Levensecht theater uit Latijns Amerika
„Gebedzonder end"-gedaas in de ruimte
KUNST
Winnie
Italiaanse
vormgeving
met enorme
perfektie
POP-TIEK
y kunst en kunstenaars
Als ze over haar
vingerhoeden begint,
lom je een speld
horen vallen.
LEIDSE COURANT
DINSDAG 8 JUNI 1982 PAGINA
De componist temidden van enkele spelers van de strip
opera.
Prijs voor opera van Peter
Schat
AMSTERDAM Peter Schat's opera „Aap
verslaat de knekelgeest" is bekroond met de
Fontein Tuinhoutprijs. De stichting Fontein
Tuinhoutfonds stelt zich ten doel periodiek
een muzikale compositie te bekronen onder
gelijktijdige toekenning van een bedrag in
geld. De prijs bedraagt 7.500. Het Fontein
Tuinhoutfonds is opgericht in 1957 uit de na
latenschap van de heer F.R. Fontein Tuin
hout en kende voor het eerst in 1962 een prijs
toe. Prijswinnaars uit voorgaande jaren zijn
o.a. Ton de Leeuw, Jan van Vlijmen, Robert
Heppener, Ton de Kruyf en Daan Manneke.
De prijs is gisteravond, voor de aanvang van
de voorstelling van „Aap verslaat knekel
geest" in de tent op Frankendael te Amster
dam uitgereikt door de heer S.J. Fontein, een
familielid van de stichter.
Poetry International" in Rotterdam
ROTTERDAM Van komende zondag af begint voor de dertiende keer „Poe
try International" in Rotterdam. In het park bij de Euromast is er die dag een
muziek-, theater- en dichtersprogrammavoor met name de culturele minderhe
den in de stad en tegelijkertijd een internationaal kinderfeest.
Thema van het dichtersfestival is „Poëzie als misdaad". Veel aandacht wordt
besteed aan de censuur en de onderdrukking die door regeringen in vele landen
wordt opgelegd aan het geschreven woord en de schrijvers daarvan.
Poetry International wordt georganiseerd door de Rotterdamse Kunststichting
met subsidie van de gemeente Rotterdam en het ministerie van CRM. Het ge
beuren duurt een week. Van maandag af leggen dichters uit verschillende lan
den getuigenissen af over de onderdrukking van de auteur en het geschreven
woord in hun land. Een colloquium is gewijd aan het internationale tijdschrift
„Index on censorship", dat alk tien jaar lang aandacht besteedt aan deze cen
suur.
Verder lezen ongeveer dertis dichters uit achttien landen en ongeveer vijftien
Nederlandse dichters gedurende zes dagen voor uit hun werk. Bekende Neder
landers zijn Harry Mulisch, C. Buddingh, Rutger Kopland en Willem Wilmink.
Uit het buitenland komen onder anderen de Hongaarse dichteres Zsuzsa Beney,
de Japanse dichter Koochi Iijima en de Joegoslaaf Vasko Popa. Aan het werk
van deze laatste dichter is een vertaalprojekt gewijd.
Theater is van en voor men
sen. Zo luidt, eenvoudig ge
zegd, het adagium van veel
Latijns-Amerikaanse theater
groepen. Natuurlijk, Zuid-
Amerika is een gigantisch
continent; je kunt het theater
daar niet zomaar over één
kam scheren. En wat te den
ken van Mexico en de landen
ten zuiden die, ondanks alle
verschillen, cultuurhistorisch
onverbrekelijk met dat we
relddeel verbonden zijn?
Toch zijn er veel overeen
komsten tussen de diverse
collectieven uit die contreien
aan te wijzen. De laatste de
cennia heeft zich in Latijns-
Amerika namelijk een au
thentiek theater kunnen ont
wikkelen, „dat geïnspireerd
en gevoed wordt door speci
fieke omstandigheden en situ
aties (van het volk zelf), met
het doel die te verhelderen en
ter discussie te stellen. In deze
vorm van theater is de rol
van het publiek niet passief,
omdat de stukken voortko
men uit zijn eigen taal, zijn
manier van leven en zijn exis
tentiële problemen". Aldus de
Werktheater-acteur Rense
Royaards over zijn hoogst
persoonlijke ervaringen met
dit theater. Ik zou niet hebben
geweten wat ik, zonder dat
boekje van Royaards (een HF-
uitgave onder de titel „Van
wie komen jullie, van God of
van de Duivel?") had moeten
doen. Misschien had ik mij
nog meer een gezapige wes
terling gevoeld, die op de hem
gebruikelijke wijze toneel
consumeert. Want wat zou
„het opnieuw beleven van de
geschiedenis van de Peruaan
se boeren", zoals het theater
collectief Yuyachkani gister
avond heeft gespeeld, voor
mij anders betekend hebben
dan een aaneenschakeling
van aardige, soms wat kinder
lijke emoties, moeilijk te vat
ten door de taalbarrière? Je
leest hier veel over Midden-
en Zuid-Amerika, maar dan
meestal over enge junta's van
geüniformeerde mannen die
als hanen hun „machismo"
(mannelijkheid) lijken bot te
vieren. Over de massa's die zij
tiranniseren, over de mensen
daar vernemen we nauwelijks
iets, gewoonweg omdat hun
leven met geen pen is te be
schrijven. Van de muziek uit
de Andes, zoals die gister
avond ruimschoots aan bod is
gekomen, hebben we wel
weet, zij het onder de ge
meenplaats „Flüte Indienne",
die zangerige, onwezenlijke
muziek, waarvan ook bijvoor
beeld Simon Garfunkel in
„el condor passa" zo handig
gebruik hebben gemaakt.
Voor de rest heb je nauwelijks
benul van wat Yuyachani
heeft uitgebeeld, namelijk de
eens zo succesvolle strijd van
de boeren tegen de groot
grondbezitters. En toch word
je door dit theater gegrepen,
zozeer zelfs, dat je de levens
echtheid ervan tot in je vezels
voelt trillen. Van het Spaans
versta je nanoeg niets en toch
weet je hoe deze bezielde ac
teurs en actrices, met z'n tie
nen, honderden mensen rond
om in beweging kunnen zet
ten, ook al hoor je zelf niet
werkelijk tot dat publiek. Het
is zo meeslepend een boer met
een haast schokkende intensi
teit zijn geloof in solidair ver
zet te horen uitspreken, of
een vrouw te ontmoeten die
in alle staten van emoties
haar lotgenoten voor een ge-
zamelijk doel weet te winnen.
Dan zie je niet alleen maaar
toe, dan wordt zo'n theater
een hoogst persoonlijke erva
ring. Niets is bedacht, alles is.
Daarom zal het nooit ten
prooi kunnen vallen aan de
drang naar integratie der on
derdrukkers, een integratie
die niets anders dan nivelle
ring betekent, een hanteerba
re vereenvoudiging. Dat geldt
ook voor hetgeen de Grupo de
Teatro uit Sao Paulo op 2de
Pinksterdag in de Koninklij
ke Schouwburg voor het voet-,
licht heeft geworpen. Heel
anders dan gisteravond Yuy
achkani, wist Macunaima, een
collectief van artiesten, ac
teurs en schrijvers, met even
zoveel overtuiging ook een
beeld van dat bestaan-verweg
te geven. Het heeft als uit
gangspunt de poëtische rapso
die van Braziliaanse mythen,
legenden, symbolen en folklo
re van de hand van Mario
Andrade (1893-1945), een
halfbloed. Het is het verhaal
van een intelligente Indiaan
die, na zijn ervaringen met de
corrumperende cultuur der
steden, geheel vervreemd bij
zijn volk in de Amazone-jun
gle terugkeert.
De gedramatiseerde vertelling
is waarlijk universeel, gelijk
de Odyssee, of de Finse Kale-
vala, volstrekt ongegeneerd
neergezet, vrij van alle denk
bare taboes. En daarin precies
ligt het verschil tussen dit
Braziliaanse theater en het
werk van het Peruaanse col
lectief. Hoe authentiek ook,
Macunaima is ondanks alle
kritiek op de moderne samen
leving meer het resultaat
van een stadscultuur, terwijl
Yuyachkani zich zuiver en al
leen op het boerenbestaan
heeft gebaseerd. Dat is geen
waardeoordeel, maar slechts
een constatering. Want dat er
in Latijns Amerika hoog
staande, maar bovenal au
thentieke theatertradities le-
Winnie, over de blik, naar „Happy Day»" van Samuel
Beckett. Muziek: Sylvano Bussotti, regie: Pierre'Alli.
Spelera: Gabriella Bartolomei, Luca Di Napoli, Ricardo
Bini, Pierr'Alli. Fluit Annamaria Morini, cello Luigi Lan-
zillotta. Stadsschouwburg Amsterdam. Herhaling 8 en 9
Juni.
Hoofdrolspeelster Gabriella Bartolomei, Ingegraven in een heuvel.
„Winnie, over de blik" is een
bewerking van Samuel Bec
kett's „Happy Days", waarin
we zien hoe een vrouw, inge
graven in een heuvel, haar
dag vult met het mijmeren
rond een tandenborstel, een
bril en een vergrootglas, ze
vegeteert tussen haar herin
neringen. Pierr'alli, leider
van het gezelschap Ouroboros,
gebruikte het stuk voor zijn
vormexperimenten.
Vierkanten, rechthoeken, een
grote draaiende spiegel waar
in licht wordt geprojekteerd,
alles straalt een angstaanja
gende perfektie uit. Pierr'Alli
is in de eerste plaats een ar-
chitekt, dan pas regisseur.
Zijn dekor wordt tot hoofd
persoon van de voorstelling.
Er wordt geschoven met zet
stukken, de akteurs schuiven
mee, ze zijn gevangen in een
grote machine. Dit alles ge
beurt vanuit het thema waar
neming.
Beckett isoleerde in zijn stuk
een mens om hem goed te
kunnen bestuderen. In deze
voorstelling wordt dat uit
gangspunt overgenomen en
versterkt. In het eerste deel,
als de vrouw tot aan haar
middel is ingegraven, wordt
ze door een man met bolhoed
bespied. Iedere keer vanuit
een ander perspektief, iedere
keer in een andere omgeving.
Het dekor om haar heen ver
andert, maar zij speelt onver
stoorbaar verder.
Ze zingt al haar tekst met een
fabelachtige beheersing van
de stem. Een vorm van tekst
zingen, een uitvergroting van
de natuurlijke intonatie, hier
en daar gebruik makend van
„extended vocal technics",
alle mogelijkheden van de
stem worden benut. Ondanks
haar benarde positie, ze kan
nauwelijks bewegen, geeft de
zang het gevoel van een ster
ke levenslust, iedere dag is
een „happy day". Het wordt
dan ook des te benauwender
als we zien hoe ze gestuurd
wordt door de muziek om
haar heen, en ook nog op bru
tale wijze wordt onderzocht
en begluurd.
In het tweede deel zien we al
leen nog haar hoofd, als in
een kijkdoos. Ze is ingebouwd
in een kist, wordt heen en
weer gereden, kan alleen nog
maar voor zich uit kijken. Ze
wordt aan het publiek ge
toond, en blijft doorzingen.
Dat publiek wordt tot voyeur.
Het wordt nog erger als er
een grote lens voor haar
hoofd geschoven wordt, en de
zaal haar recht in de ogen
kijkt.
Indrukwekkend, een boeiend
experiment, toch sta ik er wat
sceptisch tegenover. De voor
stelling is nogal navelstaarde-
rig. Dit laboratoriumtoneel
sluit nauwelijks aan bij de
theatertraditie. Er worden
nieuwe effekten gebruikt, de
techniek is enorm, het ziet er
fantastisch uit, maar het
waarom van de voorstelling
werd mij pas na lezing van
het begeleidend schrijven dui
delijk, dat kan toch bij geen
enkele voorstelling de bedoe
ling zijn.
Voor diegenen die geïnteres
seerd zijn in èen dergelijk
vormenexperiment is dit ech
ter een kans om kennis te ma
ken met de top van wat er op
dit gebied in Italië gebeurt.
TON VAN DE LANGKRUIS
AMSTERDAM Het is wel
haast onmogelijk te veronder
stellen, dat ook maar een en
kele belangstellende argeloos
naar „Gebed zonder end" ge
gaan is. De Holland Festival
brochure loog er in elk geval
niet om: „Centraal in deze
Muziektheaterproduktie staat
de rol, die de katholieke kerk
speelde in Nederland en
Duitsland in de periode 1920-
1940. Het aspect van de chris
telijke geloofsleer wordt in
deze theatrale parallelschets
ontrafeld door haar twee
slachtigheid bloot te leggen.
Het dramatische zwaartepunt
komt hierbij te liggen op de
tegenstrijdige evangeliën van
Lucas en Johannes, maar ook
op het maatschappelijk effect
van de religieuze propaganda-
voering: enerzijds wordt het
conformisme van de burgers
bepleit, anderzijds wordt het
leidersprincipe gehuldigd. In
teressant hierbij is, hoe dit lei
dersprincipe werd geïnterpre
teerd, juist tijdens het Inter-
bellium".
De bezoeker wachtte echter
Gebed zonder End: Muziektheater
produktie in de manifestatie Ber-
lijn-Amsterdam 1920-1940 en het
Holland Festival. Idee en samen
stelling: Chaim Levano en Kees
Hin. Regie: Kees Hin. Spelers:
Chaim Levano, Huib Broos (evan
gelist Lucas), Jerome Reehuis
(evangelist Johannes), Hans de
Vries (butler en toneelknecht).
Kostuums: Bettina Drukker en Ger-
rit Meester. Theater Frascati, Am
sterdam. Herhalingen 9 en 22 juni.
Verder voorstellingen in het HOT,
Den Haag (14 en 15 juni), Eindho
ven (10 juni), Almelo (17 juni) en
Utrecht (19 juni).
een curieuze verrassing in de
vorm van een quasi-rectifica-
tie over de vóórpubliciteit, die
„ten onrechte vermeld zou
hebben, dat de rol van de
rooms-katholieke kerk het
centrale thema van de pro-
duktie zou zijn". „Gedurende
het produktieproces zou het
onderwerp namelijk verbreed
zijn", enz. Het is natuurlijk te
naïef om over te praten,- dat
deze quasi-rectificatie het ge
volg zou zijn van het theolo
gisch onderzoek dat Sibold
Eringa zou hebben verricht.
Laten we er maar het zwijgen
toe doen.
In elk geval deed het armza
lig stukje muziektheater wel
degelijk een poging de rooms-
Katholieke kerk op een bana
le manier bespottelijk te ma
ken. Levano zat in een kos
tuum, half zwart, half wit,
achter een gewoon klein vleu
geltje en bovendien nog een
miniatuur-kindervleugeltje.
Van die plaats maakte hij ge
luiden, waarmee hij Lucas en
Johannes prikkelde, om zich
in allerlei situaties bloot te ge
ven, uiteraard op de voorop
gestelde manier. Wat de zoge
heten evangelisten ten beste
gaven, was gedaas in de ruim
te, een banaal kluchtwerk.
Als we Berlijn-Amsterdam
1920-1940 terug willen halen,
moeten we „Die Pfeffermüh-
le" van Erika Mann recon
strueerde net als onvergelij
kelijk hoogtepunt „Die Dum-
heit" van Therese Ghiese.dat
was inderdaad protesttheater.
JOHN KASANDER
TOMROBINSON
Tom Robinson North By Northwest, Parsley.
De Tom Robinson Band baarde vijf jaar geleden veel o] (jjS
zien met het maatschappijkritische album Power In Tl w
Darkness. Anno 1982 lijkt de ex-rebel Robinson meer gei
teresseerd in persoonlijke besognes, zoals het vertrek v;
zijn vriend (Now Martin's Gone). Met die ommezwaai is 1 s
een groot deel van zijn aanhang kwijtgeraakt, maar m
deze in Duitsland opgenomen plaat moet het mogelijk zi^
weer een nieuw publiek aan te boren. De artistieke hoogt j^fec
punten op de plaat worden gevormd door Atmosferisi \eT
(prima tekst) en Merrily Up On High, die Robinson op o jejer
dejaarsnacht samen met Peter Gabriel heeft geschreve
Trouwens, draai het hitgevoelige Duncannan en je hoc""
een opvallende gelijkenis met het stemgeluid van Joh 0
Watts. North By Northwest bevat daarnaast ook een aant
prentieloze reggae's als In The Night Tide en vooral Cai»
Keep Away die je na één keer al niet meer uit je hoo
krijgt. Beduidend mindere momenten als Those Days en
The Cold voorkomen dat North By Northwest kan ui^rj
groeien tot een echt lekkere zomerplaat.
n;
cn -
'tschs
n wo
acht
>)J]
al/A
KIMWILDE
Haar ster is razendsnel gestegen. Kim Wilde, vorig ja
presenteerde ze zich stormachtig met een elpee boordevü
ijzersterke hitsingles, geschreven door haar broer Ricky
papa Wilde. Een nieuwe ster was geboren. Vrij snel na
debuutelpee en vijf hits verder verschijnt nu de altijd b1 I
langrijke tweede elpee Select. Om te beginnen is het ve^an
velend om View From A Bridge en zelfs de oude sing
Cambodia op de plaat te moeten aantreffen. Elke rechtg
aarde Wilde-fan heeft die nummers natuurlijk al lang
huis. Van de aangekondigde koerswijziging valt in de nie
we nummers ook maar weinig te bespeuren. Alleen de bj
lads Just A Feeling en Wendy Said maken hierop een ui
zondering. Wat verder opvalt is het overdadige gebru
van synthesizers op Select. De productie is te druk, kil f chi'
het enigszins klagerige stemgeluid van Kim is helema
naar de achtergrond gemixt waardoor de vocalen wat i
tjes tegen de instrumentale „achtergrond" afsteken. H
beste voorbeeld van overproduktie is Action City, een
zich prima compositie die kundig de das wordt omgeda; >®st<
door de opdringerige blazers. Met Select verspeelt het f h
miliebedrijf Wilde veel krediet. De derde elpee van Ki 'd 1
zal echt heel sterk moeten zijn om te voorkomen dat v e(ter
haar weer snel zijn vergeten.
NICO MOKVE
■Eui
ROLLING STONES
Rolling Stones Still Life, Rolling Stone Records/EMI.
[Id i n
Met de Nederlandse concerten van The Rolling Stones n e pi
maar net achter de rug, zal de nieuwe langspeler van T ku
Rolling Stones wel verkopen als warme broodjes. De li\ een
elpee, die opgenomen werd tijdens de Amerikaanse toit O'
nee, eind vorig jaar, geeft een goed beeld van wat de gro heh
op het toneel presteert. Het is een eerlijke plaat gewordi gas
die weergeeft hoe The Rolling Stones in de jaren zijn v<
anderd. Er werden in de studio bijvoorbeeld geen gitasky-«
partijen overgespeeld om foutjes, die tijdens het conci
werd gemaakt, te verbergen. Still Life, die door Bob Clet
mountan in de Power Station Studio in New York we)? f
gemixt en geproduceerd door de Glimmer Twins, begi
als het eerste concert in Rotterdam met de jaren zesl jWL
klassieker Under My Thumb. Opvallende nummers zijnd de
Eddie Cochran compositie 20 Flight Rock met goed pian njer
spel van Ian Stewart en de nieuwe single Going To A ve
Go met uitstekend saxofoonspel van Ernie Watts. Er sta q f
geen verassingen op de elpee. De grandioze finale wor^g
net als tijdens de Europese concerten, gevormd door Sa 83 i
faction. nu
HANS Pl„
Het Nationale Ballet, dat op
vrijdag 11 en zaterdag 12 juni
in het Congresgebouw te Den
Haag voorstellingen zou geven
van het Holland Festival-bal-
let „Landschap", moet de eers
te voorstelling laten vervallen.
De technische voorbereidin
gen blijken teveel tijd te ver
gen. Reeds gekochte plaatsbe
wijzen voor de voorstelling
van 11 juni kunnen worden
omgewisseld.
In Galerie Rob van den
Doel, Anna Paulownastraat
105a Den Haag, wordt van 11
juni tot 13 juli een verkoopsex
positie gehouden van heden
daagse Tsjechische glaskunst.
Christie's Amsterdam, Cor
nells Schuytstraat 57, houdt op
donderdag 17 en vrijdag 18
juni een belangrijke boeken
veiling, verdeeld over drie zit
tingen. Het eerste gedeelte
wordt gewijd aan topografie
;e 60;
der Lage Landen, g<
door belangrijke werke
het gebied van de natuü
historie, waaronder pr«
geïllustreerde boeken
kruiden. De veiling e;
met een groot aantal
eeuwse boeken, waar<
Editio Princeps van Jose
De antiquitate Judaica e
Bello Judaico. Kijkdagei
vrijdag a.s. af.
Klap, vouw, stapel is d<
van een tentoonstelling
van 11 juni t/m 22 auj f|
wordt gehouden in het
lijk Museum te Amstei
Het betreft industriële on
pen op ruimtebesparenC
bied, zoals stapelsti
vouwfietsen e.d.
Thierry R. de Voogd
seert van 11 juni t/m
schilderijen in Kunsth
Broekhoven, Keizersg
536 Amsterdam.
IJK
25:
•35.
II\
BEELDHOUWKUNST UIT ZUID-NEDERLAND DEZE ZOMER TE ANTWERPEN
Tussen twee Biënnales in biedt
Middelheim deze zomer gast
vrijheid aan beeldhouwkunst
uit het zuiden van Nederland.
Een dertigtal beeldhouwers uit
de provincies Zeeland, Noord-
Brabant en Limburg werd ge
selecteerd door een commissie,
voorgezeten door dr. Vrede-
hoor, directeur van de Stich
ting Zuidenederlandse Ont
moetingen, die trouwens ook
het initiatief tot deze tentoon
stelling heeft genomen
Het Antwerps stadsbestuur
zorgde voor de onontbeerlijke
materiële medewerking, en
die was niet gering, want zo
wel het grootste (honderd me
ter), als het zwaarste (18 ton)
werk, ooit in het park te zien,
moesten geplaatst worden. Bij
de voorbezichtiging door de
pers was men daar gisteren
nog volop mee bezig. De sa
menstellers hebben blijkbaar
alle strekkingen en genres aan
bod willen laten komen, en
daarbij jonge en onbekende
kunstenaars zo goed als beken
de namen (Toon Siegers, Ar
thur Sproncken) willen verte
genwoordigen. Om het toch
enigszins overzichtelijk te ma
ken, werd het werk in vier ca
tegorieën gegroepeerd. „Toe
voeging aan een traditie"
knoopte bij de klassieke opvat
tingen aan en blijkt, toevallig
of niet, vooral kunstenaars uit
Limburg te bevatten; „Was
bleibt aber stichten die Dich
ter", een versregel van Höl-
derlin, staat als motto bij de
vertegenwoordigers van de
concept-kunst, hoofdzakelijk
afkomstig uit Zeeland; „Ver
bond van materiaal en vorm",
groepeert de meeste beeldhou
wers uit Noord-Brabant, een
provincie met liefst vijf kunst
academies en sterk gericht op
de internationale ontwikkelin
gen; „Dan zij de verdeling"
tenslotte groepeert kunste
naars uit Limburg, zowel als
uit Noord-Brabant, die ele
mentaire ervaringen en situa
ties aan de orde stellen
De tentoonstelling wordt op
vrijdag 11 juni om 17.00 uur
officieel geopend en duurt tot
en met 5 september. Toevallig
loopt ook nog tot 20 juni in het
UCC aan de Antwerpse Meir
de tentoonstelling „Paper for
space" samengesteld door het
Bureau Beeldende Kunst Bui
tenland van het ministerie van
CRM en gewijd aan tekenin
gen van Nederlandse beelden
de kunstenaars.
Vingerhoeden, schrijfmachines,
antieke poppen, sinaasappelvloeitjes
In het nieuwe Boek van de Maan
„Verzamelen is ook een kunst" vertelli tei
twintig verzamelaars over hun unieki S -
hobby. Een 160 pagina's
dik kijk- en leesboek met
320 prachtige kleuren
foto's. Haal 't nu bij uw
boekhandel.
T/m 3 juli f 27.50. daarna f
De aanbieding geldt t/m 3 juli. Echter zolang de voorraad strekt.
