat. Beschouwei
Nederlanders, net als de inwi
van alle geïndustrialiseerde lai
kortegolf-uitzendingen als een
kome aanvulling op de reeds
handen zijnde informatie ui
buitenland, in driekwart va
wereld is een tekort aan nieuw
dia of zijn deze communicatie
delen moeilijk toegankelijk. E
men aangewezen op internati
kortegolf-uitzendingen. En N
land. de Wereldomroep dus, J
daarbij een belangrijke rol.
Steeds meer service aan Nederlandse toerist
HILVERSUM Steeds meer
vakantiegangers nemen ook
op reis naar den vreemde een
met kortegolf-ontvangst toe
geruste portable-radio mee. Of
het nu Spanje, Joegoslavië,
Noorwegen, Frankrijk, dan
wel West-Duitsland wordt, de
kraaiende stem van Jan Pelle
boer is 's morgens kort na
half tien overal ter wereld te
beluisteren. En wat is er nog
leuker dan tijdens een zono
vergoten langdurige werkon
derbreking te horen, dat het
in Nederland weer eens pij-
pestelen regent? Kortom, de
Wereldomroep, oorspronkelijk
toegespitst op onze overzeese
gebiedsdelen en op onze emi
granten in Australië, Canada
en Nieuw-Zeeland, is in de
loop der jaren tevens uitge
groeid tot een van de voor
naamste service-verleners aan
de Nederlandse toerist in het
buitenland.
Onze ochtendbladen mogen vrijwel
overal op deze aardkloot in de kios
ken liggen, maar twee gulden of
meer voor een krantje, dat veelal
pas tegen het late middaguur te be
stemder plaatse arriveert, wordt
menigeen te duur. Zeker als je al
aan het ontbijt via je radiootje voor
niemendal het belangrijkste nieuws
en niet te vergeten de oproepbe
richten van de ANWB Alarmcen
trale rechtstreeks uit Hilversum
voorgeschoteld krijgt.
Peter van Brakel (63) heeft de hele
ontwikkeling van Radio Nederland
Wereldomroep meegemaakt. De
huidige sportredacteur van dit we
reldwijde radiostation, rolde al in
1936 via de NCRV omroepland bin
nen en trad onmiddellijk na de op
richting van de Wereldomroep bij
die Stichting in dienst. Hij weet dus
waarover hij praat.
Een groot verschil met de binnen
landse radiostations, onze omroep-
zuilen dus, en de Wereldomroep
vindt hij het ontbreken van directe
respons op de programma's. Op
z'n vroegst krijg je veertien dagen
na een uitzending brieven van luis
teraars. Uit Australië, Hongkong of
Torremolinos. Hun reacties zijn to
taal anders. Ze prijzen je hemel
hoog of ze vinden het een slecht
programma. Een tussenweg bestaat
er niet. Onze uitzendcriteria ver
schillen dan ook veel van de nor
male Hilversumse programmering.
Vergeet niet, dat de gemiddelde
Nederlandse emigrant zo langza
merhand in de leeftijdsgroep 55 tot
65 jaar zit. Ze zijn in '56 of zo al uit
Nederland vertrokken. Kijk, die
mensen zijn in feite alleen maar
geïnteresseerd in typisch Neder
landse dingen. Wat de aardappelen
hier kosten, hoe het weer is, hoe
Vitesse gespeeld heeft en of de tul
pen al bloeien. Een beetje nostal
gisch ingesteld dus. Naast die cate
gorie luisteraars hebben we dus de
laatste jaren de groep overwinte
raars en de vakantiegangers gekre
gen. Vandaar onze ombuiging naar
het programma „Nieuwslijn Euro
pa". Een allesomvattend nieuws
bulletin van vijftig minuten, dat
's morgens om half tien en om half
elf de ether in gaat; een kort over
zicht van de ochtendbladen,
nieuws, interviews, sportuitslagen
en het weerpraatje van Jan Pelle
boer. Dat laatste is onze bestseller.
Pelleboer gaat tweemaal per jaar
op vakantie en wordt dan vervan
gen door zijn zeker zo weerkundige
collega Hans de Jong. Maar de luis
tercijfers kelderen gedurende zijn
gastoptreden wel. Andere smaak
makers zijn rechtstreekse reporta
ges van voetbalinterlands of Euro
pa Cup-wedstrijden en onze eigen
verslaggeving van de Tour de
France. Vorig jaar zijn we er mee
begonnen en een meting leerde
toen. dat wc een gemiddelde luis
terdichtheid hadden van één mil
joen. Aan de Tour hebben we net
zoals de NOS een wedstrijdje ver
bonden en het is werkelijk onvoor
stelbaar hoeveel Nederlanders,
maar ook Vlaamstalige Belgen,
daar aan meedoen. We krijgen op
lossingen uit Benidorm, Malawi,
China, Kameroen, Alaska, maar
ook bijvoorbeeld uit Sint Job in 't
Goor en uit Waterhuizen. Want
ook in Nederland wordt er wel de
gelijk naar de Wereldomroep ge
luisterd, al kom je dan in de meeste
gevallen wel terecht bij de echte
kortegolf-freaks".
Kortegolf-freaks
Kortegolf-freaks zijn een beetje te
vergelijken met zendamateurs. De
laatste categorie zendt niet alleen
zelf uit, maar beoefent als voor
naamste sport het ontvangen van
collega-zendgemachtigden over de
gehele wereld. De kortegolf-freak
daarentegen probeert alleen dat
laatste. Urenlang de band afzoeken
naar opmerkelijke radioprogram
ma's.
„Daar kan ik je een sterk staaltje
van vertellen. Onder onze luiste
raars zitten ze ook. Overal ter we
reld. Tijdens de glorietijd van Fey-
enoord vroegen Engelse en Duitse
kortegolf-stations, of ik een mi
nuutje op de band wilde zetten van
de een of andere Europa Cup-wed
strijd. Dus in het Engels en het
Duits, maar ook in het Nederlands
voor m'n eigen baas. Maanden later
ontvang ik een brief ergens uit de
bush van Afrika. Van een zeer ver
baasde landgenoot. Die man
schreef: „Waar werk je nu eigen
lijk? Ik hoor je stem in een tijdsbe
stek van een paar uur eerst via de
BBC in het Engels, daarna via de
Deutschland Welle in het Duits en
tenslotte via de Wereldomroep in
het Nederlands". Kijk. dat was nou
een echte kortegolf-freak. Mis
schien onze dankbaarste luiste
raars, maar in feite toch niet de
mensen waar we voor werken. Die
freaks gaat het namelijk niet om de
inhoud van de programma's, die
hebben andere, eigen belangen".
Programma-beleid
De Wereldomroep ontvangt per
jaar zo'n 140.000 brieven van luiste
raars en dat de inhoud daarvan wel
degelijk invloed op het program
ma-beleid heeft, is dit jaar weer
eens gebleken.
„Toen we vorig jaar tot de ontdek
king kwamen dat de Tour de Fran
ce onder onze luisteraars zoveel
losmaakte, terwijl we de finish niet
eens rechtstreeks konden uitzen
den, hebben we besloten tijdens de
huidige Tour ook van 17.30 tot
18.25 uur een editie van „Nieuws
lijn Europa" uit te zenden, com
pleet met het belangrijkste nieuws
uit de avondbladen, een extra
weerpraatje, de ANWB oproepbe
richten, nieuws en interviews,
maar uiteraard met als hoofdscho
tel de finishreportage van de Tour.
Ondanks de concurrentie van het
wereldkampioenschap voetbal,
bleek die aanvulling een daverend
succes. Liefhebbers kunnen van
ons speciale Tour-folders ontvang
en, zoals wij ook jaarlijks een com
pleet programma van het betaalde
voetbal voor onze luisteraars be
schikbaar hebben. En die dingen
worden bij duizenden besteld".
Tii'dsverschil
Goed, de Tour komt om vijf uur
Nederlandse tijd ergens in Frank
rijk aan, maar op datzelfde moment
is het in Australië al middernacht
of nog later. Werkt dat tijdsverschil
niet in het nadeel?
„In geen enkel opzicht. Toen Ne
derland vier jaar geleden aan het
Het laatste sportnieuws uit Nederland, gelezen door Peter van Brakel.
Hieronder een kleine bloemlezing uit de ruim 140.000 brieven, die
de Wereldomroep jaarlijks ontvangt.
Frère Ant.Touw Batcham Kameroen; „Ik wil u allereerst zeer
hartelijk dank toezeggen voor de sportuitzendingen. Wij zitten hier
met drie Nederlanders en zaterdag- en zondagavond luisteren we
gretig naar het voetbal. Altijd even ontspannend. Natuurlijk vergeet
ik ook niet de renners van Peter Post. Daarna even bekvechten met
onze Franse confraters, die hier ook in de buurt wonen".
G.van Heest Douala Kameroen; „Het is fantastisch dat ik zo
ver weg van huis en haard dagelijks perfect op de hoogte gehouden
wordt van alles, wat er in ons kouwe kikkerlandje gebeurt".
R.A.C.van der Heyde Misurata Lybië: „Hiermee zou ik u wil
len verzoeken een programma van de Tour de France en een pro
gramma van het betaalde voetbal op te sturen. Het sportgedeelte van
uw uitzendingen wordt altijd op de voet gevolgd, mede door het feit
dat het binnensmokkelen van buitenlandse kranten nogal enige
kundigheid vereist".
Hans Hafmans Sevenum: „Bijgaand zend ik u als blijk van late
dank een foto, welke ik in 1981 maakte van uw reportageteam in de
Tour de France na de aankomst in Morzine. Ik heb daar genoten
van een prachtige vakantie en tevens van de Tour-reportages via de
Wereldomroep".
Leo v.d. Kraan Maranos Heights Australië: „Luister nog gere
geld naar Radio Nederland. In bijzonder op maandagavond wanneer
het voetbalnieuws wordt uitgezonden".
Pater E.Habets Mulanjè Malawi. „Bij deze wil ik vragen om
informatiestencils. Ook bedankt voor de trouwe gegevens van voet
bal en andere evenementen op de Wereldomroep".
L.J.Stronks Paramaribo Suriname: „Ik ben blij dat ik ook op
afstand de mogelijkheid heb het actuele gebeuren te volgen. Dankzij
u!".
Ruby Lees, een van de vele secretaresses van de Wereldomroep,
worstelt zich door de honderden brieven van luisteraars uit alle delen
van de wereld.
Peter van Brakel in een van de controlekamers van de Wereldomroep, ter
wijl een Zuidafrikaanse in samenwerking met een vrouwelijke technicus
een op Afrika gericht programma monteert.
gezegd deze: we moeten een alge
meen beeld geven van het doen en
laten in Nederland, in Europa en
van alles, dat belangrijk is voor Ne
derlandse zaken. Dat doen we via
rechtstreekse uitzendingen in aller
lei oorspronkelijke talen. Denk bij
voorbeeld niet dat een echte En
gelsman een op Amerika of Austra
lië gericht programma mag presen
teren. Dat doet een echte Ameri
kaan of een echte Australiër. Ver
der maken we veel transcriptiepro
gramma's op band of plaat en die
bieden we aan collega kortegolf-
stations aan. Bijvoorbeeld een con
cert door het Concertgebouworkest,
compleet met commentaar in de
gewenste landstaal. Of een optre
den van de Dutch Swing College
Band, een collage van de Floriade.
Noem maar op. De meeste Neder
landers kennen de Wereldomroep
alleen maar van „Nieuwslijn Euro
pa", maar er zijn oneindig meer
buitenlanders die ons kennen via
die transcriptiebanden".
Opleidingsschool
Tenslotte, de Wereldomroep wordt
in Hilversum wel eens betiteld als
een uitstekende opleidingsschool
voor het binnenlandse radio- en te-
levisieverkeer.
„Dat klopt. Fred Emmer, Pim
Reyntjes, Cees van Drongelen en
niet te vergeten de nog niet zo lang
geleden gepensioneerde sportredac
teur van de AVRO, Dick van Rijn
„Goedenmiddag luisteraars, in
Oost en West, te land, ter zee en in
de lucht of waar ook ter wereld,
hieeeer is Appelscha" komen bij
de Wereldomroep vandaan. En zij
zullen zeker niet de laatsten zijn. Ik
heb het in het begin al gezegd: de
rechtstreekse respons op program
ma's van onze binnenlandse zen
ders streelt de persoonlijke ijdel-
heid eerder en nadrukkelijker, dan
een briefje van ene meneer Jansen
uit Malawi, dat bovendien pas een
maand later in je brievenbus
glijdt".
KEES JAGERS
wereldkampioenschap voetbal in
Argentinië deelnam, zat er soms
wel twaalf uur tijdsverschil tussen
het tijdstip van spelen en de ont
vangst in Australië. Uit brieven is
ons gebleken, dat de mensen voor
die rechtstreekse reportages ge
woon opbleven of de wekker op
drie uur hadden gezet. En zo zal
het bij de Tour ongetwijfeld ook
het geval zijn. Zoals er in ons land
kennelijk genoeg sportfanaten wa
ren, die 's morgens om vijf uur
naar een bokspartij van Cassius
Clay zaten te kijken".
Sport neemt een zeer belangrijke
plaats in bij de Wereldomroep, zo
wel bestemd voor de emigrant als
voor de vakantieganger, maar er
gebeurt meer.
„De algemene wettelijke opdracht
die de Wereldomroep heeft, is kort
