Boerenzoon
luit Voorschoten
smaakmaker
van hongerig
Nederland
£eidóe Commit
JORSCHOTEN De for-
|e, die Martinus Cornelis
..der Valk indertijd be-
|it heeft om zijn horeca-
p te verwezenlijken is
simpel als spijkerhard,
jongste telg van een
fcstrijk boerengezin uit
Irschoten .ging er allereerst
1 uit, dat het gros van zijn
Hgenoten over dezelfde ge-
Jde trek beschikte als hij-
Gemakshalve nam hij
I aan, dat ze voor het stil-
van hun honger en het
jen van hun dorst het liefst
r een dubbeltje op de eers-
^ij in luilekkerland zaten,
jerlanders onder mekaar
vaar. Geen poespas der-
Ve, geen liflafjes van een
logen keukenprins, maar
eerlijke hap, die de maag-
afdoende dempt.
heldere standpunt huldigde hij
RaJpp het moment, dat een klant
J? 'fn garage, annex dorpscafé aan
•R^eurseweg in Voorschoten aan
vroeg of er in zijn nederig eta-
ement wellicht ook maaltijden
den geserveerd. De man had
'het afdingen op de prijs van
puntgave limousine inmiddels
onbedaarlijke geeuwhonger ge-
erprien-
^en wat de pot schaft ïmpro-
rde Van der Valk moeiteloos,
als je nu „ja" zegt, zul je daar
spijt van krijgen. Want Rie
Ralfyt toevallig de sterren van de
iel. Daar kan geen dure chef-
tegenop".
[o is het gekomen. Rie van der
Mulder schilde die middag
aardappeltje extra en spaarde
[gerieve van de klandizie een
igemalen kotelet uit haar eigen
Vooraf serveerde ze een
dat stijf stond van de slier-
de ballen zonder binnenvoe-
En de maaltijd werd besloten
een doodeerlijk griesmeelpud-
dat rijkelijk met bessesap
..«■enkeld was. „Zelden zó sma-
et ir)k gegeten", was het oordeel
en ..de gast, die tegen tweeën luid
nveJckend in zijn nieuwe aankoop
en eyeecj jn e rjchting Leiden.
naastig ingelaste eetfestijn zette
iinus Cornelis vervolgens
"ItÜF aan ^et denken. Hij haa in
- en autohandel reeds af-
ide bewezen, dat hij een rappe
lnman was, die een kalf al voor
'nJsvjvette prijs verkocht had, voor-
aa£ net geboren was. „En waarom",
maalg afj iiZ0U het me in de
jca opeens niet lukken? Ik kan
in elk geval proberen. Want of
..nu één bal gehakt braadt of
^n^*jJerd, het vuur onder de pan
toch hetzelfde".
tijd later, even voor de
vó®tede Wereldoorlog, opende hij
m (oorschoten zijn restaurant „De
|den Leeuw", dat van meet af
een goudmijn bleek te zijn.
heinde en verre trokken hon-
RPRfee landgenoten naar de boor-
van de traag stromende Vliet
ich daar te goed tg doen aan de
ijmige piepers, krokant gebak
bintjes en drie soorten groen-
die de kinderen van Martinus
helis in rap tempo aandroegen.
Van der Valk", wist het volk
len de kortste keren, „krijg je
[waar voor je geld: een ordente-
stuk vlees, een huzarensalade
tenminste een brigade bere-
kozakken in is verwerkt en
tlmoes zoals bij moeder thuis",
was dus smikkelen, smullen en
Jansen in optima forma.
d of
ren.
aartjj
r heic
va:
0VJ ei
wral
te Y' ren
makt,
jtinus Cornelis dacht ondertus-
steeds vaker aan de toekomst
zijn kinderen. Elf oogappels,
ongens en vijf meisjes, die als
mesen reeds door hem waren
schakeld bij het spijzigen en la-
van de wassende stroom klan-
„Als ze kunnen staan", meen-«
lij namelijk, „kunnen ze ook
•jen spoelen en afdrogen. En zo-
ze te klein zijn om bij het af-
prek op de aanrecht te kunnen,
ze maar op een kistje staan",
eerste, die ging trouwen was
dochter Rie, die de smaak van
ondernemen ondertussen ook
Als je met een kleine winstmarge genoegen neemt, dan moet je als het even kan de tussenhandel uitscha
kelen. Vandaar dat onder meer een eigen slagerij tot het imperium behoort om de gasten een ordentelijk
stuk vlees te kunnen voorzetten.
duchtig te pakken had. Als passend
huwelijksgeschenk kreeg het
bruidspaar dan ook een noodlij
dend restaurant op de oude rijks
weg even buiten Leiden, dat onder
de naam Het Haagsche Schouw
dank zij de kruimige piepers en ge
bakken bintjes, zie boven in re
cordtijd een trekpleister van jewel
ste werd. Het is de enige zaak, die
aan het vaderlijk gezag van Marti
nus Cornelis ontglipt is en tot op de
dag van vandaag niet onder de ge
stadig uitdijende paraplu van Van
der Valk opereert. Rie en haar ge
maal maken weliswaar dankbaar
en regelmatig gebruik van de Mar-
tinus-formule. Maar zij doen dat als
zelfstandige ondernemers.
De rest van zijn rijke kinderschare
heeft Van der Valk wel tot aan zijn
dood als wegbereider en opperstal
meester gecontroleerd, geadviseerd
en gestimuleerd. Zodra een van
zijn kinderen trouwplannen had,
kocht hij er weer een zaak bij en
bond hij het bruidspaar aan zijn
voortdenderende zegekar. Eerst
stalde hij zijn dochter Ina met echt
genoot Henk in de Bijhorst in Was
senaar en later werden ook de ove
rige nazaten blij verrast met kapi
tale panden als de Witte Bergen in
Laren, de Biltsche Hoek in De Bilt
en de Cantharel in Apeldoorn.
Culinaire vogelaar
Zelf trok hij zich met zijn vrouw
Rie terug in het Vogelpark Avifau-
ina in Alphen aan den Rijn, dat hij
van hoedenhandelaar Van den
Brink had overgenomen. Van vo
gels had hij weliswaar geen ver
stand hij wist alleen dat ze kon
den vliegen maar als culinaire
vogelaar wist hij bliksemsgoed, dat
recreërende Nederlanders nauwe
lijks oog hebben voor gevederde
vrienden als de paradijsvogel en de
koolmees en verre de voorkeur ge
ven aan een slok en een snack voor
zichzelf en een schommel en een
wip voor hun kinderen. Daarvan
uitgaande liet hij haastig een speel
tuin en een eettempel bouwen, die
sindsdien overdadig worden gefre
quenteerd door dagjesmensen. De
meesten van hen worden door de
eigen plezierboten van Van der
Valk in Den Haag en Leiden opge
haald.
Horeca-imperium
Tien van zijn kinderen één is er
inmiddels overleden vormen nu
met hun 85-jarige, opmerkelijk vi
tale moeder Rie de „Valkenhorst
bv" en bestieren eendrachtig een
machtig horeca-imperium met der
tien motel-café-restaurants en tien
café-restaurants in Nederland en
vijf soortgelijke massabedrijven in
België, die samen meer dan twee
miljoen maaltijden per jaar ver
strekken.
Voorts runt de BV een slachterij,
een distilleerderij, een wijngaard in
Frankrijk, drie boerderijen, een
kwekerij, een bouwbedrijf, een
transportonderneming met vier
vrachtwagens, een krokettenfa-
briek, vier garages en enkele slage
rijen en slijterijen.
„Als je met een uiterst kleine
winstmarge genoegen neemt", legt
Chris Matser (46) uit, „dan moet je,
waar dat mogelijk is, de tussenhan
del uitschakelen. Het geld, dat je op
die manier uitspaart komt recht
streeks ten goede aan jezelf en aan
de klant. Wij maken onze eigen je
nevers en likeuren en kopen dé
wijnen met tienduizenden liters te
gelijk rechtstreeks bij de onderne
mers in het buitenland. Dat scheelt
een fikse slok op een borrel. Neem
dat maar van mij aan. Dezelfde fles
Sancerre, waar je in een chic speci
aliteitenrestaurant tweeënvijftig
gulden voor betaalt, staat in onze
zaken voor zestien gulden vijfenze
ventig op de kaart".
„Datzelfde gebeurt met vlees en
vis. Wij kunnen ons permitteren
om in Alaska honderd ton krab te
kopen en daarvoor een scherpe
prijs te bedingen. Als een kleine
ondernemer datzelfde doet zit-ie de'
eerste honderd jaar tegen een berg
krab aan te kijken, die maar niet
Verkering
Ex-marinier Matser, zoon van de
legendarische Chris Matser, die als
spraakmakende burgemeester van
Arnhem na de Tweede Wereldoor
log zijn deerlijk gehavende stad
weer heeft opgebouwd zulke
magistraten zijn al jaren niet meer
voorhanden in de Lage Landen
is getrouwd met Til, de jongste
dochter van Martinus Cornelis. Hij
had indertijd een waterdichte car
rière bij de Shell op het oog, maar
Til wilde van het familiekribje niet
scheiden en stelde hem keihard
voor de keus: „óf je gaat met vader
samenwerken óf we zetten een dik
ke punt achter onze verkering".
Matser, die in zijn wilde puberteits
jaren regelmatig als glazenspoeler
en afwasser een zakcentje had ver
diend bij het Van der Valk-bedrijf
in Vught ruilde de olie daarop
haastig voor de patat en cje ballen
gehakt van zijn aanstaande schoon
vader. Met zijn vrouw begon hij
vervolgens te pionieren in het kap
seizende Haarlemse etablissement
Dreefzicht, de zoveelste zaak, die
dank zij de gouden formule van
Martinus Cornelis subiet uit de
rode cijfers naar een gouden top
werd gesleurd.
„Vader van der Valk", herinnert
Matser zich haarscherp, „was een
fenominale zakenman, die feilloos
aanvoelde, waar de winst zat. Hij
nam regelmatig zaken over, waar
een ander geen stuiver voor over
had. Maar hij bleef door dik en dun
in zijn eigenzinnige aanpak gelo
ven en roeide dwars tegen de
.stroom in. Alles, wat die man in
zijn leven heeft aangepakt, is een
succes geworden. En dat voorna
melijk met eigen kapitaal. Want
aan vreemd geld en banken had hij
een broertje dood".
„Weet je wat zijn grootheid is ge
weest? Dat hij tijdens zijn leven al
zijn erfenis onder zijn kinderen
verdeeld heeft. Uiteraard gebeurde
dat wél op de manier die hém voor
ogen stond. Hij sneed de koek in elf
gelijke stukken, maar ondertussen
bleef hij de baas, het brein van de
onderneming. Zijn kinderen moch
ten naar hartelust ondernemen.
Maar hij moest er wel van afweten
en zijn fiat geven".
„En als je eenmaal meedeed en een
part van de koek had gekregen
moest je bereid zijn om in zijn tem
po te werken. Zeven dagen per
week dus. Van 's morgens vroeg
tot 's avonds laat. Hij heeft er dan
ook geducht aan moeten wennen,
dat zijn kinderen op een gegeven
moment vroegen om een vrije dag.
Het begrip „vrije dag" kwam in
zijn kladblok namelijk niet voor".
Expansie
Inmiddels hebben tien aandeelhou
ders van „Valkenhorst bv" (moe
der Rie is de elfde, maar zij blijft
even buiten beschouwing) samen
84 kinderen, die op hun beurt met
liefdevolle toewijding het familiele-
ger hebben versterkt met 40 ach
ter-kleinkinderen. En omdat een
geboren en getogen Van der Valk
niets liever doet dan Horecadro-
men verzilveren gaat de expansie
van het concern voorlopig nog in
ijltempo door.
In augustus 1982 wordt in Akersloot
tussen Haarlem en Alkmaar
een motel geopend met 200 kamers
en een restaurant met 2000 zitplaat
sen. Kosten van dit project 9 mil
joen gulden.
In de omgeving van Arnhem is een
bouwploeg ondertussen koortsach
tig bezig met een ander motel, dat
achter het stokoude, verlopen res
taurant Westend verrijst. Op de
dag, waarop deze nieuwe aanwinst
geopend wordt (die dan op de kop
af 6 miljoen heeft gekost) wordt be
gonnen aan de sloop van Westend.
„Op die manier", legt Matser uit,
„gaat er geen exploitatiedag verlo
ren en kunnen we de gasten blij
ven ontvangen". Pot voor meneer.
In 1983 volgt een motel-restaurant
bedrijf in Tiel, waar de tweeper
soonskamers met bad en toilet
zoals in alle andere pleisterplaatsen
van Van der Valk verhuurd
worden voor vijftig gulden per
nacht.
„Kan niet", jammeren de gezamen
lijke hotelexploitanten in Neder
land, die tot aan hun uitgeschoren
nekken in de kopzorgen zitten, „als
je vijftig gulden vraagt voor een
tweepersoonskamer, leg je er dik
geld op toe. Dat is je reinste waan
zin".
„Zo, wordt dat geroepen", reageert
Matser met een vuurvaste glim
lach, „dat is dan sneu voor de con
currenten, maar wij kunnen mét
zo'n prijs toch echt aardig uit de
voeten. En waarom? Omdat we al
les zelf doen. Met alle genoegen wil
ik de heren wel eens voorrekenen,
hoe wij onze logiesprijs winstge
vend calculeren".
In dat verband wijst hij ook graag
op het motel, dat Valkenhorst bv in
Eindhoven exploiteert. „Toen we
daar gingen bouwen", zegt hij, „rie
pen de zogenaamde kenners van
het vak ook in koor: „Nou gaan ze
gegarandeerd op hun bek. Want er
zijn al te veel hotelkamers in de re
gio Eindhoven". We begonnen met
negentig kamers, die zeven dagen
per week bezet zijn. Daarom bou
wen we er nu honderd bij. En re
ken er op, dat die ook vol raken.
Want anders waren we er niet aan
begonnen".
Bulldozer
Matser, die de dagelijkse leiding
van Dreefzicht enige tijd geleden
aan zijn zoon Chris heeft overge
dragen, lonkt met zijn aandeelhou
ders alweer naar Duitsland, waar
wellicht ook interessante projecten
langs 's Heren wegen stormrijp zijn
voor een frontale aanval van de fa
miliale bulldozer.
„Je hoort ons niet klagen", dicteert
hij op het bomvolle terras van De
de medewerkers creëren een sfeertje, dat de gasten van huis uit kennen
ZATERDAG 26 JUNI 1982
Puinhoop
Chris Matser senior, die vóór zijn
terugkeer naar Haarlem op de don
kere zolders boven de distilleerde
rij de wacht inspecteert van tien
duizenden flessen wijn „Daar
ligt voor vele miljoenen", gromt hij
gulzig krijgt de laatste maanden
regelmatig brieven op zijn bureau,
waarin hem horecabedrijven overal
in Nederland te koop worden aan
geboden. „Het is onvoorstelbaar
wat ik onder ogen krijg", verzekert
hij, „er zijn zaken bij, die ogen
schijnlijk prima draaien. Waarvan
ik ook denk: Daar zitten ze op flu
weel. Maar achter de facades tref je
wél een puinhoop aan".
„Natuurlijk is dat een trieste zaak.
Maar het blijft ook een realiteit.
Ook in de Horeca is weinig plaats
voor hobbyisme en moet'jé de din
gen doen, die de klant wil. Als wij
fouten gaan maken en drie weken
Igeen klant meer in de zaken krij«
gen zijn we ook gegarandeerd afge
brand".
Siervazen
Op weg naar zijn auto werpt hij
nog een snelle blik op het terras,
waar honderden mensen geruisloos
siervazen met sorbets leeglepelen.
In de verte nadert een bejaarden-
soos, waarvoor in een der bovenza
len de tafels al in hoefijzervorm ge
dekt zijn. Schoolverlaters snellen in
afwachting van hun ww af en aan
met Russische eieren en broodjes
kroket.
„Wat een feestelijk gezicht", roept
een dame in de luwte, die de dauw
van eerlijk verdiend zweet van
"haar bovenlip likt. „gekookte aard
appelen, gebakken aardappelen,
frietjes, drie soorten groenten, sla
en ook nog appelmoes. Dat vind je
nergens anders in Nederland".
En zo is dat. Beter één Van der
Valk langs de snelweg dan tien in
de lucht.
LEO THURING
Foto's: MILAN KONVALINKA
Van der
Valk
nam met
kruimige
piepers
en
koteletten
hoge
vlucht
Chris Matser op
het terras van
De Gouden
Leeuw in
Voorschoten.
Zijn vrouw Til,
de jongste
dochter van
Martinus
Cornelis van der
Valk, stelde hem
destijds voor de
keus: óf je gaat
met vader
samenwerken óf
we zetten een
dikke punt
achter onze
verkering.
Gouden Leeuw, „want daar hebben
wij geen enkele reden voor. Na
tuurlijk leven ook wij in een tijd
van malaise en teruggang. Maar
het Blijkt, dat onze formule nog
steeds aanslaat. In onze zaken creë
ren de medewerkers een sfeertje,
dat de gasten van huis uit kennen.
Het is vrijblijvend. Er komt geen
poeha aan te pas. En dat wordt
blijkbaar op prijs gesteld".
„Toch moeten ook wij alert blijven
en er voor zorgen, dat we onszelf
niet uit de markt prijzen. Daarom
ben ik zo blij met de junioren in
onze organisatie. De tweede en der
de generatie, die almaar nieuwe,
frisse initiatieven blijven aandra
gen".
„Neem nou bijvoorbeeld dé bolle
tjes boter, die je nu nog steeds op
onze schotels aantreft. Die worden
met de hand gemaakt en dat vreet
tijd en geld. Dat probleem is ter
sprake gekomen op een bijeen
komst van de junioren, waar wij
ouderen geen toegang hebben. De
jongste van het stel is 18 en de oud
ste 34. En ik heb me laten vertel
len, dat ze er voortdurend een Ba
bylonische spraakverwarring van
maken".
„In die denktank is het idee gebo
ren om een eigen party-service op
te zetten. En inmiddels is die in vol
bedrijf. En een ander stelde voor
om een klein fabriekje over te ne
men, waar boter volautomatisch in
kuipjes wordt verpakt. Diezelfde
machine kan dan in één moeite
door de jam en de pindakaas voor
zijn rekening nemen. Doen dus".
