Atones Circus munt
dit in perfectie
dUBLIEK BLEEF WEG BIJ JUBILEUM VAN CRISTINA DEUTEKOM
fee
doemdenken in de danskunst
'lp
riaebeth als dwaze nachtmerrie
juigiNono en Elliott Carter, twee uitersten in kwartetkunst
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 3 JUNI 1982 PAGINA 9
ven door niet meer
ijfhonderd bewonde-
en bewonderaarsters
e Cristina Deutekom
•avond in de 2300
in tellende Rotter-
Doelenzaal haar
•ige zangcarrière. Die
zaal moet voor La
rfekom een deprime-
;e aangelegenheid ge-
zijn. Zij», die op tal
"""Wereldpodia heeft ge-
INi en successen oogstte
2| door het Rotterdam
se publiek op deze wijze
in de steek gelaten. Maar
Stientje Engel werd in
Amsterdam geboren en
haar stadgenoten zullen
haar vanavond wellicht
een grotere ontvangst be
reiden. Hoe dan ook, 't
wilde gisteravond maar
geen feest worden.
Cristina Deutekom ziet terug,
zoals zij zelf zegt, op een mer
kwaardige carrière. „Ik ben
als het ware voor de leeuwen
geworpen met één van de
zwaarste partijen namelijk de
Königin der Nacht uit Mozarts
Zauberflöte. Na mijn Neder
landse debuut met deze rol
werd ik overal gevraagd voor
de twee aria's uit deze opera
en pas later ben ik andere par
tijen gaan instuderen". Hoewel
Cristina Deutekom meerdere
malen bij de Nederlandse Ope
rastichting heeft gezongen,
waren de reacties op haar
kwaliteiten in het buitenland
enthousiaster dan in eigen
land. De geringe opkomst was
daarvan eigenlijk weer een
weerspiegeling. Voor een zan
geres met een internationale
carrière moet dat toch een te
leurstelling betekenen.
Cristina Deutekom had bedon
gen, dat Adriaan van Limpt de
duetten met haar zou zingen
en dat Kees Bakels, dirigent
van het Nederlands Kameror
kest, de muzikale leiding zou
verzorgen. Menno Feenstra
hield tussen het zingen door
gesprekjes met de jubilaresse,
kortom een sfeer van onder
ons, ongedwongen en preten
tieloos. In die sfeer kan 't dan
gebeuren, dat de zangeres tot
de ontdekking komt dat in de
tweede acte van Turandot van
Puccini, de aria „In Questa
Reggia", de tenor een paar no
ten moet zingen. Zij voelt zich
dan niet te groot om Adriaan
van Limpt achter het podium
te gaan ophalen. Die Turandot
had hij nog nooit in Nederland
gezongen, wel enkele dagen
geleden in het Amerikaanse
San Diego.
Het sfeerloze concert werd ge
opend met gedeelten uit Nor-
ma van Bellini. Menno Feen
stra verkondigde in zijn over
bodige presentatie, dat Cristina
Deutekom deze opera min
stens honderd maal heeft ge
zongen. En wat gebeurde? La
Deutekom zong de grote aria
Casta Diva van éen keurig op
een lessenaar geplaatste parti
tuur. Waarschijnlijk geschrok
ken van de lege zaal zong zij
de aria voorzichtig, aarzelend
bijna. Men moet van de vocali-
teit van Cristina Deutekom
houden zoals men wel of niet
hield van de stem van Maria
Callas. Dramatische expressie
kan haar niet ontzegd worden,
zij is zeker uitgegroeid tot een
theater-persoonlijkheid, maar
daar staat tegenover dat men
de oren niet kan sluiten voor
kelige geluiden en onzuiverhe
den. Adriaan van Limpt de
monstreerde, dat de Doelen
zaal voor hem aan de grote
Galaconccrt tar galagenheid van da
20-jarige zangcarrière van Criatina
Deutekom mat medewerking van
Adriaan van Limpt en het Omroep-
orkeat o.l.v. Keea Bakela. Da Doelen,
Rotterdam. Herhaling: vanavond
Concertgebouw Amaterdam.
kant is en Kees Bakels toonde
zich een volgzaam dirigent die
het Omroeporkest tot weinig
opmerkelijks inspireerde. En
die twee lessenaars bleven
voortdurend in gebruik, onbe
grijpelijk bij twee ervaren zan
gers.
ADR. HAGER
Poolse musici
vragen asiel
in Noorwegen
OSLO Drie leden van het
Symfonie-orkest van Krakau
hebben gisteren in de Noorse
plaats Bergen politiek asiel
gevraagd. Dit hebben justi
tiële functionarissen bekend
gemaakt. Het orkest treedt
deze dagen op tijdens het
muziekfestival van Bergen.
Totdat binnen twee of drie
weken over de asielaanvrage
is beslist, krijgt het drietal
voorlopige verblijfsvergun
ningen voor Noorwegen, zo
heeft de Noorse politie mee
gedeeld.
TERDAM Zes jaar
het Europese poppu-
moeten wachten op
bmst van de Greatest
'n' Roll Band In The.
ofwel het inmid-
I legendarische vijftal
Rolling Stones. De
elovende start van
dagen durende toer-
vond gistermiddag
voor 42.000 bezoe-
I in het Rotterdamse
tnoordstadion. On-
is de enorme toeloop
jde Stones-liefhebbers
i de Maasstad, deden
volgens de politie
noemenswaardige
lenten voor. Daaruit
5c t dat niet alleen de
es volwassen zijn ge-
fen, maar ook het pu-
ir de medewerkers van
;ode Kruis was het een
;kelijk rustige dag, al
[en er wel enkele festi-
:oekers die de tropische
iraturen niet konden
|taan van de grasmat
in geraapt.
[nden en nog eens dui-
bezpekers werden al
op de dag met speciale
in naar het Feyenoord-
[n gebracht. Voor de
en werd iedereen grondig
Itroleerd op het in bezit
in van foto- en geluidsap-
ur en gevaarlijke voor
in. Zo hadden het Sto-
lanagement onder leiding
Mvenia Bridges, Mojo en
(uitgebreide bewakings-
alles rond het optreden
de kleinste details gron-
111
OPb.
de tijd dat al aardig wat
Ü)rtgangers rood begonnen
lopen van de ononder-
Bn zomerse zonneschijn,
de Amerikaanse zan-
Itarist George Thorogood
met zijn band het gigantische
podium waar vier dagen lang
door tientallen mensen aan is
gewerkt. Het grasveld waar de
Feyenoorders dit seizoen zulke
matige resultaten op behaal
den, had rond die tijd veel weg
van een badplaats in het hoog
seizoen. De Stones-liefhebbers
hadden zich voor deze gele
genheid zo luchtig mogelijk
uitgedost. Terwijl George Tho
rogood de voorste rijen ver
maakte met zijn onbekommer
de rythym blues was de rest
van de grasmat het domein
van kaarters, drinkers en klet
sers. Het sportveld als bizarre
verzamelplaats voor mensen,
tieners en twens, die niets met
elkaar gemeen hebben behal
ve dan die grote voorliefde
voor die ene popgroep: de Rol-
1 ling Stones.
Luie tafereeltjes
Nog voor dat deze topact zelf
optrad, maakte de energieke J.
Geils Band een einde aan de
luie tafereeltjes op het voetbal
veld. Met swingende live
nummers als Just Can't Wait,
Freeze Frame en Piss OnJTKe
Wall lukte het deze veteranen
van de entertainment-rock om
in hun set van slechts ander
half uur de aandacht van vrij
wel alle zonaanbidders te trek
ken. Het zestal bracht soepele
moderne Amerikaanse rock
muziek waarbij, naast zanger^
Peter Wolf, ook een hoofdrol
was weggelegd voor „Magie"
Dick, die een hele koffer met
mondharmonica's, ook wel
smoelschuivers genoemd, het
podium opsleepte. Deze toer-
nee zou wel eens de definieve
Europese doorbraak voor de.
groep kunnen betekenen.
Terwijl Jagger, Richards,
Wood, Wynian en Watts zich
opmaakten voor hun eerste
grote optreden in Europa, gin
gen de T-shirts, sjaals en pro
grammaboeken nog steeds grif
van de hand. De Rolling Sto
nes kun je zonder overdrijven
Links: Mick Jagger: de atleet,
de entertainer.
Rechts: Het gigantische podi
um werd in vier dagen tijd ge
bouwd.
Beneden: Stones in actie.
Boven: In volle bewondering
voor Jagger en Co.
een groot commercieel bedrijf
noemen waar alleen gisteren
al honderden mensen hun
brood bij verdienden, zoals de
verkopers van souveniers,
drank- en etenswaren, de be
wakingsbeambten, de geluids-
en lichttechnici en de kaartjes-
controleurs.
Heupwiegen
Rond negen uur gingen de
gordijnen eindelijk open voor
de Rolling Stones. Met Keith
Richards, onafgebrokend saf-
fend op een sigaretje, en Mick
Jagger, gekleed in een hel
blauwe nickerbocker en een
rood/wit gekleurd jasje. Jagger
stal de show met zijn authen
tieke beweginkjes:lopen met
een kort tussenpasje, het sprei
den van z'n armen, het dan
sen, het heupwiegen met z'n
hand arrogant in de zij en na
tuurlijk het langzaam over zijn
schouders laten zakken van
zijn jasje.
Een andere opvallende rol was
gisteravond weggelegd voor
Keith Richards, die licht voor
overgebogen met zijn gitaar te
gen de knieën fraai soleerde.
De ingehuurde saxofonisten
Gene Barge en Bobby Keys
speelden een dominerende rol
in nummers als Imagination
en de oude Smokey Robinson-
song Going To A Go Go. Ook
het aandeel van pianist Ian
Stewart (Stu) en toetsenist
Chuck Leavell was aanzien
lijk. Bassist Bill Wyman en
drummer Charlie Watts, die
gisteravond op het toneel zijn
41ste verjaardag vierde, zorg
den als vanouds weer voor een
stevige ritmesectie.
Toch gaf het publiek zich
toen het rock roll-instituut
eenmaal op het podium stond
niet direct gewonnen. Het
lange wachten en de omzet
van bier en andere dranken
had de boel weliswaar behoor
lijk opgefokt, zoals bleek uit
het ovationele applaus bij de
eerste tonen van Under Your
Thumb. Maar toen When The
Whip Comes Down waarbij
Mick Jagger gitaar speelde
en Let's Spent The Night To
gether achter de rug waren,
reageerde het publiek al min
der enthousiast. Dat The Rol
ling Stones de strijd met het
publiek uiteindelijk toch zou
den winnen (anders overleef
je geen twintig jaar rockmu
ziek), stond van tevoren al
vast. Dat gebeurde uitgere
kend met de Stones-klassieker
Time Is On My Side, dat door
de bezoekers luidkeels werd
meegezongen. Zo ontroerend
dat geen koor dat verbeterd
zou hebben. Toen er eenmaal
was „gescoord", werd het con
cert snel in het voordeel van
de Greatest Rock 'n' Roll Band
In The World beslist. Mick
Jagger had de concertbezoeker
aan zijn voeten terwijl de
groep zijn vorm had gevonden.
Vanaf dat moment werd het
een geoliede rock roll show
met louter hoogtepunten. Uit
volle borst werd meegezongen
met nummers als You Can't
Always Get What You Want,
Brown Sugar, Honky Tonk
Woman, Start Me Up en Miss
You, dat tegen het vallen van
de avond werd ingezet zodat
duizenden zakaanstekers kon
den worden ontstoken als te
ken van waardering. Als een
vredige kerstavond in het
sportstadion. Het achterste
deel van het veld werd ge
bruikt als dansvloer en voorin
werden kampvuurtjes ontsto
ken. En zo beleefde iedereen
de Rolling Stones op zijn of
haar eigen manier. Dansend,
drinkend, liggend, springend,
luisterend of vrijend op een
zomeravond die te mooi leek
om waar te zijn.
Uitstraling
Mick Jagger, de atleet, bleek
ook op grote afstand te kun
nen entertainen en dat is
noodzakelijk bij grootschalige
optredens als die van de Sto
nes. Het podium was zo ge-
bouyvd dat Jagger en consor
ten 'de volle breedte van het
voetbalveld konden benutten
om zo ook het publiek op de
tribunes te kunnen bespelen.
Door de krachtige persoonlijke
Uitstraling van Mick Jagger en
de andere Stones wordt de
groep niet opgeslokt door de
gigantische afmetingen van
het podium. Elke centimeter
wordt gebruikt.
Hoewel het show-element
soms de overhand kreeg boven
de muziek, was het een fasci
nerend concert. Vooral toen
Mick Jagger in een hoogwer
ker klauterde om zo boven het
publiek te komen. Deze actie
düurde net iets te lang en aan
gezien het solowerk van Keith
Richards en Ron Wood tijdens
„Jumping Jack Flash" niet
echt intéressant was, viel dat
extra op.
Na de show, die muzikaal goed
was opgebouwd, kon het pu
bliek een toegift bedingen. Het
werd Satisfaction. Het vuur
werk dat traditioneel de Sto-
nes-concerten afsluit, was dit
keer indrukwekkender dan
ooit en werd door het publiek
met-een ovatie beloond.
Veertig gulden
Niemand voelde zich na afloop
van het concert bekocht. Hoe
wel er veertig gulden voor een
kaartje moest worden neerge
teld, was het elke cent waard.
Opvallend was het geluid dat
in het holle Feyenoord stadion
verdienstelijk uit de geluids
muur tevoorschijn kwam.
De enorme aahhang van de
Stones zorgde ervoor dat de
concerten van vrijdag en za
terdag enkele dagen na het be
gin van de voorverkoop al wa
ren uitverkocht. En dat is na
twintig jaar een enorme ver
dienste.
„Tot overmorgen", riep Mick
Jagger aan het einde van de zo
succesvolle eerste avond van
hun Europese toernee en daar
mee miszegde hij niets. Want
ook hij weet dat veel van de
gisteravond aanwezige fans er
vrijdag weer bij zijn.
HANS PIET
NICO MOKVELD
FOTO'S: TJERK HERINGA
Landschap Nationaal Ballet - Stadsschouwburg Amsterdam - woensdag
(Holland Festival) - herhaling o.a. op 11 en 12 juni a.e. in het Congresge
bouw, Den Haag.
angdurende en hoogst-
ichijnlijk zeer dure dans-
iktie van het Nationale
t in het Holland Festival
i prachtig bewijs voor de
ïg, dat doemdenken in de
lunst tot even variabele
errassende scènische re-
jen kan leiden. De beeld-
r, schilder en choreo-
Toer van Schayk heeft
erste Nederlandse avond
vullende ballet gemaakt, dat
hij „Landschap" noemde.
Even eigentijds als eigenzinnig
en uiteraard, want daaraan
blijken de Amsterdamse bal
letmakers niet te kunnen ont
komen, weer boodschapperig.
Met ontredderde mensen, ge
vangen in de frustraties van
anderen, met ja, ze zijn er
weer nazi's en moffenhoe
ren. met huilende comman
danten van een executiepelo
ton. maar ook met vogels,
bloemen, picknickers, voorwe
reldlijke dieren en wandelen
de burgers. Het begint met
„het laboratorium van de
World Creations b.v." en dat is
goed opletten met die gracieu
ze laboranten en die oude
amanuensis, waarvoor men zo
waar de reeds lang gepensio
neerde karaketerdanser John
Mittertreiner van huis had ge
haald. Aan sterren geen ge
brek. want telkens opnieuw
ziet men Alexandra Radius,
Monique Sand, Francis Since-
retti en Henny Jurriëns in
technisch loepzuivere frag
menten, zowel klassiek als ca-
ractère. En al worden ze met
zo'n veertig anderen tenslotte
allemaal „kinderen van de re
kening", de festivalgangers
hebben tweemaal vijf kwartier
de meest bonte en ingewikkel
de, vaak ook de meest onbe
grijpelijke beelden aan zich
zien voorbijtrekken.
Rudi van Dantzig vertelt in
het fraai uitgevoerde program
ma met schetsen in inkt en
Othellokrijt door de choreo
graaf dat Van Schayk het
leven van een mug respec
teert. Maar waarom laat deze
dan zijn zonnebader zoveel
van die plaaggeestjes doods
laan?
FRANK DELBOY
394
k het stuk van Shakes-
lees, dan schrap ik wat
iets zegt. De rest speel ik
|ar ga ik mee in diskus-
aldus een van de leden
Bliet Collettivo di Parma,
^laliaanse groep die deze
I in Den Haag een Sha-
jaretrilogie brengt,
vijftien jaar van hun be-
heeft de groep een ont-
^eling meegemaakt van
'^^ptheater tot een soort
^^k volkstoneel. Ze laten
vergelijken met het vroe-
Sater en het Werkthea-
le eerste vanwege de poli-
inhoud, de tweede in de
™^tieve werkwijze en het
en vanuit de persoonlijke
■MÏngen van de akteurs. De
ikkeling is nu in de rich-
van het repertoiretoneel,
t dat de stukken in dienst
van het gezelschap, en
■^oals gebruikelijk anders-
In de eerste plaats heeft
aan het publiek iets
ggen. Komt dat in vol-
de mate overeen met de
v ld van het stuk. dan
La Compagnla del Collettivo di -
Parma met Macbeth van
Shakeepeare. Koninklijke
Schouwburg.
wordt het op het repertoire ge
nomen.
Anders dan in de Hamlet werd
in deze Macbeth duidelijk naar
een esthetische vormgeving
gezocht, bijvoorbeeld in het
feit dat de spelers voortdurend
kletsnatte gewaden droegen,
en dat als ze even niet speel
den ze zich onder warme lam
pen lieten drogen: Macbeth als
een dwaze kletsnatte nacht
merrie.
De tragedie van de machts
honger werd tot een volstrekt
zinloze opeenhoping van ge
welddaden. Verveeld, vanach
ter de televisie, beramen Lady
Macbeth en haar man de
moord op de koning. Is dat na
vele keren proberen eindelijk
gelukt, dan gaat de machinerie
van een detective in werking:
moordwapens worden onder
zocht, de akteurs met toneel
spots in de hand interviewen
getuigen van de moord, de
nieuwe koning legt een ver
klaring in het openbaar af; een
duidelijke verwijzing naar het
Italië van nu.
Als tegen het eind het publiek
zit te wachten op de opkomst
van de opvolger van Macbeth,
die volgens de heksen niet uit
een vrouw geboren zou zijn,
wordt de voorstelling gestopt,
maar het 'applaus wordt onder
broken omdat men besluit om
toch nog even die flauwe grap
van de oude man (Shakespea
re) uit te spelen: de nieuwe ko
ning werd met de keizersnede
ter wereld gebracht. Zo laten
ze duidelijk zien wat ze van
het stuk denken.
Elke illusie wordt doorbroken:
spelers bedienen tussen het
spelen door zelf het licht, ver
kleden zich zichtbaar op het
toneel. Een volkomen door
zichtige voorstelling. Vana
vond in het HOT is er nog een
laatste kans de groep aan het
werk te zien.
TON VAN DE LANGKRUIS
Begrafenis Romy Schneider
ontroerend
PARIJS De zaterdag overleden 43-jarige actrice Romy
Schneider is gisteren op het kleine kerkhof van Boissy-Sans-
Avoir, een vredig dorp op 50 km ten westen van Parijs, na een
korte, roerende en sobere plechtigheid begraven.
Zij had in dit dorp een maand geleden een boerderij gekocht
waar zij van plan was te gaan wonen. Zij had toen tegelijkertijd
het recht gekocht voor een plaats op het kerkhof waar zij nu
rust. Een paar honderd mensen waren aanwezig bij het kerkje
van Sint Sebastiaan uit de 14e eeuw waar roze, witte en blauwe
bloemen uit alle hoeken van Europa de enige versiering vorm
den.
Onder de aanwezigen van de bekende en geliefde filmactrice
waren haar broer, haar tweede man, Daniël Biasini, haar laatste
vriend, Laurent Petain, tal van regisseurs, vooral die waarmee
zij gefilmd had, zoals Jacques Daray, Roman Polanski, Bertrand
Tavernier, Jacques Rouffio, Robert Enrico, Pierre Granier-Def-
fere en Claude Berri.
Voorts was er de Franse acteur Michel Piccoli die onder meer in
haar laatste film „La Passante du Sans-Souci" met haar optrad.
Tsjaikowsky-concours: 318 deelnemers
MOSKOU Aan het naar Tsjaikowsky genoemde internationa
le muziekconcours dat eens in de vier jaar in Moskou wordt ge
houden, neemt dit jaar het record-aantal van 318 pianisten, voi-
listen, cellisten en zangers deel, zo heeft de voorzitter van het
organiserende comité, Tichon Chrennikov, gisteren bekendge
maakt.
De deelnemers die van 10 juni tot 10 juli hun krachten zullen
meten, zijn afkomstig uit 44 landen. Het eerste concours, in 1958,
telde slechts 58 deelnemers uit 21 landen. De Amerikaanse pia
nist Van Cliburn was toen een van de winnaars. In 1978 namen
218 misici aan de wedstrijd deel.
In de eerste ronde moeten werken van zowel de grote componis
ten uit het verleden, zoals Bach, Mozart, Beethoven, Liszt. Verdi
en Brahms, als hedendaagse meester ten gehore worden ge
bracht. In de tweede ronde moeten de deelnemers een nieuw
Russisch werk en een compositie van een landgenoot spelen.
TERDAM Voor het Derde Strijkkwartet van Carter is al
een zogenaamde akoestische dirigent gebruikt. Zoals de
te werken van deze bejaarde Amerikaanse componist, is dit
tet ongewoon en gecompliceerd van bouw. Eerste viool en
[vormen samen een duo, tweede viool en alt-viool een an-
luo. Elk duo heeft zijn eigen tempi, zijn eigen dynamiek,
iigen speeltrant, zijn eigen muziek. Die muziek is in episo-
terdeeld en elke episode van het ene duo klinkt op een ze-
■■^genblik samen met een episode van het andere duo. De
ti krijgen echter ook adempauzes en zo klinken negen van
m episoden ook telkens een keer alleen,
imenspel is zo moeilijk omdat de musici weinig referentie-
Jn
llar
punten hebben. Daarom worden ze weieens geholpen met kop
telefoons die op een band opgenomen tikken op het juiste ogen
blik hoorbaar maken en aldus fungeren als akoestische dirigent.
Het jonge, geheel op hedendaagse muziek gespecialiseerde Ar-
ditti Kwartet bleek dit hulpmiddel niet nodig te hebben, maar
liet wel de vraag open: wat wilde de componist met die gecom
pliceerde opbouw bereiken? Carter heeft daarop zelf het ant
woord gegeven. Hij houdt niet van „nu doen we dit en dan doen
we dat", hij wil dat „stemmingen en muzikaal materiaal door
elkaar heen bewegen" en hij heeft de complicaties nodig „om
een besef te geven van wisselende perspectieven, van gevoel en
expressie, van wetijver en samengaan".
Hoe reageert de luisteraar op deze muziek? Aanvankelijk terug
houdend. Dit was althans met mij het geval toen ik van dit Der
de Srijkkwartet voor het eerst een opname hoorde. Pas geleide
lijk aan overtuigde de muziek mij (zo hoort het ook) en in de
meesterlijke live-vertolking van gisteravond overrompelde ze
mij zelfs.
Er waren nog drie andere moderne kwartetwerken. Een vorig
jaar voltooid stuk van Hoyland kwam erg geconstrueerd over
wat bij Carter helemaal niet het geval was. Bij tweede keer ho
ren deed de bizarre virtuositeit in het werk van Ferneyhough al
niet meer verrassend aan. Een echt tegenlicht tegen de notenrij-
ke Carter werd eigenlijk alleen geboden door de notenarme Lui-
Arditti Strijkkwartet. Warkan van Luigi Nono (Fragment, Stille, An Diotima),
Brian Ferneyhough (Tweede Strijkkwartet), Vic Hoyland (Strijkkwartet
1981), Elliott Carter (Derde Strijkkwartet). Concertgebouw, Amsterdam. Dit
concert werd door KRO-Redio opgenomen voor latere uitzending.
gi Nono (schoonzoon van Schönberg), die zijn kwartetmuziek in
spireerde op fragmenten van de tragische Duitse dichter Hölder-
lin, die kort na 1800 indrukwekkende lyriek schreef. Nono ver
onderstelt dat de musici de teksten, die hem tot zijn muziek in
spireerden, tijdens het spelen voor zichzelf zullen opzeggen. Of
dit gisteravond gebeurde, weet ik niet. maar de naar binnen ge
keerde muziek, die qua stijl in het verlengde ligt van Webern,
trof mij nog veel dieper dan de extraverte muziek van Carter.
In elk geval was het een magistrale kwartetavond, helaas voor
te weinigen. De KRO wacht een mooie taak met de verbreiding
ervan.
JOHN KASANDER
